Karar Destek ve Süreç Yönetim Sistemi Kullanıcılarına web üzerinden hizmet veren DavaProWeb, Dava Karar Destek ve Süreç Yönetim Sistemi ile hukukçulara dava süreci boyunca her türlü konuda yardım sağlayan ve hayatı her anlamda kolaylaştıran bir yazılımdır. Karar destek sistemi ile bir davanın usul ve esas kurallarına uygun olarak açılması amaçlanırken, süreç yönetimi sistemi ile de açılmış bir davaya ilişkin tüm aşamaların elektronik ortamda takip edilebilmesi amaçlanır. DavaProWeb in hukukçulara sunduğu başlıca faydalar; seçilen dava türüne göre içtihat mevzuat ve bilgi notları sunmak, duruşma, ara karar ve bilirkişi raporları gibi davanın seyrindeki önemli detayları uyarı sistemi ile hatırlatarak dava sürecini rahatça yönetmenizi sağlamak, avukatların gözünden kaçabilecek detaylara bağlı olarak ortaya çıkan hataları önlemek, sekretarya maliyetlerinin düşürülmesini sağlamaktır. Bir web uygulaması olan DavaProWeb e günün her saatinde internet aracılığı ile bulunduğunuz her yerden ulaşabilirsiniz.
Programa Giriş İşlemi Nasıl Yapılır? 1. Herhangi bir internet tarayıcı çift tıklanarak açılır.(google Chrome, MozillaFireFox, İnternet Explorer) 2. Açılan ekranın adres çubuğuna giris.davapro.com yazılır. Açılan ekrandaki Kullanıcı Adı ve Şifre girilerek, Giriş butonuna basılır ve programa giriş yapılır.
3-Açılan arayüz DavaProweb in Ana Menüsü dür. Bu bölüm Davalar, Vekaletler, Büro Yönetimi, Raporlar ve Dilekçeler olmak üzere 5 ana bölümden oluşmaktadır. I-Vekâletler Müvekkil bilgilerinin sisteme girildiği bölümdür. Bu bölümde müvekkil kaydı yapılabildiği gibi, başka müvekkil bilgileri eklenebilir, kayıtlı olan müvekkil bilgilerine ulaşılabilir ve bilgiler güncellenebilir. Müvekkil bilgileri sisteme nasıl girilir? Programın ana ekranındaki Vekâletler butonu tıklanır.
Ekranın sağ tarafında bulunan Yeni Vekâlet Oluştur butonu tıklanır.
Açılan penceredeki vekâlet bilgileri doldurularak İleri butonuna basılır. Burada bulunan alanların tamamı doldurulması zorunlu alanlardır. Doldurmadığınız takdirde, ileri butonu çalışmaz. Vekalet numarası sistemde daha önce kaydedilmiş bir numara ise, sistem yeni numarayı sıralı olarak kendisi verir. Vekâlet Bilgilerini eksiksiz doldurup İleri butonu tıklandığında açılan Vekâlet Yetkileri penceresinde, müvekkilin avukata verdiği yetkiler işaretlenerek İleri butonu tıklanır. Belirtilen vekâlet yetkilerinden işaretledikleriniz otomatik olarak hazırlamış olduğunuz vekaletnameye yansıyacaktır.
Vekalet Yetkileri seçildikten sonra İleri butonu tıklandığında, sisteme daha önce giriş yapmış avukatlar ekranda daha önce kaydedilmiş olan avukatların isimlerini görecektir. Vekâlete Bağlı Avukatlar bölümünde, vekâlet verilen avukatlar işaretlenerek İleri butonu tıklanır.
Müvekkil Bilgileri bölümünde, yeni müvekkil bilgisi, müvekkilin şahıs ya da şirket olması ayrımına göre Şahıs veya Şirket butonları tıklanıp, ilgili alanlar doldurularak kaydedilmek suretiyle eklenir. "İleri butonu tıklanır. Şahıs ise;
Şirket ise;
Özet ve Kaydet bölümü, vekâletle ilgili şimdiye dek girmiş olduğunuz bilgileri toplu olarak görebileceğiniz bir ara yüzdür. Önceden kaydedilmiş bilgiler kontrol edilir ve doğru ise Kaydet butonu tıklanarak işlem tamamlanır. Yanlış veya eksik bilgi girildiği fark edilirse, Geri butonu tıklanarak bu bilginin girildiği alanlarda gerekli düzeltmeler yapılabilir. Sistemde vekâlet nasıl aranır? 1-Programın ana menüsündeki Vekâletler butonu tıklanır. 2-Ekrana gelen pencerenin sağ tarafında bulunan Bul alanına, Noter adı, Noter tarihi, yevmiye no gibi kriterlerden biri girilerek daha önce düzenlenmiş olan vekalete ilişkin bilgileri arama işlemi gerçekleştirilir.
3- Arama sonucunda ekrana gelen vekâletler için, kırmızı ok işareti ile belirtilmiş başlıklardan biri tıklanarak, bulunan kayıtlar arasında istenen kritere göre sıralama yapılabilir. Örneğin, Noter Adı kriteri tıklandığında, bulunan kayıtlar, Noter Adı bilgisine göre sıralanacaktır. Vekâlet No kriteri tıklandığında girilen vekalet numarası ile sistemde kayıtlı müvekkil bilgilerine ulaşılır. Vekâlet bilgileri nasıl güncellenir?
Bulduğunuz vekâletin üzerine bir kez tıklayarak, alt tarafa açılan bölümdeki vekalet düzenle butonu ile vekâletteki bilgileri düzenleyebilir, vekalet sil butonuyla bilgileri silebilirsiniz. Vekâlet durumu değiştir butonuyla ise azil ve istifa halleri tarihleriyle birlikte kaydedilebilir. II- Davalar : Bu modül yeni bir dava açılmasını veya daha önce açılmış bir davanın izlenmesi veya bu davaya ilişkin bilgilerin güncellenmesini sağlar. Yeni bir dava açmanız için öncelikle açacağınız davanın türünü sistemden bulmanız gerekir. Dava türü seçimi şu şekilde yapılır: Ana menüde bulunan Davalar butonu tıklanır.
Ekranın sağ köşesinde bulunan Yeni Dava Kartı Aç butonu tıklanır.
Açılmak istenen dava, Dava Türü Seçimi penceresindeki arama ekranına davanın adı yazılarak bulunabileceği gibi alt kısımdaki Seçiminizi Yapınız bölümünden de bulunabilir. Davanın adını yazarak davayı aramanız halinde dava adının içinde geçen kelimelerin bulunduğu dava türleri de listelenir. Söz konusu dava adının birkaç harfini yazmanız halinde de ilişkin dava türleri listelenecektir.
Dava türlerine davanın adını yazarak ulaşabileceğiniz gibi, sistemde verili olan dava türü içinden seçerek de ulaşabilirsiniz. Seçiminizi Yapınız ibaresinin yan tarafında bulunan oku tıkladığınızda, sistemdeki davaların hukuk, iş, ceza, idare, icra ve iflas olmak üzere beş kategoriye ayrıldığını göreceksiniz. Bunlardan herhangi birini seçtiğinizde bu kategoriyi oluşturan dava türlerine ulaşmanız mümkündür.
Seçilen davanın isminin üzerine tıkladığınızda açılan arayüzde davayı nasıl açmak istediğiniz sorulur ve üç seçenek sunulur. Yeni Bir Dava Kartı ile seçeneğini seçtiğinizde, programın karar destek sistemini kullanmadan dava bilgilerini, dilekçe alanlarını, müvekkil ve karşı taraf bilgilerini programa girerek açmak istediğiniz davanın dilekçesine ulaşabilirsiniz. Karar destek sistemi ile yeni bir dava kartı ile seçeneğini seçtiğinizde, bu modülde yer alan davayla ilgili esasa ve usule ilişkin sorular, bilgi notları, kanun maddesi ve içtihatlara ulaşabileceğiniz gibi, açmak istediğiniz davanın dilekçesine ulaşabilirsiniz. Devam eden dava süreci için yeni bir dava kartı ile seçeneğini seçtiğinizde, Yeni bir dava kartı ile seçeneğini seçtiğinizde takip edilen sürece benzer bir akış gerçekleşecektir. Programın karar destek sistemini kullanmadan dava bilgilerini, dilekçe alanlarını, müvekkil ve karşı taraf bilgilerini programa girerek açmak istediğiniz davanın dilekçesine ulaşabilirsiniz. Alt ayrımlar; I)Yeni bir dava kartı ile seçildiğinde
Açılan ara yüzde dava bilgileri ile dava dilekçesine ait bilgiler yer almaktadır. Girmiş olduğunuz dava bilgileri davanın ana kartına aktarılırken, dilekçeye ait bilgiler de dava dilekçesine aktarılır.
Bu bilgiler doldurulup ileri butonu tıklandığında ulaşılan vekalet ara yüzünde ana menüdeki vekalet modülünden girilen vekil ve müvekkil isim ve soy isimleri bulunur. Vekâlet numarasının sol tarafındaki klasör tıklandığında, müvekkil ve avukat ismi çıkar. Klasörün sol tarafındaki kare tıklandığında müvekkil ve avukat isimleri sağ tarafa eklenir. Okun anlamı tıklandığında aşağıya bilginin açılıyor olması.
İleri butonu tıklandığında karşı taraf bilgilerinin girileceği ara yüz gelir.
Karşı taraf bilgileri, karşı tarafın şahıs veya şirket olmasına bağlı olarak, Şahıs Ekle veya Şirket Ekle butonlarına tıklandığında çıkan alanlara kaydedilir ve İleri butonu tıklanır. Son aşamada girilen bilgileri toplu olarak görebileceğiniz Özet ve Kaydetme arayüzü açılır. Kaydet butonuna basılarak bu bilgiler kaydedilir.
İşlem yapmak için ekranda beliren başlıklardan birini tıklayabilirsiniz.
*Dilekçe Yazdır tıklandığında, söz konusu dava türü ile ilişkili dava dilekçelerine ulaşabilirsiniz. Seçilen dilekçe ismi tıklandığında dava dilekçesi ekrana gelecektir. Ekrana gelen dilekçede {$EFRecordContext1} tane çocukları bulunmaktadır şeklinde kodlu alanlar göreceksiniz. Bunlar, dilekçe metninin her somut olaya göre değiştiği göz önüne alınarak sisteme konmuştur. Bu kodlu alanlarda gördüğünüz bilgiler Dava Bilgileri ekranında görülen sorulara verdiğiniz cevaplardır.
Dilekçe üzerinde ikonlar ile düzeltmeler yapabileceğiniz gibi, metin içeriğinde de gerekli gördüğünüz düzeltmeleri yapabilirsiniz ve bu dilekçenin çıktısını ekranın sağ alt köşesinde bulunan yazdır butonu ile alabilirsiniz.
Ayrıca, değişiklik yaptığınız dilekçeleri sisteme kaydedebilirsiniz. Bunun için altta bulunan Tasarım Görünümüne Dön butonunu tıkladığınızda açılan dilekçe metninde değişikliği yaptıktan sonra farklı kaydet butonunu tıklayınız. Kaydettiğiniz bu dilekçeyi sistemdeki diğer dilekçelerle birlikte görebilirsiniz. *Dava Kartına git tıklandığında
Dava kartında dava konusu, dava, taraf, tebligat bilgileri, ara kararlar, duruşma tarihleri bulunur. Dava sürecini yönetebileceğiniz yerdir.
Dava Bilgileri Düzenle butonu tıklandığında ekrana gelen dava bilgileri doldurulduğunda, bu bilgiler sol tarafta görülecektir.
Dava konusu düzenle butonu ile dava konusunu yazabilirsiniz.
Ana kartta görülen Yapılması Gereken İşler, açılmış bir dava sürecine ilişkin yönlendirmenin yapıldığı bölümdür. Bu yönlendirme sisteme daha önce girmiş olduğunuz veriler dikkate alınarak yapılmaktadır. Davanın tarafları sisteme önceden kaydedilmemişse Taraf Gir, Müvekkil Ekle ve Avukat Ekle butonları tıklanarak bu bilgilerin girişini yapabilirsiniz. Bu bilgileri daha önce girmiş olmanız halinde bu butonlar ekranda görünmez. Dilekçe Yazdır ve Gönderildi butonları aktif hale gelir.
Dilekçe Yazdır butonu tıklandığında, dava türüne bağlı sistemdeki tüm dava dilekçeleri gelir.
Gönderildi butonu tıklandığında Davetiye Geldi? (Duruşma Tarihi) butonu aktif hale gelir. Ekranda açılan Davetiye (Çağrı Belgesi Bilgileri) penceresine size tebliğ edilen davetiyedeki bilgileri doldurup sisteme kaydedebilirsiniz. Kırmızı ile belirtilen alanlar doldurulması zorunlu alanlardır. Ekrandaki Duruşma Bilgisi Gir butonu tıklandığında duruşmaya katılıp katılmadığınız sorulur.
Duruşmaya katılındı mı sorusuna Evet cevabını verdiğinizde duruşmada verilen ara karara ilişkin bilgileri girebileceğiniz bir pencere açılır. Bu pencereden ara karar metnini manuel girebileceğiniz gibi duruşma sonuçları seçeneklerinden birini seçmeniz de mümkünüdür.
Bu halde seçmiş olduğunuz sonuca ilişkin veri girişi alanları gelir. Örneğin, duruşmada ihtiyati tedbir kararı alınması halinde, bir sonraki pencerede ihtiyati tedbire ilişkin detayların girileceği alanlar gelir. İleri butonuna bastığınızda, bir sonraki duruşmaya ait bilgilerin girilebileceği alanlara ulaşabileceğiniz Yeni Duruşma Bilgileri gelir.
Hayır cevabını verdiğinizde sağ altta Tebligat Bilgisi Gir butonu aktif hale gelir. Bu buton tıklandığında ara karara ilişkin bilgileri girebileceğiniz bir pencere açılır. Bu pencereden ara karar metnini manuel girebileceğiniz gibi, duruşma sonuçları seçeneklerinden birini seçmeniz de mümkündür.
Taraflar bölümünde yeni avukat ve müvekkil isimleri eklenmesi mümkündür. Benzer durum karşı taraf avukat ve müvekkil isimleri için de geçerlidir. +( ) butonu kullanılarak yeni eklemeler yapılabilir. Ayrıca Tebligat, Cevap Tebligatı ve Düplik bilgilerinin girişi de bu bölümden yapılmaktadır.
Dava kartı ekranının alt bölümünde dava sürecinde karşılaşabileceğiniz durumlarla ilgili başlıklar (Duruşmalar, Bilirkişi, Keşif, İhtiyati Tedbir, Teminat, İcra ve Islah) göreceksiniz. Bu bölüm yardımıyla dava süreç yönetimini sürdürmeniz mümkün olacaktır. Duruşmalar, Bilirkişi, Keşif, İhtiyati Tedbir, Teminat, İcra ve Islah gibi başlıkların altında bulunan alanlara gireceğiniz veriler yardımıyla, dava sürecini süre ve belgeler yönünden daha sıhhatli yürütmeniz mümkün olacaktır. Sisteme girdiğiniz veriler yardımıyla sistem sizi uyaracaktır.
Her bir başlığın yan tarafında bulunan aşağı doğru okları tıklayarak bu alanlara ulaşmanız mümkün olacaktır.
: Dosya ekle butonu ile süreçte dosyaya giren belgeleri sisteme kaydetmeniz, böylece belgeleri elektronik ortamda takip etmeniz mümkün olacaktır. : Düzenle butonu ile ilgili kayıt üzerinde gerekli düzeltmeleri yapmanız mümkün olacaktır.
Yeni butonu ile yeni bir kayıt girmeniz mümkün olacaktır. *Kapat butonu tıklandığında
Ekrana ana menü gelir. ii) Karar destek sistemi ile yeni bir dava kartı ile seçildiğinde:
Karar destek sistemi ile amaçlanan, davanın açılması esnasında usul ve esas yönünden gerekli hususları kullanıcıya hatırlatmaktır. Kullanıcının bu yönde bilgilendirilmesi modülde yer alan davaya ilişkin sorular, içtihatlar, kanun maddeleri ve bilgi notları yardımıyla sağlanacaktır. Her soru önceki soruya verdiğiniz evet veya hayır cevabına bağlı olarak değişebilir. Soru ekranında sorunun ilişkin olduğu hukuki bilgiyle ilgili açıklamalar yer alır. Bu açıklamalar evet hayır cevabına göre değişmez.
Cevap vermiş olduğunuz sorular ve cevapları ekranın sağ tarafında görülür.
Ayrıca, her sorunun altında söz konusu soruyla ilgili kanun maddesi ve içtihat butonları yer alır. Bu butonları tıkladığınızda ilgili kanun maddesi ve içtihat metinlerine ulaşılır.
Kanun ve içtihat metinlerinden sorguya geri dönmeniz sorguya geri dön butonu ile mümkündür. Ekranın sağ tarafında bulunan Bilgi Notları nda, davayla ilgili bazı pratik bilgilere ulaşmanız mümkündür.
Cevabını vermiş olduğunuz sorunun cevabında düzeltme yapmak istediğinizde, sağ panelde yer alan Cevaplanan Sorular kısmındaki herhangi bir soruyu tıklamanız yeterlidir. Ekranın sağ üst köşesinde yer alan Sorgudan Çık butonu sorgudan çıkmanızı sağlayacaktır.
Sistem, verilen cevaplarda usul veya esasa ilişkin eksiklik tespit ettiğinde açıklamalar yoluyla uyarıda bulunur. Bazı durumlarda ise bu tip eksiklikler halinde kullanıcıyı sorgudan çıkarır. Sorgudan çıkarılma halleri hak düşürücü süre ve esasla ilgili kanunda tahdidi olarak belirtilmiş hallerle sınırlı tutulmuştur. Bu iki durumda kullanıcı sorgudan çıkarıldınız uyarısı ile sorgudan çıkarılır. Kişi sorgudan çıkarılsa da, Cevaplanan Sorular kısmında yer alan sorulardan herhangi birini tıklayarak tekrar sorguya dönebilir.
Aynı ekranda görünen Bir Sonraki Adıma Geç butonu tıklandığında kullanıcı sorgudan çıkar ve Karar destek sistemi ile yeni bir dava kartı ile modülünün dördüncü basamağı olan Dava Bilgileri ne gelir.
Sorgunun eksiksiz tamamlanması halinde, Sorguyu Başarıyla Tamamladınız uyarısının bulunduğu ekran gelir. Aynı ekranda görünen Bir Sonraki Adıma Geç butonu tıklandığında, kullanıcı Karar destek sistemi ile yeni bir dava kartı ile modülünün dördüncü basamağı olan Dava Bilgileri ne gelir.
Karar destek sistemi ile yeni bir dava kartı ile seçildiğinde ekrana gelen Karar Destek Sistemi (KDS) basamağı tamamlandıktan sonraki süreç yukarıda bahsedilen Yeni bir dava kartı ile süreciyle aynıdır. Karar Destek Sistemini Dava Bilgileri, Vekalet, Karşı Taraf, Özet ve Kaydetme takip eder. iii) Devam eden dava süreci için yeni bir dava kartı ile seçildiğinde
Yeni bir dava kartı ile seçeneğini seçtiğinizde takip edilen sürece benzer bir akış gerçekleşecektir. Programın karar destek sistemini kullanmadan dava bilgilerini, dilekçe alanlarını, müvekkil ve karşı taraf bilgilerini programa girerek açmak istediğiniz davanın dilekçesine ulaşabilirsiniz. III) Büro Yönetimi Avukat Bilgileri: Bir avukatlık bürosunda bir avukat çalışabileceği gibi birkaç avukatın birlikte çalışması da mümkündür. Bu bölümde, büroda çalışan tüm avukatların bilgileri (ad, soyad, TC kimlik no, baro sicil no, T.B.B. numarası, cep telefonu, e-posta adresi vb.) programa girilerek Kaydet butonu tıklanarak avukat kayıt bilgisi gerçekleştirilir. Kullanıcı Yetki Bilgileri: Avukatlık bürolarındaki her bir avukat aynı zamanda programın bir kullanıcısıdır. Programda istenilen kişiye istenilen yetki verilmesi sistem tarafından belirlenen yönetici kullanıcısına ait olup bu bölümde gerçekleşir. Örneğin; avukat, bürosunda çalışan kâtibine programda bilgileri görebilme yetkisini verebilir, ancak, kâtibinin kayıt silmesini men edebilir.
Programı, birden fazla kişiyi yetkilendirmek yoluyla kullanmanız mümkün. Büro Yönetimi, yeni kullanıcı eklemenizi veya var olan kullanıcıları değiştirebilmenizi sağlar. Programın ana ekranındaki Büro Yönetimi butonu tıklanır. Sağ tarafta bulunan Yeni Kullanıcı butonu tıklanır.
Gelen pencereden gerekli bilgiler girilerek yeni kullanıcı oluşturulur. Kullanıcı avukat ise, pencerenin altında bulunan Kullanıcı Avukat mı? yazısının yanındaki kutucuk işaretlenir.
Yeni kullanıcı veya yeni kullanıcı avukat ekleme işlemi tamamlanmıştır. Kullanıcıya yetki verilmesi işlemi sağ tarafta bulunan alan üzerinden yapılır. Kullanıcı tüm yetkilere sahip kılınabildiği gibi, sahip olduğu yetkiler kısıtlanabilir. Ekranın sağ tarafında çeşitli modüller üzerinden yetkiler belirtilmiştir. Evet veya hayır cevaplarıyla kullanıcının hangi alanlarda yetkili olduğu belirlenir. IV)Raporlar Sisteme girişi yapılan tüm alanların raporunun oluşturulabildiğiniz, oluşturulan raporu Excel, Pdf ve Csv formatlarında bilgisayarınıza kayıt edebileceğiniz modüldür. Yeni Rapor Nasıl Oluşturulur? Yeni bir rapor oluşturabilmek için, programın giriş ekranından Raporlar, daha sonra da sağ taraf da bulunan Yeni Rapor Oluştur butonuna tıklanır.
Açılan penceredeki alana, raporun içeriğini anlatan bir başlık girilir ve İleri butonuna basılır.
Gelen pencerenin sol üst tarafında bulunan, arama bölümü kullanılarak istenilen alanlar kolayca bulunup, 1 kere tıklatarak rapora eklenir. Yanlış eklediğiniz ya da kaldırmak istediğiniz rapor alanı üzerine gelerek, çarpı butonuna basarak eklediğiniz alanı rapordan kaldırabilirsiniz. Gerekli alanlar seçildikten sonra İleri butonuna tıklatılır. Koşul olarak belirtilmek istenilen alanlar bu bölümden seçilmektedir. Örneğin İli Ankara olan müvekkil koşulunu koymak için, sol taraf da ki alanlardan Müvekkil Kayıtlı İl alanı seçilir. Üst kısımdaki Koşul kısmından = seçilir ve yanındaki Koşul Değeri Giriniz alanına Ankara yazılır ve ekle butonuna basılır.
Belirlemek istediğiniz diğer koşulları da belirledikten sonra İleri butonuna tıklanır.
Yapılan işlemlerin özet görüntüsü, gösterilmektedir. Kontrol edildikten sonra Kaydet butonuna basılarak oluşturulan rapor kayıt edilir.
Rapor ekranından Rapor Oluştur butonuna basılarak rapor ekrana yazdırılır. Rapor Düzenle butonu ile oluşturduğunuz rapor da düzenleme yapabilir, Rapor Sil butonu ile de oluşturulan raporu silebilirsiniz.
Yazdır butonu basılarak oluşturulan rapor dökümü direk yazdırılabilirsiniz. Ya da Dışa Aktar butonuna basıp, alt bölüme açılan butonlar kullanılarak, dosyayı CSV,EXCEL ve PDF formatlarında bilgisayarınıza kayıt edebilirsiniz. Kopyala butonuna basıp rapor dökümünü kopyalayıp istediğiniz bir editöre(word,excel vb) yapıştırabilirsiniz.
V)Dilekçeler Sistemde bulunan tüm dilekçeleri görebileceğiniz modüldür. Bunlar belli bir dava türüne özgü olarak belirlenmiş dilekçeler olabileceği gibi, dava sürecinde kullanılabilecek temyiz, ıslah talebi, davaya cevap, süre tutum dilekçesi gibi ortak dilekçeler de olabilir.
Bul alanına sabit dilekçe yazdığınızda, sürece ilişkin bu dilekçeleri toplu halde görmeniz mümkün olacaktır.
Bul alanıyla belli bir dilekçeyi aramanız da mümkündür. Aradığınız dilekçenin adının birkaç harfini girmeniz yeterli olacaktır.
Şifre Nasıl Değiştirilir? Programın ilk giriş ekranının sağ üst tarafında bulunan kullanıcı adı tıklanır. Gelen penceredeki Şifre İşlemleri alanı tıklanır. Eski Şifre ve Yeni Şifre girişi yapılır. Kaydet butonuna basılarak işlem tamamlanır.