KONGRE-KURULTAY-SEMPOZYUMLARDAN Bu dönem Çalýþma Programýnda yer alan 24 kongre kurultay sempozyumlarýmýzý tamamlamýþ bulunuyoruz. Etkinliklerimizin sonuç bildirgeleri kamuoyuna açýklanmýþ, bildiri kitaplarý yayýmlanarak ilgililerin bilgisine ve kullanýmýna sunulmuþtur. V. ENDÜSTRÝ-ÝÞLETME MÜHENDÝSLÝÐÝ KURULTAYI SONUÇ BÝLDÝRGESÝ V. Endüstri-Ýþletme Mühendisliði Kurultayý, TMMOB Makina Mühendisleri Odasý adýna Zonguldak Þube yürütücülüðünde 9-10 Aralýk 2005 tarihinde Karadeniz Ereðli Erdemir Kültür Merkezinde meslektaþlarýmýz, öðrencilerimiz ve ilgili kurum ve kuruluþlardan temsilcilerin katýlýmý ile gerçekleþtirilmiþtir. 474 katýlýmcý ile gerçekleþtirilen kurultayda, 7 oturum dahilinde 31 bildiri sunulmuþ, Endüstri-Ýþletme Mühendisliði nin Geleceði ve Ýþ Yaþamýnda Endüstri- Ýþletme Mühendisliði konulu iki panel, Endüstri- Ýþletme Mühendislerinin (EÝM) Örgütlenmesi konulu bir forum ve EÝM lerin Yetki ve Sorumluluk Alanlarýnýn Hayata Geçirilmesi konulu özel oturum gerçekleþtirilmiþtir. Kurultay kapanýþ oturumunda, Kurultay etkinlikleri sýrasýnda ortaya çýkan görüþ ve öneriler doðrultusunda oluþturulan sonuç bildirgesi oybirliði ile kabul edilmiþ ve kamuoyuna duyurulmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. TMMOB temel ilkeleri arasýnda yer alan, ülke, kamu, meslek ve meslektaþ sorunlarýnýn ayrýlmazlýðý ilkesinden yola çýkarak, daha saðlýklý iþleyen bir iletiþime sahip, tüm EÝM leri kucaklayabilen, EÝM görev ve yetkileri konusunu MMO ve TMMOB Genel Kurullarý ile platformlarýna taþýyabilecek, amacýný netleþtirmiþ bir EÝM örgütlenmesi için yapýlacak çalýþmalar 5 ana baþlýkta toplanmýþtýr. 1 EÝM MESLEK ÖRGÜTLENMESÝ; - Daha saðlýklý iþleyen bir örgütlenme ile Meslek Dalý Ana Komisyonu (MEDAK) ve Meslek Dalý Komisyonu (MDK) yapýlanmalarý amaçlarýný net olarak ortaya koymalýdýr. - MEDAK ve MDK yapýlanmalarýnýn, daha etkili iþleyebilmesi ve sürekliliðin saðlanmasý için günün ihtiyaçlarýna göre kendini yenilemesi, gerekirse yönetmeliðin tekrar gözden geçirilerek, gerekli deðiþikliklerin yapýlmasý saðlanmalýdýr. TMMOB kurullarýnda büyük/küçük oda ve oda sayýlarýnýn tartýþýldýðý bir dönemde etkin bir MEDAK/MDK örgütlenmesi tartýþmalarýn önünü açacak bir model olacaktýr. - MEDAK tarafýndan, yönetmelikte yapýlmasý gereken deðiþiklikleri tespit etmek amacýyla, kurultaydan çýkan sonuçlarý da deðerlendirecek bir çalýþma yapmalý, oluþan öneriler Oda Genel Kuruluna taþýnmalýdýr. - MEDAK ve MDK larýn iþleyiþini kolaylaþtýrmak amacýyla, her þubede en az bir, merkezde ise en az üç EÝM teknik görevli istihdamý saðlanmalýdýr. EÝM mesleðinde çalýþanlarýn yoðun olduðu bölgelerde Oda Þube Yönetimlerinde doðrudan bu meslek dalýndan mühendislerce temsil edilmeleri örgütlenmenin önünü açacaktýr. - MEDAK tarafýndan, Odanýn karar alma süreçlerinde katýlýmcýlýk anlayýþý gereði, her 3
þubenin EÝM meslektaþ toplantýlarý yapmasý saðlanmalý, toplantýya þube genelinde üye olsun/ olmasýn tüm EÝM ler davet edilmelidir. - MEDAK yönetmeliðinde yer aldýðý halde yapýlamayan, Meslek Dalý Danýþma Kurullarýnýn düzenli olarak toplanmasý saðlanmalýdýr. - Þube genel kurullarýndan sonra MEDAK, EÝM Danýþma Kurulunu toplamalý, izlenecek politika ve yöntemler hakkýnda öneriler oluþturarak, Oda Genel Kuruluna, Odanýn karar alma süreçlerinde demokratik ve katýlýmcý anlayýþýndan yola çýkarak, önerilerini taþýmalýdýr. - EÝM alanýnda yayýnlarýn azlýðý göz önüne alýnarak, kitap yayýný konusunda giriþimlerde bulunulmalý, þubeler ve merkezde istihdam edilecek EÝM teknik görevlilerinin bu konuda çaba sarf etmesi saðlanmalýdýr. Üniversitelerin EÝM Bölüm Baþkanlarý ile toplantýlar düzenlenerek üniversite desteði saðlanmalý ve konunun uzmanlarýndan destek alýnmalýdýr. - EÝM EL KÝTABI Projesi, önümüzdeki yýl hayata geçirilmeye çalýþýlmalý, bu amaçla bir komisyon kurulmalýdýr. 3- EÐÝTÝM - MEDAK dönem baþýnda hazýrladýðý Çalýþma Programýnýn, Oda Merkezinin hazýrladýðý Çalýþma Programý içerisinde yayýnlanmasýný saðlamalýdýr. - Kurultay kapsamýnýn belirlenmesinde, günün koþullarýna göre deðiþebilen mesleki geliþmeler ve mesleki problemlerin yaný sýra toplumsal yaþamýn mesleðimize yansýmasý sonucu dünyadaki ve Türkiye deki geliþmeler de göz önünde bulundurulmalýdýr. - Sonuç bildirgelerinin takipçisi yine MEDAK ve MDK lar olacaktýr. 2- ÝLETÝÞÝM ve YAYIN - Ýþler bir MDK oluþumu ile mevcut EM dergisine azami katký saðlanmalýdýr. - Merkezi ve aylýk süreli bir EÝM/MEDAK Bülteni yayýmlanmasý saðlanmalýdýr. - EÝM ler ile ilgili verilebilecek eðitim konularý tespit edilmeli, eðitmenler belirlenerek, þubelerde verilmekte olan mevcut eðitimler de dahil eðitim süreleri ve içeriklerinde standartlar oluþturulmalýdýr. MÝEM kapsamýnda henüz var olmayan EÝM uzmanlýk eðitimleri, gerek aþaðýda EÝM YETKÝ SORUMLULUKLARI maddesinde belirtilen yetkilere gerekse mesleki tanýnýrlýk alanýnda AB müktesebatýndaki geliþmelere göre düzenlenmelidir. Bu amaçla bir komisyon çalýþmasý baþlatýlarak MEDAK ve MDK larýn etkin katýlýmý saðlanmalýdýr. 4- EÝM YETKÝ SORUMLULUKLARI - Geçen dönem MEDAK eþgüdümünde Þube MDK larý tarafýndan yapýlan çalýþtaylar ile aþama kaydedilen aþaðýdaki altý konuda çalýþmalarýn devam ettirilmesi saðlanmalý; yeni MEDAK oluþumu da bu konunun takipçisi olmalýdýr. - Mevcut web sitesi, Þube MDK larýnýn da katýlýmýný saðlayan ayný zamanda veri güncellemelerine olanak saðlayabilen bir dinamik yapýya ivedilikle kavuþturulmalýdýr. Bu web sitesinde forum, anketler, iþ ilanlarýna yer verilmesi, sitenin, Oda dýþýnda örgütlenmiþ elektronik posta listelerine baðlantýlar içermesi saðlanmalýdýr. - Ýþ Saðlýðý ve Güvenliði konusunda, Ýþ Saðlýðý ve Ýþ Güvenliði ile Ýlgili Mühendis ve Teknik Elemanlarýn Görev, Yetki ve Sorumluluklarý Yönetmeliði nde EÝM ne özgü ve farklý bir sertifikalandýrma ile bazý konularda yetki edinmesi talebimizin takibi MEDAK ve MDK larca yapýlmalýdýr. OHSAS 18001 gibi güvence sistemlerinin kurulmasýnda ve ilgili kurumsallaþmanýn belgelendirilmesinde 4
(akreditasyonunda) belirli þartlarý yerine getirmeleri halinde, EÝM meslek dalýnýn yetki önceliði olmasý gereði savunulmalýdýr. - Stratejik Planlama konusunda, Kamu Yönetiminin Temel Ýlkeleri ve Yeniden Yapýlandýrýlmasý Hakkýnda Kanun taslaðýndaki düzenlemeler EÝM lerin bu alandaki kamusal yetki talepleri konusunda fýrsatlar sunmaktadýr. Mevzuatýn þekillendirilmesi sýrasýnda belirli þartlarý yerine getirmeleri halinde, EÝM lerin yetkilendirilmesi için TMMOB nin müdahil olmasý saðlanmalýdýr. - Fizibilite ve Yatýrým Teþvikleri konusunda, bankalar ve finans kurumlarýnýn kredileri ve teþvik uygulamalarýnda aranan koþul olan fizibilite etüdü çalýþmalarýnýn, gerekli koþul ve aþamalarý tamamlayarak belgelendirilmiþ EÝM lerce onaylanarak geçerli olacaklarý yolunda düzenlemelere gidilmesi talep edilmelidir. - Enerji Verimliliði: Oda üyesi endüstri mühendisleri olarak EÝEÝ ve TMMOB tarafýndan hazýrlanacak ikincil mevzuatla enerji verimliliði uzmanlýðý hizmetinin endüstri mühendislerince de yapýlmasýný saðlayacak düzenlemeler yapýlmalýdýr. - Ýþ Deðerleme ve Ücret Sistemleri - Belgelendirme Sistemleri - Bu yetki ve sorumluluk alanlarýna ek olarak önümüzdeki dönemde yetki talebinde bulunulacak çalýþma alaný olarak Proje Yönetimi konusunun üzerinde durulmasý önerilmektedir. - Þube MDK larýnda yetki ve sorumluluklarla ilgili yasa ve mevzuat üzerinde çalýþacak komisyon/ çalýþma gruplarýnýn kurulmasý saðlanmalý, MEDAK bu konuda merkezi bir rol üstlenmeli, görev daðýlýmýný ve eþgüdümü saðlayýcý olmalýdýr. 5- ÜNÝVERSÝTE, SANAYÝ VE ODA ÝLÝÞKÝLERÝ - Üniversitelerin EÝM bölüm baþkanlarý ile en azýndan iki yýlda bir toplantý düzenlenmeli, MMO da EÝM lere yönelik olarak düzenlenecek Meslek Ýçi Eðitimler konusunda Üniversitelerin tam desteði saðlanmalýdýr. Benzer þekilde okul sonrasý çalýþma yaþamlarýnda edinilen birikim ve deneyimler MMO tarafýndan üniversitelere aktarýlabilmelidir. - Üniversitelerde EÝM Giriþ derslerinde ODA, MEDAK ve MDK larýn tanýtýmýnýn yapýlmasý saðlanmalýdýr. - KOBÝ lerde verimliliðin artýrýlmasý amacý ile gerek iþyerlerinin tarama süreçlerinde gerekse bu tarama süreci sonrasý geliþtirilecek projelerde, üniversite, sanayi ve Oda iliþkilerini oluþturacak giriþimler, ilgili yönetmelik deðiþiklikleri ve protokoller gerçekleþtirilmelidir. Örneðin KOSGEB yönetmeliklerinde TMMOB ve baðlý odalarla ortak projeler geliþtirilmesine olanak saðlayacak deðiþiklikler saðlanmalýdýr. Söz konusu önerilerin 2006-2007 döneminde MMO içinde hayata geçirilebilmesi amacýyla Kurultay sonrasýnda, mevcut MEDAK koordinatörlüðünde oluþturulacak bir çalýþma grubu, MMO Genel Kurulu na kadar geçecek 4 aylýk dönemde görev alarak, çalýþtaydan çýkan konularý takip etmeli; ayný zamanda MEDAK yönetmeliði ile ilgili, kurultaydan çýkan sonuçlarý deðerlendirerek bir çalýþma yapmalý ve oluþan öneriler Oda Genel Kuruluna taþýnmalýdýr. Bu komisyonun çalýþmalarýnýn Þube Genel Kurullarýndan sonra ve MMO Genel Kurulundan önce Ankara da toplanacak EÝM Danýþma Kurulunda tartýþýlarak 2010 yýlýna dek EÝM örgütlenmesinin yol haritasýnýn çýkarýlmasý gerektiðine inanmaktayýz. Sonuç olarak, aydýnlýk ve üretken bir gelecek adýna, ülke insanýnýn yaþam kalitesinin yükseltilmesinde önemli rolü olan EÝM mesleðinin örgütlü etkisini artýrmak için tüm meslektaþlarýmýzý Oda çatýsý altýnda buluþmaya çaðýrýyoruz. Sen yoksan bir eksiðiz. TMMOB Makina Mühendisleri Odasý 5
TMMOB SANAYÝ KONGRESÝ 2005 BÜYÜK BÝR KATILIM VE ÝLGÝYLE TAMAMLANDI TMMOB adýna Odamýz sekretaryalýðýnda, "Sanayileþme Ýstihdam-Refah" baþlýðý ile düzenlenen TMMOB Sanayi Kongresi 16-17 Aralýk 2005 tarihlerinde Ankara Milli Kütüphane Toplantý Salonu'nda büyük bir katýlým ve ilgiyle tamamlandý. Kongre saygý duruþu ve açýlýþ konuþmalarýyla baþladý. Sýrasýyla Kongre Yürütme Kurulu üyesi Yavuz BAYÜLKEN, Oda Yönetim Kurulu Baþkanýmýz Emin KORAMAZ, TMMOB Yönetim Kurulu Baþkaný Mehmet SOÐANCI ve Sanayi ve Ticaret Bakaný Ali ÇOÞKUN konuþma yaptýlar. 400'ü aþkýn katýlýmcýyla gerçekleþen kongrede toplam 15 bildiri, rapor ve deðerlendirmeler sunuldu. Kongrenin ilk gününde birinci oturumda "1923'ten Günümüze Türkiye'nin Uluslar arasý Ýþ Bölümündeki Yeri", ikinci oturumda "KOBÝ'lerin Sanayideki Yeri ve Önemi", üçüncü oturumda "OSB, Küçük Sanayi Siteleri, Endüstri Bölgeleri ve Teknoparklar", ikinci günde dördüncü oturumda "Yeni Sanayileþme Modeli, Küresel Üretim, Ýhracata Yönelik Sanayileþme; Fason Üretim ve Taþeronlaþma" beþinci oturumda "Sanayide Ýstihdam ve Sendikalaþma" altýncý oturumda "Sanayi Politikalarýna Ýliþkin Geleceðe Bakýþ" ve son oturumda "Kongre Öncesi Etkinlikler, Tartýþma ve Genel Deðerlendirme" baþlýðýndaki konular masaya yatýrýlarak deðerlendirildi ve tartýþmaya açýldý. Oda Baþkaný Emin KORAMAZ'ýn yönettiði son oturumda katýlýmcýlar söz alarak Kongreye dair düþünce, deðerlendirme ve önerilerini dile getirdiler. Konusu "SANAYÝLEÞME-ÝSTÝHDAM-REFAH" olarak belirlenen kongrenin amacý ve kapsamý; "TMMOB Sanayi Kongresi 2003'te, "Küreselleþme ve AB Süreçlerinin Ülke Sanayi ve Mühendislerine Etkileri" baþlýðý altýnda sanayimizin küreselleþme ve AB sürecindeki durumu ile bu sürecin mühendislere etkileri incelenerek, çözümler önerilmiþti. Ülkemizde IMF ve Dünya Bankasý tarafýndan belirlenen politikalarýn uzun yýllardan beri uygulanmasý sanayileþmemizi olumsuz etkilemiþ, ihracatýmýzý ithalata baðýmlý hale getirmiþ, bir dizi ekonomik krize neden olmuþtur. Bu politikalar bilimi ve teknolojiyi dýþlayarak, ucuz iþgücünü sanayinin temel rekabet aracý haline getirmiþtir. Büyümede rekorlarýn kýrýldýðý iddia edilen dönemde iþsizlik artmýþ, emekçi halkýmýzýn gelir düzeyi düþmüþ, gelir daðýlýmý çalýþanlar aleyhine bozulmuþtur. Özetle çalýþanlar açýsýndan zaten var olan sorunlarýn daha da artmasýna ve aðýrlaþmasýna neden olmuþtur. Bu durumda, sanayileþmenin istihdam yaratacaðýna, istihdamýn da gelir düzeyini yükselteceðine iliþkin savlarýn ancak belli koþullarda geçerli olabileceðini bir kez daha gündeme getirmek zorunluluðu doðmuþtur. 6
Uluslararasý kuruluþlarýn dayattýklarý yeni liberal politikalar, Avrupa Birliði'ne adaylýk sürecinin de baskýsýyla tek seçenek olarak sunulmaya devam edilmektedir. Bugüne kadar izlenen ve sermaye kesimlerinin kollanýp geliþtirilmesine yönelik politikalarýn yerine, ekonominin ve sanayinin halkýmýzýn çýkarlarý doðrultusunda planlanmasýný savunan, mevcut politikalarýn gerçek yüzünü sergilemeyi bir sorumluluk olarak kabul eden TMMOB, Oda komisyon ve bilim insanlarýnýn katkýlarýyla Sanayileþme - Ýstihdam - Refah iliþkisini yeniden gündeme getirmektedir. Bu çerçevede sanayileþme kavramýnýn farklý tarihsel dönemlerde içerdiði anlamlar, uluslararasý iþbölümünde sanayi kavramýnýn önemi, sanayileþmenin evreleri, üretimde katma deðerin küresel paylaþýmý ve ülkemizin uluslararasý iþ bölümündeki yeri, yeni sanayileþme modeli olarak tanýmlanan küresel üretim, ihracata yönelik sanayileþme, fason üretim ve taþeronlaþma, taþeronlaþma sürecinin istihdama etkileri, kamu politikalarýnda dönüþüm, yeni teknolojiler ve istihdam, refah ve bölüþüm sorunlarý ile KOBÝ'lerin sanayideki yeri, Organize Sanayi Bölgeleri, Küçük Sanayi Siteleri, Endüstri Bölgeleri ve Teknoparklar ele alýnacaktýr" þeklinde belirlenmiþti. Bu çerçevede yürütülen kongre dinamikti, baþarýlýydý. Oda Baþkaný Emin KORAMAZ, açýlýþ konuþmasýnda þunlarý söyledi; Sayýn Bakaným, Sayýn Birlik Baþkaným, TMMOB'ye baðlý Odalarýn Sayýn Baþkan ve Yöneticileri, Sayýn Hocalarým, Sayýn Katýlýmcýlar, Sevgili Basýn Mensuplarý, Hepinizi Makina Mühendisleri Odasý Yönetim Kurulu ve þahsým adýna saygýyla selamlýyorum. TMMOB adýna Odamýzýn düzenlediði Sanayi Kongresi 2005'e hoþ geldiniz. 2 yýllýk zaman dilimlerini kapsayan her çalýþma dönemimizde, meslek ve uzmanlýk alanlarýmýzla ilgili geliþmeleri ve sorunlarýmýzý tartýþmaya açmak, görüþ ve önerilerimizi yetkililere iletmek, kamuoyunu bilgilendirmek amacýyla ulusal ölçekte Kongre, Kurultay ve Sempozyum düzeyinde bir dizi etkinlik düzenliyoruz. Bu etkinliklerle yeni teknolojileri ve sektörel geliþmeleri tanýma ve üretilen bilgiyi paylaþmayý, yaygýnlaþtýrmayý ve meslek alanlarýmýzdan hareketle toplumsal yaþamý olmasý gereken normlara ulaþtýrmayý hedefliyor, dünyadaki ve ülkemizdeki geliþmeleri tartýþýyor, çözüm Birlik Yönetim Kurulunun Sanayi Kongresi'ni düzenleme görevini 80'li yýllardan beri Odamýza vermesiyle bugün Odamýz böylesi bir görevi yerine getiriyor olmanýn onurunu yaþamaktadýr. Üreten, sanayileþen, demokratik ve baðýmsýz bir Türkiye için Makina Mühendisleri Odasý bu kongreleri yapmaya, bu onurlu görevi üstlenmeye bundan sonra da devam edecektir. Kongremizin gerçekleþmesine katký veren kongre düzenleme ve yürütme kurulu üyelerine, örgütümüzün deðerli yöneticileri ve çalýþanlarýna, kongre sekretaryasýna, kongremizin bildiri sahiplerine, kongremize destek veren kiþi, kurum ve kuruluþlara ve tüm katýlýmcýlara teþekkür ediyoruz. 7
için ülkemiz lehine öneriler geliþtiriyoruz. Bu amaçla konunun tüm taraflarýný bir araya getiriyor, sözü olan her kesime katýlýmcý platformlar açýyoruz. Odamýzýn 2004/2005 yýllarýný kapsayan 40. çalýþma döneminde 17 ilde ulusal ölçekli 24 adet kongre, kurultay ve sempozyum düzenlenmesi programlanmýþ ve 23'ü tamamlanarak sonuç bildirgeleri kamuoyuyla paylaþýlmýþ, sunulan bildiriler ayrý ayrý kitaplaþtýrýlarak ilgililerin kullanýmýna sunulmuþtur. Bu etkinlikler; öðrenci üye, iklimlendirme, marka yönetimi, iþ saðlýðý ve güvenliði, uçak-havacýlýk ve uzay mühendisliði, bakým teknolojileri, otomotiv ve yan sanayi, iletim teknolojileri, yeni ve yenilenebilir enerji/enerji yönetimi, güneþ enerjisi, makina tasarýmý ve imalat teknolojileri, demir-çelik, iþ makinalarý, týbbi cihazlar imalatý, Trakya'da sanayileþme ve çevre, tekstil teknolojileri ve tekstil makinalarý, kaynak teknolojileri, ölçüm bilim, tesisat mühendisliði, hirdrolik-pnömatik, endüstri iþletme mühendisliði ve yine TMMOB adýna düzenlediðimiz mühendislik eðitimi ile GAP ve sanayi kongre, kurultay ve sempozyumlarýdýr. Bu etkinliklerde, bir sektörün diðer sektörlerle geçiþkenliklerinden hareketle sanayinin bütününe ve bütünden tek tek sektörlere yönelerek ülkemiz sanayisine iliþkin çok yönlü verilere ulaþma ve çözüm önerileri oluþturma þansýna sahip oluyoruz. Sevgili katýlýmcýlar, Bugün açýlýþýný birlikte yaptýðýmýz Sanayi Kongresi 2005 ile 40. çalýþma dönemimizin kongre, kurultay, sempozyum etkinliklerini tamamlamýþ olacaðýz. Bütün bu çalýþmalarýn, harcanan emeklerin tek bir amacý vardýr: Ülkemizin sanayileþmesi ve demokratikleþmesi, halkýmýzýn çaðdaþ ve mutlu bir yaþam sürmesidir. Üzerinde insanlarýmýzýn baðýmsýz, özgür, barýþ içerisinde, ülke olanaklarýný hakça bölüþerek gönenç içerisinde yaþadýðý bir Türkiye'dir. Deðerli katýlýmcýlar, Sanayi Kongrelerimize rapor ve araþtýrmalar sunmayý gelenekselleþtirmiþ bulunuyoruz. 2003 Sanayi Kongresi'ne, "Makina Ýmalat Sanayii Sektör Araþtýrmasý"ný sunmuþtuk. Bu raporu önümüzdeki dönemde güncelleyerek kamuoyuna sunacaðýmýzý buradan duyurmak isterim. Bu Kongreye ise iki önemli rapor sunuyoruz. Alan araþtýrmalarýyla da desteklenen, "Organize Sanayi Bölgeleri, Küçük Sanayi Siteleri, Endüstri Bölgeleri ve Teknoparklar" ile "Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Ýþletmeleri-KOBÝ'ler" baþlýklý Oda Raporlarýný, sevgili Yavuz BAYÜLKEN bugün iki ayrý oturumda bizlere sunacaðý için ben ayrýca deðinmeyeceðim. Sevgili katýlýmcýlar, Ýki gün sürecek Kongremizde uzmanlar, bilim adamlarý ve mühendisler, Türkiye sanayisi ve sanayileþme sürecini ele alarak kamuoyuna önemli mesajlar vereceklerdir. Özellikle küresel rekabetin ulusal sanayileri tehdit ettiði ve yeniden yapýlanmanýn ön plana çýktýðý bu dönemde, tartýþmalar yaþamsal bir boyuta sahiptir. Bilindiði gibi Türkiye AB ile müzakere sürecine girmiþ olup, çok önemli konulardan biri de Gümrük Birliði'ne, sanayiye ve sanayileþmeye iliþkin dosyalardýr. Türkiye, AB'ye aday ülkeler arasýnda Gümrük Birliði'ni gerçekleþtiren tek ülke olarak istisnai bir duruma sahiptir. Üstelik Türkiye, AB'nin gümrük birliðine girdiði tek büyük ülkedir. Yani Türkiye eþitsiz koþullarda Avrupa Birliði ile ayný ticaret politikasýný uygulamaktadýr. Bu durumdan tüm sanayi sektörlerimiz olumsuz etkilenmektedir. Gümrük Birliði ile AB'de yeni pazar imkanlarý elde edeceði yanýlsamasýný yaþayan sanayimiz, geçen 10 yýl içerisinde 50 milyar ABD dolarýndan daha fazla deðerde AB teknolojisi ve altyapýsýna yatýrým yapmýþtýr. Ancak bu yatýrýmlar makro bir programa, 8
planlama ve fizibiliteye dayanmadýðý için ne yazýk ki sonuç olumsuz olmuþ, ölü yatýrýmlara dönüþmüþtür. Birçok alt dala aþýrý yatýrým yapýlýrken, bazý dallara ise hiç yatýrým yapýlmamýþ, ülkemiz ithal makina ve ikinci el makina ile dolmuþtur. Bu, tekstil makinalarýndan iþ ve inþaat makinalarýna kadar birçok sektörde böyledir. Yine bu süreçte mühendislik ve eðitimli iþgücü unsurlarý ihmal edilmiþtir. Öte yandan AB'nin pazara giriþ politikasý, ticaret dengesini ciddi derecede zarara uðratmýþtýr. Örneðin Gümrük Birliði öncesi en avantajlý sektörlerden biri olarak gösterilen, Türk tekstil ve konfeksiyon sanayii bile, AB'nin pazara giriþ ve geniþ açýk pazar politikasýnýn olumsuz etkilerinden büyük zarar görmüþtür. 1996'da Gümrük Birliði'nin baþlangýcýndan itibaren sýnai mamuller için ortalama ithalat gümrük vergileri % 16'dan % 5,4'e indirilirken, tekstil ve konfeksiyonda bu vergiler ortalama % 27'den % 6'ya kadar düþürülmüþtür. Türkiye, buna ilaveten, AB'nin ithalat ve ticaret kurallarýný uygulamak, dolayýsýyla ithalatý kolaylaþtýrmak durumunda kalmýþtýr. Yine Gümrük Birliði nedeniyle üçüncü ülkelere uygulanan basit menþe kurallarý, sýfýr veya sýfýra yakýn gümrük tarifeleri, Türkiye'yi sadece AB'ye deðil tüm üçüncü ülkelere karþý da çok açýk bir pazar haline getirmiþtir. Bu haksýz rekabet karþýsýnda yerli sanayi sürekli olarak gerilemekte, ekonomik kriz ve milyonlara varan iþ kaybýný hýzlandýrmaktadýr. Bu süreçte sanayi imalat indeksi % 50'den fazla düþmüþtür. Tam üyelik müzakere süreçleri tamamlanýncaya kadar GB anlaþmasý mutlaka askýya alýnmalýdýr. Sevgili katýlýmcýlar, Gümrük Birliði Anlaþmasý ile baþlayan ve bugün AB müzakere süreçleriyle devam eden, teknik mevzuat uyumu ile üretimin uluslararasý kabul görmüþ koþullara uygun sürdürülmesi ve CE belgelendirmesi çalýþmalarý da sanayimizin bütünü ve biz mühendisler için oldukça önem taþýmaktadýr. Ülkemizde AB tarafýndan tanýnýrlýðý olan onaylanmýþ kuruluþlar oluþturulamadýðý için üreticilerimiz uygunluk deðerlendirme faaliyetlerini çok yüksek bedellerde AB test ve belgelendirme kuruluþlarýna yaptýrmak zorunda kalmakta ve bu alandaki mühendislik hizmetleri yurt dýþýndan satýn alýnmaktadýr. Odamýzda, ülke genelinde CE uygulamalarý konusunda üyelerimize ve sanayicimize eðitim ve seminerler verilmektedir. Þubelerimizde CE danýþma merkezleri oluþturulmuþ, Oda teknik görevlilerine yönelik eðitimler düzenlenmiþ, kitaplar çýkarýlmýþ, gerekli alt yapý oluþturulmuþtur. Odamýz AB yeni yaklaþým direktifleri kapsamýnda bulunan ve meslek alanlarýmýza giren, asansörler, basit basýnçlý kaplar, gaz yakan cihazlar, sývý ve gaz yakýtlý sýcak su kazanlarý, basýnçlý ekipmanlar ve makina emniyeti direktifleri olmak üzere 6 konuda Onaylanmýþ Kuruluþ olmak için Sanayi ve Ticaret Bakanlýðý'na baþvurmuþtur. Makina Mühendisleri Odasý'nýn uzmanlýk alanýna giren konulardaki Uygunluk Deðerlendirme Kuruluþu baþvurusunun Sanayi ve Ticaret Bakanlýðý'nca ivedilikle sonuçlandýrýlmasý, uyum sürecindeki sektörel çalýþmalarý ivmelendirecek ve bizzat Sayýn Bakanýn da birçok kez dile getirdiði gibi ülkemizin milyarlarca dolara varan kaybý en azýndan bundan sonrasý için önlenecektir. Sayýn Bakaným, Bakanlýðýnýz bünyesinde teknik mevzuat uyumlaþtýrýlmasý yönünde çalýþmalar yapmak üzere oluþturulan teknik komitelerden sadece sizin döneminizde oluþturulan Asansör Teknik Komitesi'nde yer almaktayýz. Uzmanlýk alanlarýmýzý doðrudan ilgilendiren ve geçmiþ dönemlerde oluþturulan Motorlu Araçlar, Basýnçlý Kaplar, Makina ve Gaz Yakan Cihazlar Teknik Komitelerine de Odamýzýn dahil edilmesi yönündeki baþvurularýmýzýn sonuçlandýrýlmasý için ilgi ve desteklerinizi bekliyoruz. Yine 15 Þubat 2003 tarihli Asansör Yönetmeliði ile asansör bakým firmalarýnýn elektrik ve makina 9
mühendisi çalýþtýrma zorunluluðunun kaldýrýlmasýný ve asansör firmalarýnda çalýþan mühendislerin mesleki denetimini saðlayan Büro Tescil Belgesine Yönetmelikte yer verilmemesini, toplumun can ve mal güvenliðini tehdit eden bir unsur olarak görüyoruz. Yönetmeliðin bu doðrultuda yeniden düzenlenmesi talebimizin Bakanlýðýnýzca olumlu sonuçlandýrýlacaðýna inanýyoruz. Deðerli katýlýmcýlar, Ülkemizde özellikle son 25 yýldýr uluslararasý para ve finans kuruluþlarýnýn denetiminde hazýrlanan yapýsal uyum programlarý ile ülkemiz kendi kaynaklarýný kullanma, geleceðini planlama ve ekonomisini yönlendirme iþlevlerinden arýndýrýlmaya çalýþýlmaktadýr. Deðerli katýlýmcýlar, TMMOB ve baðlý Odalarýnýn tüm karþý çýkýþ ve uyarýlarýna karþýn tek yanlý olarak imzalanan Gümrük Birliði Anlaþmasýnýn ve ardýndan uygulanan teslimiyetçi politikalarýn ülkemizi getirdiði yer ortadadýr. Ayný yanlýþ politikalar AB'ye üyelik müzakere süreçlerinde de sürdürülmemelidir. Ülkemiz saðlýktan eðitime, tarýmdan çevreye, sanayiden enerjiye varana deðin 115 bin sayfaya ulaþan AB müktesebatýna uyum saðlamak zorunda kalacaktýr. Sanayinin yeniden yapýlanmasý, teþvik ve destek araçlarý, AR-GE ve bilim politikalarý, OSB, KSS ve teknoparklar, KOBÝ'lerin durumu ve sorunlarý ile sanayide çalýþanlarýn ücret ve sosyal güvenlik durumlarý, mühendislerin konumu, tarama ve müzakere konularý arasýndadýr. Türkiye bu konularda neler üretecektir veya sanayileþme politikasýný hangi ilkeleri esas alarak çizecektir. AB'nin bize biçmiþ olduðu fason üretime yönelik taþeronlaþmýþ sanayi iþletmelerinden oluþmuþ bir yapýlanma kabul edilecek midir? Yoksa Türkiye sanayi elbisesini yeni bir modele göre, sanayileþme hedeflerine yönelik bir biçimde mi oluþturacaktýr? Bu konular son derece önemlidir. Ýçinde bulunduðumuz bilgi kirliliði ve yönlendirme ortamýna ivedilikle son verilerek, tarama konusu olan 35 baþlýktaki müktesebat deðiþikliklerinin ülkemiz geleceðine etkileri tüm alanlarda ve tüm sektörlerde tartýþmaya açýlmalý, izlenmesi gereken politikalar oluþturulmalýdýr. IMF ve Dünya Bankasý tarafýndan belirlenen ekonomik politikalarýn ve hazýrlanan paketlerin uygulanmasý ile sanayileþme istihdam ve refah artýþý istenen düzeyde gerçekleþtirilememiþtir. Aksine ihracatýmýz ithalata baðýmlý hale gelmiþ ve bu makas aleyhimize açýlarak önemli bir tehdit ortaya çýkarmýþtýr. Katma deðeri yüksek mallar ülkeye girerken, düþük olanlar dýþarýya çýkmýþ, sanayi iþletmeleri düþük kâr marjlarý ile çalýþmýþ, sýnai yatýrýmlar giderek düþmüþ, istihdam açýðý büyümüþtür. Ülkemizde uygulanan sanayi politikalarý, bilimi ve teknolojiyi dýþlayarak, ucuz iþgücünü sanayinin tek temel rekabet aracý haline getirmiþtir. Ülke ekonomisinin büyüdüðü dönemlerde (!) bile iþsizlik artmakta, çalýþanlarýn reel gelirleri düþmekte, gelir daðýlýmý çalýþanlar aleyhine bozulmaktadýr. Yatýrýmlarýn azalmasý, özelleþtirme uygulamalarý, mevcut tesislerin teknolojilerini yenileyememesi, AR-GE çalýþmalarýnýn yetersizliði nedeniyle meslekdaþlarýmýzýn istihdamý da beklenen düzeyde gerçekleþmemektedir. Bu genel durum, meslekdaþlarýmýzýn, eðitimle elde edilmiþ bilgilerini ve mesleki becerilerini kullanma olanaklarýnýn sýnýrlanmasýna ve üretim süreçlerinden kopmalarýna yol açmaktadýr. Bu olumsuzluklar, iþsizliðe, düþük ücretlere, mesleki tatminsizliðe, meslek alaný dýþýnda çalýþmaya ve beyin göçüne yol açmaktadýr. Oysaki, küresel rekabette ayakta kalabilmek için AR-GE alt yapýsýnýn oluþturulmasý, yeni ürün geliþtirme faaliyetlerini yürütecek Mühendislik Birimlerinin 10
kurulmasý bir zorunluluktur. Bu konu bir devlet politikasý olarak ele alýnmak zorundadýr. Ülkelerin eðitim ve AR-GE harcamalarý ile sanayi ürünlerinin rekabeti arasýndaki korelasyon katsayýsý oldukça yüksek olup, eðitime yapýlan harcama arttýkça küresel rekabete karþý sanayinin korunabilme ve rekabet edebilme olasýlýðý da artmaktadýr. Ülkemizde iþletmelerin çoðu KOBÝ boyutlarýnda, küçük ölçekli, geri teknoloji ile çalýþan ve fason üretime aðýrlýk veren firmalardýr. Ana þirkete veya ihracat yapýlan dýþ firmaya baðýmlý bir durumdadýrlar. Baðýmsýz bir tedarik ve pazarlama sistemleri bulunmamaktadýr. Yönetim ve organizasyon zaaflarý vardýr, öz kaynaklarý yetersiz olup kronik enflasyona baðýmlý olarak zaman içinde erozyona uðramýþlardýr. Rekabet güçleri düþüktür. Özgün ürün ve tasarýma yönelik bir yetenekten yoksundurlar. KOSGEB, TÜBÝTAK, TTGV desteklerinden yeterince yararlanamamaktadýrlar. Bu hususlar dýþýnda sanayimiz açýsýndan diðer sorunlarý belirtmek gerekirse; yüksek ithal girdi maliyetleri, kayýt dýþý ekonominin büyüklüðü, sanayi sektörleri arasýnda gerekli sinerjinin bulunmayýþý, AR- GE eksikliði, üniversite sanayi ve meslek kuruluþlarý arasýndaki diyalog zayýflýðý, yönlendirici ulusal strateji ve politika eksikliði, mikro elektronik ve nano teknoloji gibi yeni teknolojilerin geliþtirilememesi ve nihayetinde teknoloji üretememe sýralanabilir. Sevgili katýlýmcýlar, Küreselleþme süreçlerinin ülkelerin sosyal yaþamlarýnda yol açtýðý tahribatlara yalnýzca küreselleþme karþýtlarýnýn deðil, uluslararasý finans merkezlerinden yükselen uyarýlarýn da eþlik ettiði bir dönemden geçiyoruz. Küreselleþme süreç ve politikalarýnýn ekonomik, siyasal, toplumsal, kültürel vb. tüm düzlemlerde yýkým ve tahribatlarýna karþý durabilmek için ülkemiz öncelikle ve stratejik ön görüyle tüm alanlarda ve tüm sektörlerde kendi ulusal politikalarýný oluþturmalýdýr. Bilim ve teknolojide yetkinleþmeli ve bunu ülke ölçeðinde toplumsal ekonomik faydaya dönüþtürmeli, bu amaçla ulusal bir strateji belirlenmelidir. Yýllardýr uluslararasý para kuruluþlarýnýn güdümünde uygulanan ekonomik ve sosyal politikalarla, üretimi yatýrýmý, sanayileþmeyi, bilimi, teknolojiyi, mühendisi, insaný dýþlayan uygulamalar terk edilmeli; planlama yönelimi benimsenmelidir. Bu amaçla öncelikle, - Bir Sanayi Envanteri çýkarýlarak ülke sanayisinin maddi ve ekonomik varlýðýnýn durum tespitinin yapýlmasý ve kaynaklarý buna göre en rasyonel biçimde kullanacak, destek ve teþviklerinin saptanmasý, 11
- Sanayi katma deðerini, ekonominin tüm sektörleriyle dengeli bir biçimde artýrarak yüksek katma deðerli ürünleri, ihraç edebilecek alt sektör ve teknolojilerin desteklenmesi ve teþvik edilmesi, - Mühendislik alt yapýsý, AR-GE ve teknolojik geliþmenin, küresel rekabette önemli bir rol oynamasýndan hareketle bilim ve teknoloji seferberliðinin baþlatýlmasý, - Ülkemizde mühendislik hizmetinin niteliðinin yükseltilmesi için; temel eðitimden baþlayarak üniversite, oradan da meslek içi eðitime ve iþletmelerin nitelikli kadro istihdamýna kadar uzanan ulusal yol haritasýnýn çizilmesi, - Bölgeler arasý dengeyi kuracak ve gelir daðýlýmýný adil bir biçimde kalkýnmada öncelikli yörelere yayacak politikalarýn oluþturularak, organize sanayi bölgeleri ve küçük sanayi sitelerinin bu önceliðe göre geliþtirilmesi, - Sanayinin geliþmesini ve ekonomik büyümeyi en geniþ toplumsal tabana yayacak, refah ve isdihdam saðlayacak, kamu yararýna bir yatýrým ve üretim planlamasýnýn yapýlmasý, Oldukça önem taþýmaktadýr. Sonuç Bildirgesi TMMOB adýna Makina Mühendisleri Odasý sekretaryasýnda düzenlenen Sanayi Kongresi 2005, Sanayileþme, Ýstihdam, Refah ana temalarýyla, 16-17 Aralýk 2005 tarihlerinde Ankara da Milli Kütüphane Konferans Salonunda gerçekleþtirilmiþtir. Sanayi Kongresi 2005 te sunumu yapýlan ve tartýþýlan konular, AB müzakere sürecinin baþlangýcýnda, tarihsel önem taþýyan bir dönemde kamuoyuna duyurulmaktadýr. Amaç bu gündemin ülkenin çýkarlarý doðrultusunda sanayileþme kavramýný yeniden deðerlendirerek, refah ve istihdam ile bütünleþtirerek tüm boyutlarýyla tartýþmaya açýlmasýdýr. Kongrenin bu amaca yönelik kapsamý; 1923 ten Günümüze Türkiye nin Uluslararasý Ýþbölümündeki Yeri, KOBÝ lerin Sanayideki Yeri ve Önemi, Organize Sanayi Bölgeleri, Küçük Sanayi Siteleri, Endüstri Bölgeleri ve Teknoparklar Yeni Sanayileþme Modeli, Küresel Üretim, Ýhracata Yönelik Sanayileþme; Fason Üretim ve Taþeronlaþma, Sanayide Ýstihdam ve Sendikalaþma, Kongremizin bu konulara yapacaðý vurgu ve getireceði açýlýmlarýn, Türkiye'nin geleceði açýsýndan kayda deðer bir katký oluþturacaðýný umuyoruz. Sevgili katýlýmcýlar, Sözlerime son verirken, Düzenleme, Danýþma ve Yürütme Kurullarý ile Kongre Sekretaryasýna, TMMOB ve Oda Yönetim Kurulu ve çalýþanlarýna, Kongreye bildiri sunacak ve panellerde yer alacak deðerli hocalarým ve konuþmacýlara, zaman ayýrarak buraya gelen izleyicilere, Kongre Sekreteri Ercüment ÇERVATOÐLU'na, Kongre Yürütme Kurulu Üyesi Yavuz BAYÜLKEN'e, TMMOB Baþkanýmýz Mehmet SOÐANCI'ya ve Sanayi ve Ticaret Bakanýmýz Sayýn Ali ÇOÞKUN'a içtenlikle teþekkür ediyor, hepinize saygýlar sunuyorum. 12 Sanayi Politikalarýna Ýliþkin Geleceðe Bakýþ, Kongre Öncesi Etkinlikler, Tartýþma ve Genel Deðerlendirme olarak saptanmýþ ve ilgili sunumlar, 7 oturumda 9 bildiri ile alan çalýþmalarýna dayalý 2 Araþtýrma Raporu özeti tartýþmaya açýlmýþtýr. 1923 ten Günümüze Türkiye nin Uluslararasý Ýþbölümündeki Yeri oturumunda Uluslararasý Ýþbölümünde Sanayi Kavramýnýn Önemi ve Sanayileþmenin Evreleri ve Sanayileþmeye Genel Bir Bakýþ bildirileri sunulmuþtur. Bu bildirilerde; sanayileþme kavramýnýn yeniden tanýmlanmasý, geçmiþteki iþlevinin deðiþiminin ve küresel rekabet içinde üretim olgusunun dýþlanarak dönüþtürülmesinin farkýna varýlmasý olarak ele
alýnmaktadýr. Sanayi yapýsý 1980 li yýllarda geri teknolojili sanayilere doðru dönüþmüþtür. 1990 lý yýllarda kýrýlgan ve sürekli kriz ortamýnda sanayileþme bir hedef olarak önemini kaybetmiþtir. Bunun en önemli nedenlerinden biri, tutarlý ve sistemli sanayi ve teknoloji politikalarýnýn olmamasýdýr. KOBÝ lerin Sanayideki Yeri ve Önemi Makina Mühendisleri Odasý tarafýndan yapýlan alan araþtýrmasý destekli bir Rapor ile ortaya konulmuþtur. Bu rapora göre: Sanayide üretim ve hizmet veren KOBÝ ler 266.000 adet olup, bunun 263.000 i 1-49 iþçi çalýþtýran küçük ölçekli iþletmelerdir. 3.000 e yakýn orta boy iþletme üretim yapmaktadýr. KOBÝ lerde çalýþan 1.289.400 kiþi toplam sanayi istihdamýnýn % 61 ini oluþturmakta, bu iþletmeler katma deðerden yalnýzca % 30 pay almaktadýr. Mikro ölçekli iþletmeler, sanayideki tüm iþletmelerin % 98.4 ünü oluþturmaktadýr. Bunlarýn istihdamdaki payý % 47.1 olup, katma deðerin % 14.1 ini yaratmaktadýr. KOBÝ ler büyük iþletmeler ve uluslararasý tekeller için vazgeçilmez firmalardýr. Ucuz iþçi deposu olup düþük kâr marjlarý ile katma deðer zincirinin son halkasýnda yer almaktadýrlar. Çalýþtýrýlan nitelikli iþgücü toplam iþgücünün % 27 sini oluþturmaktadýr. Mühendisler ise bu nitelikli çalýþanlarýn içinde % 8 oranýnda düþük bir pay almaktadýrlar. Kongrede sunumu yapýlan bir Araþtýrma da, Organize Sanayi Bölgeleri, Küçük Sanayi Siteleri, Endüstri Bölgeleri ve Teknoparklar Raporudur. Bu Raporda söz konusu bölgelerin geniþ bir dökümü yapýlmýþ, bölgesel daðýlýmlarý, yarattýklarý katma deðer, istihdam, ihracat, ithalat ve iþlevleri incelenmiþtir. Ülke boyutunda 77 Organize Sanayi Bölgeleri, 386 Küçük Sanayi Siteleri, 28 Teknopark olduðu saptanmýþ, bölgesel daðýlýmýn dengesizliði verilerle ortaya konulmuþtur. Yaratýlan katma deðer 22 milyar USD olup, toplam sanayi katma deðerinin % 14 ünü oluþturmaktadýr. Organize Sanayi Bölgelerinin doluluk oraný ortalamasý % 39 dur. Yeni Sanayileþme Modeli, Küresel Üretim, Ýhracata Yönelik Sanayileþme; Fason Üretim ve Taþeronlaþma konulu oturumda Üretimde Katmadeðerin Küresel Paylaþýmý ve Türkiye nin Ýthalata Baðýmlý Ýhracatý konulu bildiriler sunulmuþ ve sanayinin yapýsý ayrýntýlý olarak deðerlendirilmiþtir. Bu bildirilerde aþaðýdaki saptamalar öne çýkmýþtýr. Sanayi üretiminde verimlilik artýþý ucuz iþgücü ile birlikte ele alýndýðýndan, küresel rekabet az geliþmiþ ülkeleri açmaza sürüklemektedir. Ucuz iþgücü, çalýþma sürelerinin çalýþanlar aleyhine giderek artmasý ve sosyal güvenliðin kayýt dýþý ekonomiyle bütünleþtirilerek ortadan kalkmasý gibi olgular sanayi sektörünü istihdam saðlayan bir sektör olmaktan çýkarmaktadýr. Ýhracata dayalý bir model, sanayileþmeyi dýþa baðýmlý bir yapýlaþmaya götürmektedir. Az geliþmiþ ülkeler ihracat yapabilmek için uluslararasý þirketlere muhtaçtýrlar. Burada az geliþmiþ ülkelere düþen katma deðer payý giderek azalmaktadýr. Ara malý ihracatý geliþmiþ ülkelerde sermaye birikimini hýzlandýrmakta ve tekelleþmeyi yoðunlaþtýrmaktadýr. Türkiye nin satýn alma gücü paritesi buna paralel olarak giderek düþmektedir. Ýhracatýn artmasý, satýn alma gücünü, katma deðer payýný ve ücretleri düþürmekte, tasarruf gücünü (yatýrým yapma potansiyeli) aþaðý çekmektedir. Sanayinin tüm sektörleri ele alýndýðýnda ihracata konu olan mal gruplarýndaki ithal girdi oraný ortalama % 65 olmaktadýr. Bu oran elektronik sektöründe % 85, tekstil ve gýda sektörlerinde % 55 olarak belirlenmiþtir. Bunun sonucu olarak ithalat lehine makas açýlmakta, cari açýk GSMH nýn % 6.2 sine ulaþmaktadýr. Sanayide Ýstihdam ve Sendikalaþma oturumunda; Kapitalizmin Dönüþümü; Kamu Politikalarýnda Dönüþümü ve Ýstihdam ve Sanayide Ýstihdam ve Sendikalaþma konulu bildiriler sunulmuþ ve istihdamýn kamu personel rejimindeki esnekleþme eðilimleri ile yeniden ele alýndýðý, geniþ çalýþan kesimler aleyhine iþlediði; kamu yatýrýmlarýnýn azaldýðý, stratejik sanayi iþletmelerinin özelleþtirildiði veya yabancý sermayeye satýldýðý ve kayýtsýz iþgücü ile birlikte iþsiz sayýsýnýn 10 milyonu aþtýðý, bu ortamda sendikalarýn iþlevini göremez bir duruma getirildiði saptanmýþtýr. Sanayi Politikalarýna Ýliþkin Geleceðe Bakýþ oturumunda Ýmalat Sanayiinde Teknolojik Geliþmeler 13
ve Ýstihdam Sorunu, Taþeronlaþma Süreci ve Ýstihdama Etkileri ile Genel Denge Modelleri ve Bölüþüm konulu bildiriler sunularak deðerlendirmeye açýlmýþtýr. Yeni teknolojilerin yaygýn kullanýmýnýn Türkiye sanayisi üzerindeki etkileri istihdamýn azaltýlmasýný körüklemektedir. Bu durum ayný zamanda AR-GE çalýþmalarýnýn ve inovasyonun önemini ve iþlevini öne çýkarmaktadýr. Teknolojik geliþmenin özgün ürünlere ve tasarýma yönlendirilmesi bir zorunluluk olarak ortaya konulmaktadýr. Ekonomik büyüme ve ihracat artýþý üretimin artýþýný ve tam istihdamýn saðlanmasýný getirmemektedir. Ýhracatýn dýþa baðýmlýlýðý ve ithalatýn artýþý ile saðlanmasý, refahý saðlayamamaktadýr. IMF politikalarý ile ülke yoksullaþmaya sürüklenmektedir. Genel denge modelleri ve bölüþüm yeniden düzenlenmeli ve sanayileþme bu baðlamda halkýn refahýna yönelik olarak planlanmalýdýr. Kongre Öncesi Etkinlikler ve Kongre Deðerlendirmesi oturumunda ise, Kongre boyunca sunulan bildiriler tek tek ele alýnarak tartýþmaya açýlmýþtýr. Bu baðlamda sanayileþme kavramýnýn yeniden ele alýnmasý ve tüm sanayileþme araçlarýnýn deðerlendirilmesi ile yeniden sanayileþmenin, refah ve istihdama yönelik olmasý talep edilmektedir. Küreselleþme ve Sanayileþme baþlýklý TMMOB 2001 Sanayi Kongresi ve Küreselleþme ve AB Süreçlerinin Ülke Sanayii ve Mühendislerine Etkileri baþlýklý TMMOB 2003 Sanayi Kongresi ile Sanayileþme, Ýstihdam ve Refah baþlýklý Sanayi Kongresi 2005, 1960 lardan beri düzenlenen Sanayi Kongrelerinin bir devamý olarak ortak temalar üzerinden gerçekleþmiþ olup, TMMOB bu süreklilik içinde görevlerini yapmaya devam edecektir. Uluslararasý kuruluþlarýn dayattýklarý yeni liberal politikalarýn, Avrupa Birliði ne adaylýk sürecinin de baskýsýyla tek seçenek olarak sunulmaya devam edildiði bir ortamda toplanan Sanayi Kongresi, bugüne kadar izlenen ve sermaye kesimlerinin kollanmasýna yönelik politikalarýn yerine, ekonominin ve sanayinin ülke ve halkýmýzýn çýkarlarý doðrultusunda planlanmasýný savunmakta ve Sanayileþme-Ýstihdam-Refah iliþkisini bu kapsamda yeniden gündeme getirmektedir. Ülkemiz ve sanayimiz aleyhine geliþen küresel güçlerin yarýþtýðý rekabetin sanayileþmeyi büyük çapta etkilediði günümüzde yalnýzca sanayi üretimi ile kalkýnma, refah ve tam istihdam gerçekleþemeyecektir. Zira küreselleþme, içinde yaþadýðýmýz döneme damgasýný vuran kapitalizmin çok uluslu þirketler aracýlýðýyla dünya boyutunda kurduðu ekonomik egemenliðin son aþamasý olarak, geliþmiþ ülkeler lehine mal, hizmet ve sermayeyi ülkeler arasýnda olaðanüstü bir hýzla dolaþtýrarak, geliþmekte olan ülkelerin ekonomisini, sanayisini ve çalýþanlarýný büyük çapta etkilemekte, politik ve toplumsal dengeleri bozarak, gelir daðýlýmýný kötüleþtirmektedir. Spekülatif sermaye olaðanüstü boyutlara ulaþarak verimli sermaye yatýrýmlarýný önlemekte, iþsizliði artýrarak nedeni olduðu ekonomik krizlerin yýkýcý etkileri ile çalýþanlarý yoksullaþtýrmaktadýr. Ülkelerin kalkýnmasýnda sanayileþme en önemli kriterlerden biridir. Bugün de Türkiye nin geliþmiþ bir ülke olmasýnýn yolu, sanayileþmede izlenecek doðru politikalardan teknolojide yenilikçi çalýþma ve AR- GE den geçmekte, kaynaklarýn doðru ve etkin kullanýmý ile yatýrýmlarýn ülke boyutunda gerçekleþtirilmesiyle mümkün görülmektedir. Türkiye sanayisinin ayakta kalabilmesi ve rekabet gücünü artýrabilmesi, yeni teknolojileri kullanabilir ve üretebilir hale gelmesine baðlýdýr. AB ile müzakere sürecine girmiþ olan Türkiye için çok önemli konulardan biri de Gümrük Birliði ne, sanayiye ve sanayileþmeye iliþkin dosyalardýr. Türkiye, AB ye aday ülkeler arasýnda Gümrük Birliði ni gerçekleþtiren tek ülke olarak istisnai bir duruma sahiptir. Türkiye, AB nin gümrük birliðine girdiði tek büyük ülke olarak eþitsiz koþullarda Avrupa Birliði ile ayný ticaret politikasýný uygulamaktadýr. Bu durumdan tüm sanayi sektörlerimiz olumsuz etkilenmektedir. Korumacýlýk oranlarýnýn düþürülmesi, önemli ihracat sektörlerimizde bile krizin yaþanmasýna neden olmuþ, atýl kapasite ve artan maliyetlerle bunalým derinleþmiþtir. Tek taraflý anlaþmalarýn Türkiye sanayisine zarar verdiði bir kez daha ortaya çýkmýþtýr. Gümrük Birliði ile AB de yeni pazar imkanlarý elde edeceði yanýlsamasýný yaþayan sanayimiz, geçen 10 14
yýl içerisinde 50 milyar ABD dolarýndan daha fazla deðerde AB teknolojisi ve altyapýsýna yatýrým yapmýþ; bu yatýrýmlar makro bir programa, planlama ve fizibiliteye dayanmadýðý için sonuç olumsuz olmuþ, ölü yatýrýmlara dönüþmüþtür. Birçok alt dala aþýrý yatýrým yapýlýrken, bazý dallara ise hiç yatýrým yapýlmamýþ, ülkemiz ithal ve ikinci el makina ile dolmuþtur. Kongredeki bu saptama ve deðerlendirmelerden hareketle, Sanayi Kongresi 2005, aþaðýda sýralanan gerekliliklere vurguyla dikkat çeker ve bu konularýn takipçisi olacaðýný ilan eder. Küreselleþmenin emeði baský altýna alan stratejisine karþý, en azýndan belirli ilkelere sahip çýkýlmasý gerekmektedir. - Ýstihdamýn bir hak olarak kabulü, - Çalýþma saatlerinin en aza düþürülmesi, - Çalýþmanýn doðayý tahribinin en aza indirilmesi, - Her türlü ayrýmcýlýðýn ortadan kaldýrýlmasý, - Sadece fýrsat eþitliðinin deðil eþitliðin kendisinin bir deðer olarak kabulü, - Üretimin hem iþçiler hem de çevre hakkýný içerecek biçimde maksimum demokratik kontrolü, - Tüketimin eðitim, saðlýk, ulaþým ve rekreasyonu da içerecek biçimde toplumsallaþtýrýlmasý, bu ilkelerin en önemlileridir. TMMOB ve baðlý Odalarýnýn tüm karþý çýkýþ ve uyarýlarýna karþýn tek yanlý olarak imzalanan Gümrük Birliði Anlaþmasýnýn ve ardýndan uygulanan teslimiyetçi politikalarýn ülkemizi getirdiði yer ortadadýr. Bu nedenle: - Tam üyelik müzakere süreçleri tamamlanýncaya kadar GB anlaþmasý mutlaka askýya alýnmalýdýr. - Ayný yanlýþ politikalar AB ye üyelik müzakere süreçlerinde sürdürülmemelidir. Ýçinde bulunduðumuz bilgi kirliliði ve yönlendirme ortamýna ivedilikle son verilerek, tarama konusu olan 35 baþlýktaki müktesebat deðiþikliklerinin ülkemiz geleceðine etkileri tüm alanlarda ve tüm sektörlerde tartýþmaya açýlmalý, izlenmesi gereken politikalar oluþturulmalýdýr. - Küreselleþme süreç ve politikalarýnýn ekonomik, siyasal, toplumsal, kültürel vb. tüm düzlemlerde yýkým ve tahribatlarýna karþý durabilmek için ülkemiz öncelikle ve stratejik ön görüyle tüm alanlarda ve tüm sektörlerde kendi ulusal politikalarýný oluþturmalýdýr. - Bilim ve teknolojide yetkinleþmeli ve bunu ülke ölçeðinde toplumsal ekonomik faydaya dönüþtürmeli, bu amaçla ulusal bir strateji belirlenmelidir. - Yýllardýr uluslararasý para kuruluþlarýnýn güdümünde uygulanan ekonomik ve sosyal politikalarla, üretimi yatýrýmý, sanayileþmeyi, bilimi, teknolojiyi, mühendisi, insaný dýþlayan uygulamalar terk edilmeli; kamu yararýný gözeten planlama yönelimi benimsenmelidir. Bu amaçla, Bir Sanayi Envanteri çýkarýlarak ülke sanayisinin maddi ve ekonomik varlýðýnýn durum tespiti yapýlmalý ve kaynaklarý buna göre en rasyonel biçimde kullanacak, destek ve teþvikler saptanmalýdýr. - Sanayi katma deðerini, ekonominin tüm sektörleriyle dengeli bir biçimde artýrarak yüksek katma deðerli ürünleri ihraç edebilecek alt sektör ve teknolojiler desteklenmeli ve teþvik edilmelidir. - Mühendislik alt yapýsý, AR-GE ve teknolojik geliþmenin, küresel rekabette önemli bir rol oynamasýndan hareketle bilim ve teknoloji seferberliði baþlatýlmalýdýr. - Ülkemizde mühendislik hizmetinin niteliðinin yükseltilmesi için; temel eðitimden baþlayarak üniversite, oradan da meslek içi eðitime ve iþletmelerin nitelikli kadro istihdamýna kadar uzanan ulusal yol haritasý çizilmelidir. - Bölgeler arasý dengeyi kuracak ve gelir daðýlýmýný adil bir biçimde kalkýnmada öncelikli yörelere yayacak politikalar oluþturularak, organize sanayi bölgeleri ve küçük sanayi siteleri bu önceliðe göre geliþtirilmelidir. - Sanayinin geliþmesini ve ekonomik büyümeyi en geniþ toplumsal tabana yayacak, refah ve istihdam saðlayacak, kamu yararýna bir yatýrým ve üretim planlamasý yapýlmalýdýr. TÜRK MÜHENDÝS VE MÝMAR ODALARI BÝRLÝÐÝ 15
KAYNAK TEKNOLOJÝSÝ V. ULUSAL KONGRESÝ SONUÇ BÝLDÝRGESÝ TMMOB Makina Mühendisleri Odasý (MMO) adýna Kocaeli Þubesinin yürütücülüðünde 11-12 Kasým 2005 tarihlerinde Kocaeli nde beþincisi gerçekleþtirilen Kaynak Teknolojisi Ulusal Kongresi nde 5 Oturumda toplam 18 bildiri sunulmuþtur. 3 bildiri ise hakem heyeti tarafýndan verilen karar doðrultusunda sunulmamýþ ancak, bildiriler kitabýnda yer almýþtýr. Kongrenin ilk günü Kaynaklý Boru Üretim Sektöründe Teknolojik Uygulamalar ve Sorunlar baþlýklý 1 panel ile ikinci günü Kaynaklý Ýmalat Sektöründe Mühendislik Uygulamalarý ve Sorunlarý baþlýklý 1 panel, gerçekleþtirilmiþtir. Kongreyi 33 ü delege olmak üzere 230 a yakýn mühendis, teknik eleman ve üniversite öðrencisi izlemiþtir. Çok disiplinli bir alan olan Kaynak Teknolojisi konusunda düzenlenegelmekte olan Kongrelerde, ilgili tüm mühendislik branþlarýnýn bir araya gelerek sektör ile ilgili geliþmeleri ve sorunlarý paylaþmalarý saðlanmaktadýr. Amacý ayný konuda daðýnýk olarak yürütülen çalýþmalarý bir araya toplayarak ülke yararýna sonuçlar almayý hedefleyen Makina Mühendisleri Odasý bu etkinliði geleneksel hale getirmiþ bulunmaktadýr. Bu kapsamda beþincisi gerçekleþtirilmiþ olan kongrede; - Kaynak Teknolojisi alanýnda ülkemizde yerli teknoloji geliþtirme ve uygulamalarýna yönelik çalýþmalarý etkinlik ortamýna taþýyarak konu özelinde kiþi, kurum ve kuruluþlarca sahip olunan bilgi, birikim deneyim paylaþýmý, - Kaynak teknolojisi alanýnda faaliyet gösteren kiþi / kuruluþlar arasý deneyim aktarýmý, ulusal bir örgütlenme oluþumu, - Konu ile ilgili sektörel temelde yaþanan sorunlar ve çözüm yöntemlerinin tartýþýlmasý, - Gerek mühendis gerekse ara teknik eleman düzeyinde meslek içi eðitimin önemi, meslek odalarýnýn süreçteki yeri ve sorumluluklarý, Kaynak Mühendisliði kavramýnýn anlamý yetki ve sorumluluklarý, - Kaynak teknolojisi uygulamalarýnda AB Teknik Mevzuat uyum çalýþmalarý, yasal sorumluluklar, konu ile ilgili uygulamada yaþanan sorunlar ve çözüm önerileri, irdelenerek tartýþýlmýþtýr. Kongrenin gerçekleþtirildiði iki gün boyunca; Oturumlarda; kaynak teknolojisi alanýnda teknik geliþmelerin, sektörde yapýlan AR-GE çalýþmalarýnýn yaný sýra, sektörel yenilik bilgi ve deneyimlerin paylaþýldýðý özgün bildiriler sunulmuþtur. Gerçekleþtirilen panellerde ise; kaynaklý imalatýn üretim içerisindeki yeri, yeni teknolojilerin adaptasyonu, gerek iþçi gerek teknisyen gerekse mühendis boyutuyla çalýþanlarýn iþe baþladýklarý dönemdeki bilgi ve becerilerinin eðitim süresi içerisinde tamamlanmasý gerektiði, donanýmlý olarak iþ baþý yapmalarýnýn sektöre katkýsýnýn büyük olacaðý, kaynaklý üretimde iþ saðlýðý ve güvenliðinin önemi gerek iþveren gerekse çalýþan tarafýndan algýlanmasýndaki eksik ve doðrular irdelenmiþ, izleyicilerin de katýlýmý ile sektör hakkýnda görüþ ve öneriler paylaþýlmýþtýr. Kaynak teknolojisi; tasarým, imalat, bakým, montaj gibi alanlarda çalýþan birçok firma tarafýndan çok geniþ bir alanda kullanýlmaktadýr. Diðer yandan da bu sektöre malzeme tedarik eden ya da üretim süreçlerini kontrol eden birçok kuruluþ bulunmaktadýr. Bu kuruluþlar içerisinde, kaynaklý ürünlerini dýþ ülkelere satan veya dýþ ülkelerdeki kuruluþlar için üretim yapan küçük ve orta ölçekli firmalarýn sayýsý 16
gün geçtikçe artmaktadýr. Bu ölçek de dikkate alýndýðýnda kaynak teknolojisinin Türkiye sanayisinde ne kadar önemli bir yere sahip olduðu ve öneminin gittikçe arttýðý görülmektedir. Kalite çalýþmalarýnýn ivmesini artýrarak sürdürdüðü günümüzde kaynak teknolojisi uygulamalarýnda da kalite süreci göz ardý edilemeyecek bir noktadadýr. Üretimlerin uluslararasý boyuta taþmasý, kalite ve standartlar açýsýndan zorunluluklarý beraberinde getirmektedir. Bu konudaki temel sýkýntý, kaynak tekniði alanýnda çalýþan personelin eðitimi ve belgelendirilmesidir. Uluslararasý alanda rekabet edilebilmesi için personelin uluslararasý tanýnýrlýkta belgelendirilmesi þarttýr. TMMOB Makina Mühendisleri Odasý, üyelerinin uzmanlýk ve çalýþma alanlarýna yönelik etkinlikler düzenleyerek üyelerinin mesleki geliþimlerine katkýda bulunmayý amaçlamaktadýr. Deðiþik uzmanlýk alanlarýna yönelik olarak yýllardýr yapýlmakta olan kongre ve sempozyumlarda, sektörün ilgili tüm kesimleri ortak bir amaç ve hedef doðrultusunda bir araya getirilerek pek çok konu tartýþýlmakta ve irdelenmektedir. Böylelikle sektör, kendi geleceðini kendisinin belirleyeceði ve yönlendirebileceði süreklilik arzeden platformlar yaratabilmektedir. Daha önce gerçekleþtirilmiþ olan dört Kongremizde olduðu gibi bu kongremizde de; kaynak tekniðindeki ilerlemelerin izlenmesi ve deneyimlerin paylaþýlmasýnýn yaný sýra, bu alanda ülkemizde yaþanan sorunlarýn ortaya konularak, çözüm yollarý tartýþýlmýþtýr. Bu baðlamda etkinlik boyunca yapýlan tartýþmalarla, aþaðýda elde edilen sonuçlarýn kamuoyunun bilgisine sunulmasýna karar verilmiþtir. - Kaynak teknolojisi alanýnda ulusal örgütlü bir yapýnýn bugüne deðin oluþturulamamýþ olmasý, sektör adýna yaþanan sorunlarýn temel nedeni olduðu, tartýþmalarda bir kez daha vurgulanmýþtýr. Makina Mühendisleri Odasýnýn tarafsýzlýðý, bilgi birikimi ve organizasyon yeteneði bakýmýndan sorunlarýn çözümünde lokomotif rolü üstlenebilecek konumda olduðu ortaya konmuþtur. Kongrenin amacý çerçevesinde gerçekleþtirilen tartýþmalarýn ulusal bir örgütlenme oluþumuna katký saðlayacaðý vurgulanmýþtýr. - Ýlk dört kongrede tespit edildiði üzere, Kaynak Teknolojileri uygulamalarýnda sektörde ürün ve hizmet üretiminde kalitenin artýrýlmasýna yönelik Kaynakçý, Kaynak Teknikeri, Kaynak Mühendisi vb. teknik personelin sürekli eðitiminin ve belgelendirilmesinin önemi, gerekliliði bir kez daha ifade edilerek, Makina Mühendisleri Odasý, Sektör Kuruluþlarý ve Üniversitelerin birlikte üretme geleneðinin oluþturularak sürekli kýlýnmasý gerektiðinin önemi vurgulanmýþtýr. Bu kapsamda Makina Mühendisleri Odasýnýn Meslek Ýçi Eðitim Merkezi (MÝEM) ile merkezin ISO EN TS 17024 Personel Belgelendirme Kuruluþu Standardý kapsamýndaki sonuçlanma aþamasýna gelen akreditasyon çalýþmalarýnýn, deðerlendirilmesi gerekli bir çalýþma olduðu aktarýlmýþtýr. - Avrupa Birliði ne giriþ sürecinde teknik mevzuattaki uyum çalýþmalarý, bu çerçevede üretimin uluslararasý standartlarda yapýlmasý, sektörü doðrudan ilgilendiren önemli konulardan biridir. Bu alanda gerekli düzenlemelerin oluþturulmasý ve tamamlanmasý için çalýþma yürüten Sanayi ve Ticaret Bakanlýðý (STB), TÜRKAK, MMO, KOSGEB, TSE, Sektör Dernekleri, Üniversiteler vb. kamu ve özel kurum ve kuruluþlar arasýndaki iþbirliðinin ortak akýl üretme hedefli geliþtirilmesinin sürece kayda deðer katký saðlayacaðý deðerlendirilmiþtir. - Sektörde finansman, sermaye yetersizliði, düþük verimlilik, kalifiye iþgücü, teknolojik ve endüstriyel birikim ve paylaþým sorunlarýna iliþkin kalýcý, köklü çözüm mekanizmalarýna gereksinim olduðu vurgulanarak, sahip olunan bilgi ve deney 17