Factoring, bir finansman çeşidi olup en özet şekilde ile bir firmanın alacaklarını başka bir finansal kuruma devretmesi anlamına gelmektedir. Factoring sözleşmesinde 3 taraf mevcuttur; Alacaklı firma Alacakları devralan firma (factoring kuruluşu) Borçlu firma Yurtiçi factoring de Satıcı Factor Borçlu üçlüsü bulunurken uluslarası factoring anlaşmalarında dördüncü bir taraf olarak ithalatçı yada borçlunun kendi ülkesindeki Muhabir banka yer almaktadır. Bu açıdan bakıldığında, factoring tekniği uluslarası iş yapmak isteyen firmalar için güvenceli bir finansman tekniği olmaktadır. 1 2 FACTORING MALİYETLERİ Factoring kuruluşu, alacakların tahsil edilme riskini üstlenme karşılığında belli bir komisyon talep etmektedir. Komisyon oranı, alacağın miktarına, varsa müşteri ile olan önceki ilişkilere ve alacağın tahsil edilebilme riskinin büyüklüğüne göre belirlenmektedir. Eğer bir factoring anlaşmasında alacak miktarı 10000$ ise ve komisyon oranı da %2 olarak belirlenmiş ise bu durumda factoring firması satıcı firmaya 9800$ öder ve 200$ ı da komisyon olarak elinde tutar. Satıcı A firması, alıcı Z firmasına 100,000 YTL. tutarında 2 ay vadeli olarak mal satmıştır. Türkiye de tam hizmet factoringi uygulayan factoring şirketi bu satış için A firmasıyla factoring anlaşmasına varmıştır. A firmasına bu alacak için yapacağı ön ödeme, fatura toplamının %80 dir. Factoring şirketi hizmetleri için %2 oranında factoring komisyonu almaktadır. Bu komisyonun peşin olarak değil sonradan alınması üzerine anlaşmaya varılmıştır. Factor, ön ödemeler için aylık % 6 oranında faiz uygulayacağını belirtmektedir. Alacakların %100 ünün tahsil edilememe riskine karşı ise %2 lik bir risk primi de talep etmektedir. 3 4 Çözüm; Satış Tutarı : 100, 000 TL Vade süresi : 2 ay Ön Ödeme : %80 * 100,000 = 80,000 TL Ön Ödemenin Faizi: %6 * 2 * 80,000 = 9,600 TL Ön Ödeme Faizi Üzerinden BSMV: %5 * 9,600 = 480 TL Factoring Komisyonu: %2 * 100,000 = 2,000 TL Factoring Komisyonu Üzerinden BSMV: %5 * 2,000 = 100 TL Risk Primi: %2 * 100,000 = 2,000 TL. Toplam Giderler = Ön Ödeme Faizi + Ön Ödeme Faizi Üzerinden BSMV + Factoring Komisyonu + Factoring Komisyonu Üzerinden BSMV + Risk Primi Toplam Giderler = 9,600 + 480 + 2,000 + 100 + 2,000 = 14,180 TL Ön Ödeme oranı:%80 Factoring Komisyonu:%2 Factoring Faizi:%90 /YIL Vade: 30 gün BSMV :%5 ABC işletmesi 200.000,TL lik faturasını %80 ön ödemeli olarak factoringe, komisyon ve bsmv si kesilerek devrediyor. Temlik Edilen fatura tutarı:200.000 tl Komisyon tutarı:2.000 tl Komisyon BSMV si:100 tl Yapılacak Ön ödeme:160.000 Komisyon ve BSMV:2.100 TL Ödenecek tutar:157.900 tl 5 6 1
30 gün sonra kullandırılan ön ödeme için hesaplanan faiz: Günlük vade farkının yüzde olarak belirlendiği durumlarda,standart da vade farkının hesaplanmasına dair bir yönlendirme yer almamıştır.böyle bir durumda faiz iç iskonto yöntemi ile hesaplanabilir. İç iskonto yöntemi, senet üzerindeki vadeye kadar olan gün farkı ve faiz (iskonto) haddi dikkate alınarak senedin hali hazır değeri üzerinden iskonto tutarı hesaplaması esasına dayanmakta olup, hesaplamada aşağıdaki formül kullanılır. F= A - (A.360) = A.m.t (m.t) + 360 m.t.360 F: Hesaplanan iskonto tutarı, A: Senedin nominal değeri, t: Senedin vadesine kalan gün sayısı, m: Faiz (iskonto) oranı örneğimize dönersek; F:157.900*0,90*30/360=11.842tl Faizin BSMV si:592,1 Toplam Maliyet=2.100+12.434,1=14.534,1 Factör kalan bakiyeyi=40.000-12434,1=27.565,9 tl ödeyecektir. 7 8 Factoring anlaşmaları bir defaya mahsus olmayabilir. Eğer alacaklarını devreden satıcı firma ile factoring firması yapmış oldukları anlaşmadan memnun kalırlarsa ilerideki factoring anlaşmalarında da beraber çalışabilirler. Bunun sonucunda factoring firması bu tip müşterileri için bir kredi hesabı açar ve satıcı firma finansman gereksinimlerini bu hesaptan karşılayabilirler. bazı durumlarda da factoring firması olası zararlara karşı müşterinin hesabından belli bir rezerv ayırabilir. Factoring işlemleri borçlu firmanın bulunduğu yer itibariyle yerel ve uluslararası olmak üzere ikiye ayrılmaktadır 9 10 Yerel factoring sözleşmeleri, sözleşmede yer alan tüm tarafların aynı ülkede bulunduğu sözleşme türleridir. Yerel factor, satıcı firmanın ülke içinde yaptığı taksitli yada kredili satışlarla ilgili her türlü muhasebe kayıtlarının tutulması, ülke içindeki alacaklarının tahsil ve takibi, ek finansman temini, firmanın ülke içindeki potansiyel ve mevcut müşterilerinin mali durumları hakkında bilgi toplanması ve piyasa araştırmaları yapılması hizmetlerini sunmaktadır. Yerel factoring işlemlerinde ilişki, satıcı firmanın factoring şirketine başvurusuyla başlar ve factoring şirketi başvuruyu değerlendirirken aşağıda belirtilen kriterleri gözönüne alır. *Kaliteli ürün ve hizmet *Nitelikli bir yönetim kadrosu *Standart müşteri koşulları *Konsinye satış olmaması *Asgari mahsup hesabı *Büyüme potansiyeli *Belirlenmiş borçlular *Uzun vade olmaması *Taksitle ödeme yapmış olmaması 11 12 2
Uluslararası factoring, üretici firmanın yurt dışı satışların da kullandığı bir finansman tekniğidir. Özellikle 1992 yılında tek pazara geçen Avrupa, uluslararası factoring için önemli bir Pazar oluşturmaktadır. Uluslararası anlaşmalarda alacakların tahsil edilmeme riski yerel anlaşmalara nazaran daha fazla olduğu için uluslararası factoring anlaşmaları da yerel factoring anlaşmalarına göre hacim olarak oldukça yüksektir. 13 14 İhracatçının ithalatçı firma hakkında bilgi edinmesi yurtiçi bir müşteri ile ilgili bilgi edinmesine nazaran daha zordur. İhracatçı ithalatçı hakkında referans elde edemeyebilir, ancak yurtiçi anlaşmalarda firmalar hakkında referans edinmek daha kolaydır. Dış ticarette, vadeler genelde uzundur ve vadelerin uzun olması da riski artıran faktörlerden biridir. Bu nedenlerin dışında uluslararası ticarette riski artıran diğer bir etkende ülke riskidir. Özellikle gelişmemiş veya gelişmekte olan ve yüksek enflasyona sahip ülkelerde ülke riski gelişmiş ülkelere nazaran oldukça fazladır. Uluslararası factoring anlaşmalarında yabancı bir ülkedeki satıcı, alacaklarını satma isteğiyle, bir başvuru formu doldurarak yerel factoring kuruluşuna başvurur. Bu bilgileri alan factor kuruluşu satıcının malları yollayacağı ülkede alıcı firma adına çalışan muhabir factor e satıcı bilgi formu nu eksiksiz olarak doldurup gönderir. Bunun yanında alıcıların ödeme gücünü ve diğer bilgileri kapsayan kredi ön inceleme formu nu da birlikte iletmektedir. Belgeleri incelendikten sonra muhabir factor değerlendirme sonuçlarını yerel factor e gönderir ve yerel factor bu değerlendirmeler ışığında satıcıya alacakların tümü veya belli bir kısmını alıp almadığını bildirir. Bu uzun sürecin sonunda yerel factoring kuruluşu ve satıcı firma, alıcıların kredi değerlendirmesi üzerinde anlaşmaya vardıklarında factoring anlaşması imzalanır. 15 16 Yerel ve yabancı factoring kuruluşları arasındaki ilişki factorler arası anlaşma ile kurulmakta ve bu anlaşmada tarafların beklentileri açıkça belirtilir. Yerel factoring firması, muhabir factor ün verdiği garantiyle kendi sigortalamaktadır, çünkü factoring anlaşmalarında yerel factoring kuruluşu nihai sorumlu durumundadır. Factoring şirketi bu kriterleri göz önüne alıp değerlendirmesini yaptıktan sonra alacakları teslim alıp almama kararını verir. Factoring firması factoring anlaşmasına girmeyi kabul ederse alacaklarını devreden firma, faturaların bir kopyası, diğer sevk evrakları kopyası ile birlikte doldurduğu Alacakların devir belgesi ni factoring şirketine gönderir. Factoring şirketi, Fatura ve Alacak Senetleri raporunu satıcıya geri göndererek fatura ve alacak senetlerinin alındığını onaylar. Son olarak da, kayıtların deftere işlendiğini bildirir ve belgeleri satıcıya gönderir. 17 18 3
Factoring hizmetinden faydalanan firmalar, genelde satış bedellerinin tahsili ile ilgili problemlerini factoring şirketlerine devrederek önemli sayılabilecek avantajlar elde ederler. Bu avantajlar; 19 20 Factoring anlaşmalarında kredili satış toplamının büyük bir kısmı satıcı firmaya anında nakil olarak, kalan kısmı ise alacağın tahsilinden sonra ödenmektedir. Bu durum, satıcı firmaya kısa vadeli bir finansman olanağı sağlar ve finansman kaynağı da için kullanılabilir işletme sermayesine dönüştürebilir. Bunun yanında factoring hizmeti satıcı firmaya nakit akışlarını kontrol altında alma imkanı da sağlamaktadır ve şirket düzgün nakit akışı sayesinde üretimin artırılması, araştırma-geliştirme giderlerine daha fazla pay ayırma, yeni pazarlama imkanlarının araştırılması türünden konular üzerinde daha fazla yoğunlaşabilmektedirler. Factoring anlaşmalarının satıcı firmalara sağladığı en önemli faydalardan biri de yapılan satışlara ve alacaklarla ilgili muhasebe kayıtlarının factoring firması tarafından üstlenilmesi ve satıcı firmayı önemli bir yükten kurtarmasıdır. Bu sayede, satıcı kredili mal alan her müşterisi için ayrı hesap açma ve bu hesapları izleme zorunluluğundan kurtulabilmektedir. Sağlanan bu hizmetin gerekliliği olarak factor şirketleri daha gelişmiş donanımlara(bilgisayar, haberleşme sistemi) sahip olmak zorundadır. Factoring şirketleri satıcı firmanın muhasebesini tutma hizmetine karşılık ek bir komisyon talep edebilirler ya da varılan karşılıklı anlaşma sonucu bu hizmet factoring komisyonunun içine dahil edilebilir. 21 22 Factoring kuruluşu alacakların tahsil edilme hizmetinin yanında vadesinde ödenmeyen alacakların takibini ve hukuki işlemlerin yürütülmesini de üstlenen factoring firması, satıcı firmanın günlük veya aylık nakit girişinin nakit çıkışlarını denegeleyebilmesi imkanınıda sağlamaktadırlar. Factor, vadeli satışlardan doğan alacaklara ödeme garantisi vermektedir. Satıcı firmadan alacaklarını satın almadan önce borçlu firmaların kredibilitesini araştıran factoring şirketi, alacakların ödenmeme riskinin tamamını üstlenmektedir. Ayrıca, factor başlangıçta kabul edilmiş limitler içerisinde satıcıya karşı korunma hizmeti sunarak alıcının iflası ya da ödeme güçlüğüne düşmesi halinde zorluklarla karşılaşmasını önlemektedir. 23 24 4
Factoring işlemleri sağladığı avantajlar yanında sakıncaları da vardır. Factoring özellikle küçük şirketler için pahalıya mal oluyor. Çünkü öncellikle müşteri factoring şirketine sağlanan avantajlar için bir karşılık ödüyor. Factoring şirketinde ön ödeme nedeniyle faiz tahakkuk ettirmekte ve bunula birlikte ödememe riskini üstlenebilmesi nedeniyle de delkrede harcı" denilen bir komisyon almaktadır. Factoring türünü belirleyen en önemli konu, satıcı firmanın factoring işlemi karşılığında aldığı hizmetin ödeyeceği bedele değer olduğuna karar vermesidir. Verilen hizmetin çeşidine göre factoring 6 türde incelenebilir. Geleneksel Factoring Rücu etme esasına dayanan factoring Vadeli Factoring İskontolu Factoring Açık Factoring Gizli Factoring 25 26 Factoring şirketinin factoring işleminin sunduğu tüm fonksiyonları ve buna bağlı olarak oluşan ticari riskleri üstlendiği factoring türüne geleneksel ya da gerçek factoring denir. Geleneksel factoring ler de ödememe gibi riskleri factoring şirketi tarafından üstlenilmemektedir. Geleneksel factoring de, factoring şirketi daha fazla risk üstlendiği işin riski minumuma indirebilmek amacıyla ciddi bir araştırmak factoring şirketinin kendisi tarafından yapılabilirken uluslararası factoring genel olarak muhabir factoring kuruluşu tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu tür factoring antlaşmasında factoring şirketi herhangi bir şekilde ticari risk üstlenmemektedir. Alacaklar factoring şirketine devredildiği halde, borçlu firmanın ödemede bulunmaması halinde factoring şirketi ödeme yapması için tekrar satıcıya başvurabilir.rücu esasına dayanan factoring türünde geleneksel factoring de olduğu gibi satıcı ve borçlu firma hakkında araştırma yapma yükümlülüğü factoring şirketine aittir. 27 28 Bu tür factoring hizmetlerinde ticari riskin üstlenilmemesi nedeniyle alınacak komisyon geleneksel factoring ile karşılaştırıldığında daha az olmaktadır. Vadeli factoring de ticari işlemlerde çok sık rastlanan ay sonunda toplu tahsilat yapılmasıdır. Tahsilat oranı,satıcı firmanın aylık kredili satışlarının ortalama vadesi üzerinden belirlenmektedir. Vadeli factoringe de iki türlü ödeme bulunmaktadır. Özellikle mevsimi satışların olduğu endüstrilerde factoring şirketi satıcı firmaya ancak alacağı müşteriden tahsil ettikten sonra tahsil etmektedir. Daha önceki tahsilat süreleri dikkate alınarak belirlenen bir tarihte ödeme yapılır. 29 30 5
İskontolu factoring de malın tesliminden hemen sonra fatura bedelinden iskontolu faizi düşüldükten sonra satıcıya bir avans ödemesi yapılmaktadır.iskonto faiz oranı belilenirken uluslararası piyasalarda uygulanan LIBOR (London Interbank Offer Rate) oranı esas alınmaktadır. Açık factoring de satıcı firma borçlu firmaya alacağın factoring şirketine devredildiğini bildiren bir yazı gönderir. Bu sayede borçlu firmanın habersiz olarak ödemeyi yanlışlıkla satıcı firmaya yapması önlenmiş olur. Açık factoring de factoring şirketi yeni alacaklı olarak ortaya çıktığı için borçluya kendi adına ihtarda bulunmakta ve alacağı bizzat kendi tahsil etmektedir. 31 32 2013 sonunda faaliyette bulunan 76 faktoring şirketinin toplam aktifleri 21,8 milyar TL, toplam faktöring alacakları brüt 21,1 milyar TL ye ulaşmış, öz kaynakları 4,0 milyar TL yi bulmuştur. Bu şirketler arasında 40 şirketin pazar payı %1 in altında, 14 şirketin pazar payı %2 nin üzerindedir. Üç şirket, Yapı Kredi Faktoring, Garanti Faktoring ve Deniz Faktoring, toplam %28,6 pay ile liderliklerini sürdürmektedirler. Çok farklı büyüme/küçülme performansları sonucunda 2013 yılında diğer şirketlerin sıralamalarında dikkat çeken değişiklikler olmuştur. 2013 yılında faktoring şirketlerinin toplam varlıkları %20 artış gösterirken finansal kiralama şirketlerinin varlıkları %40, finansman şirketlerinin ise %37 artış gösterdiğinden bu grubun içinde faktoring in payı %36,8 den %34,1 e düşmüştür 33 34 Finansal kiralama sektörü büyük ölçüde sat-geri kirala işlemleri ve inşaat sektörünün canlı kalmasına bağlı olarak inşaat makinalarının leasingi ile büyümüştür. Faktoring sektöründe şirket sayısı 5 eksilmiş, 3 artmış, sonuçta toplam şirket sayısı 76 olmuş, 2014 yılında tekrar 77 ye yükselmiştir. 35 6