ANALİZ YÖNTEMLERİ
44 www.zirveforex.com
ANALİZ YÖNTEMLERİ Forex piyasasında iki tip analiz yöntemi kullanılmaktadır; 1. Temel Analiz 2. Teknik Analiz TEMEL ANALİZ Temel analiz, arz ve talebin yönünü belirleyen ekonomik, sosyal ve politik güçlerin piyasada oluşturduğu etkileri inceler ve yorumlar. İşsizlik oranı, üretim, enflasyon gibi etkenlerde göz önünde bulundurulmaktadır. Kısacası, hangi ülkenin ekonomisinin iyi, hangisinin kötü gittiği hakkındaki yorumlardır. Temel amaç ise piyasada fiyatla ilgili her türlü bilgiyi, fiyatı etkileyebilecek olayları inceleyerek sağlam, istikrarlı ve güvenilir bir analiz yapmaktır. Temel Analiz Verileri Tarım Dışı İstihdam Verisi Forex piyasasındaki en önemli verilerden birisidir. Tarım dışı istihdam, forex yatırımcıları tarafından ekonominin belirleyicisi olarak görülmektedir. Açıklanan istihdam verisi bir önceki dönem gerçekleşen veri ile mevcut dönemde beklenen verilere göre değerlendirilmektedir. Beklentilere göre yüksek gelen veri doları pozitif etkilerken beklentilere göre düşük gelen veri doları negatif olarak etkilemektedir. Tüketici Fiyat Endeksi Tüketiciler tarafından mal ve hizmetlerin satın alımında enflasyon oranını belirlemektedir. Eğer bir ülkede enflasyon tehdidi varsa alınan ürünlerin fiyatlar genel seviyesi üzerinden artışı ülke ekonomisine negatif; eğer enflasyon tehdidi yoksa alınan ürünlerin fiyatlar genel seviyesi üzerinden artışı ülke ekonomisine pozitif bir etki yaratacaktır. Açıklanan veri bir önceki dönem www.zirveforex.com 45
gerçekleşen veri ile mevcut dönem beklenen veriye göre değerlendirilmektedir. İşsizlik Oranı Verisi İşsizlik oranı verileri aylık olarak açıklanan ve her ay ekonomik gidişatı derinden etkileyen bir diğer önemli veridir. Açıklanan veri bir önceki dönem gerçekleşen veri ile mevcut dönem beklenen veriye göre değerlendirilmektedir. Beklentilere göre işsizlik oranı yüksek ise ülke para birimini negatif yönde etkilerken; düşük olduğunda ise ülke para birimini pozitif etkileyecektir. Haftalık İşsizlik Başvuruları Verisi İşsizlik oranı ile ilgili bu veri haftalık olarak açıklanmaktadır. Aylık işsizlik verileri açısından öncüdür. Açıklanan veri bir önceki dönem gerçekleşen veri ile mevcut dönem beklenen veriye göre değerlendirilmektedir. Beklentilere göre yüksek gelen veri ülke para birimini negatif etkilerken; düşük gelen veri ise pozitif etkileyecektir. Gayrisafi Milli Hasıla Ülkelerin yurtiçi üretim faktörleri toplamına, net yurtdışı gelirlerinin eklenmesi ile bulunan ülke ekonomisi açısından en önemli göstergelerden biridir. Milli gelir gayrisafi milli hasıladan amortismanlar ve dolaylı vergiler çıkarılarak bulunur. Açıklanan veri bir önceki dönem gerçekleşen veri ile mevcut dönem beklenen verilere göre değerlendirilmektedir. Beklentilere göre yüksek gelen veri ülkenin para birimini pozitif yönde etkilerken; düşük gelen veri ise negatif etkilemektedir. Perakende Satışlar Ülke piyasasındaki aktif hareketi belirlemek açısından değerli bir etkendir. Perakende satışlar arttığında o ülkenin iç piyasasında bir canlanma olduğunu ifade etmektedir. Açıklanan data bir önceki dönem gerçekleşen veri ile mevcut dönem beklenen verilere göre değerlendirilmektedir. Beklentilere göre yüksek gelen veriler ülkenin para birimini pozitif etkilerken; düşük gelen veriler ise o ülkenin para birimini negatif etkileyecektir. 46 www.zirveforex.com
Sanayi Üretimi Verisi Bir ülkenin endüstriyel üretim rakamının yüksekliği o ülkenin gelişmişliği ile doğru orantılıdır. Açıklanan veriler bir önceki dönem gerçekleşen data ile mevcut dönem beklenen verilere göre değerlendirilir. Beklentilere göre yüksek gelen veriler ülkenin para birimini pozitif etkilerken; düşük gelen veriler ise o ülkenin para birimini negatif etkilemektedir. www.zirveforex.com 47
TEKNİK ANALİZ Ekonomik araştırmalara değil, matematik hesaplamalarına dayanarak gelecek fiyat hareketlerini, yani alıcılar ile satıcılar arasındaki dengenin grafiklere yansıtılmış halidir. Geçmiş fiyat hareketlerinin bugün veya gelecekte de oluşacağı, bu yöntemin temel prensibidir. Teknik analizin en önemli amaçlarından biri trendin yönünü tahmin etmektir. Trend, teknik analizde öğrenilmesi gereken en önemli terimdir. Trendin yönünü doğru tespit edebilir ve aynı yönde işlem yapılırsa kazanma şansı o oranda artacaktır. Teknik analiz, trendleri başlangıç aşamasındayken tespit edilmesine yardımcı olmakla birlikte daha karlı işlem yapma fırsatını sunar. Grafik Çeşitleri Çizgi Grafikler: Bu grafik türünde belirli zaman aralıklarındaki kapanış fiyatları gösterilir. Her grafik çeşidi yatayda tarih, düşeyde fiyat olmak üzere çizilir. Okunması en kolay olan grafik türüdür. Düz bir çizgi biçiminde olan bu grafiklerde tarihle fiyatın kesiştiği noktalar o tarihe ait fiyatı göstermektedir. Kısa vadeli dönemlerde gerçekleşen hareketleri izlemek için kullanılır. Çubuk Grafikler: Yatırımcıya f iyatla ilgili daha geniş bilgi veren bir grafik türüdür. O tarihe ait çubuk grafik üzerinde çizgi grafiklerden farklı olarak ürünün gördüğü en düşük ve en yüksek fiyatın yanında ilgili periyottaki açılış ve kapanış fiyatları görülebilmektedir. Çubuğun dip seviyesi, işlem yapılmış olan en düşük fiyatı gösterirken, tepe noktası ödenen en yüksek fiyata işaret eder. Kısacası çubuk bize işlem aralığını göstermektedir. Çubuğun 48 www.zirveforex.com
sol tarafındaki küçük yatay çizgi açılış fiyatını ve sağ taraftaki küçük yatay çizgi kapanış fiyatını vermektedir. Mum Grafikler: Mum graf iklerde de çubuk grafiklerdeki gibi temel mantık aynıdır. Mu mgrafik renklendirilerek gösterildiği için çubuk grafiğe göre daha görseldir. Kendilerine özgü formasyonları vardır. Bu grafik türünde dönemin en düşük ve en yüksek fiyat aralığı dik bir çizgi ile gösterilmektedir. Ancak, ortadaki büyük blok kırmızı veya siyah ise fiyatlar, açıldığı fiyatın altında kapanmış demektir. Kapanış fiyatı, açılış fiyatının üstünde gerçekleşmiş ise ortadaki blok yeşil renkte gösterilir ve boş bırakılır. Kısacası; talebin arzdan fazla olduğu günler yeşil veya beyaz renkte gösterilmektedir. www.zirveforex.com 49
Destek ve Direnç: Alış ve satış işlemi yapanların en çok kullandıkları terimdir. Destek ve dirençler bir ürünün daha önce test ettiği ancak belirli noktalara gelince yön değiştirdiği fiyat seviyeleridir. Eğer bir ürünün fiyatı düşerken belirli bir fiyat seviyesinde düşüşü duruyor ve alımlar güçleniyorsa bu seviyeye destek seviyesi denir. Eğer bir ürünün fiyatı yükselirken bir fiyat seviyesinde yükselişi duruyor ve satışlar güçleniyorsa bu seviyeye direnç seviyesi denir. Destek/direnç ne kadar fazla denenirse o kadar güvenilir kabul edilir. Destek/direnç arz ve talebin dengelendiği seviyelerdir. Destek ve direnç seviyelerinin test edilme aralığı arttıkça kırılma olasılıkları da artmaktadır. Dow Teorisi Dow teorisi bir finans gazetecisi olan Charles Dow tarafından geliştirilmiştir. Charles Dow ortağı ile birlikte kurduğu Dow Jones & Company firması ile borsa üzerine yayınlar yapan bir gazete kurmuştur. Bu gazete aracılığı ile hisse senetlerinin fiyatlarını ve borsadaki firmaların yıllık finansal tablolarını yayınlayan ilk basın aracı olmuştur. Ayrıca Charles Dow borsadaki bazı şirketlerin hisse senedi fiyatlarından bir endeks oluşturmuş ve piyasanın genel gidişatını bu endekse bakarak anlamaya çalışmıştır. Charles Dow un kurduğu bu gazete de Wall Street Journal dır. Charles Dow modern finans gazeteceliğinin temelini atan kişi unvanını kazanmıştır. Bunun dışında firma bilançoları ile ilgili çalışmalarıyla temel analizin gelişmesine ve yaygınlaşmasına hizmet ederek, oluşturduğu endeks ile teknik analizin temellerini atmıştır. Dow teorisinin 6 temel ilkesi bulunmaktadır. 50 www.zirveforex.com
Dow Teorisi Temel İlkeleri: 1- Ortalamalar (endeksler) Tüm Faktörleri Barındırır Bir ürün senedinin fiyatı, o ürün hakkındaki anlık veya potansiyel tüm duygu, yargı ve haberleri yansıtmaktadır. Haberin olumlu veya olumsuz olması arz ve talebi, dolayısıyla para biriminin değerini etkileyecektir. Bu sebeple piyasa katılımcılarının bilgisi dahilinde olan herşey fiyatı etkileyecek, fiyat verileri ile hesaplanan endeksler de herşeyi yansıtacaktır. Kısacası, para biriminin değerini ya da endeks değerini oluşturan fiyat ekonomik-siyasi tüm haberleri, piyasa beklentilerini, geçmiş bilgileri ve yatırımcıların psikolojik durumlarını içinde barındırdığı için fiyatları etkileyecektir. 2-Piyasada 3 Tür Trend Vardır Herhangi bir zamanda piyasayı etkileyen ve birbiri içinde gerçekleşen üç trend bulunmaktadır. Birincil (Primary) Trend Ana trend, yükselen ya da düşen piyasa trendini gösterir. Bir yıldan birkaç yıla kadar süren bir dönem içinde gözlemlenebilir. Yeni oluşan fiyat eski fiyata göre daha yüksekse, ana trend yükseliş yönündedir. Eğer yeni fiyatlar eski fiyatlara göre daha düşükse, ana trend düşüş yönündedir. İkincil (Secondary) Trend İkincil trendler temel trendlerin gelişimini engelleyen ve temel trendlerin aksi yönünde oluşan önemli hareketlerdir. İkincil trendler birincil trendlerin düzeltmeleridir. Yükselen bir piyasadaki önemli düşüşler veya düşen bir piyasadaki önemli yükselişler olarak gerçekleşen ikincil trendler 10 günden 3 aya kadar sürebilir. İkincil trend tepki hareketi olarak da adlandırılabilir. Küçük (Minor) Trend Küçük trendler altı günden az olan ve nadiren üç hafta kadar süren ikincil trendleri oluşturan dalgalanmalardır. Bu günlük dalgalanmalardan çıkarılan sonuçlar aldatıcıdır. Bir günden üç haftaya kadar süren küçük trendler, kısa vadeli olduğundan ve manüpülasyonlara maruz kalabileceğinden uzun vadeli yatırımcıları yanlış yönlendirebilir. İkincil trend birkaç küçük trendden oluşur. www.zirveforex.com 51
3-Ana Trendler Üç Aşamadan Geçer En önemli piyasa hareketi olarak nitelendirilmektedir. Hem düşüş hem de yükseliş yönünde gerçekleşebilen ana trend, bir yıldan birkaç yıla kadar sürebilir. Ana trendin gelişimi ve sonuçlanması üç aşamadan oluşmaktadır. Artış Yönündeki (Bullish) Trendin Aşamaları Birinci aşama toparlanma dönemidir. Fiyatların göreli olarak düşük olduğu bu aşama bilinçli yatırımcıların ekonomik iyileşme ve uzun vadeli büyüme beklentilerinden kaynaklanan yoğun alımları ile başlar. Genel piyasa koşulları sıkıntılı ve karamsardır. Bilinçli yatırımcılar bu sıkıntıdan faydalanarak düşen para birimini satın alırlar. İkinci aşamada genel ekonomik koşullarda düzelme görüldükçe piyasadaki diğer yatırımcılar da alıma geçer. Üçüncü ve son aşamada ekonomik koşullar oldukça iyi görünür. Bu olumlu piyasa koşullarında, karamsar yatırımcılar da dahil olmak üzere herkes menkul değerin daha da yükseleceği beklentisi ile daha çok almaya başlar. Bu aşamada bilinçli yatırımcılar devreye girerek düşüş beklentisinde olduklarından ilk aşamada satın almış oldukları menkul değeri satmaya başlarlar, yani karlarını realize ederek olası düşüşlere karşılık önlem almaya başlarlar. Düşüş Yönündeki (Bearish) Trendin Aşamaları Bir düşüş trendi, bilinçli yatırımcıların düşüş trendi beklentileri ve karlarını gerçekleştirmek amacıyla elde bulundurdukları menkulleri satmaları ile başlar. Yükseliş trendinin sonunda fiyatlar yükselmiş ve piyasa aşırı doyum noktasına ulaşmıştır. Artık fiyatların daha fazla yükselmeyeceğini düşünen ve karlarını gerçekleştirme isteyen yatırımcılar, ellerindeki menkulleri satmaya başlarlar ve fiyatlar bu aşamada düşmeye başlar. İkinci aşamada ekonomik koşullar kötüye gitmeye başlar. Son aşamada da kötü piyasa haberleri yayılmaya başlar. Yatırımcılar menkul değerin gerçek değerini gözönüne dahi almadan panik bir şekilde satmaya devam ederler. Düşüş trendi sona erdikten sonra oluşan durgunluktaki iyileşme beklentileri ile birlikte bilinçli yatırımcılar yeniden yoğun alımlarına başlarlar. Böylece yeni bir yükseliş trendine girilir. 52 www.zirveforex.com
4- İşlem Hacmi Trendi Onaylamalıdır Trend belirlenirken fiyata ek olarak işlem miktarına da bakılmalıdır. Düşüş ya da yükseliş olduğunda her ana trend işlem miktarının artmasıyla desteklenmekte ve doğrulanmaktadır. 5- Endeksler Birbirini Desteklemelidir Endeks veya ortalamalar birbirleriyle aynı uyarı ve sinyalleri vermelidir. 6-Trendi Bitiren Sinyal Gelmedikçe Trend Yön Geçerlidir Trendler aksi istikamette hareket edebilirler. Bu durumda trendin bitmiş olduğundan söz etmek yanlış olacaktır. Çünkü ana trend devam ediyorsa fiyatlar tekrar o yönde hareket etmeye devam edecektir. Trendin sonlandığını ve başka bir fiyat hareketinin başladığını söylemek, trendle ilgili en zor ancak en önemli analizdir. Yani trendin bittiğinin söylenmesi için ek analizler, teknik analizde kullanılan formasyondan ve göstergelerden faydalanmak gerekir. www.zirveforex.com 53
TREND ÇEŞİTLERİ Trend: Trend endeksin yönü anlamına da gelmektedir. Günümüzün teknik analiz çalışmalarında büyük olasılıkla en büyük yer tutan analiz yöntemi trend çizgileridir. Kısacası, yükselen bir trend açıkça görülebilen destek bölgelerinin birleştirilmesi ile çizilmektedir. Düşen trendler ise, kolaylıkla tespit edilen direnç bölgelerinin (tepeler) birleştirilmesiyle çizilir. Trendlerin kırıldığı (trend dönüşü) bölgeler alım veya satım için en uygun yerlerdir. Dow Teorisi temel ilkerinde de yazdığımız gibi trendler üç aşamadan oluşmaktadır. Trendler zamana göre de ayırt edilirler; zaman aralığı en az bir yıl olan trend uzun vadeli trend (ana trend), 1 ay gibi bir zamanı gösteren trend orta vadeli trend ve 1 ile 20 gün arasında devam edebilen trend ise kısa vadeli trend olmak üzere üçe ayrılır. Yükseliş Trendi: Bu trend boğa trendi adıyla da anılmaktadır. Belli bir fiyat hareketinde fiyatlar bir dip yaptıktan sonra yükselişe geçip tekrar dip yaptıklarında sonraki dipler her zaman bir öncekinin üstünde gerçekleşiyorsa fiyat hareketinin trendi yükselen trenddir. Yüksek kar elde edilmek isteniyorsa yükselen trendde olan hisse senetlerine yatırım yapılır. Yükselen trend çizgisinin üstü en iyi alım yeridir. Yükselen trendin hemen başında alım yapılırsa o trend devam ettikçe devamlı olarak kar elde etmek mümkündür. Fiyat değişimlerini aşağıda sınırlayan trend hattı destek çizgisi olarak adlandırılmaktadır. Düşüş Trendi: Bu trend ayı trendi adıyla da anılmaktadır. Belli bir dönemdeki fiyat hareketinde fiyat zirveleri her seferinde bir öncekine göre daha da aşağı düşüyorsa alçalan trendden söz etmek mümkündür. Zirveler aşağıda olduğu sürece alçalan trend 54 www.zirveforex.com
devam eder. Alçalan trend çizgisini belirlemek için düşen zirveleri dik bir çizgiyle birleştirmek gerekir. Düşüş trendi olduğu zaman fiyat değişimlerinin zirve noktalarından çizilen çizgi direnç hattını oluşturmaktadır. Düşüş trendinde döviz alım satımı çoğunlukla satış yönünde gerçekleşmektedir. Bu nedenle de fiyat dalgalanmalarının direnç çizgisini belirlemek büyük önem taşımaktadır. Yatay Trendi: Belirli bir fiyat hareketinde zirveler ve dipler yaklaşık olarak hep aynı noktada oluşuyorsa yatay trend ortaya çıkar. Yatay trend kanalını belirleyebilmek için zirvelerden ve diplerden iki paralel çizgi çekilir. Bu trendde destek ve direnç analizi kullanılarak, trend boyunca alım satım yapılabilir www.zirveforex.com 55