ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ. Murat GÖKALP

ÖĞRETİM İLKE ve YÖNTEMLERİ Murat GÖKALP

Doç. Dr. Murat GÖKALP ÖĞRETİM İLKE VE YÖNTEMLERİ ISBN 978-605-318-471-3 DOI 10.14527/9786053184713 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2016, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Eylül 2016, Ankara Yayın-Proje: Özge Işıkcı Redaksiyon: Özge Işıkcı Dizgi-Grafik Tasarım: Melike Serap Dalbudak Kapak Tasarımı: Pegem Akademi Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26687 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net

Doç. Dr. Murat GÖKALP 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitim Programları ve Öğretim Anabilim Dalı Öğretim Üyesi gokalpm@yahoo.com Ağrı merkezde doğdu. 1987 yılında Erzurum Atatürk Üniversitesi İngilizce Öğretmenliği Bölümünden mezun oldu. Edirne İpsala ve Erzurum Sabancı Ortaokulunda İngilizce öğretmenliği, Ağrı Eğitim Fakültesinde İngilizce okutmanlığı, 1998 yılında Erzurum Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim Dalında yüksek lisans, 2003 yılında ise aynı programda Doktora öğrenimini tamamladı. 2006-2008 de Sinop Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümünde yardımcı doçent doktor olarak öğretim üyeliği ve bölüm başkanlığı yaptı. 2006 dan beri Samsun 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim Dalında öğretim üyeliği yapmaktadır. 2015 te Eğitim Programları ve Öğretimi Anabilim Dalında doçent olmuştur. Lisans, yüksek lisans ve doktora programlarında Program Geliştirme, Öğretim İlke ve Yöntemleri, Eğitim Bilimine Giriş, Ölçme ve Değerlendirme, Bilgisayar Destekli Eğitim ve Rehberlik dersleri vermektedir. Yazar 6 yıl profesyonel futbol hakemliği, 8 yıl gözlemcilik yapmış, 2005 ten 2011 yılına kadar Futbol Federasyonu temsilciliği görevi yürütmüştür. Yerel gazetelerde genel yayın yönetmenliği, yerel TV genel müdürlüğü ve gazetecilik; yaptığı diğer işler arasında sayılabilir. Hâlen çeşitli yerel gazete ile internet gazetelerinde sosyal ve eğitim içerikli köşe yazıları yazmaktadır. Yazarın yurt dışı indeksli yayınlarda 15 ten fazla makalesi, ulusal ve uluslararası konferans, sempozyum ve kongrelerde sunulmuş 50 den fazla bildirisi ve ulusal hakemli dergilerde yayımlanmış 15 makalesi bulunmaktadır. Çek cumhuriyeti, Bosna Hersek ve Kırgızistan da Erasmus ve Mevlana programları kapsamında dersler veren Gökalp, 2015 ten bu yana görevlendirme ile Kırgızistan Manas Türk Üniversitesinde öğretim üyeliği yapmaktadır. Evli olan Gökalp, Özge ile Arda adlarında iki çocuk babasıdır.

ÖN SÖZ Bilgi toplumunda dünyadaki yenilik ve gelişmelere ayak uydurmanın olmazsa olmazı, öğrenci merkezli evrensel ve bilimsel eğitim-öğretimi sürdürmektir. Bilgiye daha kolay ve hızlı ulaşmanın en iyi yolu iletişim kanallarını etkili kullanmaktır. Gelecek, beyin gücünü etkili kullananların avuçlarında saklı kalacaktır. Çağdaş eğitim, öğrencinin merak ve kararlılık duygusunun oluşacağı, yarışmacı değil, iş birliği içinde, ne yapacağını bilen, bilgiye ulaşmak için merak eden, sorgulayan, araştıran, inceleyen, bilgiyi keşfetmeye çalışan, kendi sorumluluğunun bilincinde, paylaşmaktan zevk alan, öğrenci merkezli eğitim-öğretimle mümkün olacaktır. Öğrenme öğretme süreci karmaşık bir süreçtir. Öğrenenlerin daha kolay öğrenmesini sağlayan en önemli kişi öğretmendir. Gelecek kuşakların donanımlı olabilmesi profesyonelliğin gereğini yerine getiren, öğrencilerin öğrenmelerine yol gösteren, iletişim kanallarını beceriyle kullanabilen, öğrencilere çoklu öğrenme ortamı hazırlayarak onlara yeteneklerini beceriye dönüştürebilecek fırsatlar sağlayan, güvenli bir öğrenme atmosferi oluşturan, bilgiye açlık hissettirmesini bilen, öğrenenlerin öğrenmelerine etkin yol gösteren, nitelikli öğretmenlerin varlığına bağlıdır. Geleneksel öğrenmeyi öğretme kavramı, yerini öğrenenin öğrenmesine rehberlik eden öğrenmeyi öğrenme kavramına bırakmalıdır. Okullar korkularak, istenmeden, zorunlu olarak gidilen mekânlar yerine; yaşamın, eğlenerek öğrenmenin gerçekleştirileceği merkezler olmalıdır. Bu kitabın temel amacı; eğitim fakülteleri öğrencileri, öğretmen adayları ve öğretmenlerin öğrenme-öğretme sürecini etkin kullanabilmelerine yardımcı olmaktır. Etkili öğrenmenin sağlanması; şüphesiz zamanın ekonomik kullanılması, kaynak araç ve gereçlerin öğrencilerin seviyelerine uygun seçilmesi, öğrencilere dönük amaç ve konularına uygun strateji, yöntem ve tekniklerin belirlenip kullanılmasına bağlıdır. Bu kitapta öğrenmeyi kolaylaştıracak teknikler yer almaktadır. Kitap, sekiz bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde eğitim ile ilgili temel kavramlar, ikinci bölümde öğretimde planlama, üçüncü bölümde öğretim strateji ve modelleri, dördüncü bölümde öğretim yöntem ve teknikleri, beşinci bölümde düşünme becerileri, altıncı bölümde öğretim araç ve gereçlerinin seçimi ve hazırlanması, yedinci bölümde etkili iletişim becerileri, sekizinci bölümde meslek ve öğretmenlik konuları yer almaktadır. Kitapta özellikle öğretmen adaylarının KPSS sınavlarındaki ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik 25 öğretim model ve yaklaşımı, 3 öğretim stratejisi, 6 öğretim yöntemi, 157 öğretim tekniği ve 15 düşünce becerisine yer verilmiştir. Öğretim teknikleri; bireysel ve grupla öğretim tekniği olarak ayrılmamış, alfabetik sıraya göre sıralanmıştır. Kitap, 27 yıllık üniversite öğretim elemanlığım ve KPSS deki 10 yıllık kişisel deneyimlerimden yola çıkılarak 2 yıllık bir süre içinde basıma hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanma sürecinde her zaman sabırla bana desteğini sunan sevgili eşim Fatoş a ve kızım Özge ile oğlum Arda ya teşekkür ederim. Doç. Dr. Murat GÖKALP Samsun Mayıs, 2016

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Eğitim...1 Öğrenme...1 Öğretme...2 Öğretim...2 Davranış...2 Yaşantı...2 Program...2 Formel Eğitim...2 İnformel Eğitim...3 Örgün Eğitim...3 Yaygın Eğitim...3 Müfredat Programı...3 Eğitim Programı...4 Öğretim Programı...4 Ders Programı...5 Eğitim - Öğretim ve Ders Programı Arasındaki Farklar...6 Eğitim-Öğretim Programlarının Yararları...6 İyi Bir Eğitim Programının Taşıması Gereken Özellikler...6 Eğitim Programlarının Temel Öğeleri...6 Eğitim Durumlarının Değişkenleri...7 Pekiştireç...7 İpucu...7 Dönüt...7 Düzeltme...8 Katılım...8 Genel Öğretim İlkeleri...8

viii Öğretim İlke ve Yöntemleri Çocuğa Görelik İlkesi8 Bilinenden Bilinmeyene İlkesi 8 Somuttan Soyuta İlkesi 9 Yakından Uzağa İlkesi 9 Tasarrufluluk (Ekonomiklik) İlkesi 9 Açıklık (Aleniyet) İlkesi 9 Aktivite (Öğrenci Merkezli) veya İş İlkesi 9 Hayata Yakınlık İlkesi 10 Bütünlük İlkesi 10 Otoriteye İtaat ve Özgürlük İlkesi (Sosyallik İlkesi) 10 Bilgi ve Becerinin Güvence Altına Alınması İlkesi 10 İKİNCİ BÖLÜM ÖĞRETİMDE PLANLAMA PLAN 11 Plan Yapmanın Önemi ve Gerekliliği 13 Plan Nedir ve Öğretimde Niçin Plan Yapmak Gerekir? 13 Eğitim Programlarında İhtiyaç Saptama\Belirleme 14 İhtiyaç Saptama Yaklaşımları 14 İhtiyaç Saptama\Belirleme Teknikleri 15 Programlama Modelleri 17 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ÖĞRETİM STRATEJİLERİ VE MODELLERİ STRATEJİLER STRATEJİLER 21 Sunuş Yoluyla Öğretim Stratejisi 21 Buluş Yoluyla (Keşif Yoluyla) Öğretim Stratejisi 23 Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisi 27 ÖĞRENME STRATEJİLERİ 30 ÖĞRETİM MODELLERİ (YAKLAŞIMLARI) 31

İçindekiler ix Anlamlı Öğrenme... 31 Aktif Öğrenme... 35 Basamaklı Öğrenme... 40 Beyin Temelli Öğrenme... 41 Bilgisayar Destekli Öğretim... 45 Bireyselleştirilmiş Öğretim... 49 Carroll un Okulda Öğrenme Modeli (John Carroll)... 52 Çoklu Zekâya Dayalı Öğrenme - Çoklu Zekâ Kuramı (Howard Gardner)... 57 Dunn ın Öğrenme Stili... 65 Gregorc Kaynaştırma Modeli... 72 Gestalt Kuramı... 74 Öğretim Etkinlikleri Modeli (Robert Gagné)... 82 Glaser in Temel Öğrenme Modeli... 91 İş Birliğine Dayalı (Kubaşık) Öğrenme... 93 Kolb un Yaşantı Temelli Öğrenme Stili... 101 Modüler Öğretim... 102 Probleme Dayalı Öğrenme... 103 Proje Temelli Öğretim... 105 Programlı Öğretim... 108 Slavin in Etkili Öğretim Modeli... 110 Senaryo Temelli Öğrenme... 112 Tam Öğrenme (Benjamin Bloom)... 117 Kuantum Öğrenme... 125 Uzaktan Eğitim... 128 Yapılandırmacılık... 131 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÇAĞDAŞ ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ... 135 Yöntem Seçimini Etkileyen Başlıca Faktörler... 135

x Öğretim İlke ve Yöntemleri Anlatma Yöntemi... 135 Deney Yöntemi... 139 Problem Çözme Yöntemi... 141 Örnek Olay İncelemesi Yöntemi... 144 Soru-Cevap Yöntemi... 146 ÖĞRETİM TEKNİKLERİ... 150 Açık Oturum Tekniği... 150 Akrostiş Tekniği... 151 Akvaryum ( İç Çember (Fishbowl) )Tekniği... 152 Altı Şapkalı Düşünme Tekniği... 154 Altı Ayakkabı Uygulama Tekniği... 156 Argümantasyon (Dayanaklandırma) Tekniği... 157 Artı/Delta Tekniği... 157 Arkası Yarın Tekniği... 158 At Nalı Tekniği... 158 Ayna Çalışmaları Tekniği... 158 Balık Kılçığı Tekniği... 158 Benzetişim Tekniği (Analoji)... 159 Analoji (Simülasyon) Tekniği... 161 Arama Konferansı Tekniği... 162 Basın Toplantısı Tekniği... 162 Belenky Kuramı Tekniği... 162 Ben Kimim? Tekniği... 162 Ben Neyim? Tekniği... 163 Beyin Eseri/Ürünü Tekniği... 163 Beyin Fırtınası (Fikir Taraması - Buluş Fırtınası) Tekniği... 163 Bilgi Kartları Tekniği... 167 Bilinen Şarkıya Yeni Söz Yazma Tekniği... 167 Bilişsel Çıraklık Tekniği... 167 Bil-İste-Öğren Tekniği... 169

İçindekiler xi Burada Herkes Öğretmen Tekniği... 169 Buzz (Fısıltı Vızıltı) Tekniği... 169 Brifing Tekniği (Tartışma Yöntemi)... 170 Büyük Grup Tartışması Tekniği (Tartışma Yöntemi)... 170 Bunu Kim Yapar? Tekniği... 170 Buzkıran Tekniği... 170 Buzzy Tekniği... 171 Çalışma Yaprağı Tekniği... 172 Çalıştay (Workshop) Tekniği... 172 Çember Tekniği... 173 Dedikodu Tekniği... 174 Dedikodu Halkası Tekniği... 175 Delphi Tekniği... 175 Demeç Tekniği... 175 Diyalog Tamamlama Tekniği... 176 Diyalog Tekniği... 176 Doğru mu, Yanlış mı? Tekniği... 176 Düşün-Eşleş-Paylaş Tekniği... 176 Düşün-Tartış-Yaz-Paylaş Tekniği... 177 Düşün-Tartış-Paylaş Tekniği... 177 Düşün-Tartış-Yaz Tekniği... 177 Elma Dersem Git, Armut Dersem Kal Tekniği... 177 Rol Oynama - Drama - Yaratıcı Drama Teknikleri... 177 Rol Oynama Tekniği... 177 Drama Tekniği... 178 Yaratıcı Drama Tekniği... 180 Düşünce İlişkisi Kurma Tekniği... 183 Düşünce Taraması Tekniği... 184

xii Öğretim İlke ve Yöntemleri Eğitsel Oyunlar Tekniği... 184 Ekiple Öğretim Tekniği... 185 Eylem Araştırmaları Tekniği... 185 Forum Tekniği... 186 Gezi-Gözlem Teknikleri... 187 Gezi Tekniği... 187 Gözlem Tekniği... 189 Görüş Geliştirme Tekniği... 191 Görüşme Tekniği... 193 Gösteri - Gösterip Yaptırma (Demonstrasyon) Tekniği... 193 Güç Alanı Analizi Tekniği... 195 Güdümlü Tartışma Tekniği... 195 Haber Toplama Tekniği... 196 Hazineyi Bul Tekniği... 196 Heykel Çalışmaları (Donuk İmge) Tekniği... 197 Hızlı Tur Tekniği... 197 Hikâye Haritası Tekniği... 198 İstasyon Tekniği... 201 İş Başında Eğitim Tekniği... 203 Karar Ağacı Tekniği... 204 Karşılaştırma Tablosu Tekniği... 204 Karar Verme Tekniği... 204 Kart Gösterme Tekniği... 205 Kart Eşleştirme Tekniği... 205 Kartopu Tekniği... 206 Kavram Kartları Tekniği... 207 Kavram Haritaları Tekniği... 208 Karşılıklı Öğretim Tekniği... 210 Kavramsal Değişim Metinleri Tekniği... 210 Kavram Kargaşası Yaratma Tekniği... 211

İçindekiler xiii Kavramsal Karikatür Tekniği... 211 Kavram Ağları (Sistematik Ağ) Tekniği... 212 Kese Kâğıdı Tekniği... 213 Kırmızı Koltuk Tekniği... 213 Konuşma Biletleri Tekniği... 213 Köşeleme Tekniği... 214 Kollegyum Tekniği... 215 Konuşma Halkası Tekniği... 216 Konferans Tekniği... 218 Kum Saati Tekniği... 218 Kutuplaşma Tekniği... 219 Laboratuvar Tekniği... 219 Mahkeme Tekniği... 219 Mektup - Telgraf Oyunu Tekniği... 220 Merdiven Sıralama Tekniği... 221 Mikro Öğretim Tekniği... 221 Mim (Pandomim) Tekniği... 222 Münazara Tekniği... 223 Kim Olduğunu Bul ( Nesi Var? ) Tekniği... 224 5N-1K Tekniği... 225 Otobüs Tekniği... 225 Öğrenme Galerisi Tekniği... 226 Öğrenme Halkası Tekniği... 226 Öğrenme Yaprakları Tekniği... 227 Örgütleme Yaklaşımı Tekniği... 227 Öykü Oluşturma Tekniği... 227 Öykü Tamamlama Tekniği... 228 Panel Tekniği... 228 Pareto Diyagramı Tekniği... 229 Parlamenter Münazara Tekniği... 230

xiv Öğretim İlke ve Yöntemleri Pazar Yeri Tekniği... 230 Phillips 66 Tekniği (Donald Phillips)... 231 Poster - Afiş Hazırlama Tekniği... 233 Rakam Oyunu Tekniği... 233 Reklam Hazırlama Tekniği... 234 Renk Kartları Tekniği... 234 Rüya Tekniği... 234 Sandviç Tekniği... 234 Scamper Tekniği... 235 Seminer Tekniği... 238 Sempozyum Tekniği... 239 Sendika Tekniği... 239 Serbest Kürsü Tekniği... 240 Sergi Tekniği... 240 Sıcak Sandalye Tekniği... 242 Sıcak-Soğuk Oyunu Tekniği... 242 Sınıflama Tekniği... 242 Sinektik (İlişkilendirme) Tekniği... 242 Siz Olsaydınız, Ne Yapardınız? Tekniği... 243 Slogan Oluşturma Tekniği... 244 Sokrat Semineri Tekniği... 244 Soru Bankası Tekniği... 247 Son Söz Tekniği... 247 Soru Ağı Tekniği... 247 Sorun Çözme Evi (Kalite Evi) Tekniği... 247 Soru Turu Tekniği... 248 Söylev Tekniği... 248 Sözlü Tarih Tekniği... 248 SWOT Analizi Tekniği... 249 Şiir Yazma Tekniği... 249

İçindekiler xv TGA (Tahmin-Gözlem-Açıklama) Tekniği... 250 Talih Çizgileri Tekniği... 250 Tarihsel Empati Tekniği... 250 Tereyağı-Ekmek Tekniği... 250 Tombala Tekniği... 251 Top Taşıma Tekniği... 251 Tutor Destekli Öğretim Tekniği... 252 Vee Diyagramı Tekniği... 253 Yanlışı Bulma Tekniği... 253 Yapılandırılmış Grid Tekniği... 254 Yapılandırmacılık Teknikleri... 255 5e Modeli... 255 7e Modeli... 256 Yaratıcı Yazma Tekniği... 257 Zihin Haritalama Tekniği... 257 Zıt Panel Tekniği... 259 Zihinde Canlandırma Tekniği... 260 BEŞİNCİ BÖLÜM DÜŞÜNME BİÇİMLERİ (BECERİLERİ) DÜŞÜNME BİÇİMLERİ... 261 1. Analitik Düşünme... 261 2. Bütünleştirmeci (Birleştirici) Düşünme... 262 3. Eleştirel Düşünme... 262 4. Lateral Düşünme... 263 5. Iraksak Düşünme... 264 6. Empatik Düşünme... 264 7. Yakınsak Düşünme... 264 8. Meta-bilişsel Düşünme - Üst Biliş... 265 9. Yansıtıcı Düşünme... 266

xvi Öğretim İlke ve Yöntemleri 10. Yaratıcı Düşünme... 269 11. Dönüşümsel Düşünme... 270 12. Refleksif Düşünme... 270 13. Hipotetik Düşünme... 270 14. Tümevarım Düşünme... 271 15. Tümdengelim Düşünme... 271 ALTINCI BÖLÜM ÖĞRETİM ARAÇ-GEREÇLERİNİN SEÇİMİ VE HAZIRLANMASI Öğretimde Kullanılan Araçlar... 273 Görsel/Sözel Öğrenenler... 273 İşitsel/Sözel Öğrenenler... 274 Devin-Duyumsal Öğrenenler... 274 Bilgi İşlem Süreci (Bellek Türleri)... 275 Duyusal Bellek... 275 Kısa Süreli Bellek... 275 Uzun Süreli Bellek... 276 Araç-Gereçlerin Öğretimdeki Yeri ve Önemi... 276 Eğitim Araç ve Gereçleri Nasıl Tasarlanmalıdır?... 279 Araç-Gereçlerin Seçiminde Göz Önünde Bulundurulacak Esaslar... 280 YEDİNCİ BÖLÜM ETKİLİ İLETİŞİM BECERİLERİ İletişim Nedir?... 281 1- İletişim Kavramı... 281 2- İletişim Süreci... 282 3- Etkin İletişim Süreci... 282 4- İletişimin Unsurları... 283 5- İletişim Engelleri ve İletişimi Geliştirme Yöntemleri... 283 6- İletişim Türleri... 283

İçindekiler xvii 7- İletişim Şekilleri... 284 Dinleme Becerileri... 287 A- Pasif (Edilgin) Dinleme... 287 B- Etkin (Katılımlı) Dinleme... 287 İletişimde Beden Dili ve Önemi... 288 Empati... 289 Sen Dili Yerine Ben Dili Kullanmak... 289 Ben Dili... 290 Sen Dili... 290 Etkin İletişim İçin Öneriler... 290 Düşünceler Nasıl İfade Edilmelidir?... 291 Eleştiri Konusunda Nelere Dikkat Edilmelidir?... 291 Tartışma Konusunda Nelere Dikkat Edilmelidir?... 291 Zamanlama Konusunda Nelere Dikkat Edilmelidir?... 292 Dinleme Konusunda Nelere Dikkat Edilmelidir?... 292 Başkalarının Gözü ile Bakmanın Önemi Nedir?... 292 İlgi ve Sevgi Konusunda Nelere Dikkat Edilmelidir?... 292 SEKİZİNCİ BÖLÜM MESLEK VE ÖĞRETMENLİK Meslek Nedir?... 293 Öğretmenlik Mesleği... 293 Öğretmenliğin Temel Özellikleri... 294 İyi Bir Öğretmende Bulunması Öngörülen Özellikler... 294 Öğretmenin Mesleki Özellikleri... 296 KAYNAKÇA... 297

1. BÖLÜM EĞİTİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Eğitim Eğitim bireyin yaşamını dengeli ve verimli bir şekilde sürdürebilmesini, içinde yaşadığı topluma yapıcı ve yaratıcı bir üye olarak katkıda bulunabilmesini sağlayacak bir araçtır. Eğitimin genel işlevi bireyin topluma uyumunu sağlamaktır. Ertürk (1994) eğitimi bireyde istendik yönde davranış değiştirme süreci olarak tanımlamaktadır, bu tanımda öne çıkan iki durum eğitimin istendik olduğu ve bir süreç sonunda oluştuğudur. İstendik kavramından bireyde istenen özelliklerin belirli bir plan ve program dâhilinde yürütülmesi, tesadüflere bırakılmaması anlaşılmaktadır. Öğrenme Eğitim; bireyin, doğuştan ölünceye kadar, yaşantısı yoluyla davranışlarında gerçekleşen değişim sürecidir. Bireyde eğitim, yaşadığı ortamlarda ve sonra da planlı olarak eğitimin yürütüldüğü okullarda devam etmektedir. Eğitimin okulda planlı ve programlı bir şekilde yer, zaman, mekân içinde sınırlandırılmış olarak yürütülen kısmına öğretim denir. Öğrenme, yaşantı ürünü olarak meydana gelen davranışlardaki kalıcı izli değişmedir. Öğrenmeye bağlı davranışlar genel olarak iki yolla kazanılır. Bunlar planlı eğitim ya da gelişi güzel kültürleme ürünü olan davranışlardır. Planlı eğitim, daha çok okullarda ya da benzer kurumlarda, belli bir plan program dâhilinde, istendik davranış kazandırmaya çalışmaktadır. İstendik davranışları kazandırmak her zaman mümkün olmadığı gibi, bazen de istenmeyen davranışlar oluşabilir. Bu davranışların oluşması çeşitli faktörlerden etkilenmektedir. Eğitimde istenen davranışın oluşması; eğitim programlarının etkili planlanması, hazırlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve iyi bir öğrenme ortamı yaratmakla mümkün olabilir. Her şey iyi bir plan ve programla mümkündür.

2 Öğretim İlke ve Yöntemleri Öğretme Öğretme, öğrenmeyi sağlama ya da gerçekleştirme faaliyetidir. Amaç değil, öğrenmeyi gerçekleştirmede işe koşulan araçtır. Öğretim Eğitim bireyde davranış değişikliği meydana getirme süreci iken, öğretim bu davranış değişikliğinin okulda, planlı ve programlı bir şekilde yapılması sürecidir. Eğitim her yerde, öğretim daha çok okulda yapılmaktadır. Davranış Davranış, organizmanın etkiye karşı göstermiş olduğu tepkidir. Eğitim açısından gözlenebilir, ölçülebilir ve istenir olmalıdır. Davranışları üç grupta toplayabiliriz: Doğuştan gelenler (göz kırpma, ağlama gibi) Geçici olanlar (Alkol, yüksek ateş vb. nedenlerle ortaya çıkarlar.) Sonradan kazanılanlar (öğrenme ürünleri) Yaşantı Yaşantı; bireyin çevresindeki insanlarla, dahası çevresindeki herhangi bir şeyle etkileşimi sonucunda elde ettiği deneyimlerin tümüdür. İki çeşit yaşantı vardır; bunlar Yaşanmış Yaşantı ve Kazanılmış Yaşantı dır. Yaşanmış yaşantı, yaşantının genel tanımıyla aynıdır. Yani bireyin çevresiyle etkileşimi sonucu elde ettiği deneyimdir. Kazanılmış yaşantı ise bireyde kalıcı izli davranış değişikliği meydana getiren yaşantı türüdür. Kalıcı izli davranış değişikliğine öğrenme denir. Program Hedeflere ulaşmak için yapılan etkinliklerin düzenlendiği süreçtir. Yapılacak işin bölümlerini, her bölümün yapılış sırasını, zamanını ve nasıl yapılacağını gösteren bir tasarımdır. Eğitim ve öğretim faaliyetlerin genel yapısı; eğitim programı, öğretim programı ve ders programlarından oluşmaktadır. Öğrenme-öğretme sürecinde eğitim programı, öğretim programı, ders programı, müfredat programı, program geliştirme kavramlar üzerinde kısaca durmakta yarar vardır. Eğitim, formel eğitim ve informel eğitim olmak üzere, iki türlüdür. Formel Eğitim Belirli bir plana ve programa bağlı olarak yürütülen eğitim etkinliklerdir. Formel eğitim, kurumsaldır. Örgün eğitim ve yaygın eğitim olmak üzere, iki türlü gerçekleştirilir.

Eğitimle İlgili Temel Kavramlar 3 Temel Özellikleri a. Planlı ve programlı olma b. Belirli hedefleri gerçekleştirmeye dönük olma c. Özel bir mekân ve ortamda gerçekleşme d. Öğretmenlerce (profesyonellerce) verilme e. Özel hazırlık ve materyal gerektirme İnformel Eğitim Gelişigüzel, rastgele, plansız yapılanlardır. Olumlu yanları kadar, olumsuz yanları da vardır. Örgün Eğitim Okulöncesi eğitim; ilkokul, ortaokul, lise ve yükseköğretim kademelerinden oluşan eğitim türüdür. Örgün eğitim Türk millî eğitiminin genel amaçları ve temel ilkelerine uygun olarak hazırlanmış eğitim programları ile, belirli bir yaş grubundaki bireylere yönelik olarak okullarda yapılan sürekli eğitim faaliyetlerini kapsar. Yaygın Eğitim Örgün eğitime (okullara) hiç girmemiş, örgün eğitimin herhangi bir basamağında bulunan, örgün eğitiminin herhangi bir basamağından ayrılmış ya da örgün eğitimi tamamlamış bireylere ve bir meslekte sürdüren bireylere, ilgi ve ihtiyaçlarına göre verilen eğitim faaliyetlerini kapsar. Yaygın eğitim; bireylere meslekleri ile ilgili bilgi, deneyim ve görgülerini arttırmayı amaçlayan hizmet içi eğitim ve değişik ilgi ve ihtiyaçları karşılamaya yönelik olarak yapılan halk eğitimi olmak üzere, iki türlü gerçekleştirilir. Müfredat Programı Müfredat kelimesi, sözcük anlamıyla bir bütünü meydana getiren ayrıntılar olarak tanımlanmaktadır. Bu kavram 1950 li yıllardan sonra yerini eğitim programı kavramına bırakmıştır. Büyükkaragöz e göre ise müfredat programı, öğretmenin okutacağı konuların en ince ayrıntısına kadar teker teker sıralanması olarak ifade edilebilir. Bu tanımlara bakıldığında ders ve konu listesi olarak algılanan müfredat programının, eğitim programı ile aynı anlamda kullanılması yanlıştır.

4 Öğretim İlke ve Yöntemleri Eğitim Programı Eğitim, planlı ve programlı bir süreçtir. Bu sürecin başarılı olması, eğitim programlarının ihtiyaca uygun olarak saptanması ve uygulanması ile mümkündür. Bir ülkede eğitim sisteminin genel yapısı içerisinde eğitim programları önemli bir rol oynamaktadır. Eğitim programlarının başlıca öğelerini hedefler, hedeflere ulaşmak için aktarılacak içerik, öğretme-öğrenme süreci ve değerlendirme oluşturmaktadır. Nitekim bu verileri eğitim programının aşağıdaki tanımlarında görmek mümkündür. Eğitim programını yaşantı odaklı bir temele oturtan Campell, eğitim programını bir kurstaki öğrenci grubu olarak görmenin yanlışlığına değinerek onu öğrencilerin öğretmenlerin rehberliğinde geçirdikleri tüm yaşantılar olarak tanımlamaktadır (Oliva, 1987). Taba ise eğitim programının ögelerini dikkate alarak yaptığı tanımlamada, eğitim programının öğrenme için bir planlama olduğu gerçeğini öne çıkarmakta ve onun amaçlar, özel hedefler, içerik seçimi ve organizasyonu, öğrenme ve öğretme durumları ile ürünlerin değerlendirilmesi süreci olduğuna dikkat çekmektedir. Eğitim programı; bireylere kazandırılacak amaçları, bu amaçları gerçekleştirmek için seçilen içeriği, içeriğin öğrenciye nasıl verileceğini gösteren öğretme-öğrenme süreçlerini ve değerlendirme etkinliklerini içine alan, çok kapsamlı ve çok boyutlu bir süreçtir. Öğretim Programı Öğretim programı Varış a göre, eğitim programı için anlam taşıyan, genellikle belli bilgi kategorilerinden oluşan ve okulların bazılarında beceriye ve uygulamaya ağırlık veren bilgi ve becerinin, eğitim programının amaçları doğrultusunda ve planlı bir biçimde kazandırılmasına dönük bir program anlamına gelir. Demirel in tanımında öğretim programını eğitim programından ayıran nokta, bir dersin etkili verilmesi için yapılan planlı çabaların tümü olmasıdır. Küçükahmet in öğretim programı tanımı, Varış ınkiyle benzerlik göstermektedir. Ona göre, öğretim programı eğitim programının alt bir kategorisidir ve genellikle belli bilgi kategorilerinden oluşup bazı okullarda beceriye ve uygulamaya geniş yer veren bilgi ve becerinin, eğitim programının amaçları doğrultusunda planlı bir biçimde kazandırılmasına dönük olarak hazırlanan programdır. Bu tanımlarda ortaya çıkan ortak nokta; öğretim programının, eğitim programının bir alt kategorisi şeklinde ve okullarda beceri ve uygulamaya dönük olarak bir dersin eğitimi ile ilgili planlı ve programlı olarak yürütülen faaliyetlerin tümü olarak görülmesidir.