Göztepe T p Dergisi 17: 24-29, 2002 ISSN 1300-526X KL N K ARAfiTIRMA Biyokimya Oral Glukoz Tolerans Testi S ras nda nsülin ve C-Peptid Düzeylerinin Efl Zamanl Karfl laflt r lmas ve nsülin Direnci Göstergesi Olarak Homa ndeksi Ayhan ACUN (*), Nüket ERO LU (*), Can ÇI IRGAN (**), Gönül KAYA (*), Doruk SALANCI (*), Ali GÜÇTEK N (***) ÖZET Bu çal flmam zda oral glukoz tolerans testi (OGTT) s ras nda serum glukozu ile efl zamanl olarak al nan serum insülin ve C-peptid inin; normal glukoz toleransl, bozulmufl glukoz toleransl ve tip II diabetli gruplardaki düzeylerini saptayarak aralar nda anlaml bir fark olup olmad n bulmay amaçlad k. Ayr ca, bu üç grup aras nda insülin direnci göstergesi olan homeostaz ölçüm indeksi (HOMA) yönünden de de erlendirdik. Bu çal flmaya Ankara Numune E itim ve Araflt rma Hastanesinde OGTT uygulanan yafllar 20-81 aras nda de iflen 108 i kad n 57 si erkek olmak üzere toplam 165 kifli al nm flt r. Bu kifliler National Diabetes Data Group un tan kriterlerine göre normal glukoz toleransl ; bozulmufl glukoz toleransl ve tip II diabetli grup olarak s n flanm fllard r. Bu üç grup insülin, C-peptid ve HOMA indeksi yönünden karfl laflt r lm flt r. Bozulmufl glukoz toleransl ve tip II diabetli grubun 30. insülin düzeylerinin, normal glukoz toleransl gruptan düflük bulunmufltur. Bu durum her iki grupta görülen ilk faz insülin sal n m yetersizli i lehine yorumlanabilir. Bozulmufl glukoz toleransl grubun 180. ve 240. ; Tip II diabetli grubun 120., 180., 240. ve 300. insülin düzeyleri normal glukoz toleransl gruptan yüksek bulunmufltur. Yine tip II diabetli grubun 180. insülin düzeyi bozulmufl glukoz toleransl gruptan yüksek bulunmufltur. Bu bulgular bozulmufl glukoz toleransl ve tip II diabetlilerde görülen insülin direncini yenmek için Pankreas beta hücrelerinin ikinci faz insülin sal n m n art rd klar fleklinde yorumlanabilir. HOMA indeksi kullan larak yap lan karfl laflt rmalarda ise gruplar aras nda en belirgin fark 180. da olup 120. ve 240. de erleri de istatistiksel olarak oldukça anlaml bulunmufltur. Anahtar kelimeler: Oral glukoz tolerans testi, insülin direnci, HOMA indeksi SUMMARY Comparison of Insulin and C-peptide Levels During Oral Glucose Tolerance Test and Homeostasis Model Assessment Insulin Resistance Index as an Indicator in Type II Diabetic Patients Simultaneous insulin and C-peptide levels obtained during oral glucose tolerance test (OGTT), are compared in three groups of patients: first, with normal glucose tolerance; second, with inappropriate glucose tolerance and third with type II Diabetes Mellitus (DM). Also these three groups were compared by and indicator of Homeostasis Model Assessment Insulin Resistance Index (HOMA) to find out any significant difference. 165 patients (108 female, 57 male) between ages of 20 and 81, who undergo OGTT at Ankara Numune Hospital were included in the study. These patients were classified according to the criteria of the National Diabetes Data Group as one group with normal glucose tolerance, one with inappropriate glucose tolerance, and another with type II DM. These three groups were compared via insulin and C-peptide levels and HOMA indexes. Insulin levels at 30. of the groups with inappropriate glucose tolerance and type II DM were found to be lower than the group with normal glucose tolerance. These results can be explained by the first phase insulin secretion inefficiency in these two groups. Insulin levels at 180. and 240. in the group with inappropriate glucose tolerance and those at 120., 180., 240. and 300. in the group with type II DM were higher than the group with normal glucose tolerance. Also the insulin level at 180. in the group with type II DM was found elevated when compared with the group with inappropriate glucose tolerance and type II DM is overcame by the increment of pancreatic insulin secretion in the second phase. The comparisons using the HOMA index has shown that the most remarkable difference between the groups was at 180. levels. The values at 120. and 240. were also found to be significant. Key words: Oral glucose tolerance test, insulin resistance, HOMA index Ankara Numune E itim ve Araflt rma Hastanesi Klinik Biyokimya Bölümü, Asist. Dr.*; Uz. Dr.**; Bölüm fiefi*** 24
A. Acun ve ark., Oral Glukoz Tolerans Testi S ras nda nsülin ve C-Peptid Düzeylerinin Efl Zamanl Karfl laflt r lmas ve nsülin Direnci Göstergesi Olarak Homa ndeksi nsülin, pankreas n beta hücrelerinde tek bir polipeptid zinciri halinde ve proinsülin olarak sentezlenir. Proinsülin, 21 aminoasid AA den oluflan A zinciri, 30 AA- den oluflan B zinciri ve bu iki zinciri birbirine ba layan 31 AA den oluflan C-peptid ad verilen 3 polipeptid zincirinden oluflur. Son yap lan çal flmalarda, proinsülin molekülünün prekürsörü olarak preproinsülin molekülü tan mlanm flt r. Preproinsülin oluflumu ve proinsüline dönüflümü endoplazmik retikulumda meydana gelir. Bundan sonra proinsülin molekülü golgi ayg t na sevkedilip granüller halinde paketlenir. Proinsülin molekülü golgi ayg t ndan geçtikten sonra, bünyesindeki A ve B zinciri ile C-peptidi birlefltiren AA zincirler insülin granüllerindeki proteazlar ile çözünerek herbir proinsülin molekülünden; bir mol insülin ve bir mol C-Peptid meydana gelir. C-peptidin bilinen bir biyolojik aktivitesi yoktur (1-3). nsülin ve C-peptidin beta hücresi salg granülleri içinde ve portal dolafl mda efl molar konsantrasyonda oldu u gösterilmifltir. Buna karfl l k, sistemik dolafl mda C-peptidin insüline oranla daha fazla miktarda oluflu, bu 2 peptidin hepatik klirenslerinin farkl olmas ndan kaynaklanmaktad r (2-4). nsülin direnci, normal konsantrasyondaki insülinin normalden daha az biyolojik yan t oluflturmas d r. nsülin direnci primer olabilece i gibi bafllang çta azalm fl insülin salg lanmas na sekonder olarak geliflen bir hiperinsülinemiye ba l olabilir. nsülin direnci tip II diabet ve kardiyovasküler hastal klar n önemli bir göstergesi say lmaktad r (1,3). nsülin direncine göre tip II diabet geliflimi 4 dönemde incelenebilir (6,7,10,11) : 1. Preklinik diabet dönemi (Normoglisemik hiperinsülinemik dönem) 2. Glukoz intolerans dönemi (Postprandial hiperglisemik hiperinsülinemik dönem) 3. Erken klinik diabet dönemi (Hiperglisemik hiperinsülinemik dönem) 4. Klinik diabet dönemi (Hiperglisemik hipoinsülinemik dönem) Açl k plazma glisemisi 140 mg/dl yi geçince insülin salg s azalmaya bafllar. Fakat yine de insülin direnci devam eder. nsülin direncinin zirvede oldu u bu dönemde giderek artan hiperglisemi, insülin salg art fl ile kompanse edilmedi i gibi glukoz toksisitesi nedeniyle beta hücreleri insülin salg s n daha da azalt r (3,4-7). Tip II diabetli hastalarda insülin salg s n n azalmas yan nda hedef dokuda insülinin etkisini potansiyalize eden insülinin salg kineti inde de belirgin de ifliklikler oluflur. nsülin direncinin ölçümünde kullan lan birçok metod vard r (12-14). Bunlardan homeostaz ölçüm indeksi (HOMA), kan glukoz ve insülin de erlerinin yard m yla ß hücre fonksiyonu ve periferik insülin direncini de erlendirebilen bir testtir. HOMA özellikle büyük hasta popülasyonlar nda pratik araflt rma olana sa lar.12 saatlik mutlak açl k sonras al nan kan örneklerinin glukoz, C-peptid ve insülin ortalamas nda yap lan hesaplarla periferik insülin direnci ve ß hücrelerini sekresyonu hakk nda bilgi sa lan r. HECT periferik insülin direncinin saptanmas nda alt n standart kabul edilmesine karfl n; uzmanl k, ekipman gerektirmesi ve invaziv olmas nedeniyle rutinde kullan lan bir test de ildir. Normal kiflilerde ve diabetik hastalarda HOMA ile HECT aras nda güçlü bir korelasyon oldu u gösterilmifltir (12,14-16). Bu çal flmam zda, OGTT s ras nda serum glukozu ile efl zamanl olarak al nan serum insülin ve C-peptid inin; normal glukoz toleransl, bozulmufl glukoz toleransl ve tip II diabetli gruplardaki düzeylerini saptayarak aralar nda bir fark olup olmad n, ayr ca bu 3 grup aras nda insülin direnci göstergesi olan HOMA indeksi yönünden de bir fark olup olmad n bulmay amaçlad k. MATERYAL ve METOD Çal flmaya, fiubat-ekim 1998 tarihleri aras nda Ankara Numune E itim ve Araflt rma Hastanesi Polikliniklerine baflvuran veya servislerinde yatan, herhangi bir nedenle OG TT istemi yap lm fl olan yafllar 20 ile 81 aras nda de iflen 108 i kad n 57 si erkek olmak üzere toplam 165 kifli dahil edildi. Hastalar n test öncesinde a r fiziksel egzersizlerden kaç nmalar ve test yap lmadan 3 gün öncesinden bafllayarak testi olumsuz etkileyebilecek ilaçlar kullanmamalar istendi. Ayr ca, bayan hastalar için adet döneminden 3 gün önce, adet s ras nda ve adetten 3 gün sonraki zaman diliminde test uygulanmad. Hastalardan 12 saatlik açl takiben sabah saat 08.00 de açl k kan flekeri, insülin ve C-peptid için kan örnekleri al nd ktan sonra 75 g glukoz 300 ml su içinde eritilerek a z yoluyla verildi. Bundan sonra 30., 60., 90., 120., 240. ve 300. larda olmak üzere toplam 8 kan örne i al nd. E er hasta verebiliyorsa bu kan örneklerinin al m ndan hemen sonra idrarlar da glukozüriyi de erlendirebilmek amac yla topland. Hastalar n test süresince dolaflmalar na ve sigara içmelerine izin verilmedi. Kan örnekleri, p ht laflma ifllemi tamamland ktan sonra santrifüj edildi. nsülin ve C-Peptid için bir k s m serum ayr - larak çal flma süresine kadar -20 C de sakland. Glukoz için çal flma ayn gün yap ld. nsülin ve C-Peptid düzeyleri DPC (Diagnostic Products Corporation) nin çift antikorlu radyoimmünassay kitleri ile ölçüldü. Glukoz düzeyleri ise Randox un glukoz oksidaz yöntemine dayal kitleri ile Olympus AU 800 otoanalizöründe 25
Göztepe T p Dergisi 17: 24-29, 2002 Normal grup ile IGT grubunun karfl laflt r lmas : 0., 30., 60., 90., 120. ve 180. daki IGT grubu glukoz düzeyleri normalden belirgin yüksek (tüm p de erleri p=0,0001), 240. ve 300. glukoz düzeyleri normalden farks zd (p=0.709 ve p=0.076). IGT grubu ile normal grup aras nda 0., 30., 60., 90., 120. ve 300. daki insülin düzeyleri aç s ndan fark yokken, 30. daki IGT grubu insülin düzeyleri normalden düflük (p= 0.024), 180., ve 240. daki insülin düzeyleri ise norsaptand. OGTT de erlendirmesi NDDG (National Diabetes Data Group) un 1979 y l nda yay nlad afla daki kriterlere göre yap ld : 1. Normal grup: Açl k kan flekeri 115 mg/dl nin alt nda, 30., 60., 90. kan flekeri 200 mg/dl nin alt nda ve 120. kan flekeri 140 mg/dl nin alt nda ise normal grup olarak de erlendirildi. 2. IGT grubu: Açl k kan flekeri 115-140 mg/dl aras nda, 30., 60., 90. kan flekeri düzeylerinden en az biri 200 mg/dl nin üzerinde ve 120. kan flekeri 140-199 mg/dl aras nda ise bozulmufl glukoz tolerans olarak de erlendirildi. 3. Diabet grubu: Açl k kan flekeri 140 mg/dl nin üzerinde, 30., 60., 90. kan flekeri düzeylerinden en az biri 200 mg/dl nin üzerinde ve 120. kan flekeri düzeyi yine 200 mg/dl nin üzerinde ise diabetik grup olarak de erlendirildi (6,12,13,14). OGTT nin NDDG un kriterlerine göre de erlendirmesi sonucu hastalar 3 gruba ayr ld. Bunlardan 77 si normal glukoz tolerans, 56 s bozulmufl glukoz tolerans (IGT), 33 ü ise diabetik (DM) grup olarak de erlendirildi. Bu 3 grup kendi aralar nda tüm zaman dilimleri için glukoz, insülin ve C-peptid parametreleri aç s ndan karfl laflt r ld.bu gruplar ayr ca 40 yafl alt -40 yafl ve üzeri hastalar ile benzer flekilde kad n ve erkek hastalar olmak üzere iki farkl alt gruba da ayr larak yine bu üç parametre aç s ndan karfl laflt r ld. Tablo 1. Tüm gruplara ait glukoz, insülin ve C-peptid de erlerinin ortalama ve standart sapmalar (glukoz mg/dl, insülin: U/ml, C-Peptid ng/ml). nsülin direncinin göstergesi olarak yararlan lan HOMA de erinin hesaplanmas nda afla da belirtilen formül kullan ld : Glukoz düzeyi (mmol/l) ( nsülin düzeyi (µu/ml) HOMA =... 22.5 Gruplar birbiriyle Student-t testi, Mann-Whitney-U testi ve Wilcoxon Rank Sum W testi kullan larak karfl laflt r ld. BULGULAR Tablo 2. Tüm gruplara ait glukoz, insülin ve C-peptid de erlerinin 1 standart sapmaya göre alt ve üst s n rlar. 90.74 15.05 153.62 27.21 143.18 28.64 115.74 25.08 96.31 27.15 70.59 14.42 79.88 10.79 89.07 9.45 75.69 105.79 126.41 180.83 114.53 171.82 90.66 140.82 69.16 123.46 56.17 85.01 69.09 90.67 79.62 98.52 15.82 10.38 73.74 42.19 87.45 47.03 82.47 48.07 52.66 38.90 15.68 9.40 11.23 7.20 11.71 8.11 5.44 26.21 31.55 115.93 40.41 134.48 34.40 130.54 13.76 91.56 6.28 25.07 4.02 18.43 3.60 19.82 2.06 1.09 5.08 2.30 8.25 4.42 7.12 3.74 5.03 2.58 2.98 1.72 1.99 1.09 1.76 0.97 0.97 3.15 2.77 7.38 3.83 12.66 3.39 10.86 2.45 7.60 1.26 4.71 0.90 3.07 0.79 2.74 108.96 15.43 203.10 30.61 226.87 44.03 190.18 52.11 135.02 37.87 82.52 14.45 82.00 15.86 93.46 13.56 93.53 124.39 172.49 233.71 182.84 270.90 138.07 242.29 97.14 172.89 68.07 96.97 66.14 97.86 79.90 107.02 13.81 7.01 57.34 32.55 85.75 47.09 86.55 49.17 61.53 42.88 23.23 15.17 18.80 12.82 13.14 7.68 6.80 20.83 24.79 89.89 38.66 132.83 37.37 135.72 18.65 104.41 8.06 38.41 5.98 31.62 5.45 20.82 2.37 1.42 5.61 2.80 7.78 3.80 7.84 3.97 6.68 4.04 3.79 2.43 2.64 1.26 2.43 1.35 0.94 3.79 2.80 8.41 3.98 11.58 3.87 11.81 2.64 10.72 1.36 6.23 1.38 3.90 1.09 3.78 134.14 28.73 241.43 53.57 309.97 65.72 298.00 71.48 250.00 58.31 138.97 46.70 95.26 29.43 94.04 22.01 105.41 162.87 187.86 295.00 244.25 375.69 226.52 369.48 191.69 308.31 92.26 185.67 65.83 124.69 72.03 116.04 12.35 6.66 44.54 30.12 73.70 56.09 78.96 55.29 55.70 32.13 47.92 42.21 24.37 18.93 16.12 11.31 5.70 19.01 14.42 74.66 17.61 129.79 23.67 134.24 23.58 87.83 5.70 90.13 5.44 43.30 4.82 27.43 2.10 0.86 3.12 0.97 5.76 2.53 6.22 2.55 6.08 2.35 4.24 1.99 3.21 1.29 2.42 0.96 1.25 2.96 2.15 4.09 3.23 8.28 3.67 8.77 3.72 8.43 2.24 6.23 1.92 4.51 1.46 3.37 26
A. Acun ve ark., Oral Glukoz Tolerans Testi S ras nda nsülin ve C-Peptid Düzeylerinin Efl Zamanl Karfl laflt r lmas ve nsülin Direnci Göstergesi Olarak Homa ndeksi Tablo 3. Her üç grubun HOMA indeksinin ortalama, standart sapma ve ± 1 standart sapmaya alt ve üst s n rlar. Ortalama ss 3.53 2.51 Ortalama ss 4.06 2.38 Ortalama ss 4.77 3.52 HOMA RANGE alt üst 1.02 6.04 alt üst 1.68 6.43 alt üst 1.24 8.29 9.78 51.49 11.00 52.07 10.25 40.93 30.63 20.85 31.54 20.53 25.59 15.34 11.89 61.18 18.70 94.69 14.19 91.16 36.54 24.64 56.69 37.99 52.67 38.49 malden yüksekti (p=0.03 ve p=0.007). IGT grubu C- Peptid düzeyleri 0., 30., 60., 90., 120., 180. ve 240. da normalden farks z, 300. da IGT grubu C-Peptid düzeyleri normalden yüksekti (p= 0.006). Normal grup ile DM grubunun karfl laflt r lmas : DM grubunun 0., 60. ve 90. daki insülin düzeyleri normalden farks zken, 30. daki insülin düzeyi normalden düflük (p=0.017), 120., 180., 240. ve 300. - daki insülin düzeyleri normalden yüksekti (p= 0.031, p=0.008, p=0.007, p=0.003). DM grubunun 0., 90., 120., 180. ve 240. daki C-Peptid düzeyleri normalden farks z, 30. ve 60. daki C-Peptid düzeyleri normalden düflük (p=0.004, p=0.004) ve 300. daki C-Peptid normalden yüksekti (p=0.007). IGT grubu ile DM grubunun karfl laflt r lmas : DM grubunun 0., 30., 60., 90., 120., 180., 240. ve 300. daki glukoz düzeyleri IGT grubundan yüksekti. 26.72 18.64 46.26 32.27 67.84 50.71 8.08 45.36 13.99 78.53 17.13 118.55 11.55 8.54 21.68 17.73 37.95 22.86 3.01 20.09 3.95 39.41 15.10 60.81 2.80 1.96 5.16 3.88 17.54 14.73 0.84 4.76 1.28 9.04 2.81 32.28 2.23 1.50 3.90 2.68 5.46 4.66 0.73 3.74 1.22 6.58 0.80 10.13 2.53 1.76 3.07 1.84 5.62 4.74 0.77 4.28 1.22 4.91 0.88 10.36 IGT grubunun 0., 30., 60., 90., 120., 240. ve 300. - lardaki insülin düzeyleri DM grubundan farks zken, IGT grubunun 180. daki insülin düzeyi DM grubundan düflüktü (p=0.042). IGT grubunun 30. ve 60. C-Peptid düzeyleri DM grubundan yüksekti (p=0.04, p=0.009). TARTIfiMA Oral Glukoz Tolerans Testi açl k kan flekeri düzeyi ile tan konulamam fl kiflilerde glikoz tolarens n de- erlendirmek için kullan lan bir testtir. Diabet tan s n n yan s ra, bozulmufl glukoz tolerans n göstermede de faydal d r. Glukozla birlikte, efl zamanl insülin ve C- peptid düzeylerinin incelenmesi ile pankreas n beta hücre fonksiyonlar n ve insülin duyarl l n belirlemeye yönelik çeflitli indeksler üzerinde çal fl lm flt r. Hermans ve ark. normal, bozulmufl glukoz tolerans olan ve diabetik gruplarda 4 farkl insülin duyarl l k testi olan HOMA, CIGMA (continious infusion of glucose with model assessment), FSIVGTT (frequently sampled intravenous glucose tolerans test) ve ITT (short insul n tolerance test) i karfl laflt rm flt r. Normal ve tip II diabeti olan hastalarda HOMA ve CIGMA testlerinin insülin duyarl l aç s ndan FSIVGTT kadar bilgi verici oldu u, buna karfl n ITT nin yetersiz kald sonucuna varm fllard r (17). Ezenwaka ve ark., HOMA indeksini kullanarak benzer açl k serum glukoz konsantrasyonu olan ve OGTT sonras nda 27 si normal glukoz tolerans, 34 ü ise tip II diabetli olarak ayr lan iki grubu karfl laflt rm fllard r. Tip II diabetli grupta ortalama açl k serum insülin düzeyi ve 30.-150. aras insülin düzeyini normal glukoz toleransl gruptan belirgin olarak yüksek bulmufllard r. HOMA kullan larak saptanan insülin duyarl l ise tip II diabetli grupta daha düflük bulunmufltur (18). Baflka bir çal flmada, normal glukoz tolerans olanlar n 2 saatlik OG TT süresince bazal de erin üzerindeki insülin alan ve HOMA de eri IGT grubundan daha düflük bulunmufltur (19). Tripathy ve ark., 5396 kifli üzerinde yapt klar Botnia çal flmas nda, insülin duyarl l n n normal glukoz toleransl gruptan IGT li ve tip II diabetli gruba do ru progressif bir azalma gösterdi ini bulmufllard r (p<0.05) (20). Matsumoto ve ark., hem obes hem de nonobeslerde IGT grubunun erken faz insülin sal n m n, normal glukoz toleransl grubun erken faz insülin sal n m ndan anlaml olarak daha düflük bulmufltur (p<0.01). Bu çal fl- 27
Göztepe T p Dergisi 17: 24-29, 2002 mada, OGTT boyunca ortalama insülin düzeyi ve HO MA de eri hem obes hem de nonobeslerde IGT grubuyla normal glukoz tolerans olan grup aras nda fark bulamam fllard r. Yine ayn çal flmada, tip II diabetli grupta açl k glukoz düzeyi 100 mg/dl yi aflt nda erken faz insülin cevab n n progressif bir düflme gösterdi i tespit edilmifltir. Bu bulgu, glukoz intolerans gelifliminde erken faz insülin sekresyonu yetersizli inin bafllang ç anormalli i oldu unu düflündürmektedir (21). 154 kifli ile yap lan bir çal flmada da, açl k serum insülin ve C-peptid düzeyleri IGT ve tip II diabetli grupta normal glukoz toleransl gruptan daha yüksek bulunmufltur (22). Haffner ve ark., 30. insülin/glukoz oran n kullanarak de erlendirdikleri insülin sekresyonu azalmas n n ve açl k serum insülini ile de erlendirdikleri artm fl insülin direncinin IGT gelifliminde haberci bulgular oldu unu belirtmifllerdir (23). Bovenholm ve ark., 31 normal glukoz tolerans, 12 IGT, 14 tip II diabeti olan 57 sveç li erkek üzerinde yapt klar bir çal flmada, bu hastalar n OGTT inde 0-30. aras nda bazal insülin de erinin üzerinde kalan insülin alan n hesaplam fllard r. Bu sonuçlara göre, erken insülin sal n m na ait bu de erlerin tip II diabetli grupta, normal glukoz toleransl ve IGT li gruba ait de erlerden daha düflük olmaya e ilimli oldu u bulunmufltur (p=0.08). Total insülin cevab ise, tip II diabetli grupta IGT grubundan daha düflük bulunmufltur. Ayn çal flmada, tip II diabetik grup açl k plazma insülin konsantrasyonu normal glukoz toleransl gruptan daha yüksek bulunmufltur (p<0.05) (24). Matsumoto ve ark. n n obes ve nonobes Japonlarda yapt klar çal flma sonucu, insülin direncini göstermek -ln glukoz için R = insülin/22.5 e formülünü önermifllerdir. Buna karfl l k Van Haeften, R=(insülin x glukoz)/22.5 formülünün Matsumoto nun formülüyle ayn sonucu verdi ini belirtmifl ve hesaplaman n daha kolay olmas nedeniyle bu formülü kullanmay önermifltir. Matsumoto da bunu desteklemifltir (25). Beta hücre fonksiyonunun 1. ve 2. faz insülin cevaplar n n de erlendirilmesinde araflt r c lar taraf ndan önerilen baflka formüller de bulunmaktad r (26). Van Haeften ve ark., I. derece akrabalar nda tip II diabetli olan grupla; I. derece akrabalar nda tip II diabet öyküsü olmayan, normal glukoz toleransl 2 grubu karfl laflt rm fllard r. Bu iki grubun ilk faz insülin cevab birbirinden farkl bulunmam fl, ancak ikinci faz insülin sal n m birinci grupta daha düflük bulunmufltur. Birinci grupta 180. daki de erlerin ortalamas 47.5 µu/ml iken, ikinci grupta 66.5 µu/ml olarak tespit edilmifltir (27). Tip II diabetli hastalar n, diabeti olmayan akrabalar yla yap lan bir çal flmada; insüline dirençli tip II diabetli hastalar n I. derece akrabalar nda, OGTT s ras ndaki 30. insülin cevab n n insüline duyarl tip II diabetli hastalar n I. derece akrabalar ndan daha düflük oldu u bulunmufltur (5.3±0.4; 7.3±0.5) (p<0.01) (28). Bozulmufl glukoz toleransl ve tip II diabetli grubun 30. insülin düzeylerinin, normal glukoz toleransl gruptan düflük bulunmas, her iki grupta görülen ilk faz insülin sal n m yetersizli i lehine yorumlanabilir. Bozulmufl glukoz toleransl grubun 180. ve 240. ; tip II diabetli grubun 120., 180., 240. ve 300. insülin düzeylerinin normal glukoz toleransl gruptan yüksek bulunmas, ine tip II diabetli grubun 180. insülin düzeyinin bozulmufl glukoz toleransl gruptan yüksek bulunmas, bozulmufl glukoz toleransl ve tip II diabetlilerde görülen insülin direncini yenmek için pankreas beta hücrelerinin ikinci faz insülin sal n m n art rd klar fleklinde yorumlanabilir. HOMA indeksi kullan larak yap lan karfl laflt rmalarda ise gruplar aras nda en belirgin fark 180. da olup, 120. ve 240. de erleri de istatistiksel olarak oldukça anlaml bulunmufltur. KAYNAKLAR 1. Chirgwin JM, Brodoff BN, Bleicher SJ: Insulin and its biosynthesis: Diabetes Mellitus and Obesity. Williams Wilkins, Baltimore, 42-116, 1982. 2. Altu T, Sencer E: fiekerli Diabet Endokrin ve Metabolik Hastal klar Semet Matbaas, stanbul, 14-56, 1970. 3. Yenigün M: nsülin ve insülinle tedavi metodlar : Her yönüyle Diabetes Mellitus. Nobel T p Kitabevi, stanbul, 326-343, 1995. 4. Given B, Mako M, Tager H, Baldwin D, Markese J, Rubenstein A, Olefsky J, Kobayashi M, Kolterman O, Poucher R: Diabetes due to secretion of an abnormal ins lin. Ne Engl J Med 302:129, 1980. 5. Basabej C, Lopez NL, Viktoria JK, Wolff FW: Insulin secretion studied in the perfused rat pancreas I: Effect of tolbutamide,leucin and arginine their interaction with diazoxide and relation to glucose. Diabetes 20:444-456, 1971. 6. Campbell IL, Hellquist LNB, Taylor KW: Insulin biosynthesis and its regulation. Clinical Science 620:449-455, 1982. 7. Yenigün M: Diabet geliflimi fizyopatolojisi: Kardiovasküler diabet. Edt. Yenigün Matbaas, stanbul, 117-129, 1997. 8. Faber O, Binder C: C-Peptide response to glukagon: A test for the residuel beta-cell function in diabetes mellitus. Diabetes 26:605-616, 1977. 9. Polonsky KS, Lecture L: The beta cell in diabetes:from moleculer genetics to clinical research. Diabetes 44:705-17,1995. 10. Cerasi E: Insul n deficiency and insulin resistance in the pathogenesis of NIDDM: is a divorce possible?. Diabetologia 38:992-97, 1995. 11. Lillioja S, Mott DM, Howard BV: Impaired glucose tolerance as a disorder of insulin action. Longitudinal and cross-sectional studies in Pima Indians. N Engl J Med 38:1217-1225, 1988. 28
A. Acun ve ark., Oral Glukoz Tolerans Testi S ras nda nsülin ve C-Peptid Düzeylerinin Efl Zamanl Karfl laflt r lmas ve nsülin Direnci Göstergesi Olarak Homa ndeksi 12. Taniguchi A, Nagasaka S, Fukushima M: Assessment of insulin sensitivity andinsulin secrection from the oral glucose tolerance test in nonobes japonese type II diabetic patients. Diabetes Care 23(9):1439-1448, 2000. 13. Matsuda M, Defronzo RA: Insulin sensitivity indices obtained from oral glucose tolerance testing. Diabetes Care 22(9):1462-1470, 1999. 14. Cretti A, Lehtovirta M, Bonora E: Assessment of ß cell function during the oral glucose tolerance test by a minimal model of insulin secretion. European Journal of Clinical Investigation 31:405-416, 2001. 15. Matthews DR, Hosker JP, Rudenski AS: Homeostasis model assessment: insulin resistance and beta-cell function from fasting plasma glucose and insulin concentrations in man. Diabetologia 28:412-419, 1985. 16. Bonora E, Kiechel S, Willeit J: Prevalance of insulin resistance in metabolic disorders: The Buruneck Study. Diabetes 47:1643-1649, 1998. 17. Hermans MP, Levy JC: Comparison of insülin sensitivity tests across a range of glucose tolerance from normal to diabetes. Diabetologia 42(6):678-687, 1999. 18. Ezenwaka CE, Davis G, Offiah NV: Insulin secretion in glucose-tolerant offspring of type II diabetes patients in Trinidal, West Indies. South Med J 94(2):223-228, 2001. 19. Cynthia M, Ferrara PHD, Andrew P, Goldberg Md: Limited value of the homeostasis model assessment to predict insulin resistance in older men with impaired glucose tolerance. Diabetes Care 24:245-249, 2001. 20. Tripathy D, Carlsson M, Almgren P, Isonaa B, Taskinen MR, Tuoni T, Groop LC: Insulin secretion and insulin sensitivity in relation to glucose tolerance: lessons from the Botnia Study. Diabetes 49(6):975-980, 2000. 21. Matsumoto K, Miyake S, Yano M, Ueki Y, Yamaguchi Y, Akazawa S, Tominaga Y: Glucose tolerance, insulin secretion, and insulin sensitivity in nonobese and obese Japanese subjects. Diabetes Care 21(4):673-674, 1998. 22. Osei K, Gaillard T, Schuster DP: Pathogenetic mechanisms of impaired glucose tolerance and type II diabetes in African-Americans: The significance of insulin secretion, insulin sensitivity and glucose effectiveness. Diabetes Care 20(3):396-404,1997. 23. Haffner SM, Miettinen H, Gaskill: Decreased insulin secretion predict the development of impaired glucose tolerance. Diabetologia 39(10):1201-1207, 1996. 24. Bavenholm PN, Pigon J, Ostenson CG and Efendic S: Isulin Sensitivity of Suppression of Endogenous Glucose Production Is the Single Most Important Determinant of Glucose Tolerance. Diabetes 50:1449-1454, 2001. 25. Matsumoto K, Miyake S, Yano M, Ueki Y, Yamaguchi Y, Akazawa S, Tominaga Y: Glucose tolerance, insulin secretion and insulin sensitivity in nonobese and obese Japanese subjects. Diabetes Care 20:1562-1568, 1997. 26. Ken CC, Chuang LM, Yoon C: Comparison of Measured and Estimated Indices of Insulin Sensitivity and (Cell Function: Impact of Ethnicity on Insulin Sensitivity and (Cell Function in Glucose-Tolerant and Normotensive Subjects. The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism 86(4):1620-1625, 2001. 27. Van Haeften TW, Dubbeldam S, Zonderland ML, Erkelens DW: Insulin secretion in normal glucose-tolerant relatives of type II diabetic subjects. Assessments using hyperglycemic glucose calmps and oral glucose tolerance tests. Diabetes Care 21(2):278-282, 1998. 28. Volk A, Renn W, Overkamp D, Mehnert B, Maeker E, Jacob S, Balletshofer B, Haring HU, Rett K: Insulin action and secretion in healty, glucose tolerant first degree relatives of patients with type II diabetes mellitus. Influence of body weight. Exp Clin Endocrinol Diabetes 107(2):140-147, 1999. 29