T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) MUHASEBE VE FİNANSMAN MİZAN ANKARA,

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) MUHASEBE VE FİNANSMAN MİZAN ANKARA, 2007 1

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz. 2

İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER...iii AÇIKLAMALAR...iv GİRİŞ... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1... 3 1. AYLIK MİZAN... 3 1.1. Şekli... 3 1.2. Düzenlenmesi... 5 1.3. Mizanın Yorumlanması... 5 1.4. Uygulama Faaliyeti... 6 UYGULAMA FAALİYETİ... 13 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 14 DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ... 16 ÖĞRENME FAALİYETİ 2... 17 2.GENEL GEÇİCİ MİZAN... 17 2.1. Şekli... 17 2.2. Düzenlenmesi... 18 2.3. Uygulama Faaliyeti... 18 UYGULAMA FAALİYETİ... 25 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 26 DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ... 28 ÖĞRENME FAALİYETİ 3... 29 3. KESİN MİZAN... 29 3.1. Şekli... 29 3.2. Düzenlenmesi... 31 UYGULAMA FAALİYETİ... 40 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 41 DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ... 43 MODÜL DEĞERLENDİRME... 44 ÖNERİLEN KAYNAKLAR... 53 KAYNAKÇA... 54 İÇİNDEKİLER iii

AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI AÇIKLAMALAR 344MV0022 Muhasebe ve Finansman Bilgisayarlı Muhasebe Elemanı Mizan Muhasebe ve finansman hizmetleri alanında mizan özellikleri ile bu belgelerin düzenlenmesine ait kuralların yer aldığı öğrenme materyalidir. SÜRE 40/24 ÖN KOŞUL Yevmiye Defteri, Büyük Defter ve Bilanço modülleri alınmış olmak YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Mizan düzenlemek Genel Amaç Gerekli ortam sağlandığında mizan çeşitlerini uygun olarak elde ve bilgisayarda düzenleyebileceksiniz. Amaçlar 1. Gerekli ortam sağlandığında Aylık Mizan düzenleyebileceksiniz. 2. Gerekli ortam sağlandığında Genel Geçici Mizan düzenleyebileceksiniz. 3. Gerekli ortam sağlandığında Genel Kesin Mizan düzenleyebileceksiniz. Bilgisayar laboratuvarı, bilgisayar, bilgisayar masası, sandalye, yazıcı, sarf malzemeleri, Vergi Usul Kanunu, hesap makinesi, mizan. Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen; modül sonunda sizin üzerinizde ölçme aracı uygulayacak, modül ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir. iv

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenciler, Atalarımız hatasız kul olmaz demişler. Muhasebe işlemlerinde de yanlışlar yapabiliriz. Yanlışlarımızı en aza indirmeliyiz. Hatalarımız, çalıştığımız işletmeyi zarara uğratmamalıdır. Hatalarımızı bulmak, yok etmek ve doğru işlemler yapmak için kayıtlarımızı kontrol etmeliyiz. Unutmayınız ki, yanlış yapmak birkaç saniyelik bir dalgınlık eseri iken, yanlışı bulmak bazen günlerce çalışmanızı gerektirebilir. Muhasebede kullanılan kontrol araçlarından biri de mizan (sağlama tabloları) dır. Bu modül size sağlama tablolarının nasıl düzenleneceğini, nasıl yorumlanacağını öğretecektir. Mizanlar modülü ile muhasebe işlemlerinizdeki yanlışları bulacak ve düzelteceksiniz. Mizanlar modülü ile işletme hesaplarını yorumlayabilecek, varlıkların, kaynakların, gelirlerin giderlerin durumunu görecek ve kontrol edebileceksiniz. Çalışma disiplini kazandığınızda, düzenlediğiniz mizanlar tuttuğunda, işlemleri doğru yaptığınızı gördüğünüzde, işinizden, çalışmanızdan zevk alacaksınız. Üretmenin, üretime katkıda bulunmanın, bir eser ortaya çıkarmanın sevincini tadacaksınız. Yaşama sevinciniz, pozitif enerjinizi etrafınızdakilerle paylaşmanızı sağlayacak, sevilen sayılan bir muhasebeci olacaksınız. 1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Bu öğrenme faaliyeti ile aylık mizan düzenleyebileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapılacak araştırmalar şunlardır: 1. Çevrenizde bulunan bir muhasebeciye giderek Aylık Mizan örnekleri temin ediniz ve sınıfa getirerek arkadaşlarınız ile inceleyiniz. 1. AYLIK MİZAN Mizan: Bütün hesapların toplamlarını ve bakiyelerini aynı çizelgede görmemizi sağlayan özet bir tablodur. Elle tutulan muhasebe işlemlerinde, yevmiye defterine tarih sırasına göre kaydedilen işlemlerin defteri kebire ve yardımcı defterlere matematiksel açıdan doğru aktarılıp aktarılmadığını kontrol etmeye yarayan bir çizelgedir. Aynı zamanda mizan hesaplarının gerçek duruma uygun olup olmadığını, kurallarına göre çalıştırılıp çalıştırılmadığını da kontrol etmemizi sağlar. 1.1. Şekli İşletmeler yevmiye defteri kayıtlarını defterikebire geçirdikten sonra genellikle ay sonlarında defterikebir hesaplarının borç ve alacak tutarları ile borç ve alacak bakiyelerini bir cetvel halinde düzenlerler. İşletmeler hesapları görmek ve kontrol etmek istedikleri anda da mizan düzenleyebilirler. 3

HESAP KODU ŞENER YASAN 01/2006 AYI MİZANI HESAPLAR BORÇ ALACAK BORÇ BAKİYESİ ALACAK BAKİYESİ 100 KASA HS. 4.920,00 3.525,00 1.395,00 0,00 101 ALINAN ÇEKLER 1.250,00 850,00 400,00 0,00 102 BANKALAR HS. 2.450,00 1.360,00 1.090,00 0,00 103 VERİLEN ÇEK VE ÖDEME EMİRLERİ 600,00 950,00 0,00 350,00 120 ALICILAR HS. 4.870,00 3.000,00 1.870,00 0,00 121 ALACAK SENETLERİ. HS. 590,00 400,00 190,00 0,00 153 TİCARİ MALLAR HS. 9.650,00 0,00 9.650,00 0,00 190 DEVREDEN KDV HS. 198,40 0,00 198,40 0,00 191 İNDİRİLECEK KDV HS. 1.250,50 1.250,50 0,00 0,00 255 DEMİRBAŞLAR HS. 1.500,00 0,00 1.500,00 0,00 320 SATICILAR HS. 3.000,00 5.357,65 0,00 2.357,65 321 BORÇ SENETLERİ HS. 400,00 865,00 0,00 465,00 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 280,00 630,00 0,00 350,00 361 ÖD. SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ 400,00 850,00 0,00 450,00 391 HESAPLANAN KDV HS. 1.052,10 1.052,10 0,00 0,00 500 SERMAYE HS. 0,00 8.000,00 0,00 8.000,00 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HS. 0,00 5.845,00 0,00 5.845,00 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS. 1.524,25 0,00 1.524,25 0,00 TOPLAM 33.935,25 33.935,25 17.817,65 17.817,65 Şekil 1.1: Kebir hesapları mizanı 4

1.2. Düzenlenmesi Mizanlar defterikebire aktarılmış yevmiye defteri kayıtlarını kapsadığından Mizan Cetvelinin başına mizanın düzenleniş tarihi ve mizana dâhil edilmiş en son yevmiye maddesi numarası kaydedilir. Yevmiye defteri borç ve alacak sütunları toplamı ile mizanın borç ve alacak tutarları toplamının birbirine eşit olması gerekmektedir. Borç ve alacak bakiyeleri kendi aralarında eşit olmalıdır. Yevmiye defteri toplamı ile mizan toplamının birbirine eşit olmaması durumunda, yevmiye kayıtlarından bazılarının defterikebire geçirilmemiş olması veya yanlış geçirilmiş olması veyahut defterikebirden mizana hatalı aktarılmış olması söz konusu olabilir. Mizanın borç ve alacak tutarlar sütunlarının birbirine eşit olmaması da, yevmiyede hatalı kaydın olduğunu, yevmiyedeki bir kaydın defterikebire geçirilmediğini veya defterikebirden mizana hatalı aktarıldığını ifade eder. Böylece mizanlar yevmiye kayıtlarının doğruluğunu (borç ve alacak eşitliğini) kontrol ettiği gibi yevmiye defterinden defterikebire ve oradan mizana aktarmaların doğru yapılıp yapılmadığını da kontrol eder. Günümüzde bilgisayarların muhasebe işlemlerinde yoğun olarak kullanılmasıyla mizan düzenleme işlemi bir tuşa basmakla yapılabilir. Bilgisayar programları istenilen tarihte, istenilen tarih aralığında, kebir hesapları, alt hesaplar düzeyinde, bilanço sınıfları düzeyinde mizan çıkartabilmektedir. 1.3. Mizanın Yorumlanması Düzenlenen mizanın önce toplamlar açısından eşitlikleri kontrol edilir. Buna göre mizanın tutar toplamları yevmiye ve kebir toplamlarına eşit olmalıdır. Kalan toplamları da birbirine eşit olmalıdır. Alt hesapların toplamları ana hesap toplamlarına eşit olmalıdır. Kodu 1 ve 2 ile başlayan varlık hesapları ya borç bakiyesi vermeli veya bakiye vermemelidir. Kodu 1 ve 2 ile başlayıp da eksi işaretli olan hesaplar ise ya alacak bakiyesi vermeli veya bakiye vermemelidir. Kodu 3, 4, 5 ile başlayan kaynak hesapları ya alacak bakiyesi vermeli veya bakiye vermemelidir. Bu hesapların içinde de eksi işaretli olanlar borç bakiyesi verebilir veya bakiye vermez. Kodu 6 ile başlayan (-) işaretli hesaplar borç bakiyesi verir veya bakiye vermez. Kodu 6 ile başlayan işaretsiz hesaplar ya alacak bakiyesi verir veya bakiye vermez. Kodu 7 ile başlayan hesapların büyük bir kısmı borç bakiyesi verir veya bakiye vermez. 7 li hesaplardan yansıtma hesapları alacak bakiyesi verir veya bakiye vermez. 5

Şahıslarla ilgili hesapların doğruluğunu kontrol etmek için, karşı taraf ile hesap karşılaştırması yapılır. Eşitlik, mutabakat sağlanır. Örnek olarak banka cüzdanındaki bakiye ile banka hesabının bakiyesi eşitlenir. Gelirler ve gider hesapları, belgelere uygun olup olmadığı açısından kontrol edilir. 1.4. Uygulama Faaliyeti MONOGRAFİ: 1- Dönem başı: Ünal BOZDOĞAN İşletmesinin 01.01.2006 tarihinde sahip olduğu varlık ve kaynakları aşağıdaki gibidir. 100- KASA HESABI 5.750,00 102- BANKALAR HS. 5.000,00 153- TİCARİ MALLAR 8.000,00 120- ALICILAR HS. 3.000,00 255- DEMİRBAŞLAR HS. 2.000,00 121- ALACAK SENETLERİ 4.000,00 257- B. AMORTİSMANLAR 800,00 321- BORÇ SENETLERİ 5.000,00 320- SATICILAR HS. 1.950,00 500- SERMAYE HS 20.000,00 2- Mal alınması: 05.01.2006 tarihinde 6.000 YTL lik mal % 18 KDV hariç olarak alınmıştır. 3.000 YTL lik kısmı nakit ödenmiş, kalan kısmı için satıcıya borçlanılmıştır. Mal Bedeli: 6.000 YTL KDV: 6.000 * 0,18 = 1.080 YTL Genel Toplam: 6.000 + 1.080 = 7.080 YTL Satıcının Alacağı: 7.080 3.000 = 4.080 YTL 6

3- Mal satılması: 08.01.2006 tarihinde 4.720 YTL lik mal % 18 KDV dâhil olarak mal satılmıştır. 2.000 YTL si nakit tahsil edilmiş, kalan bedel daha sonra tahsil edilecektir (aralıklı envanter yöntemi). Genel Toplam: 4.720 YTL KDV: 4.000 * 0,18 = 720 YTL Mal Bedeli: 4.720 / 1.18 = 4.000 YTL Alıcının Borcu: 4.720 2.000 = 2.720 YTL 4- Kırtasiye gideri: 11.01.2006 tarihinde 300 YTL lik kırtasiye gideri % 18 KDV hariç yapılmıştır. Gider: 300 YTL KDV: 300 * 0,18 = 54 YTL Genel Toplam: 300 + 54 = 354 YTL 5- Bankadan para çekilmesi: 15.01.2006 tarihinde bankadaki mevduat hesabımızdan 2.750 YTL çekilerek işletmenin kasasına konulmuştur. 7

6- Muhasebe ücreti ödenmesi: 31.01.2006 tarihinde muhasebeciye net 400 YTL ödenmiştir. Brüt Muhasebe Ücreti: 400 / 0,96 = 416,67 YTL KDV: 416,67 * 0,18 = 75 YTL Stopaj: 416,67 * 0,22 = 91,67 YTL Net Ücret: 416,67 91,67 + 75 = 400 YTL 7- Kira ödemesi: 31.01.2006 tarihinde 500 YTL lik iş yeri kirası nakit ödenmiştir. Brüt Kira: 500/0,78= 641 YTL Stopaj: 641 * 0,22 = 141 YTL 8- Ücret tahakkuku: 31.01.2006 tarihinde asgari ücretle çalışan işçimiz Hüseyin Aydın ın ocak ayı ücret tahakkuk kaydı yapılmıştır (İş yerinin tehlike sınıfı I dir.). 01.01.2006 31.12.2006 16 YAŞINI DOLDURMUŞ İŞÇİLER İÇİN ASGARİ ÜCRETİN NETİNİN HESABI (AYLIK) TL YTL ASGARİ ÜCRET 531.000.000 531,00 SSK PRİMİ % 14 74.340.000 74,34 İŞSİZLİK SİG. FONU % 1 5.310.000 5,31 GELİR VERGİSİ MATRAHI 531-(74,34+5,31)= 451.350.000 451,35 GELİR VERGİSİ %15 451,35*0,15= 67,70 67.702.500 67,70 DAMGA VERGİSİ % 06 3.186.000 3,19 KESİNTİLER TOPLAMI 150.538.500 150,54 8

NET ASGARİ ÜCRET 380.461.500 380,46 İŞVERENE MALİYETİ (AYLIK) TL YTL ASGARİ ÜCRET 531.000.000 531,00 SSK PRİMİ % 19.5 (İşveren Payı) 103.545.000 103,55 İŞVEREN İŞSİZLİK SİG. FONU % 2 10.620.000 10,62 İŞVERENE TOPLAM MALİYET 645.165.000 645,17 9- KDV tahakkuku: 31.01.2006 tarihinde KDV tahakkuk kaydı yapılmıştır. 9

10

Defterikebir (Büyük Defter) kayıtlarının 31.01.2006 tarihindeki durumu 11

12

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Öneriler Mizan ve mizan türlerini Mizan türlerini yazınız. tanıyınız. Mizan düzenleme zamanlarını Mizanların düzenlenme ayırt ediniz. zamanlarını yazınız. Büyük defter toplamlarından Büyük defter toplamlarını yararlanarak aylık mizanı düzenleyiniz. kontrol ediniz. Hesapların borç, alacak bakiye verme durumlarına dikkat ediniz. Mizanı kontrol ediniz. Mizan toplamları birbirini tutuyor mu (aynı mı) kontrol ediniz. Muhasebe paket programında Muhasebe paket programını muhasebe menüsüne giriniz. çalıştırınız. Muhasebe bölümüne giriniz. Durum Bilgileri menüsüne Mizan alabilmek için Durum giriniz. Bilgileri menüsüne ya da Raporlar menüsüne giriniz. Almak istediğiniz mizan türünü seçiniz. İstenilen mizanı filtre ekranı yardımıyla seçiniz. Mizan dökümü alınız. Yazdır düğmesine tıklayarak döküm alınız. Kayıtlarla karşılaştırınız. Kayıtlarınız ile mizanı karşılaştırınız. 13

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A- OBJEKTİF TESTLER SORULAR DOĞRU YANLIŞ 1- Mizan, defterikebir hesaplarının toplamlarını gösterir. 2- Mizanda hesapların bakiyeleri yer almaz. 3- Aylık mizan ay sonlarında düzenlenir. 4- Mizanda borç-alacak toplamları birbirine eşit olmalıdır. 5- Mizanda borç bakiyesi ile alacak bakiyesi toplamları birbirine eşit olmalıdır. 6- Aylık mizanı KDV beyannamesine eklenmelidir. 7- İşletmenin mizanından kasasında ne kadar parası olduğunu anlayabiliriz. 8- İşletmenin mizanından ne kadar kâr elde ettiğini anlayabiliriz. 9- İşletmenin mizanından kasa hareketlerini takip edebiliriz. 10- İşletmenin mizanından KDV tahakkuk kaydını yapıp yapmadığını anlayabiliriz. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz. 14

B- UYGULAMALI TESTLER Kılıçaslan ÇOBAN işletmesinin nisan 2006 ayı defterikebir kayıtları aşağıdaki gibidir. Nisan 2006 ayı mizanını düzenleyiniz. 15

DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Aşağıdaki tabloda verilen işlemleri uygulamalı testi çözerken işaretleyiniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1- Mizanın başlığına işletmenin adını, mizanın türünü ve dönemini yazdınız mı? 2- Defterikebirde yer alan hesapları mizana yazdınız mı? 3- Hesapların borç ve alacak toplamlarını mizana aktardınız mı? 4- Mizanın borç bakiyesi ya da alacak bakiyesini hesaplayarak mizana yazdınız mı? 5- Mizan toplamlarını aldınız mı? 6- Mizanın borç ve alacak toplamları aynı mı? (Birbirini tutuyor mu?) 7- Mizanın borç bakiye ve alacak bakiye toplamları aynı mı? (Birbirini tutuyor mu?) DEĞERLENDİRME Yapılan değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın tamamı evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 16

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti ile genel geçici mizanı zamanında ve kurallarına uygun olarak düzenleyebileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapılacak araştırmalar şunlardır: 1. Çevrenizde bulunan bir muhasebe bürosuna giderek genel geçici mizan örnekleri temin ediniz ve sınıfa getirerek arkadaşlarınız ile inceleyiniz. 2.GENEL GEÇİCİ MİZAN 31 aralık tarihinde düzenlenen aralık ayı mizanı diğer aylık mizanlardan farklı olmamakla beraber bütün muhasebe dönemini kapsadığından "Genel Geçici Mizan" adını alır. 2.1. Şekli Dönem sonunda aşağıdaki şekilde genel geçici mizan çıkarılır. ŞENER YASAN 31.12.2006 GENEL GEÇİCİ MİZANI HESAP KODU HESAPLAR BORÇ ALACAK BORÇ BAKİYESİ 100 KASA HS. 44.850,00 42.525,00 2.325,00 0,00 101 ALINAN ÇEKLER 3.250,00 2.850,00 400,00 0,00 102 BANKALAR HS. 18.400,00 1.960,00 16.440,00 0,00 17 ALACAK BAKİYESİ 103 VERİLEN ÇEK VE ÖDEME EMİRLERİ 1.600,00 2.450,00 0,00 850,00 120 ALICILAR HS. 5.836,60 3.500,00 2.336,60 0,00 121 ALACAK SENETLERİ.HS. 7.080,00 4.800,00 2.280,00 0,00 153 TİCARİ MALLAR HS. 71.800,00 0,00 71.800,00 0,00 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 800,00 800,00 0,00 0,00 190 DEVREDEN KDV HS 2.380,80 0,00 2.380,80 0,00 191 İNDİRİLECEK KDV HS. 15.006,00 15.006,00 0,00 0,00

255 DEMİRBAŞLAR HS. 1.500,00 0,00 1.500,00 0,00 320 SATICILAR HS. 40.000,00 64.291,80 0,00 24.291,80 321 BORÇ SENETLERİ HS. 4.800,00 10.380,00 0,00 5.580,00 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 3.360,00 7.560,00 0,00 4.200,00 361 ÖD. SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ 4.800,00 9.991,60 0,00 5.191,60 391 HESAPLANAN KDV HS. 12.625,20 12.625,20 0,00 0,00 500 SERMAYE HS 0,00 8.000,00 0,00 8.000,00 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HS. 0,00 70.140,00 0,00 70.140,00 610 SATIŞTAN İADELER 500,00 0,00 500,00 0,00 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS. 18.291,00 0,00 18.291,00 0,00 TOPLAM 256.879,60 256.879,60 118.253,40 118.253,40 Şekil 2.1: Kebir hesapları geçici mizanı 2.2. Düzenlenmesi 31 aralık tarihinde envanter işlemlerinden önce düzenlenir. 1 ocak 31 aralık dönemini kapsar. Gerçek durum ile kayıtlı durumu karşılaştırma da kullanılır. Kayıtlar gerçek durumu gösterecek şekilde düzeltilir. Defterikebir toplamları alınır. Düzenli bir şekilde mizan tablosuna yerleştirilir. Daha sonra da hesapların bakiyeleri hesaplanır. Hesapların borç toplamı alacak toplamından büyükse borç bakiyesi, alacak toplamı borç bakiyesinden büyükse alacak bakiyesi verir. Bilgisayarda mizan düzenlemek için muhasebe programında mizan dökümünü veren bölümüne girmek yeterlidir. Filtre ekranından istediğimiz kriterleri belirleyerek mizan dökümünü alırız. 2.3. Uygulama Faaliyeti 10- Mal alınması: 01.12.2006 tarihinde 5.900 YTL lik mal % 18 KDV dâhil olarak alınmıştır. Karşılığında satıcıya senet verilmiştir. Genel Toplam: 5.900 YTL Mal Bedeli: 5.900 / 1.18 = 5.000 YTL KDV: 5.000 * 0,18 = 900 YTL Senet Tutarı: 5.900 YTL 18

11- Satıcıya ödeme yapılması: 06.12.2006 tarihinde satıcıya olan borcumuza karşılık nakit 2.000 YTL ödenmiştir. 12- Alıcılardan tahsilat yapılması: 06.12.2006 tarihinde alıcılardan olan alacağımıza karşılık 3.000 YTL lik çek alınmıştır. 13- Mal satılması: 08.12.2006 tarihinde 6.000 YTL lik mal % 18 KDV hariç olarak mal satılmıştır. Karşılığında senet alınmıştır. Mal Bedeli: 6.000 YTL KDV: 6.000 * 0,18 = 1.080 YTL Genel Toplam: 6.000 + 1.080 = 7.080 YTL Senet Tutarı: 7.080 YTL 19

14- Yemek gideri: 10.12.2006 tarihinde 400 YTL lik yemek gideri % 18 KDV hariç peşin ödenmiştir. Gider: 400 YTL KDV: 400 * 0,18 = 72 YTL Genel Toplam: 400 + 72 = 472 YTL 15- Pazarlama gideri: 11.12.2006 tarihinde 300 YTL lik reklam gideri artı % 18 KDV ile nakit ödenmiştir. Gider: 300 YTL KDV: 300 * 0,18 = 54 YTL Genel Toplam: 300 + 54 = 354 YTL İADE: Alınan malın istenildiği gibi olmamasından dolayı satıcı firmaya geri gönderilmesidir. Bizim firmamızın, satıcı firmaya yaptığı iade tutarı 153-Ticari Mallar Hesabı nın alacağına yazılır. Bizim firmamıza alıcı firmaların yaptığı iade tutarı 610-Satıştan İadeleri Hesabı nın borcuna yazılır. 16- Mal alış iadesi: 17.12.2006 tarihinde 800 YTL lik mal anlaşma koşullarına uymadığı için satıcı firmaya iade edilmiştir. Mal Bedeli: 800 YTL KDV: 800 * 0,18 = 144 YTL Genel Toplam: 800 + 144 = 944 YTL 17- Satış iadesi: 20.12.2006 tarihinde 700 YTL lik mal anlaşma koşullarına uymadığı için alıcı firmadan iade alınmıştır. 20

Mal Bedeli: 700 YTL KDV: 700 * 0,18 = 126 YTL Genel Toplam: 700 + 126 = 826 YTL 18- Muhasebe ücreti ödenmesi: 20.12.2006 tarihinde muhasebeciye 5 aylık muhasebe ücreti olarak 1.000 YTL lik çek verilmiştir. Brüt Muhasebe Ücreti: 1.000 / 0,96 = 1.041,67 YTL KDV: 1.041,67 * 0,18 = 187,50 YTL Stopaj: 1.041,67 * 0,22 = 229,17 YTL Net Ücret: 1.041,67 229,17 + 187,50 = 1.000 YTL 19- Vergi ödenmesi: 20.12.2006 tarihinde kasım 2006 dönemi stopaj (Muhtasar Vergi) ödenmiştir. 20- Senet tahsilatı: 20.12.2006 tarihinde 4.000 YTL lik senet tahsil edilmiştir. 21

21- KDV tahakkuku: 31.12.2006 tarihinde KDV tahakkuk kaydı yapılmıştır. Önceki dönemden; 190- Devreden KDV: 489 YTL 191- İndirilecek KDV: 1.339,50 391- Hesaplanan KDV: 1.224 YTL Yıl sonu kayıtlarına (envanter işlemlerine) geçmeden önce Genel Geçici Mizan çıkarılır. Defterikebir (Büyük Defter) kayıtlarının 31.12.2006 tarihindeki durumu şöyledir: 22

23

24

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları Öneriler Mizan ve mizan türlerini Mizan türlerini yazınız. tanıyınız. Mizan düzenleme zamanlarını Mizanların düzenlenme ayırt ediniz. zamanlarını yazınız. Büyük defter toplamlarından Büyük defter toplamlarını yararlanarak genel geçici mizanı kontrol ediniz. Hesapların borç, alacak düzenleyiniz. bakiye verme durumlarına dikkat ediniz. Mizanı kontrol ediniz. Mizan toplamları birbirini tutuyor mu (aynı mı), kontrol ediniz. Muhasebe paket programında Muhasebe paket programını Muhasebe menüsüne giriniz. çalıştırınız. Muhasebe bölümüne giriniz. Durum Bilgileri menüsüne Mizan alabilmek için Durum giriniz. Bilgileri menüsüne ya da Raporlar menüsüne giriniz. İstenilen mizanı filtre ekranı yardımıyla seçiniz. Almak istediğiniz mizan türünü seçiniz. Mizan dökümü alınız. Yazdır düğmesine tıklayarak döküm alınız. Kayıtlarla karşılaştırınız. Kayıtlarınız ile mizanı karşılaştırınız. 25

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A- OBJEKTİF TESTLER 1. Muhasebe süreci göz önünde bulundurulduğunda aşağıdaki işlemlerden hangisi önce yapılır? A) Kesin mizan B) Muhasebe dışı envanter C) Muhasebe içi envanter D) Genel geçici mizan 2. Aşağıdaki hesaplardan hangisi genel geçici mizanda yer almaz? A) 100- Kasa Hesabı B) 600- Yurt İçi Satışlar C) 590- Dönem Net Kârı Hs. D) 255- Demirbaşlar Hs. 3. KDV tahakkuk kaydı yaptıktan sonra aldığımız bir mizanda aşağıdaki hangi hesap bakiye vermez? A) 153- Ticari Mallar Hs. B) 191- İndirilecek KDV Hs. C) 190- Devreden KDV Hs. D) 360- Ödenecek Vergiler Hs. 4. Aşağıdaki hesaplardan hangisi genel geçici mizanda borç kalanı vermelidir? A) 300- Banka Kredileri Hs. B) 600- Yurt İçi Satışlar C) 255- Demirbaşlar Hs. D) 103- Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri 5. Aşağıdaki durumlardan hangisinde mizanımızda ya da kayıtlarımızda bir yanlışlık olduğunu anlarız? A) 153- Ticari Mallar Hesabının borç kalanı vermesi B) 100- Kasa Hesabının alacak kalanı vermesi C) 102- Bankalar Hesabının borç kalanı vermesi D) 103- Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabının alacak kalanı vermesi DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz. Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz. 26

B- UYGULAMALI TESTLER Haydar KABLAN işletmesinin 2006 dönemi defterikebir kayıtları aşağıdaki gibidir. Genel geçici mizanını düzenleyiniz. 27

DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Aşağıdaki tabloda verilen işlemleri uygulamalı testi çözerken işaretleyiniz. Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır 1- Mizanın başlığına işletmenin adını, mizanın türünü ve dönemini yazdınız mı? 2- Defterikebirde yer alan hesapları kodlarına göre mizana yazdınız mı? 3- Hesapların borç ve alacak toplamlarını mizana aktardınız mı? 4- Mizanın borç bakiyesi ya da alacak bakiyesini hesaplayarak mizana yazdınız mı? 5- Mizan toplamlarını aldınız mı? 6- Mizanın borç ve alacak toplamları aynı mı? (Birbirini tutuyor mu?) 7- Mizanın borç bakiye ve alacak bakiye toplamları aynı mı? (Birbirini tutuyor mu?) DEĞERLENDİRME Yapılan değerlendirme sonunda Hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarınızın tamamı Evet ise bir sonraki faaliyete geçiniz. 28

ÖĞRENME FAALİYETİ 3 ÖĞRENME FAALİYETİ 3 AMAÇ Bu öğrenme faaliyeti ile kesin mizanı zamanında ve kurallarına uygun olarak düzenleyebileceksiniz. ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapılacak araştırmalar şunlardır: 1. Çevrenizde bulunan bir işletmeye giderek kesin mizan örnekleri temin ediniz ve sınıfa getirerek arkadaşlarınız ile inceleyiniz. 3. KESİN MİZAN Kesin mizan: Dönem sonu işlemleri ile ilgili yevmiye ve defterikebir kayıtları yapılarak hesapların defterikebir bakiyeleri, envanter sonuçlarına göre düzeltilir. Dönem sonu ile ilgili kayıtlardan sonra mizan düzenlendiğinde bu mizanın adı "Kesin Mizan" olmaktadır. 3.1. Şekli Kesin mizan aşağıdaki şekil gibi düzenlenir. HESAP KODU ŞENER YASAN 31.12.2006 KESİN MİZANI HESAPLAR BORÇ ALACAK 29 BORÇ BAKİYESİ ALACAK BAKİYESİ 100 KASA HS. 45.050,00 42.525,00 2.525,00 0,00 101 ALINAN ÇEKLER 3.250,00 2.850,00 400,00 0,00 102 BANKALAR HS. 19.350,00 1.960,00 17.390,00 0,00 103 VERİLEN ÇEK VE ÖDEME EMİRLERİ(-) 1.600,00 2.450,00 0,00 850,00 120 ALICILAR HS. 5.836,60 3.500,00 2.336,60 0,00 121 ALACAK SENETLERİ HS. 7.080,00 4.800,00 2.280,00 0,00 122 ALACAK SENETLERİ. REESKONTU 0,00 55,83 0,00 55,83 153 TİCARİ MALLAR HS. 71.800,00 57.423,00 14.377,00 0,00 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI 800,00 800,00 0,00 0,00 190 DEVREDEN KDV HS. 2.380,80 0,00 2.380,80 0,00

191 İNDİRİLECEK KDV HS. 15.006,00 15.006,00 0,00 0,00 255 DEMİRBAŞLAR HS. 1.500,00 0,00 1.500,00 0,00 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR(-) 0,00 300,00 0,00 300,00 320 SATICILAR HS. 40.000,00 64.291,80 0,00 24.291,80 321 BORÇ SENETLERİ HS. 4.800,00 10.380,00 0,00 5.580,00 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU 64,22 0,00 64,22 0,00 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR 3.360,00 7.560,00 0,00 4.200,00 361 ÖD. SOSYAL GÜVENLİK KESİNTİLERİ 4.800,00 9.991,60 0,00 5.191,60 391 HESAPLANAN KDV HS. 12.625,20 12.625,20 0,00 0,00 500 SERMAYE HS. 0,00 8.000,00 0,00 8.000,00 591 DÖNEM NET ZARARI 5.215,61 0,00 5.215,61 0,00 600 YURT İÇİ SATIŞLAR HS. 70.140,00 70.140,00 0,00 0,00 610 SATIŞTAN İADELER (-) 500,00 500,00 0,00 0,00 621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-) 57.423,00 57.423,00 0,00 0,00 632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS.(-) 18.591,00 18.591,00 0,00 0,00 642 FAİZ GELİRLERİ 950,00 950,00 0,00 0,00 646 KAMBİYO KÂRLARI 200,00 200,00 0,00 0,00 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 64,22 64,22 0,00 0,00 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-) 55,83 55,83 0,00 0,00 690 DÖNEM KÂRI VE ZARARI 76.569,83 76.569,83 0,00 0,00 692 DÖNEM NET KÂRI VE ZARARI 4.915,61 4.915,61 0,00 0,00 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ HS. 18.591,00 18.591,00 0,00 0,00 771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA 18.591,00 18.591,00 0,00 0,00 TOPLAM 511.109,92 511.109,92 48.469,23 48.469,23 Şekil 3.1: Kebir hesapları mizanı 30

3.2. Düzenlenmesi 31 aralık tarihinde envanter işlemlerinden, dönem sonu kayıtları yapıldıktan sonra düzenlenir. 1 ocak 31 aralık dönemini kapsar. Defterikebir toplamları alınır. Düzenli bir şekilde mizan tablosuna yerleştirilir. Daha sonra da hesapların bakiyeleri hesaplanır. Hesapların borç toplamı alacak toplamından büyükse borç bakiyesi, alacak toplamı borç bakiyesinden büyükse alacak bakiyesi verir. Kesin mizanda sadece bilanço hesapları (1-5) bakiye verir. Diğer hesapların bakiyeleri kapanmış olmalıdır. Bilgisayarda mizan düzenlemek için muhasebe programında mizan dökümünü veren bölümüne girmek yeterlidir. Filtre ekranından istediğimiz kriterleri belirleyerek mizan dökümünü alabiliriz. Bu işlemi, kayıtlarını bilgisayarda tutan muhasebeciler tercih ederler. 3.3. Uygulama Faaliyeti MONOGRAFİ: Yıl Sonu (Envanter) Kayıtları: 22- Maliyet kaydı: Dönem sonunda yapılan mal sayımında (DSMM) 14.200 YTL mal mevcudu olduğu anlaşılmıştır. Dönem Başı Mal Mevcudu 8.000 Dönem İçi Mal Alışları 11.000 Alış İadesi (-) (800) Dönem Sonu Mal Mevcudu (-) (14.200) Satılan Ticari Mal Maliyeti 4.000 23- Amortisman ayrılması: 2004 yılında alınmış olan 2.000 YTL lık demirbaşlar için normal amortisman yöntemine göre % 20 amortisman ayrılmıştır. 2004 400 Amortisman Tutarı: 2.000 * 0,20 = 400 YTL 2005 400 2006 400 2007 400 2008 400 31

24- Faiz geliri: Banka ekstresinden bankadaki hesabımıza 300 YTL faiz ilave edildiği anlaşılmıştır. 25- Kambiyo kârları: İşletmemizin kasasında bulunan 5.000 dolar kuru 1,35 YTL den 6.750 YTL olarak kayıtlarımıza alınmıştı. Yıl sonunda dolar kuru 1,52 YTL dir. Dolar kurundaki 850 YTL lik artışın kaydını yapınız. 5.000*1,35 = 6.750 5.000*1,52 = 7.600 7.600 6.750 = 850 YTL artış REESKONT İŞLEMİ: Vadeli olan alacak ya da borçların bilanço gününde 31/12 tarihindeki gerçek değerlerine getirilmesi işlemidir. Senetlerin üzerinde yazılı olan değer nominal değerdir. Senet, üzerinde yazılı olan değere vadesi geldiğinde ulaşır. Bilançolarda senetler nominal değerlerinden değil, gerçek değerlerinden gösterilmelidir. Reeskont hesaplamak zorunlu değildir. İşletmenin gerçek durumunu görmek ve muhasebe ilkeleri açısından gereklidir. Alacak senetlerine reeskont uygulanırsa, borç senetlerine de uygulamak zorunludur. 31 aralık tarihinde senedin vadesine kadar olan gün hesaplanır, devletin belirlediği reeskont faiz oranı uygulanarak senedin o günkü değeri bulunur. Senedin nominal değeri (üzerinde yazılı olan tutar) ile gerçek değeri (hesaplanan o günkü değeri) arasındaki fark reeskont tutarıdır. Reeskont Hesaplama: Reeskont Tutarı Senedin Bugünkü Değeri = Nominal Değer - Senedin Bugünkü Değeri = Nominal Değer - Reeskont Tutarı 32

26- Reeskont faiz giderleri: Kayıtlarımızda bulunan 15 Nisan 2007 vadeli 7.080 YTL lik alacak senedimize reeskont uygulanmıştır. Reeskont Faiz Oranı ( t ) : % 10 dur. Vadeye Kalan Gün (n) : Ocak-31 + Şubat-28 + Mart-31 + Nisan- 15 = 105 gün Nominal Değer (a) : 7.080 YTL 27- Reeskont faiz gelirleri: Kayıtlarımızda bulunan borç senedimize reeskont uygulanmıştır. 28 Şubat 2007 vadeli 5.000 YTL lik borç senedi Reeskont Faiz Oranı ( t ) : % 10 Vadeye Kalan Gün (n) : Ocak-31 + Şubat-28 = 59 gün Nominal değer (a) : 5.000 YTL 24 Ocak 2007 vadeli 5.900 YTL lik borç senedi Reeskont Faiz Oranı ( t ) : % 10 Vadeye Kalan Gün (n) : Ocak-24 = 24 gün Nominal değer (a) : 5.900 YTL 33

Not: 101- Alınan Çekler ve 103- Verilen Çekler e de vadeli olmaları durumunda reeskont uygulanabilir. MALİYET (7 İLE BAŞLAYAN GİDER) HESAPLARININ YANSITMA HESAPLARI KULLANILARAK 6 İLE BAŞLAYAN GELİR TABLOSU HESAPLARINA DEVRİ 28- Maliyet hesaplarının (7 ile başlayan gider hesapları) yansıtma hesapları ile kapatılması: 29- Yansıtma hesaplarının gelir tablosu hesaplarına aktarılarak kapatılması: 34