TASARRUF MEVDUATI S GORTA FONU Büyükdere Caddesi No:143 Esentepe/ STANBUL Tel.: (212) 340 22 00 Faks: (212) 288 53 35 www.tmsf.org.tr Proje Ekibi Proje Lideri: Ahmet MUTLU Haz rlayanlar: Raf Temizli i Proje Grubu Editör: Yaflar ERD NÇ Kapak ve ç Tasar m : GNG Tan t m / www.gngtanitim.com Dizgi : Karizma Yay nc l k / O uzhan KARA Bask : Artus Bas m kitelli Organize Sanayi Bölgesi Eskoop San. Sit. B-1 Blok No: 63 kitelli / STANBUL Tel.: (212) 671 70 92 ISBN: 978-975-19-4626-3 STANBUL - EK M 2009
RAF TEM ZL K TAPLI I 1- EGEBANK 2- NTERBANK 3- KT SAT BANKASI 4- ET BANK 5- TOPRAKBANK 6- EGS BANK 7- YURTBANK 8- BANK EKSPRES 9- ESBANK 10- BANK KAP TAL 11- PAMUKBANK 12- DEM RBANK ULUSAL BANK 13- TÜRK T CARET BANKASI 14- YAfiARBANK S TEBANK TAR fibank 15- KENTBANK 16- SÜMERBANK 17- BAYINDIRBANK 18- MARMARA BANK MPEXBANK KIBRIS KRED BANKASI STANBUL fiubes TYT BANK 19- MAR BANKASI 20- TMSF ÇÖZÜMLEME DENEY M
.
Raf Temizli i Projesi kapsam nda yer alan bu kitapta; Bankan n çözümleme süreci, idari, mali, hukuki ve denetsel yönlerden ayr ayr de erlendirilmifltir. Kitap, 30 Haziran 2009 tarihli veriler esas al narak haz rlanm fl olmakla birlikte bu tarihten sonra gerçekleflen önemli olay ve geliflmeleri de içermektedir. Yay n n tüm içeri i www.raftemizligi.com adresinde yer almaktad r. Kamuoyunu bilgilendirme amac yla haz rlanm fl olan bu yay nda yer alan bilgilerin do ru ve eksiksiz olmas için gerekli özen gösterilmifl olmakla birlikte bu yay nda yer alan bilgilere dayanarak ç kar lan sonuçlardan TMSF sorumlu tutulamaz. Yay nda yer alan bilgiler kaynak belirtilerek kullan labilir.
.
ÖNSÖZ Batan bankalar n kamuya olan maliyetini azaltma yolunda gösterdi i performansla Türkiye ye bir baflar öyküsü arma an eden TMSF, Raf Temizli i Kitaplar ile yak n tarihimizde bankac l k sektöründe yaflanan sorunlar n daha net görünmesine ve anlafl lmas na katk sa lamay amaçlam flt r. ki y l aflk n bir süredir, 25 kiflilik bir uzman ekibin yo un bir tempo ile çal flt TMSF nin en önemli projelerinden biri olan Raf Temizli i Projesi, elinizde tuttu unuz bu kitaplarla hayata geçirilmifl bulunmaktad r. Raf Temizli i Projesi kapsam nda her banka için ayr bir kitap haz rlanm fl ve bankalar n çözümleme süreçleri kronolojik olarak tüm detaylar yla incelenmifltir. Kitaplarda ilk olarak bankalar n Fona devir sebepleri ve kullan lan istismar yöntemleri anlat lm fl, sonras nda çözümleme ve geri kazan m faaliyetleri, mali bünyelerini rehabilite etme, sat fl, devir ve birlefltirme gibi çözümleme ad mlar ve hukuki süreçleri ortaya konulmufltur. Batan bankalarla ilgili 40 bin sayfa evrak, 7 bin doküman ve çok say da banka raporu sat r sat r incelenerek ortaya ç kar lan 20 kitapl k Raf Temizli i Projesinin, bankac l k ve finans konular nda gerek aktüel gerekse bilimsel çal flma yapanlar için yararl olaca na inan yorum. Raf Temizli i Projesi kapsam ndaki kitaplar e-book olarak www.raftemizligi.com adresinde de yer alacak ve uzman ekiplerimiz kitaplarla ilgili güncellemeleri yapmaya devam edeceklerdir. Bu projenin ve nihayetinde kitaplar n ortaya ç kmas nda ve tasar m nda önderlik yapan, Kurumumuzdan ayr l ncaya kadar projeyi yöneten eski Fon Baflkan Yard mc s Ferruh Tunç a, uzun ve yorucu çal flmalarla raporlar kitap format na getiren Raf Temizli i Projesi Grubunda yer alan bütün arkadafllar ma ve de erli proje editörümüz Yaflar Erdinç e ayr ayr teflekkür ediyorum. Elinizdeki kitab n yak n tarihimizde yaflanan bankac l k krizlerinin nedenlerinin ve sonuçlar n n iyi analiz edilmesi ve dersler ç kart lmas na vesile olmas n diliyorum. TMSF BAfiKANI Ahmet ERTÜRK
.
K saltmalar Dizini 14 fiekiller Dizini 18 Tablolar Dizini 19 Ç NDEK LER G R fi... 21 1. FONA DEV R ÖNCES DÖNEM... 1.1. FONA DEV R ÖNCES DÖNEME KISA BAKIfi... 24 1.2. TAR HÇE - DEN ZL KT SAT BANKASI... 25 1.3. KT SAT BANKASI NIN YAKIN ZLEME DÖNEM... 27 1.4. TRADE DEPOS T BANK IN KT SAT BANKASI NA DEVRED LMES... 30 1.5. KT SAT BANKASI NIN FONA DEVRED LMES... 33 1.5.1. Fona Devir Karar... 33 1.5.2. ktisat Bankas n n Fona Devir Nedenleri... 35 1.5.2.1. Trade Deposit Bank a Aktar lan Kaynaklar ve Usulsüz Birleflme... 36 1.5.2.2. Banka Aktifindeki Donuk Krediler... 46 a. Erol Aksoy Grubu Firmalar na Aç lan Krediler... 46 b.banka fltiraklerine Aç lan Krediler... 48 c. Irak ve Rusya Riskleri... 49 d.di er Alacaklar... 50 e. Di er Gruplardan Kredi Alacaklar... 54 1.5.2.3. Grup Firmalar n n Kredi Faizlerinin Silinmesi... 55 1.5.2.4. Sermaye Benzeri Kredi Kulland rmak Suretiyle Gruba Ait Yurt D fl Bankalara Uzun Vadeli Kaynak Aktar lmas... 55 a. Banque Internationale de Commerce... 55 b.park Avenue Bank... 56 c. ktisat Bank Moskow... 56 23
2. FONA DEV R SONRASI DÖNEM... 2.1. FONA DEV R SONRASI DÖNEME KISA BAKIfi... 60 2.2. FONA DEV R SONRASINDA GERÇEKLEfiT R LEN FAAL YETLER... 61 2.2.1. Banka Yönetim ve Denetim Kadrosunun De ifltirilmesi... 61 2.2.2. Banka Hisselerinin Fon Taraf ndan Devral nmas... 61 2.2.3. Hâkim Ortak ve Yöneticilerle lgili fllemler... 61 2.3. MAL BÜNYEYE L fik N ÇALIfiMALAR... 65 2.3.1. Fona Devir Sonras Gerçek Mali Durumun Tespiti... 65 2.3.2. Mali Bünye Rehabilitasyonu... 67 2.3.3. Rehabilitasyon Sonras Mali Bünye... 68 2.4. FON TARAFINDAN ATANAN YÖNET C LERCE BANKADA GERÇEKLEfiT R LEN FAAL YETLER... 69 2.5. KT SAT BANKASI NIN SATIfiINA YÖNEL K ÇALIfiMALAR... 71 2.6. KT SAT BANKASI NIN TASF YE SÜREC... 73 2.7. KT SAT BANKASI NIN BAYINDIRBANK BÜNYES NDE B RLEfiT R LMES... 73 3. VARLIK ÇÖZÜMLEMELER... 3.1. VARLIK ÇÖZÜMLEMELER NE KISA BAKIfi... 78 3.2. GAYR MENKUL VE MENKULLER N ÇÖZÜMLENMES... 79 3.2.1. Gayrimenkul ve Menkullerin Fiili Devir fllemleri... 79 3.2.2. Gayrimenkul ve Menkullerden Sa lanan Geri Kazan mlar... 79 3.3. fit RAKLER N ÇÖZÜMLENMES... 81 3.3.1. fltiraklerin Fon Ad na Tescili... 81 3.3.2. fltiraklerin Çözümleme Süreci... 83 3.3.3. fltiraklerden Sa lanan Geri Kazan mlar... 84 3.4. HÂK M ORTAKLARDAN ALACAKLARIN ÇÖZÜMLENMES... 88. 3.4.1. Hâkim Ortak Kredi Dosyalar n n Devral nmas ve Borç Kesinlefltirme Çal flmalar... 88 3.4.2. Hâkim Ortaklardan Alacaklar n Geri Kazan m... 90 3.4.2.1. Erol Aksoy Grubundan Olan Alacaklar n Geri Kazan m... 90 3.4.2.2. Çukurova Grubundan Olan Alacaklar n Geri Kazan m... 104 3.4.3. Hâkim Ortaklardan Sa lanan Tahsilatlar... 105 59 77
3.5. TAHS L GEC KM fi KURUMSAL ALACAKLARIN ÇÖZÜMLENMES... 106 3.5.1. Kurumsal Alacaklar n Fiili Devir fllemleri... 106 3.5.2. Kurumsal Alacaklarlar n Çözümleme Uygulamalar... 106 3.5.2.1. Çözümlenen Kurumsal Alacaklar... 107 3.5.2.2. Çözümlemesi Devam Eden Kurumsal Alacaklar... 108 3.6. GAYR NAKD KRED LER... 109 3.7. TAHS L GEC KM fi B REYSEL ALACAKLARIN ÇÖZÜMLENMES... 110 4. ÇÖZÜMLEMEN N HUKUK SÜREC... 4.1. YÜRÜTÜLEN DAVA VE TAK PLERE KISA BAKIfi... 114 4.2. BANKA ZARARININ TAZM N Ç N AÇILAN DAVALAR... 115 4.2.1. ade ve Tazmin Talepli Dava ve Takipler... 115 4.2.2. Mali Sorumluluk Davalar... 116 4.2.3. fiahsi flas Davalar... 117 4.3. CEZA DAVALARI... 119 4.3.1. Ana Ceza Davas... 119 4.3.2. Di er Ceza Davalar... 120 4.4. FON TARAFINDAN ÇÖZÜMLENEN VARLIKLARA L fik N DAVA VE TAK PLER 121 4.4.1. Gayimenkullere liflkin Dava ve Takipler... 121 4.4.2. fltiraklere liflkin Dava ve Takipler... 121 4.4.3. Hâkim Ortaklardan Alacaklara liflkin Dava ve Takipler... 121 4.4.3.1. 2004 Say l Kanun Gere ince Bafllat lan Dava ve Takipler... 121 4.4.3.2. 4389 Say l Kanunun 15/7-a Hükümlerine Göre Tesis Edilen fllemlere Karfl Aç lan Davalar... 4.4.3.3. 4389 Say l Kanunun 15/7-b Hükümlerine Göre Tesis Edilen fllemlere Karfl Aç lan Davalar... 4.4.3.4. 6183 Say l Kanun Kapsam nda Yap lan fllemler ve Fon ile Erol Aksoy Grubu Aras nda mzalanan Protokolün ptaline liflkin Davalar... 126 4.4.3.5. Yurt D fl Davalar... 127 4.4.4. Tahsili Gecikmifl Kurumsal Alacaklara liflkin Dava ve Takipler... 127 4.4.5. Tahsili Gecikmifl Bireysel Alacaklara liflkin Dava ve Takipler... 128 4.5. BANKANIN YÖNETSEL OPERASYONEL FAAL YETLER VE VARLIKLARI LE LG L DAVA VE TAK PLER... 128 113 124 124
5. GENEL DE ERLEND RME VE SONUÇ... TANIMLAR VE KAVRAMLAR... 137 KAYNAKÇA... 151 131
KISALTMALAR D Z N fiek LLER D Z N TABLOLAR D Z N
KISALTMALAR D Z N 2004 Say l cra flas Kanunu 2004 Say l Kanun 3182 Say l Bankalar Kanunu 3182 Say l Kanun 4389 Say l Bankalar Kanunu 4389 Say l Kanun 5411 Say l Bankac l k Kanunu 5411 Say l Kanun 6183 Say l Amme Alacaklar n n Tahsil Usulü Hakk nda Kanun 6183 Say l Kanun 6762 Say l Türk Ticaret Kanunu TTK Amerika Birleflik Devletleri ABD Akmaya Sanayi A.fi. Akmaya Sanayi Aks Radyo ve Yay nc l k Sanayi ve Ticaret A.fi. Aks Radyo Aks Televizyon Reklamc l k ve Filmcilik Sanayi ve Ticaret A.fi. Aks Televizyon Aksoy Yay nc l k Sanayi ve Ticaret A.fi. Aksoy Yay nc l k Alo Show letiflim Sanayi ve Ticaret A.fi. Alo Show Amasya Tekstil Sanayi A.fi. Amasya Tekstil Anadolu Radyo ve Görüntü Hizmetleri A.fi. Anadolu Radyo Anet letiflim Sistemleri Sanayi ve Ticaret A.fi. Anet letiflim Apaz letiflim Sistemleri ve Bilgi Hizmetleri Da t m ve Ticaret A.fi. Apaz letiflim Atlas Finansal Kiralama A.fi. Atlas Leasing Atlas Yay nc l k Yap mc l k ve Reklamc l k A.fi. Atlas Yay nc l k Avor nflaat G da Tekstil Kimya Sanayi ve Ticaret A.fi. Avor nflaat Avpet Avrupa Petrol Sanayi ve Ticaret Limited fiirketi Avpet Avrupa Petrol Avrupa ve Amerika Holding A.fi. Avrupa Amerika Holding Bank Kapital T.A.fi. Bank Kapital Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurulu BDDK Bankalar Yeminli Murak plar BYM Bankalararas Kart Merkezi A.fi. Bankalararas Kart Merkezi Banque Internationale De Commerce Paris Banque Internationale De Commerce Bat Denizcilik flletmesi A.fi. Bat Denizcilik Bay nd rbank A.fi. Bay nd rbank Birleflik Fon Bankas A.fi. BFB Canka nflaat Turizm Bas m Yay nc l k ve Ticaret Limited fiirketi Canka nflaat Cine Müzik Yay nc l k Yap mc l k ve Reklamc l k A.fi. Cine Müzik Yay nc l k Cinebefl Filmcilik ve Yap mc l k A.fi. Cinebefl Filmcilik Cinedigital letiflim Hizmetleri Ticaret A.fi. Cinedigital 14 KISALTMALAR D Z N
CJSC ktisat Bank (Moscow) Çaba Çanakkale Bal kesir Enerji Da t m ve Ticaret A.fi. Çukurova Çelik Endüstrisi A.fi. Çukurova Holding A.fi. Data Sigorta Arac l k Hizmetleri Limited fiirketi Demir Kart Hizmetleri A.fi. Demirbank T.A.fi. Desa Otak Mühendislik ve Taahhüt Sanayi ve Ticaret A.fi. Devlet ç Borçlanma Senetleri Direknet letiflim Sat fl ve Pazarlama A.fi., Do ufl Çelik C vata Sanayi A.fi. Edatur Turizm A.fi. Edayat Yatç l k A.fi. Ege Demir Çelik ve Denizcilik Tafl mac l k Sanayi ve Ticaret A.fi. Egebank A.fi. Egelim Ege Liman flletmeleri ve Nakliyecilik A.fi. Eksen Yay nc l k Da t m Pazarlama D fl Ticaret A.fi. Elektrobak r Bak r Al m Sanayi A.fi. Em-Bo Emaye ve Boyal Eflya Sanayi ve Ticaret A.fi. Emek Hayat Sigorta A.fi. Emek Hayat Sigorta Arac l k Hizmetleri A.fi. Entel Enerji Telekomünikasyon nflaat Sanayi ve Ticaret A.fi. Erdem Radyo Televizyon Yay nc l k ve Reklamc l k A.fi. Ergür Kablo ve Bak r Sanayi A.fi. Ernur Elektrik Ticaret ve Sanayi A.fi. Erol Kerim Aksoy Kültür E itim ve Sa l k Vakf Eskiflehir Bankas T.A.fi. Etibank A.fi. Etibank Menkul De erler A.fi. Euro Film Limited Facto Finans Alacak Al m A.fi. Gala Televizyon Filmcilik ve Yap mc l k A.fi. Genel Denizcilik Nakliyat A.fi. Hidrojen Peroksit Sanayi ve Ticaret A.fi. FK D fl Ticaret Limited fiirketi ktisat Bankas T.A.fi. ktisat Bank Moscow Çaba Enerji Çukurova Çelik Çukurova Holding Data Sigorta Demir Kart Demirbank Desa Otak Mühendislik D BS Direknet letiflim Do ufl Çelik Edatur Edayat Ege Demir Çelik Egebank Egelim Eksen Yay nc l k Elektrobak r Em-Bo Emaye Emek Hayat Emek Sigorta Arac l k Hizmetleri Entel Enerji Erdem Radyo Televizyon Ergür Kablo Ernur Elektrik Erol Aksoy Vakf Esbank Etibank Eti Menkul Euro Film Facto Finans Gala Televizyon Genel Denizcilik Hidrojen Peroksit Sanayi FK D fl Ticaret ktisat Bankas /Banka KT SAT BANKASI 15
ktisat Finansal Kiralama A.fi. ktisat Gayrimenkul Yat r m Ortakl A.fi. ktisat Portföy Yönetimi A.fi. ktisat Yat r m Menkul De erler A.fi. MKB Takas ve Saklama Bankas A.fi. Infoplus Elektronik Ticaret ve Yay nc l k Servisleri A.fi. nteraktif Telekomünikasyon Sanayi ve Ticaret A.fi. Intercorp Elektronik Sanayi ve Ticaret A.fi. peks plik Tekstil Sanayi ve Ticaret A.fi. stanbul Menkul K ymetler Borsas K Finansal Kiralama A.fi. Kablonet letiflim Sistemleri Sanayi ve Ticaret A.fi. Kablotel nteraktif letiflim Sistemleri Sanayi ve Ticaret A.fi. Kidnet Elektronik Ticaret ve Yay nc l k Servisleri A.fi. Kutyay Özel Radyo Televizyon Yay nc l k A.fi. Kuzey K br s Türk Cumhuriyeti MBI Bask Öncesi Sanayi ve Ticaret A.fi. Medya Holding A.fi. Medya letiflim Hizmetleri Sanayi ve Ticaret A.fi. MGS Marmara D fl Ticaret A.fi. MSM Mali Sistemler Müflavirlik A.fi. Multicanal Pazarlama Da t m ve Ticaret A.fi. Multimedya Bas m Yay nc l k ve Ticaret A.fi. Multinet Sat fl Pazarlama ve Müflteri Hizmetleri A.fi. Nergis Tekstil Sanayi ve Ticaret A.fi. NSP Tekstil Sanayi ve Ticaret A.fi. Ompafl Otomotiv Mamulleri Pazarlama A.fi. Orbit Trade and Consulting Limited (Malta) Öner Radyo ve Televizyon Yay nc l Sanayi ve Ticaret A.fi. Pamukbank T.A.fi. Pasaj Elektronik Pazarlama ve Tan t m Hizmetleri A.fi. P nar Deniz A.fi. P nar Entegre Et ve Yem Sanayi A.fi. Plato Veri Da t m Hizmetleri A.fi. Polsafl Sigorta Arac l k Hizmetleri A.fi. Quadrum International Trade and Finance Limited (Viyana-Avusturya) ktisat Leasing ktisat GYO ktisat Portföy ktisat Yat r m Takasbank Infoplus Elektronik nteraktif Intercorp peks plik MKB K Leasing Kablonet Kablotel nteraktif letiflim Kidnet Elektronik Kutyay Radyo Televizyon KKTC MBI Sanayi Medya Holding Medya letiflim Marmara D fl Ticaret MSM Müflavirlik Multicanal Pazarlama Multimedya Bas m Multinet Nergis Tekstil NSP Tekstil Ompafl Otomotiv Orbit Trade Öner Radyo Televizyon Pamukbank Pasaj Elektronik P nar Deniz P nar Et Plato Veri Da t m Polsafl Sigorta Quadrum Trade 16 KISALTMALAR D Z N
Radyo Reklam Organizasyonu Pazarlama Bas m Da t m A.fi. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Radyocenter Reklam Paz. Organizasyon Bas m ve Da t m Tic. A.fi. Shovvpa Televizyonla Pazarlama Turizm Otel nflaat ve Ticaret A.fi. Sirena Trade and Consulting Limited (Como- talya) Spor ve Çocuk Televizyon Reklamc l k ve Yap mc l k A.fi. Standart Bank London Limited T.C. Baflbakanl k Hazine Müsteflarl T.C. Merkez Bankas A.fi. Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu Tekafl Elektrik Da t m ve Ticaret A.fi. The Park Avenue Bank N.A. Toreks Toros Tekstil Sanayi ve Ticaret A.fi. Toros Birac l k ve Malt Sanayi A.fi. Trade Deposit Bank Off-Shore Limited Trakya Sanayi A.fi. Turk Gulf Merchant Bank EC Türk Tuborg Bira ve Malt Sanayi A.fi. Ulusal Bank T.A.fi. Uluslararas Moda Yay nc l k A.fi. Universal Yay nc l k Sanayi ve Ticaret A.fi. Uzman Sigorta Arac l k A.fi. Viva Yay nc l k Yap mc l k ve Reklamc l k A.fi. Voyagerclup Turizm letiflim ve Bas m Yay nc l k Reklamc l k Ticaret A.fi. Yasafl Yaflar Boya ve Kimya Sanayi ve Ticaret A.fi. Yasemin Mensucat Sanayi ve Ticaret A.fi. Yaflar D fl Ticaret A.fi. Yeflim Tekstil Sanayi ve Ticaret A.fi. Yurt Ticaret ve Kredi Bankas A.fi. Zepa Tar msal Hayvan ve S nai Üretim ve Pazarlama A.fi. Radyo Reklam Pazarlama RTÜK Radyocenter Reklam Shovvpa Sirena Trade Spor ve Çocuk Televizyon Standart Bank London Hazine TCMB TMSF/Fon Tekafl Elektrik Park Avenue Bank Toros Tekstil Toros Birac l k Trade Deposit Bank Trakya Sanayi Turk Gulf Merchant Bank Türk Tuborg Ulusal Bank Uluslararas Moda Yay nc l k Universal Yay nc l k Uzman Sigorta Viva Yay nc l k Voyager Clup Turizm Yasafl Boya Yasemin Mensucat Yaflar D fl Ticaret Yeflim Tekstil Yurtbank Zepa Tar m KT SAT BANKASI 17
fiek LLER D Z N fiekil 1: Fona Devir Öncesi Döneme K sa Bak fl... fiekil 2: ktisat Bankas n n Fona Devir Nedenlerine K sa Bak fl... fiekil 3: Trade Deposit Bank Ortakl k Yap s... fiekil 4: Trade Deposit Bank' n Kurulufl Sermayesinin ktisat Bankas Kaynaklar ndan Sa lanmas... fiekil 5: Off-Shore Mevduatlar ndaki Çekilifllerin ktisat Bankas Kaynaklar ndan Karfl lanmas... fiekil 6: Fona Devir Sonras Döneme K sa Bak fl... fiekil 7: Varl k Çözümlemelerine K sa Bak fl... fiekil 8: Yürütülen Dava ve Takiplere K sa Bak fl... 24 35 36 37 39 60 78 114 18 fiek LLER D Z N
TABLOLAR D Z N Tablo 1: ktisat Bankas Ortakl k Yap s... Tablo 2: Avrupa Amerika Holding Ortakl k Yap s... Tablo 3: Trade Deposit Bank n ktisat Bankas na Devrinin Mali Boyutu... Tablo 4: Erol Aksoy Grubu Firmalar na Aç lan Krediler... Tablo 5: Banka fltiraklerine Aç lan Krediler... Tablo 6: Irak ve Rusya Riskleri... Tablo 7: AKS Grubu Riskleri... Tablo 8: Çukurova Grubu Firmalar Üzerinde Kalan Riskler... Tablo 9: Erol Aksoy Grubundan Di er Alacaklar... Tablo 10: Di er Banka Hâkim Ortak Kredileri... Tablo 11: ade ve Tazmin Tutar n n Da l m... Tablo 12: Özkaynak Yap s... Tablo 13: Devral nan fltirakler... Tablo 14: fltiraklerin Mevcut Durumu... Tablo 15: Sat lan fltirakler... Tablo 16: Tasfiyedeki fltirakler... Tablo 17: Di er Fon Bankalar n n Erol Aksoy Grubundan Alacaklar... Tablo 18: Yönetim ve Denetimleri Devral nan Erol Aksoy Grubu fiirketleri... Tablo 19: Hâkim Ortaklardan Sa lanan Tahsilat... Tablo 20: ktisat Bankas ve Fon Taraf ndan Aç lan Davalar... 26 26 42 47 48 49 51 52 53 54 64 66 82 85 86 88 89 96 105 122 TABLOLAR D Z N 19
20
G R fi ktisat Bankas özellikle mahalli tüccarlar n kredi gereksinimlerini karfl lamak amac yla 1927 y l nda "Denizli ktisat Bankas " ad yla kurulmufltur. 1981-1982 y llar nda Ergür Kablo, Bankan n sermayesinin yüzde 90 na sahip olmufltur. 1984 y l nda ise Erol Aksoy ve ailesine sat lan Bankan n unvan ktisat Bankas Türk Anonim fiirketi olarak tescil ettirilmifltir. 1994 y l nda yaflanan ekonomik kriz sonucu kaynak bulmakta zorlanan Banka, likidite krizine girmifl ve döviz kurlar nda yaflanan art fl büyük boyutlarda kambiyo zararlar na neden olmufltur. Krizin etkilerinin yan s ra grup firmalar na do rudan ve dolayl kulland r lan krediler nedeniyle aktifi donuklaflan Banka, 2 May s 1995 y l nda yak n izlemeye al nm flt r. lerleyen süreçte yaflanan olumlu geliflmeler dikkate al narak ve istenilen talimatlar n yerine getirilmesi flart yla Banka, 20 fiubat 1997 tarihinde yak n izlemeden ç kar lm flt r. Ancak, istenilen flartlar n yerine getirilmemesi ve mali bünyedeki bozulman n devam etmesi nedeniyle 28 Kas m 2000 tarihinde tekrar yak n izlemeye al nm flt r. Mali bünyesindeki olumsuzluklar n giderek artmas ve taahhütlerini karfl layamayacak boyutlara ulaflmas, mevduat sahiplerinin haklar n ve mali sistemin güven ve istikrar n tehlikeye düflürmesi sebepleriyle Banka, 15 Mart 2001 tarihinde Fona devredilmifltir. Hâkim ortak istismar, Bankan n önce yak n izleme kapsam na al nmas na ve daha sonra da Fona devredilmesine neden olmufltur. Fona devir sonras Bankan n mali bünyesi rehabilite edilmeye çal fl lm fl, sat fl planlanm fl, ancak sat fl giriflimlerinden sonuç al namay nca, 20 Mart 2002 tarihinde Banka, tüm aktif ve pasifleriyle Bay nd rbank bünyesinde devren birlefltirilmifltir. Böylece, ktisat Bankas n n 75 y ll k geçmifli fiilen ve hukuken sona ermifltir. Fon taraf ndan devral nan ktisat Bankas na ait varl klar, devir ifllemlerinin tamamlanmas n müteakip h zl bir çözümleme sürecine girmifl, bu amaçla, gayrimenkul ve ifltiraklerin sat fl, tahsili gecikmifl alacaklar n ise tahsili ifllemlerine bafllanm flt r. Çözümleme sürecine iliflkin tüm detaylar bu kitapta yer almaktad r. Kitap, befl ana bölümden oluflmaktad r. lk bölümde ktisat Bankas n n Fona devir öncesi dönemi ortaya konulmufl ve devir nedenleri ayr nt l bir flekilde sunulmufltur. kinci bölümde ise Bankan n Fona devri sonras nda al nan önlemler ve yap lan çal flmalar ile bunlar n sonuçlar na yer verilmifltir. Üçüncü bölümde, Fon taraf ndan devral nan varl klar n çözümlemesi ve geri kazan m çal flmalar anlat lm flt r. Dördüncü bölümde çözümlemenin hukuki süreci, yürütülen dava ve takipler detaylar yla sunulmufl olup son bölümde ise genel bir de erlendirme yap lm flt r. KT SAT BANKASI 21
1.1. FONA DEV R ÖNCES DÖNEME KISA BAKIfi ktisat Bankas n n ortakl k yap s ndaki temel de iflimler ile Bankan n 15 Mart 2001 tarihinde temettü hariç ortakl k haklar ile yönetim ve denetiminin Fona devredilmesi sonucunu do uran olaylar kronolojik olarak fiekil 1 de sunulmufltur. fiek L 1: FONA DEV R ÖNCES DÖNEME KISA BAKIfi 24 FONA DEV R ÖNCES DÖNEM
1.2. TAR HÇE - DEN ZL KT SAT BANKASI ktisat Bankas Cumhuriyetin ilk y llar nda kurulan di er bankalar gibi mahalli bir banka olarak 1927 y l nda özellikle mahalli tüccarlar n kredi gereksinimlerini karfl lamak amac yla "Denizli ktisat Bankas " ad yla kurulmufltur. Denizli ktisat Bankas, 1974 y l na gelindi inde 5 YTL ödenmifl sermayesi ve 17 personeli bulunan tek flubeli bir bankad r. 1974 y l ndan itibaren ödenmifl sermaye ve flube adedi sürekli artt r lm fl, 1980 y l na gelindi inde, 100 YTL ödenmifl sermayeye ve 8 flubeye ulafl lm flt r. Banka bu tarihten sonra ulusal çapta hizmet veren bir bankaya dönüfltürülmüfl, bu amaçla unvandan, mahalli bir banka izlenimi veren Denizli ibaresi ç kart lm fl, Ankara, stanbul ve Bursa da yeni flubeler aç larak Banka genel müdürlü ü stanbul a tafl nm flt r. 1981-1982 y llar nda Türkiye nin dönem itibar yla en büyük flirketlerinden biri olan Ergür Kablo, Bankan n sermayesinin yüzde 90 na sahip olmufltur. Ancak, Ergür Kablo taraf ndan sonradan Erbak r ad n alacak büyük bir entegre tesisin kurulmas giriflimi ve flirketin yaflad mali kriz sonucunda, Banka 1984 y l nda Erol Aksoy ve Çukurova Gruplar na sat lm flt r. Akabinde Bankan n unvan ktisat Bankas Türk Anonim fiirketi olarak tescil ettirilmifltir. Söz konusu süreçte, Erol Aksoy ile Ergür Kablo aras nda yaflan lan hukuki ihtilaflar neticesinde Bankan n sat fl sözleflmesi 1984 y l nda yap lmas na ra men sat fl süreci ancak 1988 y l nda tamamlanabilmifltir. 1994 y l nda yaflanan ekonomik kriz sonucu kaynak bulmakta zorlanan Banka likidite krizine girmifl ve döviz kurlar nda yaflanan art fl büyük boyutlarda kambiyo zararlar na neden olmufltur. Fona devrin hemen öncesinde hisselerinin tamam na yak n Erol Aksoy Grubuna ait olan Bankan n ödenmifl sermayesi ve bu sermayenin ortaklar aras ndaki da l m Tablo 1 deki gibidir: KT SAT BANKASI 25
TABLO 1: KT SAT BANKASI ORTAKLIK YAPISI Bankan n Fona devri öncesi hâkim sermayedar konumunda bulunan Avrupa Amerika Holding in sermayesinin yüzde 99,6 s Erol Aksoy ve ailesine ait bulunmaktad r. TABLO 2: AVRUPA AMER KA HOLD NG ORTAKLIK YAPISI 26 FONA DEV R ÖNCES DÖNEM
1.3. KT SAT BANKASI NIN YAKIN ZLEME DÖNEM Banka, özellikle likiditesinin bozulmas ve sermaye yap s n n zay f olmas nedeniyle 2 May s 1995 tarihinde 3182 Say l Kanunun 64. maddesi kapsam nda yak n izlemeye al nm fl, 20 fiubat 1997 tarihinde 64. madde kapsam ndan ç kar lm fl ancak 28 Kas m 2000 tarihinde bu kez 4389 Say l Kanunun 14. maddesi kapsam nda tekrar yak n izlemeye al nm flt r. Afla da bu sürecin ayr nt lar yer almaktad r. BYM taraf ndan 1994 y l nda yap lan incelemelerde; Bankan n özkaynaklar n n yetersiz kald ve ilave kaynak ihtiyac n n önemli boyutlara ulaflt, 1994 y l nda yaflanan ekonomik kriz sonucu kaynak bulmakta zorlanan Bankan n yüksek faiz karfl l temin edilen mevduata yöneldi i, bu y l içerisindeki h zl mevduat çekiliflleri sonucunda Bankan n likidite krizine girdi i, ayr ca Fransa daki ifltiraki Banque Internationale de Commerce e yapm fl oldu u kaynak aktar mlar sonucunda da krizin derinleflti i, 1994 y l nda döviz kurlar ndaki art fl n Banka aleyhine kambiyo zararlar ile sonuçland, Grup firmalar na do rudan ve dolayl yollardan kulland r lan krediler nedeniyle Banka aktif yap s n n donuklaflt, Ayr ca, Grubun yurt d fl ndaki ifltirakleri olan Banque Internationale de Commerce ve Park Avenue Bank arac l yla da Grup flirketlerine dolayl olarak krediler kulland r ld hususlar tespit edilmifltir. Bu çerçevede Banka, 2 May s 1995 tarihinde, özellikle likiditesinin bozulmas ve sermaye yap s n n da zay flamas nedenleriyle, 3182 Say l Kanunun 64. maddesi kapsam na al nm flt r. BYM nin 1996 y l denetimlerinde; Bankan n muhtelif muhabirleri nezdinde yer alan ve asl nda Grup firmalar n n kredilendirilmesinde kullan ld düflünülen depolar n tasfiye edilece i taahhüt edilmesine ra men, herhangi bir de iflimin söz konusu olmamas, KT SAT BANKASI 27
Hâkim ortak kredilerinin toplam aktiflere oran n n nispi olarak gerilemifl olmas na karfl l k, donuk nitelik tafl yan Grup risklerinin tasfiyesi yönünde yeterli geliflme kaydedilemedi i hususlar belirtilmifl ve mali bünyede görülen baz olumlu geliflmelere de de inilmifltir. Bu tespitlerden hareketle; hâkim orta a kaynak aktar lmas na son verilmesi, hâkim ortak kredilerinin teminat niteli indeki depolar n tasfiyesi, 30 Haziran 1997 tarihine kadar Erol Aksoy Grubuna do rudan ve dolayl olarak kulland r lan kredilerin asgari yüzde 10 oran nda azalt lmas, yabanc kaynaklar n ortalama vadesinin uzat lmas, sermayenin nakit girifli sa layacak flekilde 1 milyon YTL art r lmas, 1996 y l sonunda oluflacak kâr n bünyede b rak lmas, fon yönetiminde emniyet ve seyyaliyet ilkelerine uyulmas gibi önlemlerin yürürlü e konuldu unun saptanmas halinde ktisat Bankas n n 64. madde kapsam ndan ç kar lmas n n uygun olaca görüflü ifade edilmifltir. Bunun üzerine, yukar da belirtilen önlemlerin yerine getirilmemesi halinde tekrar yak n izleme kapsam na al naca vurgulanarak Banka, Hazine taraf ndan 20 fiubat 1997 tarihinde 3182 Say l Kanunun 64. maddesi kapsam ndan ç kar lm flt r. Yukar da aç kland üzere Hazine, 20 fiubat 1997 tarihinde ktisat Bankas n yak n izleme kapsam ndan ç karm fl ancak 30 Haziran 1997 tarihine kadar Erol Aksoy Grubuna do rudan ve dolayl olarak kulland r lan kredilerin asgari yüzde 10 oran nda azalt lmamas halinde, Bankan n tekrar yak n izleme kapsam na al naca n vurgulam flt r. BYM nin 1997 ve 1998 y llar denetimlerinde ise; Grup risklerinin yüzde 10 oran nda azalt lmas na iliflkin Hazine talimat n n yerine getirilmedi i, Banka aktifinin yaklafl k dörtte birlik k sm n n do rudan ve dolayl olarak Erol Aksoy Grubu firmalar n n finansman gereksinimleri için kulland r ld, Vadeleri uzat larak depo ifllemlerine devam edildi i, 28 FONA DEV R ÖNCES DÖNEM
Banka kayna n n, mali bünyesi hakk nda yeterli bilgi bulunmayan KKTC de off-shore faaliyeti gösteren ve ortakl k yap s Erol Aksoy ailesi ve ktisat Bankas çal flanlar ndan oluflan bir banka olan Trade Deposit Bank ta tutulmakta oldu u, 1997 y l sonu itibar yla büyük oranda art fl gösteren aç k pozisyon tutar n n olas ekonomik geliflmeler göz önünde bulundurularak kontrol edilebilir makul bir düzeyde tutulmas gerekti i tespit edilmifl ve Bankan n tekrar 3182 Say l Kanunun 64. maddesi kapsam na al nmas n n uygun olaca belirtilmifltir. 1997 ve 1998 y llar denetimlerinde ktisat Bankas n n yak n izlemeye al nmas n öneren BYM, 2000 y l denetimlerinde bu önerisini tekrar etmifl; Erol Aksoy Grubu risklerinin afla ya çekilmesi ile özkaynak aç n giderecek ve kâr-zarar dengesini sa layacak önlemlerin bir an önce al nmas konular nda Bankan n uyar lmas gerekti ini, aksi takdirde Bankan n yak n izleme kapsam na al nmas n n yerinde olaca n belirtmifltir. Bankan n likidite ve özkaynak yetersizli i ile ilgili zafiyetlerinin giderilmesi amac yla; Baflta Bankan n ortaklar ndan Avrupa Amerika Holding olmak üzere kulland r lan Grup kredileri ile Çukurova Grubu risklerinin azalt lmas, Fiduciary kredi ve karfl l kl (back to back) kredi biçiminde kredi kulland r lmas uygulamas ile hâkim sermayedar Erol Aksoy olan ABD de mukim Park Avenue Bank n kaynak bulmas na yard mc olma ve kulland rd kredilere arac l k etme uygulamas na en k sa sürede son verilmesi, Temel ifllevi ktisat Bankas üzerinden mevduat toplay p kontrolsüz bir biçimde Avrupa Amerika Holding i finanse etmek ve ktisat Bankas n n baz yasal sorumluluklar n yerine getirmekte yard mc olmak olan Trade Deposit Bank n flube fleklinde örgütlendirilmesi ve tüzel kiflili ine son verilerek varl k ve yükümlülüklerinin ktisat Bankas Malta fiubesi ne devredilmesi, Banka ödenmifl sermayesinin asgari 120 milyon USD ye yükseltilmesi gerekti i bildirilmifltir. Söz konusu önlemlerin yerine getirilmesi için gerekirse karar ço unlu unu sa lamaya yetecek say da üyenin Banka yönetim kuruluna atanmas, bu önlemler al nmaz ise 4389 Say l Kanunun 14. maddesinin 3. ve 4. f kralar kapsam nda Bankan n Fona devredilmesinin gerekti i ifade edilmifltir. KT SAT BANKASI 29
Nitekim Banka, Grup risklerinin azalt lamamas, Trade Deposit Bank taki muvazaal ifllemler ve Banka mali bünyesindeki bozulman n devam etmesi nedenleriyle 28 Kas m 2000 tarihinde tekrar yak n izleme kapsam na al nm fl olup 30 Kas m 2000 tarihinde 4389 Say l Kanunun 14/1 maddesi uyar nca ktisat Bankas na bir yönetim kurulu üyesi atanm flt r. 1.4. TRADE DEPOS T BANK IN KT SAT BANKASI NA DEVRED LMES BDDK n n 28 Kas m 2000 tarihli yaz s yla, ktisat Bankas n n 4389 Say l Kanunun 14. maddesinin 2 numaral f kras kapsam na al nd bildirilmifl ve Bankan n mali bünyesinin mümkün olan en k sa süre içinde sa l kl bir yap ya kavuflturulmas için; Hâkim orta a do rudan ya da dolayl olarak yeni kredi kulland r lmamas, Baflta Avrupa Amerika Holding olmak üzere, Grup firmalar üzerindeki risklerin maddi teminatlar ile güvence alt na al nmas ve bu risklerin nakdi tahsilat yap lmak suretiyle tasfiye edilmesi, Tahsilinde sorunlar yaflanan kredilerin, ilgili muhasebe hesaplar na al narak gerekli karfl l klar n ayr lmas ve tahsilatlar n n h zland r lmas yönünde önlemlerin al nmas, Sermaye yeterlili i standart rasyosunun asgari yasal s n r olan yüzde 8 düzeyinde gerçeklefltirilmesi için sermayenin nakden ve muvazaadan ari olarak art r lmas veya sermaye benzeri kredi temin edilmesi veya Bankaya nakit sermaye koyacak yeni ortak bulunmas, fltirak, ba l ortakl k ve ba l menkul k ymet niteli indeki yat r mlar n bir an önce elden ç kar lmas, yeni ifltirak ve ortakl k edinilmemesi, Harcamalar n azalt lmas na yönelik önlemlerin yürürlü e konmas, yeni flube aç lmamas, kârl l ktan uzak bir flekilde faaliyetini sürdüren ve bankac l k ifllem yo unlu u düflük olan flubelerin kapat lmas veya yeniden yap land r lmas, Vergi erteleme veya aç k pozisyon gizlemeye yönelik kaydi nitelikteki ifllemlere son verilmesi, 30 FONA DEV R ÖNCES DÖNEM
Trade Deposit Bank n tasfiye edilerek veya flubeye dönüfltürülerek Bankan n gerçek mali bünyesinin ortaya konulmas istenmifltir. ktisat Bankas yönetim kurulu 1 Aral k 2000 tarihinde Trade Deposit Bank la ilgili öneriye dayanarak Trade Deposit Bank n tüm aktif ve pasiflerinin Bankan n Malta fiubesince devral nmas na karar vermifltir. BDDK taraf ndan Bankaya gönderilen 22 Aral k 2000 tarihli yaz da; Banka taraf ndan 28 Kas m 2000 tarihli yaz uyar nca Aral k ay n n ilk haftas içerisinde Trade Deposit Bank n tasfiyesine baflland ve Bankadaki tüm aktif ve pasif hesaplar n Bankan n Malta fiubesi ne aktar ld n n ifade edildi i, asl nda 28 Kas m 2000 tarihli yaz da kastedilenin, Trade Deposit Bank nezdindeki depolar n Bankaya nakit girifli sa layacak flekilde tasfiye edilmesi oldu u, nakit girifli sa lanmadan gerçeklefltirilen kaydi birleflmenin Bankan n mali bünyesine olumlu anlamda bir katk s n n olmayaca n n aç k oldu u, bu itibarla herhangi bir nakit tahsilat yap lmaks z n ayr bir tüzel kiflili i olan Trade Deposit Bank n aktif ve pasif hesaplar n n Banka kay tlar na al nmas n n uygun görülmedi i ifade edilmifltir. Bu durum üzerine Banka, Trade Deposit Bank ile ilgili olarak al nm fl olan karar ve yap lan ifllemlerden geri dönüfl yollar ve imkânlar n n arand n, bu do rultuda hukukçular n verdikleri mütalaalarda, Bankan n Trade Deposit Bank tan devrald aktif ve pasiflerin tekrar Trade Deposit Bank a devrinin hukuken gerçekleflemeyece i yönünde görüfl bildirildi ini, bu nedenle Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurumu talimat n yerine getirmekte aciz durumda kal nd n ifade etmifltir. Ayr ca, BYM taraf ndan yaz l olarak talep edilmesine karfl n Trade Deposit Bank n devir bilançosu da tevdi edilememifltir. ktisat Bankas na 30 Kas m 2000 tarihinde Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurumu taraf ndan atanan yönetim kurulu üyesince düzenlenen 18 Ocak 2001 tarihli yaz da; Trade Deposit Bank n devral nmas n n 31 Aral k 2000 tarihli bilançoyu olumsuz etkileyece i ve esasen ayr yasalara ve uygulamalara tâbi iki ayr ülkedeki (KKTC ve Türkiye) bankalar n yaln zca aktif ve pasif kalemlerinin toplamlar n n bir bankan n hesaplar na kayden geçirilmesinin yanl fll n n ortaya konuldu u, nakit girdi sa lanmadan kayden ktisat Bankas n n bilançosuna Trade Deposit Bank n aktif ve pasifi ile devredilmesinin bir çok bak mdan yanl fl oldu u, bu uygulama ile off-shore bankac l yapan Trade Deposit Bank taki mevduat n kaydi bir ifllemle devlet garantisine geçirildi i ve devir tarihi itibar yla sigortaya tabi mevduat miktar n n hiçbir yükümlülük yerine getirilmeden art r ld, Trade Deposit Bank taraf ndan verilen krediler takip edilmeden ve tahsile yeltenilmeden ktisat KT SAT BANKASI 31
Bankas n n hesaplar na aktar ld ve bilançonun fiktif olarak büyütüldü ü, nakit koymadan aktif ve pasifi ile devredilen Trade Deposit Bank n varolan yükünün hiçbir takibe u ramadan do rudan ktisat Bankas n n yükü haline dönüfltürüldü ü ifade edilmifltir. Konuyla ilgili olarak görevlendirilen Komisyonun 14 Kas m 2002 tarihli araflt rma raporunda; Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurumunun Bankaya gönderdi i 28 Kas m 2000 tarihli yaz da Bankadan al nmas istenen tedbirler s ralanm fl ve; An lan tedbirlerin bir bütün halinde de erlendirildi inde anlam ifade edebilece i, Bu tedbirler aras nda yer alan Trade Deposit Bank n tasfiye edilerek veya flubeye dönüfltürülerek Bankan n gerçek mali bünyesinin netlefltirilmesi maddesinin Banka yönetim kurulunca kötü niyetli olarak yorumland, Bu hususta 4389 Say l Kanunun 18. maddesi uyar nca izin al nmas gerekti i halde izin al nmaks z n bir fiili durum yarat ld, Trade Deposit Bank n, tüm aktif ve pasifleriyle Bankaya devredildi i bilgisinin Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurumuna 14 Aral k 2000 tarihli yaz ile iletilmesine ra men, bu devrin esas nda tüm aktif ve pasifleri içermedi i ve yaz da devir ifllemlerinin tamamland ifade edilmesine ra men bu beyan n do ru olmad, Banka Müfettifllerinin devir ifllemlerinin 19 Ocak 2001 tarihine kadar sürdü ünü tespit etti i, Trade Deposit Bank n Bankaya devir ifllemleriyle ilgili kay tlar n yap labilmesi için gerekli olan ve yasal niteli i haiz bulunan kay tlar n gönderilmedi i, kaflesiz ve imzas z olarak gönderilen listelerde sonraki tarihlerde yaz l talimat olmaks z n de ifliklikler yap ld, devir ifllemleri için gerekli olan Trade Deposit Bank n devir bilançosunun ve envanter kayd n n ç kar lmad, bu nedenle devredilen bilanço kalemlerinin Trade Deposit Bank bilançosunun tamam n oluflturup oluflturmad n n saptanamad, Devir ifllemlerine iliflkin prosedürün çok k sa bir süre içinde gerçeklefltirildi i, devre iliflkin Banka yönetim kurulu karar nda Trade Deposit Bank n tüm aktif ve pasifleriyle Banka taraf ndan devral naca hükmü yer almas na ra men devir sözleflmesinde, Trade Deposit Bank n Bankan n Malta fiubesi nce devral naca hükmünün yer almas n n yönetim kurulu karar ile tutars zl k oluflturdu u, 32 FONA DEV R ÖNCES DÖNEM
An lan ifllemin Banka mali bünyesine herhangi bir katk s olmayaca gerekçesiyle, gerçeklefltirilmemesi için Bankan n 22 Aral k 2000 tarihinde yaz l olarak uyar ld, BYM taraf ndan Trade Deposit Bank n baz varl klar ve nakit karfl l kl kredileri ile bunlarla ilgili mevduat hesaplar n n devredilmedi inin, bu de erlerin Erol Aksoy Grubunun ifltiraki olan yurt d fl nda kurulu bankalara havale edildi inin tespit edildi i ve sorumlular hakk nda yasal takibat bafllat ld, Trade Deposit Bank devir bilânçosunun BYM ye ve Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurumuna ibraz edilmedi i, bunun da devir iflleminin usulüne uygun yap lmad n n bir göstergesi oldu u tespitlerine yer verilmifltir. Trade Deposit Bank n ktisat Bankas Malta fiubesi ne devrine iliflkin ayr nt l bilgi ve tespitlere ktisat Bankas n n Fona Devredilmesi bölümünde yer verilmifltir. 1.5. KT SAT BANKASI NIN FONA DEVRED LMES 1.5.1. Fona Devir Karar Yaflanan tüm bu olumsuz geliflmeler üzerine, 4389 Say l Kanunun 14. maddesinin 3 ve 4 numaral f kralar na istinaden, Mali bünyesindeki olumsuzluklar n giderilmesini teminen yak n izleme kapsam nda al nmas istenen tedbirleri almayan, Kaynaklar n Bankan n emin bir flekilde çal flmas n tehlikeye düflürecek flekilde ortaklar n n oluflturdu u sermaye grubuna aktaran, Zarar özkaynaklar n aflarak yabanc kaynaklara sirayet eden, Mali bünyesindeki zafiyet, taahhütlerini karfl layamayacak boyutlara ulaflan ve faaliyetlerine bu haliyle devam mevduat sahiplerinin haklar n ve mali sistemin güven ve istikrar n tehlikeye düflüren ktisat Bankas n n, temettü hariç ortakl k haklar ile yönetim ve denetimi BDDK n n 15 Mart 2001 tarihli karar yla Fona devredilmifltir. KT SAT BANKASI 33
34 FONA DEV R ÖNCES DÖNEM
1.5.2. ktisat Bankas n n Fona Devir Nedenleri ktisat Bankas kaynaklar do rudan veya Trade Deposit Bank arac l yla dolayl olarak Grup firmalar na aktar lm flt r. Ayn zamanda yurt içinde ve yurt d fl ndaki bankalarda depo yapmak ve lehlerine kefalet veya garanti vermek gibi her türlü dolanl yöntemle Grup firmalar n n finansman sa lanm flt r. Bu kaynak aktar mlar Bankan n mali yap s n ciddi biçimde bozmufltur. Bu konuyla ilgili olarak talimatlar dikkate al nmam fl ve bu durum ekonomik konjonktürün de etkisiyle Banka mali yap s ndaki zafiyetin giderek artmas na yol açm fl ve tüm bu nedenler Bankan n Fona devredilmesini gerekli k lm flt r. fiek L 2: KT SAT BANKASI NIN FONA DEV R NEDENLER NE KISA BAKIfi KT SAT BANKASI 35
Banka, içinde bulundu u likidite s k fl kl sebebiyle 12 Mart 2001 tarihi itibar yla müflterilerinin EFT lerini gerçeklefltirememifl, nakit taleplerini karfl layamaz hale gelmifltir. Bankan n yüksek maliyetli gecelik borçlanmalarla faaliyetlerini devam ettirmeye yönelik çabalar da ilgili tarihlerde yaflanan likidite s k fl kl na ba l güven bunal m yla imkâns z hale gelmifl, Bankan n içinde bulundu u ödeme güçlü ü probleminin di er bankalara da yay lmas riski do mufltur. ktisat Bankas n n Fona devredilmesine neden olan uygulamalar afla da ayr nt l olarak aç klanmaktad r. 1.5.2.1. Trade Deposit Bank a Aktar lan Kaynaklar ve Usulsüz Birleflme ktisat Bankas taraf ndan Grup firmalar na kulland r lan kaynaklar Bankan n Fona devrinin en önemli nedenini teflkil etmektedir. Bu durumu daha net aç klayabilmek için, ktisat Bankas ile Trade Deposit Bank aras ndaki iliflkinin irdelenmesi önem arz etmektedir. KKTC de Off-Shore Bankac l k Kanununa göre 1994 y l nda kurulan ve ana hissedarlar Erol Aksoy ve ailesi olan, yönetim kurulu ise ktisat Bankas yöneticilerinden oluflan Trade Deposit Bank n ktisat Bankas na devredilmesi, Banka için bir nevi dönüm noktas olarak nitelendirilebilir. Kurulufl sermayesi 500 bin USD olan Trade Deposit Bank n, ktisat Bankas n n Fona devir tarihi itibar yla 2 milyon USD ye ulaflan sermayesinin ortaklar aras ndaki da l m afla da gösterilmifltir. fiek L 3: TRADE DEPOS T BANK ORTAKLIK YAPISI 36 FONA DEV R ÖNCES DÖNEM
Trade Deposit Bank n 500 bin USD tutar ndaki kurulufl sermayesinin tamam ktisat Bankas kaynaklar ndan karfl lanm flt r. fiek L 4: TRADE DEPOS T BANK IN KURULUfi SERMAYES N N KT SAT BANKASI KAYNAKLARINDAN SA LANMASI KT SAT BANKASI 37
Banka taraf ndan, Erol Aksoy Grubu firmalar ndan olan Edayat a 27 Aral k 1994 tarihinde kulland r lan toplam 34 bin YTL lik kredi, an lan firma taraf ndan ayn gün, yine Grup firmalar ndan Edatur un ktisat Bankas nezdindeki hesab na havale edilmifltir. Edatur hesaplar ndan da Avrupa Amerika Holding hesab na havale edilen söz konusu tutar karfl l nda 500 bin USD sat larak, ktisat Bankas nezdindeki döviz tevdiat hesab na geçirilmifltir. Bu tutar ayn gün, üçüncü bir flah s arac l yla Avrupa Amerika Holding hesab ndan, lehdar kurulufl aflamas ndaki Trade Deposit Bank olmak üzere, KKTC Merkez Bankas n n TCMB nezdindeki hesab na efektif olarak gönderilmifltir. Trade Deposit Bank n kurulufl sermayesinin ktisat Bankas kaynaklar ndan karfl lanmas, ktisat Bankas ile Trade Deposit Bank aras ndaki organik ba ve yak n iliflkiyi de net olarak ortaya koymaktad r. Öte yandan BYM nin, Trade Deposit Bank n faaliyetlerini ktisat Bankas arac l yla sürdürdü ü, Trade Deposit Bank n mevduat n ktisat Bankas üzerinden toplad ve kredi kulland rd yönünde de tespitleri bulunmaktad r. Ülkemizde 2000 y l n n ilk aylar nda yaflanan ve halk n off-shore bankalara olan güveninin zedelenmesine yol açan geliflmeler sebebiyle di er off-shore bankalarla birlikte Trade Deposit Bank tan da yo un mevduat ç k fl yaflanm flt r. Mevduat çekiliflinin finansman ktisat Bankas taraf ndan Trade Deposit Bank a yap lan depolar ile karfl lanm flt r. 4389 Say l Kanunun 11. maddesine ayk r l k teflkil eden söz konusu depolar n 30 Haziran 2000 tarihine kadar kapat laca, ktisat Bankas taraf ndan taahhüt edilmifltir. Bu taahhüt do rultusunda Banka taraf ndan Trade Deposit Bank a yap lan plasmanlar n bakiyesi, Trade Deposit Bank n Türkiye den toplad mevduat hacmini art rmas sayesinde 17 May s 2000 tarihinde s f rlanm flt r. Ancak 2000 y l n n Ekim ay nda off-shore bankalara karfl güvensizli in artmas nedeniyle, yeniden Trade Deposit Bank ta hesab olan mudiler paralar n çekmek istemifl ve Trade Deposit Bank n bu talepleri karfl layamamas nedeniyle ktisat Bankas taraf ndan gecelik depolar yap lmak suretiyle off-shore bankas na kaynak aktar lm flt r. 38 FONA DEV R ÖNCES DÖNEM
fiek L 5: OFF-SHORE MEVDUATLARINDAK ÇEK L filer N KT SAT BANKASI KAYNAKLARINDAN KARfiILANMASI KT SAT BANKASI 39
Erol Aksoy Grubu firmalar na kulland r lan kredilerin donuk hale gelmesi sebebiyle Trade Deposit Bank, mudilerin mevduat çekme taleplerini karfl layamam flt r. Bu aflamada ktisat Bankas Trade Deposit Bank a depolar yaparak bu sorunu gidermeye çal flm flt r. K saca, önce Türkiye den toplanan mevduat ile finanse edilen Erol Aksoy Grubu kredileri, 2 Ekim 2000 tarihinden itibaren ktisat Bankas n n Trade Deposit Bank a yapt plasmanlarla finanse edilir hale gelmifltir. Trade Deposit Bank n mevduat sahipleri a rl kl olarak Türkiye'de yerleflik mudilerden oluflurken, kredi müflterilerinin tamam na yak n n Erol Aksoy Grubu firmalar oluflturmaktad r. Trade Deposit Bank, KKTC de kurulu bir banka olmas na ra men ktisat Bankas üzerinden mevduat toplam flt r. Toplanan bu mevduatlar da Aksoy Grubu firmalar na kredi olarak kulland r lm flt r. ktisat Bankas ile Trade Deposit Bank aras nda yürütülen fiduciary ifllemler nedeniyle, ktisat Bankas n n mali bünyesindeki zafiyet sa l kl bir biçimde de erlendirilememifltir. BDDK taraf ndan Bankaya gönderilen 28 Kas m 2000 tarihli yaz ile fiduciary ifllemlere son verilerek, Bankan n mali durumunun netlefltirilmesi istenmiflse de, bu yaz dan üç gün sonra Banka yönetim kurulu taraf ndan Trade Deposit Bank n ktisat Bankas Malta fiubesi taraf ndan devral nmas na yönelik bir karar al nm flt r. Bu karara istinaden, ktisat Bankas ve Trade Deposit Bank aras nda 4 Aral k 2000 tarihinde sadece üç maddeden oluflan bir sözleflme akdedilmifltir. Sözleflmeye göre ktisat Bankas ; Borçlar Kanununun 179. maddesi uyar nca Trade Deposit Bank a ait toplam mevduat ve krediler ile bunlara ba l alacak ve borçlar Bankan n Malta fiubesi ne devredilmek üzere alm fl ve taraflar sözleflmeye iliflkin hükümlerde Türk hukuk sisteminin geçerli oldu una karar vermifllerdir. Sözleflmede, mevduat ve krediler ile bunlara ba l alacak ve borçlar Bankan n devralaca belirtilmekle birlikte, sözleflme ekinde liste, mizan, envanter, bilanço veya alacak ve borç do uracak ya da ispat arac olabilecek nitelikte belge veya bilgi bulunmamaktad r. Bu durum sözleflmenin suistimale aç k bir flekilde tanzim edildi inin iflareti olarak de erlendirilmifltir. 4 Aral k 2000 tarihinde akdedildi i anlafl lan devir sözleflmesiyle birlikte Trade Deposit Bank a ait kredi, di er aktif, mevduat ve di er pasif kalemler ktisat Bankas kay tlar na aktar lmaya bafllanm flt r. Devir kay tlar ço unlukla 4 Aral k 2000 ve 5 Aral k 2000 tarihlerinde gerçeklefltirilmekle birlikte, Aral k ay boyunca ilave, düzeltme ve devir aç klamalar yla yeni kay tlar tesis edilmifltir. Devir ifllemleri herhangi bir devir bilançosu, mizan veya onayl kredi ve mevduat listeleri 40 FONA DEV R ÖNCES DÖNEM
bulunmaks z n, imzas z ve kaflesiz listeler üzerinden ve sözlü direktifler ile gerçeklefltirilmifltir. Bu uygulaman n mevzuata ve bankac l k teamüllerine uygun olmad aç kça görülmektedir. Trade Deposit Bank ile ktisat Bankas aras nda 3 Aral k 2000 tarihine kadar ifltirak iliflkisi bulunmad ndan, her iki bankan n mali tablolar konsolidasyona tabi tutulmamakta dolay s yla bilançolar yabanc para net genel pozisyon ve sermaye yeterlili i rasyolar gibi s n rlamalara da tabi olmamaktad r. Bu nedenle, Grup flirketlerine kulland r lan kredilerin Bankan n mali bünyesinde yaratt tahribat ancak Trade Deposit Bank n Malta fiubesi ne devriyle görülebilmifltir. Trade Deposit Bank n ktisat Bankas n n Malta fiubesi ne devrine iliflkin birden fazla devir listesi bulunmas ve içerdikleri bilgilerin birbirleri ile çeliflir durumda olmas, devirden sonra da düzeltme ad alt nda çok say da kay t yap lmas ve devre iliflkin herhangi bir hukuki belge olmamas sebebiyle devrin mali boyutu tam olarak tespit edilememifltir. Ancak, ba ms z denetim flirketi taraf ndan ortaya ç kar lan bilanço format ndaki tablo ile BYM taraf ndan yap lan incelemeler devrin Banka mali bünyesine etkisini bir ölçüde ortaya koymaktad r. Devre iliflkin belgeler aras nda yer alan ve hukuki bir niteli i bulunmayan 30 Kas m 2000 tarihi itibar yla haz rlanm fl bilanço ve kâr-zarar tablosuna göre, Trade Deposit Bank n aktif büyüklü ü 467 milyon USD, özkaynaklar 9 milyon USD, kasa ve bankalardaki mevcudu 5 milyon USD, menkul de erler cüzdan 47 milyon USD, kredi ve kredi provizyonlar 415 milyon USD ve toplad mevduatlar 437 milyon USD olarak görünmektedir. Bu tutarlardan fiilen, yaln zca kredi ve mevduatlar ile di er baz aktif ve pasif unsurlar ktisat Bankas na devredilmifltir. ktisat Bankas n n 31 Aral k 2000 ve 14 Mart 2001 tarihli ba ms z denetim Raporlar nda, Trade Deposit Bank n devredilmesi sonucu ktisat Bankas n n aktif ve pasif hesaplar nda meydana gelen art fl bilanço format nda haz rlanm fl ve devrin mali portresi ortaya konulmufltur. Buna göre, ktisat Bankas n n 4 Aral k 2000 ile 22 Aral k 2000 tarihleri aras ndaki kay tlar ndan, söz konusu devir iflleminin; 448 milyon USD olan krediler ve muhtelif alacaklar kalemlerini, 251 milyon USD olan mevduat ve gecelik ifllemler kalemleri ile 194 milyon USD lik ktisat Bankas plasmanlar n ve faizlerini içerdi i sonucuna var lm flt r. KT SAT BANKASI 41
Devirle birlikte pasifte gelen ktisat Bankas n n Trade Deposit Bank taki depolar, Banka bilançosunun aktifindeki kay tlarla karfl l kl olarak netlefltirilmifltir. Ba ms z denetim flirketi taraf ndan düzenlenen raporlarda mutabakat yap lamayan kredi, mevduat ve bankalar mevcudu bilgilerine yer verilerek s ralanan yirmiden fazla gerekçe nedeniyle Bankan n ilgili dönem mali tablolar hakk nda görüfl beyan edilememifltir. Birleflmeyi incelemekle görevlendirilmifl BYM, ba ms z denetim raporlar ndaki tespitleri ve mutabakats zl klar da içeren inceleme ve de erlendirmeleri sonucunda Trade Deposit Bank n ktisat Bankas na devredilmesinin mali boyutunun 448 milyon USD tutar nda aktif ve 494 milyon USD tutar nda pasif kalemden olufltu u tespitinde bulunmufltur. Aradaki fark olan 46 milyon USD nin aktif karfl l tespit edilememifl olup bu rakam n ktisat Bankas n n 31 Aral k 2000 tarihindeki 1 milyar YTL lik dönem zarar içerisinde oldu u düflünülmektedir. TABLO 3: TRADE DEPOS T BANK IN KT SAT BANKASI NA DEVR N N MAL BOYUTU Trade Deposit Bank aktif ve pasifinin ktisat Bankas na devriyle birlikte, Trade Deposit Bank n aktifinde bulunan ve tahsil kabiliyeti bulunmayan krediler Bankan n aktifine al nm fl, böylelikle Bankan n aktif yap s daha da bozulmufltur. lk etapta devredilen mudi say s n n 178, devredilen mevduat tutar n n 251 milyon USD oldu u anlafl lmakla birlikte, sonradan yap lan ilave ve iptallerle beraber bu rakamlarda da de ifliklikler olmufltur. Devir sürecinde hiç bir yasal belge ve dayanak bulunmaks z n çok say da yurt d fl merkez ve flube hesaplar kullan ld ndan, bu hesaplardan faydalanmak suretiyle ilave mevduatlar yaratabilmek de mümkün hale gelmifltir. BYM taraf ndan yürütülen inceleme ve mutabakat çal flmalar esnas nda; mevcut mevduat müflterilerinin hesaplar na ilave 42 FONA DEV R ÖNCES DÖNEM
mevduat devirlerinin gerçeklefltirildi i, bunun yan nda devir listelerinde yer almayan mevduat müflterilerinin hesaplar na da mevduat devri yap ld tespit edilmifltir. Bu flekilde ilave edilen mevduat tutar, 14 milyon USD olarak hesaplanm fl ve devredilen mevduat toplam 265 milyon USD ye ç km flt r. Ayr ca, devir listelerinde yer almakla birlikte, devirden sonra sehven devredildi i iddia edilip iptal edilen ve 7 Aral k 2000 tarihinde Trade Deposit Bank hesaplar na iade edilen mevduatlar da bulunmaktad r. Bu flekilde iade edilen 35 milyon USD tutar nda mevduat da 4 Aral k 2000 tarihli Trade Deposit Bank mevduatlar n n içerisinde yer almaktad r. Tüm bu ifllemler dikkate al nd nda, Trade Deposit Bank tan ktisat Bankas na devredildi i tespit edilebilen mevduatlar toplam 300 milyon USD ye ulaflmaktad r. ktisat Bankas bilançosuna aktar lan 448 milyon USD tutar ndaki aktifin, 412 milyon USD lik k sm AKS Grubu firmalar dahil olmak üzere Erol Aksoy Grubu firmalar na kulland r lan donuk nitelikteki krediler ile bu kredilere iliflkin yapay olarak art r lm fl faiz reeskontlar ndan, bakiye 36 milyon USD lik k sm ise tahsil kabiliyeti bulunmayan Irak ve Rusya risklerinden oluflmaktad r. Trade Deposit Bank tan ktisat Bankas Malta fiubesi ne devredilen toplam 412 milyon USD tutar ndaki kredinin tamam na 31 Aral k 2000 tarihi itibar yla yüzde 100 karfl l k ayr lm flt r. Trade Deposit Bank n ktisat Bankas na devredilmesi sürecinde, Trade Deposit Bank n aktifinde yer alan Do ufl Çelik unvanl firman n kredisi ile yüzde 100 mevduat rehni karfl l nda kulland r lm fl di er krediler ve karfl l nda yer alan mevduat ile söz konusu Bankan n özkaynaklar ndan oluflan yaklafl k 16 milyon USD tutar ndaki varl k ve yükümlülük ise ktisat Bankas yerine Capital Trust Bank a devredilmifltir. Capital Trust Bank, St. Vincent de kurulmufl ve 5 Eylül 2000 tarihinde bankac l k lisans alm flt r. Ad geçen off-shore Bankan n yönetimi, Erol Aksoy, Ahmet Demet ve Frederick Ballantyne den oluflmakta, kurucular aras nda ise yine Erol Aksoy ve Trade Deposit Bank Genel Müdürü Ahmet Demet bulunmaktad r. Trade Deposit Bank n ktisat Bankas na devredilmesi ifllemleri s ras nda, Do ufl Çelik in söz konusu kredisi 4 Aral k 2000 tarihinde ktisat Bankas kay tlar na intikal ettirilmifl, 11 Aral k 2000 tarihinde ise bu kay t iptal edilmifl ve mezkur kredi mebla Capital Trust Bank a aktar lm flt r. ktisat Bankas, Do ufl Çelik kredisi kayd n n iptal edilmesi sonucu aktifinde oluflan dengesizli i gidermek için, Avrupa KT SAT BANKASI 43