Ondokuz May s Üniversitesi Diflhekimli i Fakültesi Dergisi: 2002; 4 (1): 1-6 Sabit Ortodontik Tedavide Beyaz Leke Lezyonu Oluflma S kl Frequency of White Spot Lesion Formation During Fixed Orthodontic Treatment Doç.Dr. Selim ARICI* ÖZET Amaç: Bu retrospektif çal flman n amac, ngiltere ve Türkiye de sabit ortodontik apareylerle tedavi edilmifl hastalar n ön difllerinde beyaz leke lezyonunun oluflma s kl karfl laflt rmal olarak araflt rmakt r. Birey ve Yöntem: Ayn araflt r c taraf ndan sabit apareylerle tedavi edilmifl hasta kay tlar aras ndan 74 hasta seçilmifltir. Daha sonra hastalar tedavi süresine göre k sa (12-16 ay) ve uzun (20-25 ay) iki alt gruba ayr larak, tedavi sonras nda difllerin labial mine yüzeylerinde oluflan beyaz leke lezyonlar slayt filmleri üzerinde belirlenmifl ve gruplar aras karfl laflt rmalar Ki-kare testi ile analiz edilmifltir. Bulgular: Her iki ülkede tedavi edilen hastalar aras nda anlaml farkl l klara rastlanmazken (p=0.13), sabit tedavi süresi uzun olan hastalarda beyaz leke lezyonlar n n daha fazla oldu u ve bu sonucun k sa süreli tedavide gözlenenden istatistiksel olarak çok anlaml bir farkl l k gösterdi i (p=0.0002) belirlenmifltir. Sonuç: Ortodontide sabit tedavi süresinin uzamas, beyaz leke lezyonu oluflma frekans n art r c bir etkiye sahiptir. Anahtar kelimeler: Beyaz leke lezyonu, sabit ortodontik tedavi. Girifl Ortodontik tedavinin amaçlar ndan birisi dentofasiyal esteti in iyilefltirilmesidir. Ancak, özellikle sabit ortodontik tedavi gören hastalar n difllerinde beyaz leke (white spot) lezyonlar n n oluflmas ortodontik tedavinin istenmeyen etkilerinden birisidir. Minenin inorganik yap s ndaki demineralizasyon nedeniyle ortaya ç kan beyaz leke lezyonlar mine çürü ünün erken dönemdeki görüntüsü olarak da tan mlanmaktad r. 1 Lezyon bu ismi optik görüntüdeki beyazl ktan dolay (özellikle kurutuldu unda) almaktad r. Beyaz leke lezyonunu takip eden dönemde ise kavitasyon bafllamaktad r. 1 * Ondokuz May s Üniversitesi Diflhekimli i Fakültesi, Ortodonti Anabilim Dal SUMMARY Aim: The aim of this retrospective study was to investigate and compare the frequency of white spot formation on the labial surfaces of anterior teeth of patients treated with fixed orthodontic appliances in England and Turkey. Subjects and Methods: The 74 patients were selected between the records of the patient treated by the same operator. Then the patients were divided to subgroups, as short (12-16 months) and long (20-25 months) treatment period, according to total treatment time. Frequency of white spot formation at the end of the treatment was decided on the colour slides and the comparisons between the groups were done by using Chi-square test. Results: There was no statistically significant differences between the patients treated in the both country (p=0.13). However, the frequency of white spot formation in the long treatment period was significantly higher than that for short treatment period (p=0.0002). Conclusion: The prolongation of the fixed orthodontic treatment has an increasing effect on the frequency of the white spot formation. Key words: White spot lesion, fixed orthodontic treatment Pek çok araflt rmac, sabit ortodontik tedavinin difllerin mine yap s nda demineralizasyona neden olabilece ini rapor etmektedir. 2 6 Dental plak oluflumu ve fermente olabilen karbonhidratlar n bulunmas, demineralizasyonun meydana gelebilmesi için primer etkendir. 7 Sabit ortodontik tedavilerde kullan lan apareyler, uzun süreli dental plak oluflumu için tutucu alanlar oluflturmaktad rlar. Bu nedenle a z hijyeninin mükemmel olarak sa lanamad durumlarda, sabit ortodontik apareylerin varl - beyaz leke lezyonlar n n oluflmas nda haz rlay c bir yan etken olmaktad r. Bu yan etkenin ortadan kald r lmas için sabit ortodontik tedavi gören hastalara de iflik a z hijyen programlar uygulanmaktad r. 8 10 Ayr ca sabit ortodontik apareylerin mine yüzeyine yap flt r lmas nda, fluor içeren bond ajanlar n n kullan larak a z ortam na çürük engelleyici özelli i olan fluor iyonlar n n sürekli sal n m yla, demineralizasyonun önlenebilece i de belirtilmektedir. 11 13 Yap lan baz çal flmalarda, sabit ortodontik tedavi süresinin uzun olmas n n difllerde dekalsifikasyon oluflmas n art rd rapor edilmektedir. 7,10 Tedavi süresinin uzamas n n dental pla n kal c l n etkiledi i için, beyaz leke lezyonlar n n oluflmas nda böyle bir art fla neden olabildi i belirtilmektedir. Bu çal flman n amac, sabit ortodontik apareylerle tedavi edilmifl farkl sosyo-ekonomik ve kültürel yap ya sahip iki grup hasta aras nda, beyaz lezyon oluflma s kl n karfl laflt rmak ve tedavi süresinin beyaz leke lezyonlar - n n oluflmas ndaki etkisini araflt rmakt r.
2 Ar c Birey ve Yöntem Bu çal flma için sabit ortodontik apareylerle tedavi edilen 115 hastan n kay tlar incelenerek, iki ana grup oluflturuldu. Birinci ana grup, ngiltere de tedavi gören ayn flehirde yaflayan (Sheffield) hastalar aras ndan seçilen 38 hastan n kay tlar n, ikinci ana grup ise Ondokuz May s Üniversitesi nde tedavi edilen 36 hastan n kay tlar n içermektedir. Daha sonra bu iki ana grup, sabit ortodontik apareylerin a zda bulundu u süreye (braketlerin yap flt r lmas ndan sökümlerine kadar geçen süre) göre, iki alt gruba ayr ld. Birinci alt gruplardaki hastalar n sabit apareylerle tedavi süreleri 12-16 ay aras nda yer al rken, ikinci alt gruplarda bu süre 20-25 ay aras nda da l m göstermekteydi. Gruplara göre hastalar n tedavi bafllang c ndaki ortalama yafllar ve yafl da l m aral klar, Tablo I de verilmektedir. ö ütlenmifltir. Bütün hastalar ayn hekim taraf ndan tedavi edildi i için, hastalara verilen a z hijyeni e itimi ayn d r. Tedavi edildi i ülke ve tedavi zaman na göre gruplara ayr lan hastalar n difllerinde beyaz leke lezyonlar n n oluflma s kl, difllerin labial yüzeylerinin tedavi öncesi ve sonras nda makro foto rafik bir ünite ile al nan renkli slayt filmleri (Kodachrome 100 ASA) üzerinde araflt r lm flt r. Tedavi bafllang c nda ve sabit apareylerin sökülüp kompozit kal nt lar n n mine yüzeyinden tungsten-karbid bir frezle uzaklaflt r lmas n takiben, bütün difller fluor içermeyen bir pomza tozu ile temizlendikten sonra, slayt filmleri al nm flt r. Araflt rmaya, sadece a z içi slayt filmlerinin kalitesi yüksek olan ve mine yüzeyinde beyaz leke lezyonlar n n görülmesini engelleyecek flekilde fl k yans mas bulunmayan 74 hastan n kay tlar dahil edilmifltir. Tablo I: Oluflturulan gruplardaki hasta say lar ve hastalar n yafl da l mlar. Ülke (fiehir) Toplam Ortalama yafl Yafl s n r Tedavi süresi Hasta hasta (Ted. bafl ) (Min-Max) ngiltere 38 K sa (12-16 ay) 20 13.4 11.6-16.1 (Sheffield) Uzun (20-25 ay) 18 13.6 12.1-15.7 Türkiye 36 K sa (12-16 ay) 20 14.1 12.8-18.5 (Samsun) Uzun (20-25 ay) 16 13.8 12.5-17.6 Bütün hastalar n sabit tedavilerinde, genifl tabanl straight-wire braketler ve bu braketlerin difllere yap flt - r lmas nda, fluor içermeyen no-miks compozit resinler kullan lm flt r. Bütün hastalarda, mine yüzeyinin asitle pürüzlendirilmesinde %36 l k ortofosforik asit 45 saniye süreyle uygulanm flt r. Hastalar n tedavilerine bafllanmadan, iyi bir a z hijyenine sahip olmalar sa lanm fl ve tedavi süresince, bu a z hijyeninin devam için gerekli uyar lar ve yönlendirmeler yap lm flt r. Sabit tedavi süresince, hastalara orta sertlikte bir f rça ve fluor içeren bir difl macunu önerilerek difllerini nas l f rçalamalar gerekti i anlat lm fl, ara yüz f rças n n da günde en az bir kez kullan lmas Üst ve alt ön difllerin (kanin, yan ve orta kesici difller) sadece labial yüzeyleri incelenmifltir. nceleme, ayn hastan n tedavi öncesi ve sonras slayt filmleri, ayn anda iki slayt projektörü arac l ile x25 büyütmeyle bir perde üzerine yans t larak yap lm flt r. Klinikte uygulanan sondlama tekni i kullan larak, beyaz leke lezyonunda kavitasyon bafllang c olup olmad incelenememifl, sadece her bir diflin tedavi sonras görüntüsünde izlenen ancak tedavi bafllang c nda olmayan beyaz leke lezyonlar n n varl, görsel olarak araflt r lm flt r (Resim 1a, b). Belirlenen beyaz leke lezyonlar nda ise, daha önce baz araflt r c lar n yapt gibi boyutsal olarak herhangi bir s n fland rma yap lmam flt r. Her bir difl için birden fazla lezyon belirlendi inde ise A B Resim 1. Bir hastan n sabit ortodontik tedavi öncesi (A) ve sonras (B) a z içi görüntüleri. Oklar tedavi sonras oluflan beyaz leke lezyonlar n iflaret etmektedir.
Ortodontide Beyaz Leke Lezyonu bu durum o difl için bir lezyon olarak kaydedilmifltir. Toplam 888 adet difl, beyaz leke lezyonunun varl aç - s ndan incelenmifl ve tüm difller için saptanan sonuçlar, hastan n ait oldu u grup alt nda kaydedilmifltir. Gruplar aras nda beyaz leke lezyonunun görülme s kl aç s ndan bir fark olup olmad, yüzde 95 güvenilirlik s n r nda (p=0.05) Ki-kare (c 2 ) testi ile analiz edilmifltir. ki ana grup ve alt gruplar aras ndaki karfl laflt rmalarda da Ki-kare testi kullan lm flt r. Bulgular Ki-kare testi, tedavi süresi göz önünde bulundurulmadan iki ayr ülkede tedavi edilen hastalar aras nda beyaz leke lezyonunun oluflma s kl aç s ndan anlaml bir fark olmad n göstermektedir (p=0.13). Yine ayn flekilde, her iki ülke için tedavi sürelerine göre ayr ayr karfl laflt rma yap ld nda, k sa (p=0.30) veya uzun (p=0.21) sürelerde sabit tedavisi yap lm fl hastalar aras nda da bir farkl l k bulunmamaktad r (Tablo II). Ancak tedavi süresine göre, gerek ülke ay r m yap larak, gerekse ülke ay r m yap lmadan oluflturulan gruplar karfl laflt r ld nda, istatistiksel olarak anlaml farkl l klar ortaya ç kmaktad r. ngiltere de tedavi edilen hastalar n k sa ve uzun tedavi gruplar karfl laflt r ld nda p de eri 0.012 iken Türkiye için bu de er 0.006 d r. Ülke ay r m yap lmadan, tüm k sa ve uzun tedavi gruplar iki ayr havuzda topland nda p=0.0002 dir. Bu da sabit tedavi süresinin beyaz lezyon oluflumu üzerinde çok önemli bir etkisinin oldu unu göstermektedir (fiekil 1). 55 50 3 Sabit tedavi sonras beyaz leke lezyonlar n n görülme s kl nda, hasta cinsiyeti ve sa ve sol taraflar aç s ndan herhangi bir fark bulunamam flt r. Bu nedenle, gruplar için elde edilen veriler cinsiyet ve taraf ay r m yap lmaks z n analiz edilmifltir. Her bir grup içerisinde beyaz leke lezyonunun görülme s kl ve gruplar aras karfl - laflt rmalar n sonuçlar, Tablo II de verilmektedir. Beyaz lekeli difl say s 45 40 35 30 25 20 K sa Sabit tedavi süresi ngiltere Türkiye Uzun fiekil 1. Ülkelere ve sabit ortodontik tedavi süresine göre beyaz leke lezyonlar. Tablo II: Gruplarda tedavi sonras beyaz leke lezyonunun say ve yüzde olarak oluflma s kl ve tüm gruplar ve alt gruplar aras karfl laflt rmalar n n Ki-kare test sonuçlar. Ülke Tedavi süresi kod Difl Beyaz leke Ki-kare test sonuçlar Tüm grp Alt grp Alt grp Alt grp ngiltere K sa I K 240 31 (%12.9) K I U I K Uzun I U 216 47 (%21.8) p=0.01* I U p=0.30 p=0.001* p=0.21 Türkiye K sa T K 240 39 (%16.3) T K T U T K Uzun T U 192 52 (%27.1) p=0.006* T U * p< 0.05 gruplar aras nda %95 güvenilirlik s n r nda istatistiksel olarak anlaml farkl l klar göstermektedir. Dikey çizgiler karfl laflt r lan iki grubu iflaret etmekte (grup kodlar yla birlikte) ve dikey çizgiye komflu p de eri Ki-kare analizinin sonucunu göstermektedir.
4 Ar c ncelenen ön difllerde beyaz leke lezyonlar n n oluflma s kl klar ise, Tablo III de verilmektedir. Ülke ve sa veya sol taraf ay r m yap lmaks z n, difl gruplar na bak ld - nda beyaz leke lezyonlar n n en s k üst yan kesici difllerde (toplam %32.4) olufltu u gözlenmektedir (Tablo III). Bunu s ras yla alt kanin (%30.4), üst kanin ve alt yan kesici (%14.8), alt orta kesici (%13.5) ve üst orta kesici difller (%8.1) izlemektedir. K sa ve uzun tedavi gruplar ayr ayr incelendi inde ise, baz difl gruplar nda tedavi süresinin uzamas yla birlikte beyaz leke lezyonunun görülme s kl n n önemli bir art fl gösterdi i izlenmektedir (fiekil 2). Bu art fl özellikle üst orta kesici ve üst kanin difllerinde, oransal olarak çok belirgindir. Tart flma Bu çal flmada, ngiltere ve Türkiye de tedavi edilen iki grup hastada k sa ve uzun süreli sabit ortodontik tedavinin, beyaz leke lezyonunun oluflma s kl na etkisi araflt r lm flt r. Bu çal flmada elde edilen bulgular, sabit ortodontik tedavi s ras nda beyaz leke lezyonu oluflumunun önemli bir problem oldu unu göstermektedir. Daha önceki çal flmalarda da bu problem rapor edilmifltir. 2 10 Her ne kadar, ayr sosyo-ekonomik ve kültürel yap ya sahip iki grubun karfl laflt r lmas ndan dolay ortaya ç kabilecek problemler mevcut ise de, tedavilerin ayn hekim Tablo III. K sa ve uzun süreli tedavilerde, difl gruplar na göre beyaz leke lezyonunun görülme s kl. Tabloda difl gruplar na ve tedavi sürelerine göre toplam sonuçlarda verilmektedir. Difl Grubu K sa Süreli Tedavi Uzun Süreli Tedavi ncelenen difl Beyaz Leke ncelenen Difl Beyaz Leke Toplam Üst orta kesici 80 5 (%6.2) 68 10 (%14.7) 12 (%8.1) Üst yan kesici 80 22 (%27.5) 68 26 (%38.2) 48 (%32.4) Üst kanin 80 7 (%8.7) 68 13 (%19.1) 22 (%14.8) Alt orta kesici 80 9 (%11.2) 68 11 (%16.2) 20 (%13.5) Alt yan kesici 80 9 (%11.2) 68 13 (%19.1) 22 (%14.8) Alt kanin 80 18 (%22.5) 68 26 (%38.2) 45 (%30.4) Toplam 480 70 (%14.5) 408 99 (%24.2) 169 (%19.0) Difl gruplar Üst kanin Üst yan Üst orta Alt kanin Alt yan Alt orta 0 10 20 30 Beyaz leke lezyonu (N) Uzun tedavi K sa tedavi fiekil 2. K sa ve uzun süreli sabit ortodontik tedavi sonras belirlenen beyaz leke lezyonlar n n difl gruplar na göre da l m. taraf ndan yap lmas, hastalara verilen a z hijyen e itimlerinin ayn olmas, iki grupta benzer braketler ve yap flt r c rezinler kullan lm fl olmas ve tüm hastalara tedavi s ras nda fluorlu difl macunu d fl nda her hangi bir fluor uygulamas verilmemifl olmas, gruplar aras karfl - laflt rmay etkileyecek de iflkenleri en aza indirmektedir. Bu çal flmaya sadece a z içi slayt filmlerindeki görüntü kalitesi iyi olan 74 hasta, 115 hastal k bir havuzdan seçilerek, dahil edilmifltir. Çal flmada de erlendirilen slayt filmlerinde, mümkün oldu unca fl k yans mas n n olmamas na ve difllerin labial yüzeylerinin iyi bir flekilde görülmesine dikkat edilmifltir. Hastan n tedavi öncesi ve sonras a z içi görüntüleri, ayn anda (yan yana) yans - t larak incelenmifl ve böylece bir diflin labial yüzeyinde, tedavinin etkisiyle beyaz leke lezyonunun oluflup oluflmad görsel olarak tespit edilmifltir. fiu noktada vurgulanmal d r ki, beyaz leke lezyonlar n n oluflma s kl n inceleyen bir çok benzer araflt rmada, difllerin slayt filmleri veya foto raflar kullan lm flt r. 2,3,6,7,9,14,15 Beyaz leke lezyonlar, genellikle braket yap flt r lan alanlar n gingival, meziyal ve distal kenarlar nda belirlenmifltir (Resim 1). Ancak bir diflte farkl bölgelerde birden fazla beyaz leke lezyonu belirlendi inde, bu o difl için
Ortodontide Beyaz Leke Lezyonu tek bir lezyon olarak kaydedilmifltir. Böylece bir difl için birden fazla lezyon yaz lmas yla, o diflin ait oldu u gruptaki istatistiksel ortalaman n yan lt c bir flekilde yükselmesi önlenmifltir. Farkl iki ülkede yap lan sabit tedavilerde, beyaz leke lezyonu oluflma s kl aras nda istatistiksel olarak önemli bir fark olmad saptanm flt r. Her ne kadar farkl beslenme al flkanl klar, dental plak oluflumunu etkilemekte ve içme sular nda veya kullan lan a z gargaralar ndaki fluor iyonlar n n da demineralizasyonu engelleyici etkisi oldu u bilinmekte ise de, iyi bir a z hijyeninin sa lanmas tedavi s ras nda beyaz leke lezyonunun oluflmas n engelleyen en önemli faktördür. 5 8 Literatürde sabit ortodontik tedavi s ras nda beyaz leke lezyonu oluflma s kl n inceleyen araflt rmalar n sonuçlar aras nda, çok genifl bir da l m oldu u gözlenmektedir. Bu konuyla ilgili bir derlemede sabit ortodontik tedavi sonras hastalarda %15 ile %85 aras nda de iflen oranlarda beyaz leke lezyonuna rastland rapor edilmektedir. 6 Ancak, bu büyük farkl l n araflt rma metodu, kullan lan teknik ve malzemeler, araflt r c lar n bireysel farkl l klar n n yan s ra uygulanan a z hijyeni programlar n n, fluor içeren veya içermeyen yap flt r c ajanlar n ve fluorlu a z gargaralar n n kullan l p kullan lmamas nedeniyle de, oluflabilece i göz önünde bulundurulmal - d r. Bu araflt rmada ngiltere de tedavi edilen hastalar n (k sa ve uzun tedavi birlikte) difllerinin %17 sinde, Türkiye de tedavi edilen hastalar n difllerinin ise %21 inde, sabit tedavi sonras nda beyaz leke lezyonu olufltu u belirlenmifltir. Bu oranlar, daha önce rapor edilen ve fluor içermeyen rezinlerin kullan ld baz araflt rmalar n sonuçlar ile benzerdir. 7,15 Ancak fluor içeren yap flt r c rezinlerin veya a z gargaralar n n kullan ld di er baz araflt rma sonuçlar yla 2,3,5,9,10 bu çal flmada elde edilen sonuçlar aras nda önemli farkl l klar vard r. Bu araflt rmada, sabit ortodontik tedavileri k sa (12-16 ay) ve uzun (20-25 ay) olan gruplar aras nda, beyaz leke lezyonlar n n oluflmas aç s ndan önemli farklar oldu u bulunmufltur. Di er bir deyiflle sabit ortodontik tedavi uzad kça beyaz leke lezyonlar n n görülme s kl artmaktad r (fiekil 1). Bu sonuç bir çok araflt rman n sonuçlar n destekler niteliktedir. 7,10 Sabit ortodontik apareyleri kullanan hastalarda, dental plak oluflumunun en fazla braketlerin gingival kenarlar nda ve ark teli alt nda kalan meziyal ve distal kenarlar nda olufltu u rapor edilmifltir. 16 Bu alanlarda oluflan dental pla n kald r lmas nda arayüz f rças n n etkili bir flekilde kullan lmas gerekmektedir. Bu çal flmadaki hastalara, arayüz f rças verilmifl ve nas l kullanacaklar ö retilmifl olmas na ra men, beyaz leke lezyonlar n n büyük oranda bu bölgelerde olufltu u tespit edilmifltir. Bu sonuç, dental pla n mekanik olarak etkili bir flekilde uzaklaflt r lamad alanlarda, beyaz leke lezyonlar n n kolayca oluflabilece ini desteklemektedir. Bu çal flmada, incelenen ön difller içerisinde beyaz leke lezyonlar n n en fazla üst yan kesici ve alt kaninlerde olufltu u belirlendi (fiekil 2). Bir çok çal flmada, 9,10,17,18 bu çal flmayla paralellik gösteren sonuçlar rapor edilmektedir. Özellikle, üst yan diflin labial yüzeyinde beyaz leke lezyonunun fazla görülmesinin, bu diflin anatomik yap s ndan dolay braketin gingivaya yak n konumlanmas ndan kaynakland bildirilmektedir. 18 Gorelick ve ark., 9 sabit ortodontik apareylerin sökümünden sonra 121 hastay, beyaz leke lezyonu görülme s kl - yönünden ortodontik tedavi görmemifl 50 bireyle karfl laflt rm fllard r. Ortodontik tedavi görmeyen kontrol grubunda difllerin %3.6 s nda beyaz leke lezyonuna rastlan rken, araflt rma grubunda bu oran %10.8 olarak rapor etmifllerdir. Yine ayn çal flmada, en fazla beyaz leke lezyonunun %21 oran yla üst yan kesici difllerde olufltu- u belirlenmifltir. Beyaz leke lezyonunun, en fazla üst yan kesici difllerde görülmesine ait bu sonuç, bu çal flmada elde edilen sonuçlarla paralellik göstermektedir. Ancak, Gorelick ve ark. 9, tedavi süresi ile beyaz leke lezyonunun oluflma s kl aras nda bir iliflki saptayamam fl olmalar na ra men, bu çal flman n sonuçlar böyle bir iliflkinin varl n göstermektedir. Mizrahi 4, 527 hastan n tedavi öncesi ve 269 hastan n tedavi sonras kay tlar n inceledi i araflt rmas nda, erkek hastalarda tedavi sonras nda daha fazla bir oranda beyaz leke lezyonu saptand n, ancak bunun cinsler aras nda istatistiksel olarak anlaml bir farkl l k göstermedi ini rapor etmifltir. Bu çal flmada da cinsiyet fark n n beyaz leke lezyonunun oluflmas nda istatistiksel olarak önemli bir etkisinin olmad (p=0.87) tespit edildi ve bu nedenle hastalar aras nda cinsiyet ay r m yap lmadan, sonuçlar analiz edildi. Artun ve Brobakken 17, 60 hastay 3 grup halinde inceledikleri çal flmalar nda, difl yüzeylerinin %10 nun beyaz leke lezyonundan etkilendi ini ve en fazla etkilenen difllerin üst yan kesici ve alt kanin difller oldu unu bildirmifllerdir. Bu sonuçlar, bu çal flmay destekler niteliktedir. Geiger ve ark. 10, sodyum fluorürlü a z gargaras kullanan hastalar n sabit ortodontik tedavilerini takiben, difllerin %7.5 unda beyaz leke lezyonlar n n olufltu unu rapor etmifllerdir. Ayn araflt rma sonucunda, cinsiyet ve yafl fark n n beyaz leke lezyonunun görülme s kl na etkilerinin olmad n, ancak tedavinin uzamas yla birlikte lezyonlar n artt n bildirmifllerdir. Yine bu çal flmada beyaz leke lezyonunun en fazla üst yan kesici difllerde gözlendi i saptanm flt r. Rapor edilen bu sonuçlar, bu çal flmayla tam bir paralellik göstermekte olup, sadece be- 5
6 Ar c yaz leke lezyonunun görülme s kl Geiger ve ark.n n 10 çal flmas nda daha düflük bir seviyede bulunmufltur. Marcusson ve ark., 7 fluor içeren ve içermeyen yap flt r - c rezinleri kulland klar iki grup sabit ortodonti hastas nda, tedavi sonras beyaz leke lezyonlar n n oluflma s kl - n araflt rm fllar ve fluor içermeyen yap flt r c lar n kullan ld grupta bu oran %40.5, fluorlu yap flt r c n n kullan ld grupta ise %24 olarak belirlemifllerdir. Tedavi süresinin uzamas n n, lezyon oluflumunu art rd n ve cinsiyet ve yafl n beyaz leke lezyonu oluflmas nda önemli bir etkisinin olmad n da rapor etmifllerdir. Tedavi süresinin uzamas n n beyaz leke lezyonu oluflumunu art rd ve cinsiyet etkisinin önemli olmad yönündeki bulgular, bu çal flma sonuçlar n desteklemektedir. Marcusson ve ark.n n 7 rapor ettikleri, tedavi sonras beyaz leke lezyonu oluflma s kl ise bu çal flmadakinden daha fazlad r. Ancak bu oransal fark beyaz leke lezyonunu belirlemedeki yöntemlerin ve tedavi s ras nda uygulanan a z hijyen programlar n n farkl l ndan kaynaklanabilir. Sonuçlar 1. Sabit ortodontik tedavi sonras nda incelenen 888 ön diflin %19 unda, tedavi s ras nda oluflan beyaz leke lezyonu belirlenmifltir. 2. ngiltere ve Türkiye de sabit ortodontik tedavi gören hastalar n ön difllerinde, beyaz leke lezyonu görülme s kl aras nda, istatistiksel olarak anlaml bir fark yoktur. 3. Uzun süreli tedavilerde, beyaz leke lezyonu k sa süreli tedavilere göre daha s k oluflmaktad r ve bu fark istatistiksel olarak anlaml d r. 4. Sabit ortodontik tedavi sonras, ön difller içerisinde en fazla üst yan kesici ve alt kaninlerde beyaz leke lezyonuna rastlanmaktad r. Kaynaklar 1. Darling A. Studies of the early lesion of enamel caries. British Dental Journal 1958; 105: 119 35. 2. Gorelick L, Geiger AM, Gwinnett AJ. Incidence of white spot formation after bonding and banding. Am J Orthod 1982; 81: 93 8. 3. O Reilly MM, Featherstone JDB. Demineralization and remineralization around orthodontic appliances: an in vivo study. Am J Orthod Dentofac Orthop 1987; 92: 33 40. 4. Mizrahi E. Enamel demineralization following orthodontic treatment. Am J Orthod 1982; 82: 62 7. 5. Zachrisson BU. A posttreatment evaluation of direct bonding in orthodontics. Am J Orthod 1977; 71: 173 89. 6. Mitchell L. Decalcification during orthodontic treatment with fixed appliances-an overwiev. British Journal of Orthodontics 1992; 19: 199 205. 7. Marcusson A, Norevall L, Persson M. White spot reduction when using glass ionomer cement for bonding in orthodontics: a longitudinal and comparative study. European Journal of Orthodontics 1997; 19: 233 42. 8. Shannon IL. Prevention of decalcification in orthodontic patients. Journal of Clinical Orthodontics 1981; 15: 694 706. 9. Gorelick L, Geiger AM, Gwinnett AJ. Incidence of white spot formation after bonding and banding. Am J Orthod 1982; 81: 93 8. 10. Geiger AM, Gorelick L, Gwinnett AJ, Griswold PG. The effect of a fluoride program on white spot formation during orthodontic treatment. Am J Orthod Dentofac Orthop 1988; 93: 29 37. 11. Fox NA. Fluoride release from orthodontic bonding materials. An in vitro study. British Journal of Orthodontics 1990; 17: 293 8. 12. Bishara SE, Swift EJ, Chan DC. Evaluation of fluoride release from an orthodontic bonding system. Am J Orthod Dentofac Orthop 1991; 100: 106 9. 13. Hallgren A, Oliveby A, Twetman S. L(+)-Lactic acid production in plaque from orthodontic appliances retained with glass ionomer cement. British Journal of Orthodontics 1994; 21: 23 6. 14. StratemannA, Shannon IL. Control of decalcification in orthodontic patients by daily self-administered application of a water free 0.4 per cent stannous fluoride gel. Am J Orthod 1974; 66: 273 9. 15. Mitchell L. An investigation into the effect of a fluoride releasing adhesive on the prevalence of enamel surface changes associated with directly bonded orthodontic attachments. British Journal of Orthodontics 1992; 19: 207 14. 16. Ar c S, Türk T, Cezayirli A. Sabit ortodonti hastalar nda üç tip difl f rças ile dental plak eliminasyonu. Türk Ortodonti Dergisi 1998; 11: 257 62. 17. Artun J, Brobakken B. Prevalence of carious white spots after orthodontic treatment with multibonded appliances. European Journal of Orthodontics 1986; 8: 229-34. 18. Øgaard B. Prevalence of white spot lesions in 19 year-olds: A study on untreated and orthodontically treated persons 5 years after treatment. Am J Orthod Dentofac Orthop 1989; 96: 423-7. Yaz flma adresi: Doç.Dr. Selim ARICI Ondokuz May s Üniversitesi, Diflhekimli i Fakültesi Ortodonti Anabilim Dal 55139 Kurupelit, SAMSUN