Çarklardan Çiplere Sanayi Üretimi Mayıs Alt Sektör Değerlendirmeleri TSKB Ekonomik Araştırmalar
2 İmalat Sanayii Genel Görünüm ve
14,6% 11,4% 8,5% 8,3% 6,2% 6,2% 5,7% 5,5% 5,3% 4,9% 4,8% 4,5% İmalat Sanayiinde Genel Üretim Değerinden Alınan Paylar (2013) TÜİK Sanayi Üretim Endeksi ne göre imalat sanayi üretimi yılının ilk 5 ayında %1,9, Mayıs ta ise önceki yılın aynı dönemine göre %0,74 arttı. (İlk 5 ayın sanayi üretim büyümesi %1,7, Mayıs ayı artışı ise %0,5 oldu.) Böylelikle Ocak ve Şubat aylarının durağan seyri ile Mart ve Nisan aylarındaki artışların ardından zayıf bir büyüme gelmiş oldu. (Takvim etkisinden arındırılmış veriye göre imalat sanayi üretimi Mayıs ta %3 arttı.) İmalat sanayi üretiminin %86 sını oluşturan 12 ana sektörden sadece beşinin (gıda, diğer metalik olmayan mineraller, elektrikli teçhizat, kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri ve kimya) üretim endeksinde artış görüldü. İmalat sanayi üretimine en fazla katkı ise kok kömürü ve rafineri ürünlerinden geldi. İmalat sanayiinde üretimin %30-35 i ihracata yönelik yapılırken Mayıs ayı ihracatında dolar bazında yaşanan %18,8 lik gerilemeye karşın, euro bazında ihracat geçen yılki seviyesini korudu. (Mayıs 2014 aylık ortalama euro/dolar paritesi 1,38, Mayıs ise 1,12.) Toplamdan %45 pay alan AB ülkelerine yapılan ihracat Mayıs ta %21,8, Haziran da ise %5,5 azaldı, gerileme büyük oranda euro/dolar paritesinden kaynaklanıyor. İkinci büyük pazar olan Ortadoğu ülkelerine yapılan ihracat Mayıs taki %19,3 lük gerilemenin ardından Haziran da toparlanma sinyali verdi. Payı %2 civarında olan Uzakdoğu ülkelerine yapılan ihracatta Şubat tan beri devam eden artış ise Haziran da sona ermiş görünüyor. 11,1% 2,6% 1,2% -6,4%-3,6% -10,7% -12,0% /2014 Mayıs Üretim Değişim 6,0% 21,7% 68,0% 4,2% 23,3% -3,9% 0,7% -4,8% -8,0% -17,5% 1,7% -5,4%-3,4% 15,7% 7,2% 3
Oca-13 Şub-13 Mar-13 Nis-13 May-13 Haz-13 Tem-13 Ağu-13 Eyl-13 Eki-13 Kas-13 Ara-13 Oca-14 Şub-14 Mar-14 Nis-14 May-14 Haz-14 Tem-14 Ağu-14 Eyl-14 Eki-14 Kas-14 Ara-14 Oca-15 Şub-15 Mar-15 Nis-15 May-15 Haz-15 İmalat Sanayiinde 2 İhracattaki yavaşlama ve global ölçekte fiyat düşüşlerine bağlı olarak ilk 5 ayda hammadde ve ara malı ithalatı dolar bazında geriledi. Çalışmalar Türkiye de hammadde-ara mal ithalatı ile mamul ihracatı arasındaki güçlü ilişkiyi ortaya koyuyor. İmalat Sanayi İhracat ve İthalat Değişimi İmalat Sanayi İhracatı İmalat Sanayi İthalatı İthalatta dolar bazında görülen azalma büyük oranda birim fiyat düşüşlerinden kaynaklanırken, miktar bazında ithalat artmış görünüyor. Ocak-Mayıs döneminde ithalat miktar endeksinde %4 artış görülürken ithalat birim değer endeksinde %13,8 gerileme gerçekleşti. Bu durumda, imalat sanayi üretimindeki zayıf seyir ve TL nin dolar karşısındaki kaybının yanı sıra ithalatta bazı ürün/ürün gruplarında konulan ek vergiler de rol oynadı. Tüketici güven endeksinde önceki yılın aynı ayına göre Mayıs ta %15,4, Haziran da ise %10 azalma oldu. 11,7% 4,2% 0,4% 2013 2014-3,8% -1,3% -4,6% Ocak Şubat Mart -5,7% -6,4% -12,8% -14,3% 0,9% Nisan -5,5% Mayıs -18,8% -12,2% Haziran -7,1% İmalat sanayi üretimini yılın ilk 4 ayında tedarikçi sektörlerle birlikte otomotiv sektörü sürüklerken iş bırakma eylemlerinin de etkisiyle Mayıs ayında otomotivden, yan sanayiyle birlikte 1 puan civarında negatif etki geldi. Mayıs ta imalat sanayi büyümesinde sürükleyici rolü rafineri ürünleri üstlendi. Alt Sektörler Mayıs ta üretimde en yüksek artış kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (%68,1), makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı (%49,2), temel eczacılık ürünleri (%23,3), kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması (%21,7) ve diğer ulaşım araçlarında (%15,7) görüldü. En fazla gerilemenin görüldüğü alt sektörler ise bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı (-%17,5), ağaç ve mantar ürünleri (- %12), deri ve ilgili ürünler (-%10,7) ve fabrikasyon metal ürünleri (-%8) oldu. 72,4 72,7 73,6 74,8 75,5 75,4 İmalat Sanayi KKO Gelişimi 76,4 76,0 73,9 73,3 74,4 75,3 74,9 74,4 74,6 73,7 72,8 72,4 74,1 75,1 74,9 4
67,7 68,1 64,4 65,4 64,3 66,4 İmalat Sanayii - Haziran TİM verilerine göre Haziran ayı ihracatı geçen yılın aynı ayına göre dolar bazında %6,4 geriledi. Toplam sanayi ihracatı %7,1 gerilerken madencilik ürünleri ihracatı %2 küçüldü. Parite etkisi (geçen yılın aynı ayına göre %18 gerileme) dikkate alındığında Haziran da imalat sanayi ihracatın geçen yılla aynı seviyeleri yakaladığı ve bu durumun Haziran üretimine ilişkin olumlu bir sinyal olduğu tahmin ediliyor. Tüketici Güven Endeksi 2013 2014 Otomotiv sektöründe Haziran ayında Mayıs taki üretim kaybı telafi edildi ve üretim adet bazında %18 arttı. Haziran da otomotivin sürükleyici rolüne geri döndüğü görülüyor ve imalat sanayi büyümesine 1,5 puan civarında pozitif katkı yaptığı tahmin ediliyor. İnşaat sektöründeki canlanmaya bağlı olarak diğer metalik olmayan mineraller başta olmak üzere yapı malzemelerini içeren alt sektörlerden de imalat sanayi büyümesine önceki aylara kıyasla katkı geleceği tahmin ediliyor. 1,40 1,35 Euro/Dolar Seyri Kok kömürü ve rafineri ürünlerinde, rafineri ürünleri kaynaklı artışın süreceği, Haziran ayında %20 civarında olacağı ve imalat sanayi büyümesine pozitif katkı yapacağı öngörülüyor. 1,30 1,25 1,20 Tekstil, mobilya, deri eşyalar, demir-çelik gibi sektörlerde bazı ürün gruplarında yeni uygulanmaya başlayan ek ithalat vergilerinin üretim artışını desteklediği tahmin ediliyor. 1,15 1,10 1,05 İmalat sanayi üretim endeksinin önceki yılın aynı ayına göre Haziran ayında %3 civarında artış göstereceği öngörülüyor. 1,00 5
İmalat Sanayii 2 Türkiye İhracatının Ülke Gruplarına Göre Değişimi 2014/2013 /2014 Ocak /2014 Şubat /2014 Mart /2014 Nisan /2014 Mayıs /2014 Haziran 40% 36% 9% 6% 7% 5% 16% 14% 14% 5% 6% 6% 2% 3% 0% 12% 18% Afrika AB Ülkeleri Bağımsız Devletler Top. Diğer Asya -1% Diğer Avrupa Kuzey Amerika Ortadoğu Uzakdoğu -4% -3% -5%-6% -7% -5% -6% -4% -5% -7%-6% -6% -11% -11% -11% -10% -12% -16% -14% -13% -15% -17% -16% -16% -16% -22% -21% -21% -19% -26% -25% -28% -28% -29% -30% -33% -34% Konut satışlarındaki güçlü seyrin mobilya, beyaz eşya, ev tekstili, kapı-pencere profilleri gibi alt sektörleri olumlu etkilemesi, yılın ikinci çeyreğinde bu sektörlerden gelen katkının artması bekleniyor. Otomotiv sektöründe Mayıs ayındaki iş bırakmaların yarattığı üretim kaybının Haziran ve Temmuz aylarında telafi edileceği, tedarikçi sektörlerle birlikte imalat sanayiine yüksek oranlı katkının bu iki ayda devam edeceği öngörülüyor. Euro/dolar paritesinde euro lehine görülen kısmi iyileşmeye rağmen AB pazarlarının tedarik politikalarındaki değişiklik nedeniyle ihracat artışının güç olduğu, Rusya ve Ortadoğu pazarlarında yılında toparlanma beklentisinin bulunmadığı, diğer pazarlardaki gelişmelerin de yılı imalat sanayi ihracatını 2014 yılı düzeyinin üzerine taşımakta yetersiz kalacağı düşünülüyor. Yılın ikinci yarısında P5+1 ile İran arasındaki anlaşmanın bu ülkeye yönelik ihracattaki olumlu seyri güçlendireceği ve Türkiye nin genel ihracatındaki kayıpları kısmen telafi edebileceği tahmin ediliyor. Gelişmekte olan ekonomilerdeki gelişmelere Çin borsasındaki kırılmanın da eklenmesi yeni bir durgunluğa/döneme işaret ediyor. Büyüme ve ithalattaki yavaşlamaya ek olarak gelen borsadaki kaybın (3,4 trilyon dolar) tüketim gücünde kayıplara yol açması ve özellikle gelişmekte olan ülkelerde ek ihracat kayıplarına neden olma olasılığı önem arz ediyor. TL/dolar seyri, Euro bölgesi dışında ihracatı teşvik ederken ithalat faturalarının da artmasına yol açıyor. Yurtiçinde üretimi mümkün ürünleri (tekstil vb.) destekleyecek bu gelişmenin ithalat zorunluluğu bulunan sektörlerde kârlılık sıkışmasını artıracağı düşünülüyor. -4% 6
7 İmalat Sanayi Alt Sektörleri
-16,1% -2,2% -5,0% -1,9% 6,5% 1,0% 7,0% 1,7% 0,2% 1,5% 6,6% 10,9% 13,5% 9,7% 5,0% 4,9% 3,0% 38,6% Gıda İmalatı Gıda Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi Gıda üretimi, ihracattaki belirsizliğe rağmen Ramazan ayının da pozitif etkisi ile Mayıs ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre %2,7 artış gösterdi. Mayıs ayında alt sektörler içinde süt ürünleri ve unlu mamüller üretiminde artış görülürken, ihracattaki gerilemeye paralel olarak su ürünleri üretiminde azalış devam ediyor TİM in Haziran ayı verileri ihracattaki düşüşün devam etmekle birlikte Mayıs ayına göre hız kestiğini gösterirken, yaş meyve-sebze ihracatının artışa geçmesi bekleniyor. 3,5% 5,4% 4,5% 2012 2013 2014 Ocak Şubat -5,0% 1,8% 2,6% 0,7% Seçili Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi % 2,7% Mart Nisan Mayıs İhracat pazarlarındaki belirsizlik ve parite etkisi ile geçtiğimiz yılki seviyelerin altında seyreden kapasite kullanım oranları, Temmuz ayında büyümenin sınırlı kalabileceğine işaret ediyor. Rusya ile süt, deniz ve kanatlı ürünleri başta olmak üzere 20 Temmuz dan itibaren gıda güvenliği denetimlerinin başlaması konusunda anlaşmaya varılması, Rusya nın AB den gıda ithalatı sınırlamasını yıl sonuna kadar uzattığı da göz önüne alındığında, gıda sektörü ihracatı için fırsat yaratabilir. Olumlu iklim şartlarına bağlı olarak yüksek rekolte beklenen tahıl üretiminde TMO nun beklentilerin üzerinde belirlediği hububat alım fiyatlarının sonbahardan itibaren gıda enflasyonu üzerindeki etkisi takip edilmeli. Et Ürünleri Deniz Ürünleri Sebze - Meyve Ürünleri -25,0 Süt Ürünleri Unlu Mamuller Diğer Gıda 2014/13 /2014 Mayıs Gıda Dış Ticaret Değişimi % /14 Mayıs -6,7-7,4 /14 Ocak Mayıs -5,0 İthalat 2014/13 İhracat 3,2 5,0 6,3 11,3 8
-3,3% -5,2% -4,3% -5,5% -1,5% -2,9% -3,8% -6,4% -0,1% 4,3% 2,5% 1,3% 4,1% 2,1% 7,1% 7,7% 6,0% 6,5% 3,6% 12,9% Ana Metal Sanayi Ana metal sanayi üretimi yılının ilk 5 ayında önceki yılın aynı dönemine göre %2 geriledi. Mart ve Nisan aylarındaki aylık üretim artışlarının Mayıs ta yerini yeniden gerilemeye bıraktığı, yılı Mayıs ayında ana metal sanayi üretiminin 2014 yılının aynı ayına göre %4,8 düştüğü görülüyor. Ana metal sanayi grubu dış ticareti altını kapsayan değerli ana metal grubu hariç değerlendirilmektedir. Ana metal sanayiindeki esas üretim grubu olan demir-çelikte yılın ilk beş ayında ihracat %26,5, ithalat %10,4 daraldı. TİM verilerine göre çelik ihracatı Haziran da geçen yılın Haziran ına kıyasla %8 geriledi. İhracat gerilemesinin önceki aylara göre hız kestiği görülmekle birlikte Irak başta olmak üzere keskin ihracat düşüşlerinin geçen yıl Haziran ayında başladığı, baz etkisi olduğu düşünülüyor. 5,2% 4,8% Ana Metal Sanayi Üretim Endeksi Değişimi 0,4% 2012 2013 2014 Ocak -7,9% -0,4% Şubat 1,9% 1,2% Mart Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi Nisan Mayıs -4,8% İthalat değer bazında daralmakla birlikte miktar bazında özellikle sıcak haddeli yassı ürünlerde artış olduğu, Çin ve Rusya dan yapılan ithalatın yılın ilk 5 ayında önemli ölçüde yükseldiği görülüyor. Sıcak haddeli ürünlere ek vergi uygulamasının DİR başta olmak üzere çeşitli nedenlerle ithalatı caydırıcı olmayabileceği tahmin ediliyor. Demir cevheri fiyatlarındaki düşüş, hurdadan üretim yapan elektrik ark ocaklı tesislerin rekabet gücünün zayıflamasına yol açarken sektörün performansında da negatif bir görünüme neden oldu. Haziran kapasite kullanım oranı geçen yılla aynı seviyede seyretmekle birlikte demir cevheri fiyatlarının tarihi diplerde bulunmasına bağlı olarak ara mamul ve nihai mamul ithalatının devam ettiği, cevherden üretim yapan entegre tesislerin kapasite kullanım oranları başta olmak üzere farklı etkenlere bağlı olarak kapasite kullanım oranının üretim seyrini tam yansıtmadığı tahmin ediliyor. te ihracattaki gerilemeye karşın, iç talepte ana sürükleyici sektörler inşaat ve otomotivdeki büyüme beklentilerine paralel büyüme görülebilir. Yılın ikinci yarısında baz etkisiyle üretimde artış ve yılın tamamında %0-2 bandında büyüme olası görünüyor. Ana Demir- Çelik Boru/Profil Çeliğin İlk İş. Ürü. Değerli Ana Metaller Metal Döküm 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Mayıs /14 Mayıs -26,5 Demir Çelik Dış Ticaret Değişimi İthalat -14,3 İhracat -10,4-6,3-7,3-5,1 2014/13 /14 Ocak-Mayıs 9
-1,0% -13,0% -11,3% -6,9% -3,9% -16,9% -13,4% -1,6% -8,0% -10,5% 1,7% 4,6% 1,9% 5,5% 6,2% 5,1% 25,4% 6,8% 15,7% 12,4% Tekstil Ürünleri Tekstil üretimi, yılının ilk 5 ayında önceki yılın aynı dönemine göre %9,1 geriledi. Hem doğrudan hem de hazır giyim üzerinden dolaylı ihracattaki daralma, üretim gerilemesinin ana nedeni olmaya devam etti. Tekstil üretiminin %40-45 i doğrudan ihraç edilirken, dolaylı ihracatla birlikte yurtdışı satışlar üretimin %70-75 ini oluşturuyor. TİM verilerine göre Haziran ayında önceki yılın aynı ayına göre %3,6 lık düşüşle tekstil ürünleri ihracatı yılının aylık en iyi performansını gösterirken Ocak-Haziran dönemi tekstil ihracatındaki gerileme dolar bazında %11,4 oldu. Gerilemenin 6-7 puanlık bölümü, euro/dolar paritesindeki değişimden kaynaklandı. İhracattaki payı %40 civarında olan Euro bölgesine yapılan sevkiyatlar euro bazında aynı kalırken dolar bazında %18 civarında düştü. İhracattaki gerilemede esas reel etki Rusya, Ukrayna, Irak, Suriye ve Mısır a yapılan ihracattaki gerilemeden gelirken, Rusya ihracatındaki düşüş %38 e ulaştı. Anılan ülkelere yapılan ihracat Euro bölgesine göre daha düşük fiyatlı ürünlerden oluştuğu için miktar etkisinin ve dolayısıyla üretim gerilemesine etkisinin yüksek olduğu tahmin ediliyor. Yılın ilk 5 ayına ait TÜİK tekstil ürünleri ihracat miktar endeksindeki %7 lik düşüş de bu tahmini teyid ediyor. Yılın ilk 5 ayında tekstil ürünleri ithalat miktar endeksi %8,3 geriledi. Bu düşüşte üretimdeki negatif seyrin yanı sıra tekstil ürünlerine uygulanan ek ithalat vergileri ve TL nin dolar karşısındaki değer kaybı da etkili görünüyor. Yılın ilk beş ayında dokusuz kumaşlar haricindeki alt sektörlerde üretim kaybı yaşandı. Hijyenik ve değişik endüstriyel ürünlerde kullanılan dokusuz kumaşlarda üretimin %70-75 i yurtiçi talebe yönelik olduğu için diğer alt sektörlerden ayrıştı. TCMB kapasite kulanım oranları anketi tekstilde üretimin Haziran ayında da gerilediğine işaret ediyor. 2014 Haziran ayında KKO %81,4 iken, Mayıs ayında %74,2 oldu. TİM verilerine göre Haziran ayı tekstil ürünleri ihracatı %3,6 düşüşle önceki aylara kıyasla sınırlı bir daralma gösterdi. İhracat verileri Haziran ayında üretimin önceki aylardan daha iyi bir seyir gösterebileceğini, gerilemenin %2-3 aralığında kalabileceğini düşündürüyor. 4,3% Tekstil Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi 3,4% 1,1% 2012 2013 2014 Ocak İplik Dokuma Kumaş -13,3% Şubat Mart -9,5% -9,4% Nisan Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi Mayıs -6,7% -6,4% Örme Kumaş Ev Tekstili Dokusuz Kumaşlar 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Mayıs /14 Mayıs -20,6 Tekstil Dış Ticaret Değişimi % -15,1 /14 Mayıs -12,5-14,7 /14 Ocak Mayıs 2014/13 İthalat İhracat 2,6 4,0 7,5 10,0 10
-3,2% -1,3% -2,0% -3,0% -5,4% -1,5% -19,6% -2,8% -17,6% 4,8% 1,5% 2,5% 0,0% 2,3% 1,8% 11,3% 2,3% 5,9% 10,6% 19,8% Hazır Giyim Hazır giyim üretimi, yılının ilk 5 ayında önceki yılın aynı dönemine göre %0,1 geriledi. Aynı dönemde hazır giyim ihracatı ise dolar bazında %13,7, miktar bazında %5,4 azaldı. Üretimin %70 inin ihracata yönelik olduğu sektörde ihracat gerilerken üretimin aynı seviyelerde kalmasının siparişlere yönelik üretimden ve yurtiçi talepteki artıştan kaynaklandığı tahmin ediliyor. yılının ilk yarısında ihracatta görülen %13,3 lük gerilemenin önemli bir bölümünün ihracatın %60 a yakın bölümünün gerçekleştirildiği Euro bölgesinden kaynaklandığı, esas etkenin euro/dolar paritesindeki değişim olduğu görülüyor. Ancak Euro bölgesi ülkeleri içindeki ana pazarlardan Almanya, Fransa ve Hollanda da düşük oranlı olmakla beraber miktar ya da birim fiyat düşüşü olduğu da tahmin ediliyor. Bu gelişmede düşen girdi fiyatlarıyla birlikte AB içi ticaretteki artışın etkili olduğu düşünülüyor. 6,2% Hazır Giyim Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi 1,7% 0,1% 1,2% 2012 2013 2014 Ocak Şubat -3,6% 2,7% 2,6% Mart Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi Nisan Mayıs -3,6% Yılın ilk 5 ayında diğer dokuma eşyalar dışındaki alt sektörlerde üretim kaybı yaşanırken, diğer dokuma eşyalarda özellikle Mayıs ayında önemli bir üretim artışı olduğu dikkat çekiyor. Dış Giyim İç Giyim Diğer Dokuma Eşyalar Örme Giyim Çorap Hazır giyim kapasite kullanım oranı yılının ilk 5 ayında %77,5 iken, yılının ilk 5 ayında %75,4 oldu. Mayıs ayı kapasite kullanım oranı %78,3 ile önceki yılın aynı ayı ile aynı seviyede gerçekleşti. TİM Haziran ayı ihracat verilerine göre hazır giyim ihracatı %8 düşüşle Mayıs tan daha iyi bir performans gösterdi. Bu veriler Haziran ayında hazır giyim üretiminin 2014 seviyelerinde olabileceğine işaret ediyor. İndirim sezonuna yönelik üretimle birlikte Haziran da düşük oranlı bir üretim artışı da olası görünüyor. 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Mayıs /14 Mayıs Hazır Giyim Dış Ticaret Değişimi % -16,6-16,6 /14 Mayıs -9,4-13,7 /14 Ocak Mayıs 2014/13 1,7 8,3 18,1 7,8 İthalat İhracat 11
Motorlu Kara Taşıtları Mayıs ayında Bursa da başlayıp Kocaeli'nde devam eden ve yaklaşık iki hafta süren iş bırakma eylemleri hem sanayi üretiminde hem de ihracatta önemli kayıplara yol açtı. TÜİK sanayi üretim endeksi verilerine göre Mayıs ayında motorlu kara taşıtları, iş bırakma eylemlerinin etkisiyle, %3,4 daralırken, OSD verilerine göre Mayıs ayında adet bazında %13 küçüldü. Üretimdeki duraklamanın ardından, in ilk beş ayında üretim endeksi ortalama artışı %16,7, adet bazında üretim artışı ise %19 oldu. İş bırakma eylemleri yaşanmasa ve önceki dört aylık güçlü eğilim devam etmiş olsaydı, otomotiv sektörü toplam sanayi üretimine 1,5 puanlık katkıda bulunarak %0,5 artan Mayıs ayı toplam sanayi üretimini %2 ye yükseltmiş olacaktı. Ancak yine de otomotiv sektörü, üretimdeki duraklamaya rağmen, ilk beş ayda ortalama %1,6 artan sanayi üretimine 1,1 puanlık katkıda bulunarak imalat sanayinin alt kalemlerinden en fazla katkıda bulunan kalem oldu. Motorlu Kara Taşıtları Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi 15,0% 9,7% 4,6% 4,5% 2011-9,7% 2012 2013 2014 /5Ay OSD Haziran ayı verilerine göre, yurtdışı pazarlarda görülen yavaşlama yurtiçi satışlarla telafi edilerek, adet bazında üretim yılın ilk altı ayında %18 arttı. İç ve dış talep koşullarına bakıldığında, Avrupa pazarı Mayıs ve Haziran aylarında yavaşlama sinyali verirken, iç pazarda otomobil satışları güçlü bir şekilde artmaya devam etti. Yıl başından bu yana gerek parasal genişlemenin verdiği olumlu hava gerekse de petrol fiyatlarındaki düşüşün etkisiyle güçlü artışlar kaydeden Avrupa pazarında, Yunanistan endişeleri ve artan işsizlik rakamlarının gelmesiyle bir miktar ivme kaybedildi. Diğer yandan, ODD verilerine göre Mayıs ve Haziran aylarında yurtiçi otomotiv pazarı güçlü artışlar kaydederek geçen yılın aynı aylarına göre sırasıyla %40 ve %43 büyüdü. İhracatta ise iş bırakma eylemleri sebebiyle yaklaşık 550 milyon dolarlık kayıp yaşandı. TİM verilerine göre otomotiv endüstrisi ihracatı Mayıs ayında %27,4 geriledi. İş bırakma eylemlerinin yanı sıra Nisan ayında başlayan baz etkisinin ve önceki aylarda da görülen euro/dolar paritesindeki düşük seyrin de ihracatın düşmesinde payı olduğu düşünülüyor. İç pazardaki güçlü artışların, ihracattaki yavaşlamayı telafi edeceğini ve Temmuz ayında üretimin ilk altı aylık performansını sürdüreceği tahmin ediliyor. -28,1 Motorlu Kara Taşıtları Dış Ticaret Değişimi % /14 Mayıs /14 Ocak Mayıs -10,3-5,0 2014/13 İthalat İhracat 10,6 13,8 4,9 15,4 12,2 12
-4,1% -1,9% -2,3% 1,8% 2,1% 1,2% 3,6% 2,3% 5,4% 5,1% 5,5% 6,1% 9,4% 8,5% 9,6% Kimyasalların İmalatı Kimya Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi Mayıs ayında kimyasal madde üretimi, bir önceki yılın aynı dönemine göre %4,2 artış gösterdi. Yılın ilk aylarındaki keskin üretim düşüşü nedeniyle Ocak-Mayıs dönemindeki yıllık toplam üretim, bir önceki yıla göre değişim göstermedi. 4,6% 3,3% 1,7% 2012 2013 2014 Ocak -6,3% Şubat 0,4% 2,9% Mart Nisan 4,2% Mayıs İhracat yılının ilk beş ayında değer bazında %10 un üzerinde gerilerken, TİM in Haziran ayı verileri ise %6 ile Mayıs ayına göre daha hafif bir gerilemeye işaret ediyor. -6,2% Seçili Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi % TÜİK verilerine göre yılın ilk 5 ayında ihracat miktar endeksinin de önceki yılın aynı dönemine göre %5 civarında gerilediği, ancak miktar gerilemesinin değer bazındaki düşüşün altında kaldığı görülüyor. Mayıs ayında ise endeksteki düşüş %3,5 seviyesinde bulunuyor. Petrol ve temel kimyasalların fiyatlarındaki önceki yıla göre gerçekleşen düşüşün bu seyirde etkili olduğu düşünülüyor. Alt sektörler bazında bir önceki yılın aynı ayına göre en büyük üretim artışı (boya dahil) kaplayıcı üretiminde görülürken bir önceki ay Petkim in kapasite artış yatırımı nedeniyle kısmen duraklayan üretiminin yarattığı baz etkisi ile temel kimyasal üretiminde Nisan ayına göre %5,1 artış izleniyor. Temmuz ayı ile birlikte petrol fiyatlarının tekrar düşüş trendine girmesi, değer bazında ihracattaki düşüşün çift haneli rakamlarda devam etme olasılığını güçlendiriyor. Temel Kimyasallar -14,1-15,2-13,5-11,4 Kaplayıcılar (Boya dahil) Deterjan ve Kozmetik Diğer Kimyasallar 2014/13 /2014 Mayıs Kimya Dış Ticaret Değişimi % /14 Ocak Mayıs İthalat /14 Mayıs 2014/13 İhracat Suni/Sentetik Elyaf 4,0 4,5 6,0 2,8 13
-8,1% -8,4% -5,2% 16,0% 15,2% 27,7% 30,3% 23,1% Eczacılık Ürünleri Eczacılık Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi 52,1% Üretim endeksinin artış ivmesini devam ettirdiği görülüyor. İlaç üretim endeksi Mayıs ayında %23 ün üzerinde artış gösterdi. Öte yandan, üretilen ilaçların büyük oranda düşük birim fiyata sahip eşdeğer ilaçlar oldukları ve miktar bazında büyümenin değere kısmen yansıyabileceği hatırlanmalı. İlaç etken ve yardımcı maddelerinin imalatında da çift haneli rakamlardaki üretim artışı devam ediyor. 30,8% 33,6% 23,3% 12,4% 14,6% 8,9% -5,0% 2012 2013 2014 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi Sektörün Mayıs ayı ihracatı bir önceki yılın aynı ayına göre yatay seyrederken, Ocak-Mayıs dönemindeki yıllık ihracat artışı ise %5 in altında bulunuyor. Temel Eczacılık Ürünleri İmalat Eczacılığa İlişkin İlaçların İmalatı Haziran ayı kapasite kullanım oranları, sanayi üretiminde Mayıs ayının üzerinde bir büyüme yaşanabileceğini gösteriyor. 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Mayıs /14 Mayıs Geri ödeme fiyat politikaları nedeniyle Türkiye de ruhsatlı olarak satılmayan ithal ilaçlar konusundaki düzenleme değişiklikleri belirsizlik yaratmaya devam ediyor. Daha önce 1 Temmuz dan itibaren kanser ilaçlarından «temini zorunlu ilaç listesi»nde bulunanların hastanelerce temininin zorunlu hale getirilmesi planlanırken, eczanelerin tepkisi ile süre 20 Temmuz a kadar uzatılmış durumda. Söz konusu ilaçların eczane cirolarının yaklaşık %10 unu oluşturduğu hatırlandığında, bu konudaki gelişmeler sağlık sistemi için önem taşımaya devam ediyor. -14,4 Eczacılık Ürünleri Dış Ticaret Değişimi % /14 Mayıs 0,4 /14 Ocak Mayıs 0,0 4,8 2014/13 5,3 4,5 3,3 İthalat İhracat 13,5 14
-13,0% -23,3% -18,8% -5,0% -5,6% -5,7% 5,0% 5,4% 6,6% 7,0% 6,4% 3,8% 5,8% 1,6% 18,3% 12,7% Makine Teçhizat Makine üretimi, yılının ilk 5 ayında önceki yılın aynı dönemine göre %2,5 geriledi. Yılın ilk iki ayında daralan üretimin Mart ta %3,6 arttığı, Nisan da %0,5, Mayıs ta ise %5,4 gerilediği görülüyor. Diğer yandan ilk 5 ayda üretim 2013 ün aynı dönemine göre %3 yukarıda olduğundan gerilemenin sınırlı olduğu söylenebilir. ilk 4 ayında %12 daralan ihracat Mayıs ayında önceki yılın aynı ayına göre %25,8 geriledi. Yılın ilk 5 ayında ihracat %14,8 azaldı. Aynı dönemde ithalattaki daralma %12 oldu. İhracat üretim değerinin yaklaşık %45-50 sini oluşturuyor. Dolayısıyla hem iç pazar, hem ihracatta gerilemenin sürdüğü görülüyor. Makine sınıflaması farklı olan TİM verilerine göre ise Haziran da makine ve ekipman ihracatı %5,8, iklimlendirme sanayii ihracatı %14,2 geriledi. 1,0% Makine ve Teçhizat Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi 7,4% 2,7% 2012 2013 2014 Ocak -7,1% Şubat -3,5% 3,6% Mart Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi Nisan Mayıs -0,5% -5,4% 2014 te Irak, Rusya ve Ukrayna pazarlarındaki gerilemeyi telafi eden ABD, İran ve İngiltere pazarlarından yalnız ABD ye yapılan satışların in ilk 5 ayında %10 arttığı gözleniyor. Motor/Türbin Akışkan Gücü İle Tarım/Ormancılık Mak. Maden/İnşaat Mak. te makine üretim ve ihracatındaki daralmanın yılın bütününe yansıması bekleniyor. İhracatta ABD, İran, Almanya pazarlarının yılın ikinci yarısında büyüme kayıplarını telafi edeceği düşünülüyor. Nitekim TİM verileri de buna benzer bir eğilime işaret ediyor. İç pazarda özel sektör yatırımlarındaki düşük büyüme beklentisinin ve döviz kurundaki artışın makine tüketim ve ithalatına yansıması bekleniyor. Diğer taraftan kamu alımlarında yerli üretim teşvikleri ve artan döviz kuru nedeniyle üretimin iç pazarı karşılayan bölümünde artış beklenebilir. -25,8 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Mayıs /14 Mayıs Makine ve Teçhizat Dış Ticaret Değişimi % -6,6 /14 Mayıs -11,7 /14 Ocak Mayıs -14,8-6,8 2014/13 5,1 13,7 10,7 İthalat İhracat 15
-15,5% -27,1% -15,2% -6,0% -10,2% -0,3% 4,5% 3,4% 2,8% 15,8% 6,3% 4,9% 12,5% 13,1% 9,6% 9,3% 1,0% 4,0% 1,4% 3,0% 4,2% 1,2% 16,3% 33,8% Elektrikli Teçhizat Yılın ilk aylarından itibaren önceki yılın aynı dönemine göre zayıf bir performans gösteren elektrikli teçhizat üretim endeksi, Mayıs ayında ihracattaki %18 lik daralmaya karşın %1,7 oranında arttı. Elektrikli ev aletlerinin üretim değeri bakımından %42 sini oluşturduğu elektrikli teçhizat üretiminin son 5 yıllık dönemde ortalama %40 civarı ihracata yönelik. Üretimde önceki yılın aynı dönemine göre en keskin düşüş (-%29) pil, akü ve batarya şarj aleti, elektrikli kapı açma ve kapama aletleri, kesintisiz güç kaynakları (UPS) ve elektrikli kondansatör, direnç, yoğunlaştırıcılar ve benzeri bileşenler gibi çeşitli ürünlerin imalatını kapsayan diğer elektrikli ekipmanlar ile kablolamada kullanılan gereçlerin imalatında (-%23) görüldü. En büyük artış ise %84,5 ile fiber optik kabloların imalatında gözlendi. İhracatta ise önceki yılın aynı dönemine göre artış gösteren alt sektör olmadı. Elektrikli Teçhizat Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi 9,2% 2,5% 0,0% -0,2% 0,4% 1,7% 2012 2013 2014 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs -3,3% -6,6% Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi İhracatta geçen yılın aynı ayına göre ilk 10 pazarda en önemli kayıp ihracatın %54 azaldığı Irak pazarında görülürken Suudi Arabistan a yapılan ihracat bu pazara yapılan elektrik motoru, jeneratör, transformatör ile elektrik dağıtım ve kontrol cihazları satışlarındaki artışla %100 ün üzerinde arttı. Beyaz eşyanın ağırlıklı olduğu İngiltere, Almanya ve Fransa gibi Avrupa ülkelerine yapılan satışlarda paritenin de etkisiyle %20 ler civarında azalmalar izleniyor. Elektrik Motoru, Jeneratör ve Transformatör Elekt. Dağıtım ve Kontrol Cihazları Akümülatör ve Kablolama için Pil Teller-Kablolar Elektrikli Aydınlatma Ekipm. Elektrikli Teçhizat Dış Ticaret Değişimi % Ev Aletleri 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Mayıs /14 Mayıs Mayıs ta önceki yılın aynı ayına göre 1,6 puan artış gösteren elektrikli teçhizat kapasite kullanım oranı, Haziran da önceki yıla göre geriledi (-1,7). TİM verilerine göre Haziran da elektrik, elektronik ve hizmet ihracatı geçen yılki seviyesini korudu. -18,4-15,1-11,9 /14 Mayıs -4,6 /14 Ocak Mayıs -5,7 2014/13 2,6 in başından itibaren sektörde süregelen gerileme/durgunluğun yerini endekste %0-%2 civarı bir değişime bırakacağı tahmin ediliyor. İthalat İhracat 4,1 6,7 16
-10,7% -2,8% -0,4% -0,4% -0,3% -1,3% 2,5% 1,2% 0,9% 2,1% 4,1% 1,6% 7,2% 4,2% 7,2% 11,5% Diğer Metalik Olmayan Mineraller (Cam-Seramik-Çimento vb.) Yılın ilk aylarında sert kış koşulları ve kuvvetli baz etkisi nedeniyle büyük bir gerileme gösteren diğer metalik olmayan mineraller üretimi, Mayıs ayında toparlanmaya başladı, üretim önceki yılın aynı ayına göre arttı. Böylece ilk 5 ay üretim gerilemesi %7 oldu. Metalik olmayan mineraller üretiminin yılı ilk 5 ay görünümünde 2014 yılından gelen güçlü baz etkisi önemli bir etken oldu. 2014 yılının aynı döneminde önceki yıllara kıyasla iyi ve yağışsız hava koşullarına bağlı olarak çimento başta olmak üzere inşaat malzemeleri üretim ve yurtiçi tüketimi çok kuvvetli bir seyir göstermiş, 2010- döneminde 2014 yılı hariç üretim endeksinin 5 ay ortalaması 92-102 civarında iken 2014 yılında 113 oldu. Söz konusu durum TÇMB çimento üretim ve yurtiçi satış miktarlarından da takip edilebiliyor. 0,2% Metalik Olmayan Mineraller Üretim Endeksinin Değişimi 3,4% 1,8% 2012 2013 2014 Ocak Şubat -13,7% -14,1% Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 0,7% -4,1% Mart Nisan Mayıs -4,3% Metalik olmayan mineraller üretiminde ağırlık taşıyan alt sektörlere bakıldığında yenileme talebi ve ihracata bağlı olarak cam ve seramikte daha iyi bir seyir görülürken gerilemede esas etkenin çimento ve benzeri ürünler olduğu görülüyor. Çimento üretimi ilk 5 ayda önceki yılın aynı dönemine göre %10,7 düştü. Ancak Mayıs ayı bazında bakıldığında çimento üretiminin artışa geçtiği, önceki yıla göre %4,2 yukarıda gerçekleştiği görülüyor. Sektör ihracatındaki zayıf görünümde Ortadoğu ve Kuzey Afrika pazarlarındaki talep düşüşünün yanı sıra, çimentoda yurtiçi fiyatlar ve güçlü talebin üreticilerin iç pazara odaklanmaya teşvik etmesi de etkili oluyor. Haziran ayı kapasite kullanım oranı %78,1 ile önceki ayların üzerinde bir üretim düzeyine işaret etmekle birlikte geçmiş yılın biraz altında seyrediyor. Ancak sektörde yeni devreye giren kapasiteler ve hız kazanan inşaat faaliyetleri dikkate alınarak Haziran ayı üretiminin geçen yılı geçeceği tahmin ediliyor. Cam Seramik Karo Seramik Sağlık Gereçleri Çimento 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Mayıs /14 Mayıs Metalik Olmayan Mineraller Dış Ticaret Değişimi % -10,1-14,4 /14 Mayıs -4,9-12,5 /14 Ocak Mayıs 2014/13 İthalat 0,9 İhracat 5,1 9,2 16,8 17
-31,3% -31,5% -9,7% -12,4% -19,5% -26,6% -25,0% -23,6% -5,0% -3,5% 8,0% 1,0% 1,5% 8,1% 3,0% 3,6% 7,8% 20,9% 45,4% 36,1% Diğer Ulaşım Araçları Genel Gemi-tekneler, demir yolu lokomotif ve vagonları, hava taşıtları-uzay araçları ile bunlarla ilgili makineler, askeri savaş araçları, motosiklet, bisiklet ve engelli aracı ve diğer ulaşım ekipmanlarının oluşturduğu diğer ulaşım araçlarında üretim Mayıs ayında %15,7 oranında arttı. Diğer Ulaşım Araçları Üretim Endeksinin Önceki Yıla Göre Değişimi 36,3% 40,6% 35,3% 21,1% 20,6% 15,7% -15,1% -6,4% 2012 2013 2014 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Artışa en büyük katkının üretimi %36 artan hava taşıtları-uzay araçları ile bunlarla ilgili makinelerin imalatından geldiği görülüyor. Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi Hava taşıtları-uzay araçlarındaki artışta THY ve Assan Hanil Otomotiv in ortaklaşa kurduğu TSI Uçak Koltuk Üretimi gibi firmaların etkili olduğu tahmin ediliyor. Mayıs ayında ihracatın %15 artarak 82,5 milyon dolar olarak gerçekleştiği sektörde ihracatın %44 ü ABD ye gerçekleştirilmiş. Demir yolu lokomotif ve vagonları üretim endeksinde %3,6 lık bir artış görülürken aynı dönemde tamamına yakın Kocaeli Serbest Bölge ye yapılan ihracat, önceki yıla göre %60 a yakın azalarak 2,9 milyon dolara gerilemiş durumda. Gemiler-Yüzen Yapılar Eğlence-Spor Amaçlı Tekneler Demir Yolu Lokomotifler-Vagonlar Hava Taşıtları-Uzay Araçları ve İlgili Makineler 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Mayıs /14 Mayıs Motosiklet Askeri savaş araçları üretimi gizli veri olduğundan endeks değişimi net olarak hesaplanamasa da, ihracatın Mayıs ta bir önceki yıla göre %35 azaldığı görülüyor. 9 milyon dolarlık ihracatın tamamına yakın kısmı Malezya, Moritanya ve Suudi Arabistan a yapılmış. Diğer Ulaşım Araçları Dış Ticaret Değişimi % /14 Mayıs -3,0 /14 Ocak Mayıs 2,1 26,1 30,1 Gemi ve diğer yüzen yapı üretim endeksinde %1,5 lik bir değişim izlenmekle birlikte Mayıs ayında ihracatın %6 gerilemeyle 110 milyon dolara inmesi ise bir diğer önemli gelişme. İzlanda, Faroe Adaları ve Norveç in bu ihracattaki payı ise %60. -15,8 2014/13 4,6 İthalat 11,2 İhracat 27,2 18
Kok Kömürü ve Rafineri Ürünleri yılının ilk 5 ayında kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri, imalat sanayi üretimine pozitif katkıda bulunmaya devam etti. Ocak-Mayıs döneminde üretim, önceki yıla göre %31,6 arttı. Üretim artışı esas olarak rafineri ürünleri imalatından kaynaklandı. TÜPRAŞ ın yeni yatırımıyla motorin, benzin, jet yakıtı gibi beyaz ürünlerde üretim kapasitesini artırmasına paralel olarak bu ürünlerin üretimi de artış gösterdi. Hem kapasite artışı hem de geçen yıl yatırım nedeniyle verilen zorunlu üretim araları yüksek oranlı artışa yol açmış oldu. TÜPRAŞ ın kapasite kompozisyonundaki değişimle talebi yüksek ürünleri üretme kabiliyetindeki artışın yanı sıra ham petrol fiyatlarındaki düşüşün de mamul ve ara mamul ithalatı yerine ham petrolden üretimi teşvik ettiği tahmin ediliyor. Rafineri ürünleri imalatındaki yüksek oranlı artışın yılın ikinci çeyreğinde de devam etmesi bekleniyor. 2014 yılının ikinci çeyreğinde hem petrol fiyatlarının yüksek seyretmesi hem de TÜPRAŞ ın yatırımını tamamlamaya çalışırken ortaya çıkan yavaşlama nedeniyle üretim düşük seyretmişti. 2014 teki üretim düzeyinden kaynaklanan baz etkisine ek olarak yılın ilk çeyreğinde yurtiçi araç satışlarının rekor düzeyde artmasının da ilerleyen aylarda akaryakıt talebini uyaracağı ve rafineri ürünleri üretimine pozitif etkide bulunacağı tahmin ediliyor. 2014 yılının Haziran ayında %63,6 olan kapasite kullanım oranının, yılı Haziran ayında %89 olması üretimdeki artışın, nispeten daha sınırlı baz etkisiyle %20 civarında artabileceğine işaret ediyor. 2,1% Kok Kömürü ve Rafineri Ürünleri Üretim Endeksinin Göre Değişimi -3,5% -4,3% 30,4% 14,0% 25,6% 21,4% 68,0% 2012 2013 2014 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs -35,7-35,4 Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi -3,5% -4,3% Kok Kömürü ve Rafineri Ürünleri Dış Ticaret Değişimi % İthalat -17,7-18,3 31,9% Rafine Petrol Ürünleri İhracat -12,3 68,3% 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Mayıs /14 Mayıs -9,0 /14 Mayıs /14 Ocak Mayıs 2014/13-0,9-1,5 19
-16,4% -23,1% -35,3% -12,2% -2,5% -5,8% -6,9% -6,0% -7,5% -1,5% -3,8% -1,4% -2,1% -10,8% 0,1% 5,9% 0,8% 0,4% 7,0% 4,1% 15,5% 15,3% 13,5% 12,3% Fabrikasyon Metal Ürünleri yılının Mayıs ayında fabrikasyon metal ürünleri imalatı %8 ile önceki yılın aynı ayına göre önemli ölçüde geriledi. Yılın ilk 5 ayında üretim gerilemesi Mayıs ayının etkisiyle %1,7 oldu. Bu gerilemede otomotiv sektöründeki iş bırakmaların etkisi olduğu otomotiv yan sanayi firmalarının doğrudan ya da dolaylı şekilde fabrikasyon metal ürünleri imalatını etkilediği düşünülüyor. Mayıs ayında otomotiv yan sanayi üretimini kapsayan ya da otomotive yönelik girdi üreten metallerin dövülmesi-preslenmesi, el aletleri-hırdavatlar gibi alt sektörlerde üretim kayıpları olduğu görülüyor. Metal yapı malzemeleri ihracatındaki gerilemenin de bu alt sektörün üretimini aşağıya çekmeye devam ettiği dikkat çekiyor. Fabrikasyon metal ürünleri ihracatı yılın ilk 5 ayında %27,7 gerilerken, ihracatta ağırlığı fazla olan metal yapı malzemeleri ihracatında Ortadoğu pazarlarındaki gerileme etkili oldu. 5,9% Fabrikasyon Metal Ürünleri Üretim Endeksinin Değişimi 3,7% 2,7% -4,2% 2012 2013 2014 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Metal Yapı Malzemeleri Metal Tank ve Rezervuarlar -2,5% Buhar Jeneratörü ve Sıcak Su Kazanları Silah ve Mühimmat 0,6% Alt Sektörler Bazında Üretim Değişimi 5,5% Metallerin Dövülmesi Preslenmesi 2013/2012 2014/2013 /2014 Ocak-Mayıs /14 Mayıs Fabrikasyon Metal Ürünleri Dış Ticaret Değişimi % -8,0% Mutfak Eşyaları- El Aletleri- Hırdavat Haziran ayı kapasite kullanım oranı, Mayıs ayının üzerine çıkarken otomotivdeki toparlanma ile birlikte fabrikasyon metal ürünleri imalatının %3-4 artacağı tahmin ediliyor. İnşaat sektöründeki toparlanma, otomotiv üretimindeki artışın sürmesi gibi gelişmeler önümüzdeki aylarda sektör büyümesini desteklemesi beklenen gelişmeler olarak öne çıkıyor. -27,7-16,7 /14-6,9 Mayıs /14 Ocak Mayıs -1,2-11,8 2014/13 İthalat İhracat 5,8 8,6 19,5 20