GİRİŞİMCİLİK DERS KİTABI

ORTAÖĞRETİM GİRİŞİMCİLİK DERS KİTABI Komisyon DEVLET KİTAPLARI BEŞİNCİ BASKI., 2014

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI... 4937 DERS KİTAPLARI DİZİSİ... 1488 14.?.Y.0002.4059 Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiç bir surette alınıp yayınlanamaz. Editör Dil Uzmanı Program Geliştirme Uzmanı Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı Rehberlik Uzmanı Görsel Tasarım Uzmanı Doç.Dr. Mahmut ÖZDEVECİOĞLU Fatih GÜNKAN Dilek BERBER Günay DURUCAN Ergül SIRKINTI -Şenel TEMİZ Abdullah KILIÇ Dilek ASLAN ISBN 978-975-11-3455-4 Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 28.05.2010 gün ve 50 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 28.03.2014 gün ve 1310094 sayılı yazısı ile beşinci defa 44.416 adet basılmıştır.

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Hakkıdır Hakk a tapan milletimin istiklâl. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va dettiği günler Hakk ın; Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl; Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet; Hakkıdır Hakk a tapan milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy

GENÇLİĞE HİTABE Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur. Mustafa Kemal Atatürk

İÇİNDEKİLER 1.Ünite GİRİŞİMCİLİK VE GİRİŞİMCİLİĞİN ÖNEMİ A. EKONOMİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER... 14 B. GİRİŞİMCİLİĞİN TANIMI... 16 C. GİRİŞİMCİLİKLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR... 18 Ç. GİRİSİMCİLİK TÜRLERİ... 21 D. GİRİŞİMCİLİK İÇİN GEREKLİ KAYNAKLAR... 26 E. GİRİŞİMCİLİĞİ TEŞVİK EDEN FAKTÖRLER... 28 F. GİRİŞİMCİLİĞİN ÖNEMİ... 29 1. Girişimciliğin Sosyal Hayattaki Önemi... 29 2. Girişimciliğin Ekonomik Hayattaki Önemi... 30 G. KENDİ İŞİNİ KURMANIN AVANTAJLARI... 32 Ğ. KENDİ İŞİNİ KURMANIN DEZAVANTAJLARI... 33 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 37

İÇİNDEKİLER 2.Ünite GİRİŞİMCİ VE GİRİŞİMCİLERİN ÖZELLİKLERİ A. GİRİŞİMCİ KİMDİR?... 42 B. GİRİŞİMCİLERİN FONKSİYONU... 43 C. GİRİŞİMCİDE OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER... 45 1. Kişisel Özellikler... 46 2. Davranışsal Özellikler... 46 3. Sosyal Özellikler... 46 Ç. GİRİŞİMCİ OLABİLİR MİYİM?... 51 D. GİRİŞİMCİLİK ÖRNEKLERİ... 52 1. Başarılı Girişimcilik Örnekleri... 52 2. Başarısız Girişimcilik Örnekleri... 57 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 62 3.Ünite BİR İŞ FİKRİNİN PROJEYE VE YATIRIMA DÖNÜŞTÜRÜLMESİ A. İŞ FİKRİ NEDİR?... 68 B. İŞ FİKRİ BULMA... 68 C. PROJE KAVRAMI... 71 Ç. FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI... 74 1. Fizibilite Etüdünün Yapılış Amacı... 75 2. Fizibilite Etüdünün Aşamaları... 75 3. Fizibilite Raporunun Hazırlanması... 76 4. Raporun Değerlendirilmesi... 76 5. Yatırıma Karar Verilmesi... 76 D. İŞ PLANI... 78 1. İş Planının Amacı... 78 2. İş Planının Önemi... 78 3. İş Planının Hazırlanması... 79 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 84

İÇİNDEKİLER 4.Ünite İŞLETMELERİN FONKSİYONLARI VE İŞLETME TÜRLERİ A. İŞLETME KAVRAMI VE İŞLETMELERİN AMAÇLARI... 90 B. İŞLETMELERİN TEMEL FONKSİYONLARI... 92 C. İŞLETME TÜRLERİ... 95 1. İşletmelerin Hukuki Bakımından Sınıflandırılması... 97 2. İşletmelerin Ekonomik Bakımından Sınıflandırılması... 102 3. İşletmelerin İşleyişi Bakımından Sınıflandırılması... 103 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 109 5.Ünite BİR İŞ FİKRİNİN PROJEYE VE YATIRIMA DÖNÜŞTÜRÜLMESİ A. GİRİŞİMCİLİKTEKİ GELİŞMELER... 114 B. GENÇ GİRİŞİMCİLERİ BEKLEYEN İŞ FIRSATLARI... 115 C. GİRİŞİMCİLERİ DESTEKLEYEN KURUM VE KURULUŞLAR... 119 Ç. GİRİŞİMCİLERE ÖNERİLER... 126 1. Girişimcilerin Aşması Gereken Engeller... 126 2. Girişimcilerden Girişimci Adaylarına Öneriler... 127 D. GİRİŞİMCİLERİN SOSYAL SORUMLULUKLARI... 129 F. GİRİŞİMCİLERİN YASAL SORUMLULUKLARI... 131 G. GİRİŞİMCİLERİN İŞ AHLAKI... 132 Ğ. ATATÜRK ÜN GİRİŞİMCİLİKLE İLGİLİ DÜŞÜNCELERİ VE ÖNERİLERİ... 137 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 141 SÖZLÜK... 145 KAYNAKÇA - İNTERNET ARAŞTIRMALARI... 152

TANITIM ŞEMASI Öğrencilerin girişimcilik ile ilgili bilgilerini artırmaya yönelik kazanımları destekleyen sınıf içinde yapılacak çalışmalar bu bölümde yer alır. Bu bölümde öğrencilerin sınıf içerisinde bireysel veya grup hâlinde yapacakları kısa süreli çalışmalar yer alır. Bu bölümde konuya merak uyandırmayı, ön bilgileri harekete geçirmeyi, motive etmeyi amaçlayan çalışmalar yer almaktadır. Bu bölümde öğrencilerin sınıf dışında bireysel veya grup hâlinde yapacakları uzun süreli (birkaç gün, hafta) çalışmaları yer alır.

TANITIM ŞEMASI Öğrencilerin neyi ne kadar öğrenip öğrenemediği eleştirilerisini yaptığı bölümdür. Bu bölümde öğrencilerin teorik bilgilerini kullanarak uygulamaya dönük çalışmaları yer alır. Bu bölümde öğrencilerin konu ile ilgili kazanımları ölçülmektedir. Konu ile ilgili özlü sözlerin bulunduğu bölümdür.

1.Ünite GİRİŞİMCİLİK VE GİRİŞİMCİLİĞİN ÖNEMİ A. EKONOMİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER B. GİRİŞİMCİLİĞİN TANIMI C. GİRİŞİMCİLİKLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Ç. GİRİSİMCİLİK TÜRLERİ D. GİRİŞİMCİLİK İÇİN GEREKLİ KAYNAKLAR E. GİRİŞİMCİLİĞİ TEŞVİK EDEN FAKTÖRLER F. GİRİŞİMCİLİĞİN ÖNEMİ 1. Girişimciliğin Sosyal Hayattaki Önemi 2. Girişimciliğin Ekonomik Hayattaki Önemi G. KENDİ İŞİNİ KURMANIN AVANTAJLARI Ğ. KENDİ İŞİNİ KURMANIN DEZAVANTAJLARI

1.ünite A. EKONOMİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER KONUYA BAŞLARKEN 1. Yaşamdan örnekler vererek ekonomi kavramını açıklayınız. 2. Günlük bir gazetenin ekonomi sayfasındaki haberleri inceleyiniz. Ekonomi ile ilgili kavramları tespit ediniz. 14 Ekonomi, insanlığın var olduğu günden bu yana toplumların gelişmesinde ve varlığını sürdürmesinde önemli bir toplumsal bilimdir. Ekonomi, sınırlı kaynakların nasıl kullanılacağını ele alan bir bilim dalıdır. Ancak ekonomi günümüzde sınırsız bazı kaynakların da nasıl kullanılacağını inceleyen bir bilim dalı hâline gelmiştir. Çünkü bazı kaynaklar sınırlı iken bazı kaynaklar da sınırsızdır. Ekonomi bir bilim olarak her ikisi ile de ilgilenmektedir. Girişimcilik açısından bilinmesi gereken bazı temel ekonomik kavramlar vardır. Girişimcilik ve girişimciler açısından ekonomi ve ekonominin toplum içerisindeki işlevi hakkında bilgi sahibi olmak son derece önemlidir. Çünkü girişimciliğin temelinde ekonomideki hareketler ve kurallar bulunmaktadır. Girişimciler ekonominin kuralları içerisinde kendilerine yer bulacaklar ve faaliyetlerine devam edeceklerdir. Bu bakımdan bazı kavramların üzerinde durmak gerekir. Ekonomi ile ilişkili temel kavramlar; ihtiyaç, arz, talep, fayda, fiyat, piyasa vb. olarak sıralanabilir. Ekonomik faaliyetlerde karşımıza bu kavramlar mutlaka çıkar. Üreticilerin ürettiği mal veya hizmetlerin tamamına arz, tüketicilerin bedelini ödemek şartıyla mal veya hizmetlere sahip olma isteğine talep denir. Arz ve talep kavramlarına baktığımızda bunların birbiri ile yakından ilişkili olduğunu görürüz. İnsan ihtiyaçları karşılandığı zaman fayda, karşılanmadığı zaman mutsuzluk ve ıstırap yaratır. İhtiyaçların karşılanma bedeli fiyattır ve tüm bunlar piyasayı oluşturur. Yukarıda belirttiğimiz bazı temel kavramlar arasında ilişkiler vardır. Ekonomide faaliyet gösteren işletmeler, ürettikleri mal veya hizmetleri belirli şartlar dâhilinde insanların kullanımına sunar. Üretilen mal veya hizmetler, insan ihtiyaçlarını karşılama özelliğine sahiptir. İşletmelerin veya girişimlerin varlık nedeni de zaten budur. İhtiyaç sahipleriyle yani tüketiciler ile bu mal veya hizmeti üretenler, pazarda (piyasada) buluşurlar. İhtiyaç sahipleri sağladığı fayda ve bulunabilme özelliğine göre mal veya hizmetlere bir bedel ödemeye hazırdır. Bu bedel fiyattır. İşletme-

1.ünite meler ürettikleri mal veya hizmetler için fiyat belirlerken başka üreticilerin fiyatlarını da göz önünde bulundurur. Tüketicilerin fiyatı ile üreticilerin fiyatı uyuşursa tüketici bu mal veya hizmeti satın alır. Kısaca ekonomide arz ve talebin buluşması temel şarttır, arz ve talebin buluşmasında fiyatın da önemli bir rolü vardır. Örneğin; buzdolabına olan talepten dolayıönce ürününün fiyatı artacak, piyasaya yeni üreticiler çıktığı zaman ürünün fiyatı düşecektir. Ekonomi kendine özgü kuralları olan bir kurumdur. Girişimcilerin faaliyetlerini hem destekleyici hem de sınırlayıcı bazı etkilere sahiptir. Girişimcilik ve girişimciler açısından ekonomi ve ekonominin toplum içerisindeki işlevi hakkında bilgi sahibi olmak son derece önemlidir. Çünkü girişimciliğin temelinde ekonomideki hareketler ve kurallar yer alır. Bir ülkede ekonomik dalgalanmalar az ise kredi oranları düşükse ve devlet girişimcileri yeterince destekledikçe o ülkede girişimci sayısı artacaktır. Ders İçi Etkinlik Ekonomi ile ilgili aşağıdaki kavramları doğru tanımları ile eşleştiriniz. Piyasa Fayda Fiyat İhtiyaç Ekonomi Arz Talep Tatmin edildiğinde haz ve doyum tatmin edilmediği zaman ise acı ve üzüntü veren kavramdır. Herhangi bir malı veya hizmeti satın alma isteği ve bu isteği gerçekleştirecek parasal güce sahip olma durumuna denir. Herhangi bir mal veya hizmetin başka bir mal veya hizmetle değişim oranının para ile ifadesine denir. Sınırsız insan ihtiyaç ve isteklerinin sınırlı üretim kaynakları ile en iyi şekilde nasıl giderilebileceğini inceleyen bir bilim dalıdır. Belirli bir fiyattan belirli bir malı elinde bulunduranların satmak isteyecekleri en çok miktara denir. Alıcı ile satıcının bir araya geldiği mal ve hizmet alışverişinin gerçekleştiği ortama denir. Mal ve hizmetlerin ihtiyaçları karşılama özelliğine denir. 15

1.ünite Ders İçi Etkinlik Ekonomi ile ilgili temel kavramlar tüm girişimciler ve girişimci adayları tarafından bilinmelidir. Yediğimiz ekmeğin fiyatının piyasada nasıl belirlendiğini düşününüz. Sizce aşağıda verilen faktörlerden hangileri ekmeğin fiyatının belirlenmesinde etkilidir? Etkili olduğunu düşündüğünüz faktörleri önem derecesine göre numaralandırınız. Etkili olmadığını düşündüğünüz faktörleri boş bırakınız. ( ) Toplumun ekmeğe duyduğu ihtiyaç ( ) Vergi ( ) Çevrede bulunan fırın sayısı ( ) Ekmeğin kalitesi ( ) Ekmeğin nerede satıldığı ( ) Bölgenin iklimi ( ) Ekmeğin sağladığı fayda ( ) Un fiyatı ( ) Unun içinde kullanılan diğer malzemelerin fiyatları ( ) Ekmeği almaya hazır kişi sayısı ( ) Elektrik gideri ( ) Yumurta fiyatı B. GİRİŞİMCİLİĞİN TANIMI KONUYA BAŞLARKEN 1. Bazı insanlar sosyal, kültürel ve ekonomik alanlarda sıra dışı düşünce ve davranışları ile hayata farklı açılardan katkıda bulunurlar. Yaşadığınız çevreyi gözlemleyiniz, bu katkılara örnekler veriniz. 2. Eğer bir insan onu rüyasında görmeseydi, başka bir insan onun yapabileceğine inanmasaydı ve başka biri de onun yapılmasını istemeseydi göklere değecek hiçbir şey yapılamazdı. sözünü tartışınız. 16 Girişimciliği sınırlı bir tanım içerisinde ifade etmek oldukça zordur. İlk kez Orta Çağda kullanılan bu kelime iş yapan anlamına gelmekteydir. Bu tanım zaman içinde değişti, gelişti. Özellikle 20. yüzyılda daha çok risk alma, yenilikleri yakalama, fırsatları değerlendirme ve tüm bunların hayata geçirilme süreci olarak açıklanmaya çalışıldı. Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi girişimcilik, sadece kişinin kendi işini kurması değil, mevcut işini revize etmesi veya yeni bir sektöre açılması olabilir. Örneğin, yıllardır sektörde olan bir malın üretilmesi değil, sektördeki malı farklılaştırarak sunmak bir girişimciliktir.

1.ünite Girişimcilik; yaşadığımız çevrenin yarattığı fırsatları sezme, o sezgilerden düşler üretme, düşleri projelere dönüştürme, projeleri yaşama taşıma ve zenginlik üreterek insan yaşamını kolaylaştırma becerisine sahip olmaktır. Bir başka tanımla girişimcilik; risk alma, yenilikleri yakalama, fırsatı değerlendirme ve tüm bunları hayata geçirme sürecidir. Girişimciliği ikiye ayırmak mümkündür a) Fırsat girişimciliği Pazardaki fırsatları görüp mevcut olan bir mal veya hizmetin pazara yeterince ya da istenilen kalitede sunulamaması hâlinde, pazarda hiç olmaması nedeniyle ortaya çıkan girişimciliktir. Bu tür girişimcilik, pazardaki fırsatları değerlendirebilecek görüş açısına sahip olma, kâr edecek biçimde kaynakları organize etme ve yönlendirme yeteneğini gerektirir. Yaygın olan girişimcilik budur. b) Yaratıcı girişimcilik Yeni bir fikir veya buluşun ya da mevcut olan bir mal veya hizmetin; dizayn, fiyat, kalite gibi yönlerden iyileştirilerek kâr elde edilecek biçimde pazara sunulmasını sağlayan girişimciliktir. Her iki tür girişimcilik de toplumun gereksinim duyduğu mal ve hizmetleri karşılamayı amaçlar, kâr amacı güder; irade gücünü, cesareti ve riskleri üstlenmeyi gerektirir. Ders İçi Etkinlik Girişimciliğin yukarıdaki tanımlarından hareketle aşağıdaki bazı faaliyetlerin girişimcilik olup olmayacağını değerlendiriniz. Girişimcilik faaliyeti ise Evet, değilse Hayır seçeneğini işaretleyiniz. Eczacılık fakültesi mezunu bir gencin eczane açması Tek kullanımlık diş fırçası fikrinin imalâta dönüştürülmesi Yaşlı bir çiftin bahçesinde yetiştirdiği domatesleri komşulara dağıtması İlaç alamayanlara ilaç temin etmek üzere bir dernek kurulması Bir gencin babasından işi devralması Bir grup iş adamının iş adamları derneği kurması Aynı kasabada doğanların bir ilde yardımlaşma derneği kurması Evet Hayır 14 17

1.ünite C. GİRİŞİMCİLİKLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR KONUYA BAŞLARKEN 1. Hayata geçirmek istediğiniz fikirleriniz var mı? Sınıf ortamında paylaşınız. 2. Girişimci adayı olarak engellilerin topluma kazandırılmasına yönelik fikirlerinizi sınıf ortamında paylaşınız. Girişimcilikle ilgili kavramları bir bütün olarak anlamak, girişimcilik kavramının anlaşılmasını kolaylaştıracaktır. Girişimcilikle ilgili ancak farklı anlamlara gelen bazı kavramlar vardır. Aşağıda vereceğimiz kavramlar girişimcilikle ilgili ve aynı zamanda girişimciliğin niteliğini açıklayan kavramlardır. Yaratıcılık İnovasyon Fırsat Lider Girişimcilik Risk Yenilik Yönetici İcatçılık Yaratıcılık; olmayan bir şeyi hayal edebilme, bir şeyi diğer bireylerden farklı yollarla yapabilme ve yeni fikirler geliştirebilme yeteneğidir. İcat; yaratıcılık sürecinin bir sonucu olarak yeni bir kavram ya da fikrin ortaya çıkmasıdır. Hayal gücü kullanılarak yaratıcı ve üretici fikirler geliştirmektir. İcat, keşiften farklıdır. Keşifte önceden var olan her hangi bir şeyi bulma söz konusu iken icatta insan becerisini ve kabiliyetini genişleten daha önce olmayan yeni araçlar, teknikler, ürünler veya hizmetlerin ortaya çıkarılması söz konusudur. Yenilik; bilimsel araştırmadan icada, geliştirmeye ve ticarileştirmeye kadar yeni bir ürün veya üretim süreci yaratmaktaki tüm faaliyetler olarak tanımlanmaktadır. Yaratıcılığın toplumsal yaşama aktarılmasıdır. Yaşam ile yeni bir ilişkinin meydana getirilmesidir. 18

1.ünite İnovasyon (yenileşme); yeni veya iyileştirilmiş ürün, hizmet veya üretim yöntemi geliştirmek ve bunu ticari gelir elde edecek hâle getirmek için yürütülen tüm süreçleri kapsar. İnovasyon ya radikal fikirler sonucu daha önce denenmemiş ve geliştirilmiş ürün veya üretim yöntemlerinin ortaya çıkarıldığı büyük atılımlarla oluşur (radikal inovasyon); ya da adım adım yapılan, bir dizi geliştirme ve iyileştirme faaliyetini içeren çalışmaların bir sonucu olarak ortaya çıkar (artımsal inovasyon). İnovasyon icat değildir. İcatların sonuçlarından yararlanabilir ancak asıl önemli olan ekonomik getirisi olan, henüz yapılmamış, bilinmeyen bir şeyler yapmaktır. Lider; işletme amaçlarına ulaşmak için faaliyetlere yön veren ve diğerlerini etkileyen kişidir. Daha geniş bir tanımla lider; bireyleri ortak hedeflere yönelten, hedefleri benimseten, bireyler arası köprüyü oluşturan, dağınık güç ve bilgiyi bir araya toplayıp sinerji yaratan kişidir. Yönetici; lider tarafından geliştirilen, hayal gücü ile vizyona dayanan, yönlendirmeye uygun olarak planlar yapan ve bu planları usullere uygun olarak uygulayan ve öngörülen hedeflere ulaştıran kişidir. Aynı zamanda yönetici yöneticilik işini kendisine meslek edinen kişidir. Fırsat; girişimcilerin yenilikçi, yaratıcı olabilmesi için orijinal pazar riskleri ortaya çıkarabilmesi, kaynakları bulabilmesi, işi şansa bırakmayarak bilinçli ve disiplinli bir çaba gösterebilmesidir. Risk; kontrol edilemeyen faktörlerin olumsuz sonuçlar doğurması olasılığıdır Ders İçi Etkinlik Yaratıcılık, icatçılık, yenilik ve inovasyon birbirine yakın kavramlardır. Bu kavramlar genellikle karıştırılır. Ancak bu kavramlar arasında bazı farklılıklar da vardır. Buna göre aşağıdaki olayları tartışınız. 1. Newton, ağaçtan bir elmanın düşmesi ile kendine bir soru sormuştur Bu elma neden havaya gitmiyor da benim kafama düşüyor? Bu düşünceden hareketle o tarihe kadar milyonlarca elma, milyonlarca insanın kafasına düşmüş iken neden hiç kimse bu soruyu kendisine sormamıştır? 2. Elektrikli süpürge, J. Murray Spengler tarafından icat edilmiş olsa da ticarileştirilmesini ve satışını W. H. Hoover adlı bir deri imalatçısı gerçekleştirmiştir. Bunun için de Spengler adı değil Hoover adı dünya çapında bilinmiş ve yayılmıştır. Neden? 19

1.ünite Ders İçi Etkinlik Günlük yaşantımızda kullandığımız bazı icatlar, zaman içerisinde yeniliklerle ve inovasyonlarla gelişmiştir. Buna göre aşağıdaki gelişim süreci tablosunu değerlendiriniz. Yaratıcılık İcatçılık Yenilik İnovasyon Telefon Saat Bilgisayar Otomobil İnsanların bir araç ile görüşmesi Telefon Kablosuz telefon Görüntülü telefon Ders İçi Etkinlik Aşağıda yatay, dikey, çapraz ve tersten verilmiş kavramları bulmacada işaretleyiniz. 20 GİRİŞİMCİ SERMAYE TEŞEBBÜS İNOVASYON EKONOMİ AİLE TOPRAK BİLGİ MEVZUAT YENİLİK İCAT AVANTAJ FIRSAT İHTİYAÇ KAYNAK LİDER RİSK YÖNETİCİ İTHALAT İHRACAT ETİCARET ENFLASYON BÜYÜME ARZ TALEP W T K E T A L A H T İ L Q A F T S K T A U Z V E M U X W I O İ O T U S T A C A R H İ R P R N S E R M A Y E D Y G S R İ O L P C Ç A Y İ T H İ A A C M İ K A B İ L G İ W S T K M İ D İ N O V A S Y O N B P İ Y E N İ L İ K O T T V Ü E Ş A R R N İ C A T Y W T Y L İ İ A T A V A N T A J X Ü A R L R I T E R A C İ T E M T İ E Z İ C İ T E N Ö Y V E Q G E N F L A S Y O N J W K A N Y A K T E Ş E B B Ü S

1.ünite Okuma Metni BİR İCADIN ÖYKÜSÜ Kaynak Doç. Dr. Serpil DÖM Girişimcilik ve Küçük İşletme Yöneticiliği. Ç. GİRİŞİMCİLİK TÜRLERİ KONUYA BAŞLARKEN 1. Kadınlar, iş hayatının hangi alanlarında daha fazla faaliyet göstermektedirler? 2. Sosyal, kültürel veya sportif bazı organizasyonlar girişimcilik olarak değerlendirilebilir mi? Tartışınız. Girişimcilik çok geniş bir alanı kapsamaktadır. Okulda, iş yerinde, evde, toplumda, çeşitli sanat alanlarında, askerî alanda, kamu sektöründe ve sanal ortamda girişimcilikten söz edilebilir. Girişimcilik özelliklerine sahip bireyler her yerde ve her zaman bu özellikleri ile ön plana çıkarak girişimci bir kimlik kazanabilirler. Girişimciliğin sadece erkeklere özgü olduğu düşünülmemelidir. Girişimcilikte cinsiyet değil girişimci kimliğe sahip olmak önemlidir. Kadın ya da erkek herkes uygun koşullarda girişimci olabilir. Ülkemizde başarılı kadın girişimcilere ait binlerce örnek bulunmaktadır.ancak bu sayı yeterli değildir. 21

1.ünite Ülkemizin her alanda girişimciye ihtiyacı olmakla birlikte, istihdam yaratan, sosyal gelişmeye ve kalkınmaya destek veren, millî gelirde artışlara neden olan, yeni ticari sektörler oluşturan, ülkemizin uluslararası piyasalara girmesine sebep olan ticari girişimcilik ve ticari girişimcilere daha fazla ihtiyacı vardır. Aynı zamanda ticari girişimcilik özelliklerinin gelişmesi ile diğer girişimcilik alanlarındaki özellikleri de gelişebilmektedir. Ticari girişimciliği temel olarak kabul etmek gerekir. Girişimcilik türleri şu şekilde gruplandırılabilir I. İç Girişimcilik Girişimcilik Türleri Girişimcilik Türleri VI. Sanal Girişimcilik II. Ticari Girişimcilik III. Kadın Girişimciliği IV. Sosyal Girişimcilik V. Kamu Girişimciliği 22 İç girişimcilik Büyük işletmeler içinde bir fikri, risk alarak ve yenilik yolu ile kârlı nihai ürüne dönüştürme sorumluluğu alma işidir. İç girişimcilik, işletme ve örgüt içinde yapılan her türlü girişimcilik faaliyetleridir. Firmanın kendi içinde yeni pazarlar bulması, yeni teknolojiler kullanması, otomasyona geçmesi vb. iç girişimcilik sayılır. Ticari girişimcilik Üretim faktörlerinin bir araya getirilip kâr amacıyla mal veya hizmet üretimine sevk edilmesine ticari girişimcilik denir. Ticari girişimcilik özel sektör girişimciliği olarak da adlandırılabilir. Kadın girişimciliği Kadınların ekonomik hayattaki rollerinin zenginleşmesiyle kalkınmada etkili olmaya başlamışlardır. Kadın girişimciler için çeşitli tanımlar vardır Evinin dışında kendi adına iş yeri olan, Bu iş yerinde tek başına veya personeli ile çalışan ve iş sahibi sıfatı ile ortaklıklar kuran, Herhangi bir ürün veya hizmetin üretilmesiyle ilgili faaliyetleri yöneten, dağıtım, pazarlama ve satışı gerçekleştiren, İş ile ilgili konularda ilişki kurulması gereken kişi veya kuruluşlarla kendi adına ilişki kuran, İş yerinin örgütlenmesi, yönetilmesi, işlerin planlanması vb. konularda karar veren, Elde ettiği kazancın yatırım ve kullanım alanları üzerinde söz sahibi olan kadınlara kadın girişimciler denebilir.

1.ünite Sosyal girişimcilik Sosyal girişimcilik, toplumların alışa gelmiş davranışlarını değiştirerek dönüşümlere yol açmaktır. Sosyal girişimci neyin yolunda gitmediğini bulur, toplumu yeni sıçramalarla ikna eder ve sistemi değiştirerek sorunun ortadan kalkmasını sağlar. Kamu girişimciliği Kamu sektöründe çeşitli düzeylerde görev yapan kurumlar da girişimcilik faaliyetleri gösterebilir. Yeni bir süreç geliştirme, yeni hizmet alanları geliştirme, uygulamalarda kolaylık sağlama gibi alanlarda girişimcilik yapabilir. Sanal girişimcilik Teknolojik gelişmeler sanal ortamda yeni girişimcilik alanları ortaya çıkarmıştır. E-ticaret yoluyla sanal alışveriş merkezlerinden veya mağazalarından satış yapılarak veya hizmet sunularak girişimcilik yapılabilir. Ders İçi Etkinlik MİKRO KREDİ İKİ KIZ KARDEŞİ GİRİŞİMCİ YAPTI Mikro kredi uygulamaları, her biri ayrı haberin konusu olabilecek birçok ilginç kadın girişimci öykülerinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Sakaryalı Sezgi Tekin ve Sezer Yüce isimli kız kardeşler de bu ilginç öykülere iki güzel örnek sayılabilir. Sezer Yüce, daha önce girişimcilik tecrübesi olmayan bir ev hanımıdır. Eşi felç geçirince çalışmaya ve kendi ayakları üzerinde durarak evini geçindirmeye karar verir. Sezer Yüce, aldığı ilk mikro kredi ile kendine bir sanayi makinesi alır ve ayakkabı keçesi dikmeye başlar. İşvereni iflas edince bu işten sonuç alamaz. 1.200 TL tutarındaki ikinci mikro kredisini çekince, bu kez şimşir adlı çevre ve bahçe düzenlemesinde kullanılan bir bitkiyi yetiştirmeye başlayarak farklı bir teşebbüste bulunur. Yirmi bin adet fide diken Yüce, bunları kasım ayında poşetleyip satmayı hedeflemektedir. Kardeş Sezgi Tekin'in de benzer bir hikâyesi var. O da 1.200 TL mikro kredi ile evini düzenleyip ücret karşılığı yatalak hasta bakımına başlar. Şimdiki hedefleri arasında bu işin sertifikasını da alıp köydeki evini bir tür iyileştirme merkezine çevirmek. Elli beş yaşındaki Sezgi Tekin, daha önce de eşinin işsiz kalması üzerine evinde peynir yapıp satmış. Bu sayede hem evine bakmış hem de çocuklarını okutmuş. Şimdi girişimcilikteki ikinci baharını yaşamaktadır. 1. Örnekteki kadın girişimcileri girişimci olmaya iten nedenler neler olabilir? Tartışınız. 2. Metindeki nedenlerin dışında, kadınları girişimci olmaya iten başka nedenleri de sıralayınız. 23

1.ünite Ders İçi Etkinlik Bölgenize özgü yerel el sanatları ürünlerinin, yöresel yemeklerin veya bunlardan farklı kültürel nitelik arz eden ürünlerin Türkiye çapında ve hatta dünya çapında nasıl tanıtılabileceğini sınıf ortamında tartışınız. Ders İçi Etkinlik Türkiye'de kadın girişimciliğini engelleyen bazı faktörler bulunmaktadır. Çevrenizdeki tanıdığınız girişimci kadınlarla görüşerek bu faktörlerin neler olabileceğini aşağıya yazınız. Okuma Metni HER YERDE BİR KADIN GİRİŞİMCİ RÖPORTAJ Merhaba. Başarılı bir kadın girişimci olarak sizi tanımak istiyoruz. Bize kısaca kendinizden bahseder misiniz? -Adım Şafak Çivici. 1964 Almanya doğumluyum. Almanya'da liseyi bitirdim. Bitirdiğim lisenin yüz bir yıllık tarihinde mezun olan ilk Türk öğrencisiydim. Asıl mesleğim tercümanlık. Eşimle ortak bir şirkette mobilya imalatı yapıyoruz. Biri kız olmak üzere üç çocuğum var. Almanca, İngilizce, Fransızca bilmekteyim. Eşim ve ben Kayserili olmamamıza rağmen Kayserili kadın girişimcisi olarak biliniyoruz. - Teşekkür ederiz. Memnun olduk. Hangi özelliğiniz girişimci olmanızı sağladı. İş hayatınız nasıl başladı? ŞÇ Kolay pes etmemem, dik kafalı olmam, çok çalışmam, inatçı olmam, kendimi ispatlama isteğim beni girişimci yapmıştır. Doğru yerde, doğru zamanda, fırsatları değerlendirmiş olmak önemli elbette. Hayal gücüm var, risk almayı seviyorum. Tarihi halılara olan merakım ev dekorasyonuna yönelmemi sağladı. Piyasanın ev aksesuarlarına - sandalye, masa ve karyolaya- ihtiyacı olduğunu görerek iş alanı belirledik. 24

1.ünite - İşe başlarken başaramama gibi bir korkunuz oldu mu? ŞÇ Elbette. Bu korku her zaman oldu, şu anda bile var. Piyasada var olduğunuz sürece her zaman bir öncekinden daha iyisini yapmak zorundasınız. Daha iyisini yapamaz hata yaparsak kendi işimizi kaybetmenin yanı sıra çalıştırdığımız personelin de işsiz kalma olasılığı bende baskı oluşturuyor. ŞÇ İnanıyorum. Hep Allah'a emanet diyorum. Bana bu iş yerinden kimseyi çıkarmak zorunda kalmamam için Allah'a dua ediyorum. İnce eleyip sık dokuyoruz. Daha başarılı olma hırsımız var ama tehlike boyutundaki hırslardan kaçınıyoruz. Gözü kapalı kredi almıyoruz. Hatalarımızdan ders alıyoruz. Şimdiye kadar da işlerimiz yolunda gitti. - Sizi girişimci olmayan bayanlardan ayıran özellikleriniz nelerdir? ŞÇ Herkes girişimci olamaz çünkü yalnız paranı değil, sosyal hayatını da riske atıyorsun. Beni diğerlerinden ayıran en önemli özelliğim sorumluluk sahibi olmamdır. Çevreme, çalışanlarıma, ülkeme karşı sorumluluklarımı biliyorum. Kadınlarımız girişimci olmaktan korkmamalılar. Günlük ev hayatındaki düzen, plan, sorumluluk ve ekonomik davranışları biz makro ölçekte iş yerimizde uyguluyoruz. Evde mikro düzeyde düşünceler olduğundan ilk aldığımız sebzeyi önce kullanıyoruz. İş yerinde de aynı şekilde first in- first aut yani stoklara koyduğunuz ilk malı önce kullanıyorsunuz, sonra aldığınızı en son kullanıyorsunuz. Evde mikro, sanayide makro ilkesi. - İş hayatına başlarken bulunduğunuz yeri hayal edebiliyor muydunuz? Bundan sonraki hayalleriniz nelerdir? ŞÇ Başlangıçtaki hayalimin ötesindeyim. Ekonomik kazançla beraber sosyal statüde popüleritem arttı. Şu anda Kayseri Ticaret Odası Meclis üyeliği, TOBB Kadın Girişimciler Kurulu üyeliği, Avrupa Odalar Birliği İş Kadınları Konseyi Türk temciliği, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Ticaret ve Sanayi Odası Kadın Girişimci Konsey başkanlığı (üye ülkeler İran, Pakistan, Afganistan, Türkiye, Türk Cumhuriyetleri), Alman-Türk Ticaret ve Sanayi Odası İstişare Kurul üyeliği, TOBB-AB Uyum Komisyonu rapor yazıcısı gibi görevleri yürütmekteyim. Bundan sonraki hayalim kendime ve iş yerime yönelik değil, kadınları girişimciliğe teşvik etmek ve Kayseri'ye halı müzesi kurmak. - Ailenizde veya çevrenizde girişimciler var mı? ŞÇ Benim ailemde yok ama eşimin ailesi esnaf olduğundan eşim daha da ticarete yatkın. - Başarının adımlarını tanılar mısınız? Hayatınızda olmazsa olmazınız nedir? ŞÇ Başarının adımı çok çalışmak ve pes etmemek. Sermayenin etkisi ikinci planda. Yemek yaptığınızda dibi yandığında pes etmiyor yeniden yemek yapamaya devam ediyoruz. Ve dürüst olacaksınız. Hayatımda olmazsa olmazım kitaplarımdır. Yaşadığım her evde kütüphanemi oluştururum. 25

1.ünite - Gerçekleştirmek istediğiniz projeleriniz var mı? ŞÇ Eski bir ev alarak, restore edip oturmak. Siyasete atılmam. İşle ilgili organize sanayi sitesinde kirasız fabrika sahibi olmak ve işimi ilerletmek istiyorum. - Türkiye'de girişimciliğin gelişimi ve kadın girişimcilik hakkında ne düşünüyorsunuz? ŞÇ İyi buluyorum. Ama kanunlar bazen zora koşabiliyor. Kanunlar girişimciyi yeteri kadar desteklemiyor. Kanunlar girişimciden yana değil çalışanlardan yana. Yine de Türk milleti cesur ve müthiş girişimci, üstelik yılmıyorlar da. Risk almayı seviyor, değişik fikirler ortaya çıkarabiliyor. Kadın girişimcilerin geleceği ise ileriki yaşlarda değil de çok daha küçük yaştan belli bir eğitimle ele alınmalıdır. Erkekler de desteklemelidirler. Bunun yanında, ticaret odaları, yerel yönetimler de yardımcı olmalıdır. Ders kitaplarında girişimcilik doğru anlatılmalı, girişimcilik için bir fikrin olması, bu fikrin iyice olgunlaştırılması, fikrin doğru yürüyebilmesi için neler gerektiğinin doğru anlatılması lazım. Maalesef Türkiye şartları kadın istihdamını ve girişimciliğini zorlaştırmaktadır. Kanunlar biraz daha desteklerse çok daha girişimciler ortaya çıkar. - Sizi ve girişimcileri destekleyen kuruluşlar nelerdir? ŞÇ KOSGEB, Ticaret ve Sanayi Odası gibi kuruluşlar finans ve danışmanlık konusunda bizi geri çevirmez. Bunun için kapıyı çalmak yeterli. Hepsi kulak kabartırlar. Biz girişimciler de destek veriyoruz. Çırak eğitiminin önemli olduğunu düşünüyorum. Fabrikamda iki tane çırak eğitiyorum. - Son olarak eklemek istediğiniz neler var? Ş Ç Gençlerin çok çalışmalarının, kendilerini ifade edebilmeleri için iyi Türkçe kullanmalarının, yabancı dil öğrenmelerinin, yılmamalarının, üretimin önemli olmadığını ama pazarlamanın çok önemli olduğunu söylemek istiyorum. İyi bir pazarlamacı iseniz bütün işler senindir. Fırsatları değerlendirin, hobilerinizi işe çevirin. Bize vakit ayırdığınız için teşekkür ederiz. Başarılarınızın devamını dileriz. Bu kitap için hazırlanmıştır. D.GİRİŞİMCİLİK İÇİN GEREKLİ KAYNAKLAR KONUYA BAŞLARKEN 1. Yeni bir iş kurmaya karar vermiş olan bir kişi nelere ihtiyaç duyabilir? Düşüncelerinizi paylaşınız. 2. İş kurmak için ihtiyaç duyulan kaynaklardan bazılarının yokluğu veya yetersizliği ne gibi sonuçlar doğurur? Değerlendiriniz. 26 Girişimciler, iş fikirlerini hayata geçirebilmek için bazı kaynaklara ihtiyaç duyarlar. Bu kaynaklar aynı zamanda ekonomi biliminde üretim faktörleri olarak da bilinir.