istanbul TiCARET ODASI iş 1991 PROGRAMI ve BÜTÇESi
CAN MATBAA Cağaloğlu-iSTANBUL 5118666
~~~ ~ ~ ------~---------- S U N U Ş ODA MECLiSi SAYIN BAŞKANLIGI 1 NA 1991 yılı iş programımız ile buna bağlı olarak hazırladığımız Oda Bütçesi'nin ana ilkeleri ve program uygulamasına dönük açıklamalara geçmeden önce, ülke ekonomisinin durumu hakkında kısa bir değerlendirme yapmakta yarar görmekteyim. 1990 yılını geride bırakmak üzere olduğumuz bugünlerde, ekonomide bir önceki yıla göre bazı göstergelerde olumlu gelişme izlenmesine karşılık, bazı alanlarda durgunluk gözlendiği veya arzulanan gelişmelere ve saptanan hedeflere ulaşıırnadığı ifade edilebilir. Şüphesiz olumsuz gelişmelerde Ağustos ayında ortaya çıkan Körfez krizi ve bunun getirdiği belirsizlik ortamı da etkili olmuştur- 1989 yılında özellikle kuraklık nedeniyle tarım üretiminin düşmesi ve sanayi sektöründeki durgunluk sonucu büyüme hızı % l,6'ya düşmüştü. Ancak, 1989 ortasından itibaren reel gelirleri artırıcı ve talebi canlandırıcı tedbirler sonucu başta sanayi olmak üzere hemen bütün ekonomik kesimler nisbi bir canlılığa kavuşmu~ ve bu canlanma 1990'ın büyük bir bölümünde etkisini sürdürerek büyüme hızının % 9,1 olarak gerçekleşmesini sağlamıştır. Şüphesiz son yılların en büyük gelişme hızı olan bu orana ulaşılmış bulunulmasını önemli bir başarı olarak nitelendirmek gerekir. Yatırım malları ithalindeki kolaylıklar, kredi faizlerindeki gerileme ve genel talep düzeyindeki artış nedeniyle sabit sermaye yatırımlarında da müsbet yönde gelişme olduğu
- II - inkar edilemez. özellikle Doğu ve Güneydoğu Bölgesinde teşvik belgesine bağlanan yatırımlarda gözlenen sıçrama son derece sevindiricidir. Ancak, teşvik belgesine bağlanan yatırımların, gayeye uygun şekilde realize edilip edilmedikleri hususu titizlikle izlenmelidir. Bu arada son yıllarda kambiyo sistemindeki serbestleştirme yönünde atılan adımların yabancı sermaye girişlerini olumlu yönde etkilemiş olduğu da gözden uzak tutulmamalıdır. Bununla beraber, dış ticaret açığının bu yıl beklenenin üstünde büyüdüğü gözlenmektedir. Yıl sonuna kadar bu açığın 8 Milyar doları aşması beklenmektedir. Bu olumsuz gelişmeye, ithalattaki hızlı büyüme etken olmuştur. Ocak-Eylül dönemi itibariyle 15 Milyar dolara ulaşan ithalattaki artış hızı % 35 dolayındadır. Buna karşılık, aynı dönemde gerçekleşen ihracat % 8 oranında artarak 8.5 Milyar dolara çıkmıştır. önümüzdeki dönemde, bazı sektörlerde dah~ fazla hissedilmeye başlayan tedarik, haksız rekabet ve üretim ~orunlarının, ihracatımızı olumsuz yönde etkilernesinden endişe edilmekte olduğunu da bu arada kaydetmek isterim. Genel ithalattaki artışın daha çok tüketim malları ithalindeki genişlemeden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Bu eğilimde, geçen yılki tarımsal üretim yetersizliğinin telafisine yönelik ithalat talebindeki artış da etken olmuştur. Ancak, ithalattaki genel artış bir bakıma büyüyen tüketim eğilimi karşısında enflasyonu frenleyici bir rol de oynamıştır.
- III - Şüphesiz ithalatın hızla artması ve buna karşılık ihracattaki gelişme hızının yetersiz kalmasında kur politikasının da etkisi bulunmaktadır. Bir süredir mal, para ve döviz fiyatı arasındaki suni denge, diğer bir deyişle döviz kurunun enflasyon ve kredi oranları altında kalması, ülkemize sıcak paranın akmasına neden olmuş ve böylece döviz rezervleri tahmin edilmeyen boyutlara ulaşmıştır. Bankalar, ticari işletmeler ve KİT 1 lerin artan ölçüde dış kredi kullanmaya yönelmeleri, döviz rezervlerindeki artışın diğer bir önemli sebebini oluşturmaktadır. Bunun sonucu olarak dış borçlar içinde kısa vadeli borçların payının giderek yükselmesi endişe ile izlenirken, sözkonusu fiyat dengelerinin kur aleyhine tekrar kurulmasına yönelik bir eğilim, veya herhangi bir dış etken, ya da krizin sıcak paranın geriye dönüşe yönelmesine sebep olacağı unutulmamalıdır. Bu itibarla, başta ihracat olmak üzere sağlam döviz girişi kaynaklarının beslenmesi zarureti, her zamankinden fazla hissedilmektedir. Bunun da çaresi, yüksek değerlendirilmiş döviz kurunun ve enflasyonun getirdiği olumsuz faktörlerin etkisinin bazı sektörlerde üretim bazında veya endirekt diğer teşvik tedbirleriyle kompanse edilmesinde aranmalıdır. Odamız, önümüzdeki dönemde bu yöndeki gayretlerini sürdürecek ve ihracat mevzuat ve yönetiminin tek çatı altında toplanması hususunda gerekli çabayı sarfedecektir. Bu arada, kaybedilen Irak ve Kuveyt pazarlarından doğan boşluğun dışa açılma çabası içindeki eski Doğu Bloku ülkelerine nüfuz edilmesi suretiyle daldurulması için daha etkin bir faaliyet içine girilecektir.
- IV - Türk ekonomisinin son yıllarda başta gelen sorunu olan enflasyonun yıl ortalarında hafifleme eğilimine girmesi iyimser bekleyişlere yol açmışsa da, Körfez krizine bağlı olarak petrol ürünleri fiyatlarındaki artış, askeri harcamaların Hazineye getirdiği ek yük nedeniyle bütçe açıklarının büyümesi ve KDV oranları ile bellibaşlı KİT ürünlerine yapılan zamlar tekrar enflasyonun sıçramasına neden olmuştur. Aralık ayı itibariyle Ucretliler Geçinme!ndeksindeki yıllık ortalama artış % 66.0 ve İstanbul Toptan Eşya Fiyatları!ndeksindeki artış % 54.2 düzeyindedir. Yıl sonunda bu oranların sırasıyla% 66 ve% 50 ler düzeyinde 1 kalacağı tahmin edilebilir. 1991 yılı bütçesinin başlangıçta 20 trilyon düzeyinde açık verecegı anlaşılmaktadır. Bu açığın yıl sonunda önemli ölçüde artacağı tahminleri gerçekleşirse, enflasyonun dikkate değer şekilde aşağı çekileceğini ummak mümkün olamayacaktır. Merkez Bankası 1 nın, para programına sıkı sıkıya bağlı kalması niyeti olumlu bir faktör ise de, Hazinenin sözkonusu açığı iç borçlanma ile kapatma yoluna başvurması, özel kesimin yatırılabilir fonlarını verimli şekilde değerlendirmesi imk~nını kısıtlamakta, faiz hadlerinin yüksek düzeyde kalmasına neden olmak suretiyle, maliyet artışlarına yol açmaktadır. Enflasyonun arzulanan şekilde aşağıya çekilebilmesi için, para politikası yanında maliye politikasına da ağırlık verilmesi kaçınılmazdır. Diğer bir deyişle devletin gider kalemlerindeki öncelikler tekrar gözden geçirilip yeni tasarruf imkanları gerçekçi bir biçimde araştırılırken, mevcut vergi oranları, enflasyon tahribatı dikkate alınarak aşağı çekilme-
- V - li, yaygın ve etkin bir vergi politikası izlenmelidir. Vergi matrahlarının gerçekçi hale getirilmesi sonucu, artacak ekonomik faaliyetler nedeniyle ve vergi kapsamına girmeyen kesimlerin vergilendirilmesi suretiyle toplam vergi gelirlerinin çok daha yüksek boyutlara ulaşacağı kanısındayız. Geçtiğimiz günlerde gerek bilim adamları ve gerekse tatbikatçılardan oluşturduğumuz bir komisyonun çalışmalarından da yararlanarak özellikle vergi sorunları üzerinde ısrarla durulacaktır. Diğer taraftan, üyelerimizin mesleki sorunlarının çözümü amacıyla, Sayın Meclis üyelerimizin de katkılarıyla oluşturduğumuz çeşitli komite çalışmalarına işlerlik kazandırılacaktır. iştiraklerimiz arasında bulunduğu için veya mevzuat gereği bünyelerinde ya da genel kurullarında temsilci yahut delege bulundurduğumuz çeşitli kuruluş ve komisyonlarda görevli üyelerimizle periyodik toplantılar yapılarak, görüş teatisinde bulunulması da programlanmıştır. Geçtiğimiz yıllarda, iş programlarında yer alsın almasın, ticaret kesiminin veya tüm lşaleminin çeşitli mesleki ve genel ekonomik platformdaki, bütün çabalarımıza rağmen çözümlenemeyen sorunları üzerine daha büyük bir gayretle gidilecektir. Hükümetle ilişkilerimizde, takipçilik prensibi gözetilerek, haklı görüşlerimizin gerçekleşmesi yolunda her türlü imkan kullanılacaktır.
- VI - üst kuruluşumuz olan Odalar Birliği ile gerçekleştirdiğimiz etkin diyalog yanında, kardeş kuruluşlarla geliştirdiğimiz işbirliği ve işlerliğe kavuşturduğumuz koordinasyon anlayışı daha da kuvvetlendirilerek,hükümet ve kamuoyu önüne, özel kesimin tek sesli ve daha güçlü olarak çıkmasının sağlanması, izleyeceğimiz başlıca politikalardan biri olacaktır. Çağdaş gelişme sürecindeki ülkemizde, güçlü bir meslek kuruluşu olan Odamızın ekonomik konular kadar sosyal ve de sosyo ekonomik konulara da büyük önem vermesinin gereğine inanmaktayız. Ayrıca,bu çalışmalara kamuoyunun büyük ilgi duyduğu ve bu faaliyetleri gösteren kurumların itibarının daha da arttığının bilincinde olarak tüketicinin korunması kampanyasının önümüzdeki faaliyet döneminde de sürdürülmesi öngörülmüştür. Bir yandan tüketicinin bilinçlendirilmesi ve bilgilendirilmesi ile ayrıca tüketici güvenliği yönünde f~aliyet gösterilirken, bir yanda da üyelerimizin yönlendirilmesi ve kamuoyu nazarında saygınlığının artırılması üzerinde durulacaktır. İçinde yaşadığımız ve her geçen gün sorunları ağırlaşan İstanbul 1 un çarpık yapılaşması ve gecekondu sorunu, iç göç ve aile planlaması problemleri, işportacılık ve seyyar satıcılık, trafik düzeni, şehir temizliği ve çevre kirlenmesi, işyerlerinin şehir dışına çıkarılması, altyapı yatırımlarındaki koordinasyonsuzluk, liman tıkanıklığı ve şehir turizmini baltalayan davranışlar gibi sorunlara gereken önem verilecek ve çeşitli etkinlikler gösterilecektir.
- V I I - gibi UN IDO Küçük ve orta işletmelerin problemleri her zaman olduğu öncelikle ele alınacaktır. İçinde bulunduğumuz dönemde ile işbirliği yapılarak çeşitli projeler gerçekleştirilmiştir. Bu projelerin somut sonuçları 1991 yılında alınmaya başlanacak ve pazar bulma, kaliteli üretim, eğitim ve finansman engellerinin aşılmasına katkıda bulunulacaktır. Gerek ekonomik konuların, gerekse mensuplarımızın mesleki sorunlarının çözümüne yönelik görüşlerimizin, Hükümet üyelerine ve üst düzey yöneticilere doğrudan aktarılabilmesini teminen icap eden temaslar yapılacaktır. Ayrıca, ekonomi ile ilgili,çeşitli güncel teknik konularda uzmanlar, üst düzey bürokratlar ve bilim adamları, zaman zaman Meclis toplantılarına konuşmacı olarak davet edilerek, konular üzerinde ayrıntılı bilgi alma imkanı temin edilecek ve ayrıca sorunların, ilgililerce ve kamuoyunca daha iyi anıaşılmasına fırsat hazırlayacak bir tartışma ortamı yaratılması sağlanacaktır. Değerli Meclis üyelerimizin öneri ve görüşlerinin çalışmalarımıza ışık tutucak önemli bir kaynak olacağını ve iş programına alınmamış, fakat esasen girişim veya değerlendirme aşamasında bulunan tekliflerinin de titizlikle izleneceğini ifade etmek isterim. Gerçekten, yıllık faaliyetlerimiz İş programında yer alan konularla asla sınırlı değildir. Yıl içinde değerli Meclis üyelerimiz başta olmak üzere tüm mensuplarımızın önerileri titizlikle değerlendirilecektir. Hızla değişen koşullar karşısında aktüel hale gelmiş ekonomik sorunlar veya daha büyük bo-
- VIII - yutlara ulaşmış sosyal konular süratle ele alınacak, duruma göre, gerekli girişimler yanında seminer, panel ve benzeri çalışmalar gerçekleştirilecektir. Bu toplantılar, çeşitli kesimleri temsil eden ya da kamuoyunun ilgisini çeken uzman ve işadamlarının iştirak edecekleri yuvarlak masa toplantıları veya basının hazır bulunacağı tartışmalı açık oturumlar şeklinde de düzenlenebilecektir. Gerek üye sayısı gerekse bütçe olanakları açısından ülkemizin en güçlü mesleki kuruluşlarından olan Odamızın, yoğun ve yaygın faaliyetlerinin kamuoyuna ve üyelerimizeyeterince tanıtılamamakta olduğu da bir gerçektir. Odaının kamuoyunda saygınlığını pekiştirmek, hak ettiği mevkide görülmesini temin etmek ve savunduğumuz görüşlere daha yaygın destek sağlamak amacıyla halkla ilişkiler konusuna ayrı bir önem verilecek, gerçekleştirdiğimiz araştırma ve hizmetlerin daha etkin ve sürekli biçimde kamuoyunun ilgisine sunulmasına gayret edilecektir. Bu izahat ışığında ilişikte sunulan 1991 Yılı iş Programı ve Bütçesinin ülkemize, camiamıza ve Oda 1 mıza hayırlı olması dileğiyle, kabul ve tasviplerinize arzederim. Saygılarımla, Atalay Şahinoğlu Yönetim Kurulu Başkanı
i Ç i N O E K i l E R BiRiNCi BÖLÜM 1991 YILI iş PROGRAMI Sayfa No: l. EKONOMİK. TiCARi. SlNAi ve TARIMSAL ARAŞTIRMA VE incelemeler.......................................... l A. ülkemizin EKONOMİK DURUMU,SORUNLAR VE öneriler... l B. AVRUPA TOPLULUGU NA (AT) 1 İLİŞKİN ÇALIŞMALAR... 2 C. EKONOMİK ARAŞTIRMALAR...... 3 1. istanbul Halkının Perakende Ticaret Davranış Alışkanlıkları.......... 3 2. Küçük ve Orta Sanayi işletmelerinin Kredi ve Finansman Sorunları 3 3. Piyasa Ekonomisi ve Devlet... 4 4. Ekonomide Dışa Açılma ve Dünya nın Değişen Koşulları Karşısında Türkiye için Kalkınma Stratejisi............. 5 5. ihracata Yönelik Gıda Sanayiinin Teknolojik Yapısı ve Rekabet Şansının Artırılması için Alınması Gerekli önlemler... 6 6. Para Arzını Artıran Nedenler ve Kullanılan Parasal Kontrol Araçlarının Etkinliği... 7 7. Haksız Rekabetin önlenmesinde Ticaret Odalarının Rolü ve Hakimiyetin Kötüye Kullanılmasına ilişkin Araşt ırma...................................... 7
- X - II. TiCARİ KESiMiN SORUNLARI... 9 A. SERTiFiKALI TOHUM TEMiNi... 9 B. VERiMLi TARIM ARAZİLERİ üzerinde SANAYiLEŞME... 9 C. SiGORTACILIK UYGULAMALARI... 9 D. inşaat KESiMiNiN SORUNLARI... 10 E. KUYUMCULUK KESiMİNİN SORUNLARI... 10 F. TEKSTil VE KONFEKSiYON KESiMİNİN SORUNLARI... ll G. ECZANELER VE ECZA DEPOLARI KESİMİNİN SORUNLARI.. 12 H. YüKÇü BÖLÜKLERİ SORUNU... 13 I. BAG-KUR SORUNU... 13 i. ÇEK VE SENET TAHSİLİ... 14 J. KAMU ihaleleri...... 15 K. TüKETiCiNiN KORUNMASI... 15 l. TiCARi KESiMiN DiGER SORUNLARI... 18 III. DIŞ ilişkiler... 19 A. DIŞ TANITIM... 19 ı. Odamızın 1991 Yılında Düzenleyeceği Fuarlar. 19 2. Tetkik Gezileri.......... 20 B. DIŞ TiCARET... 20 ı. Mevzuat ve Uygulamaya Yönelik Çalışmalar.. 20 2. Pazar Araştırmaları............. 22 IV. MALİ KONULAR... 23 A. GENEL VERGİ SORUNLARI VE TARIM KESİMİNİN VERGiLENDiRiLMESi... 23 B. VERGi ORANLARININ OPTİMİZASYONU... 24 C. ORTALAMA KAR HADLERi... 24
-------------------------------" --~ - XI - V. KüÇüK SANAYİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALAR... 25 A. UNIDO ile İLİŞKİLER... 25 B. KÜÇÜK SANAYiiN FiNANSMANlNDA KARŞlLAŞlLAN PROBLEMLER...... 0 28 "' C. KİT 1 LERİN SATIŞ POLİTİKASI... 28 O. MATBAACILIK KESİMİNİN PROBLEMLERi.... 29 E. KüÇüK SANAYİ KAPASiTE KULLANIM ARAŞTIRMASI... 29 F. FiZiBiliTE FORMU......... 29 VI. SEMiNERLER.............. 30 A. KlYI BANKACillGI SEMİNERİ o 30 B. OOGU AVRUPA ÜLKELERİ VE TORKiYE...... 30 C. ihracat EGiTiM SEMiNERi....... 31 O. TURİZM SEMiNERi......... 32 E. ÇEVRE SORUNLARI SEMİNERİ.......... 33 f. VERGi SEMiNERi..... 34 G. özel ögretim KURUMLAR! SEMiNERi......... 34 VII. YAYlNLAR.... 35 VIII. EGiTiM VE KülTUR FAALiYETLERİ...... 36 IX. istanbul 1 UN SORUNLARI o 37 X. ODA içi ÇALIŞMALAR u c = 40 ikinci BöLüM 1991 YILI BüTÇESi VE GEREKÇESi I. BüTÇE GEREKÇESi....... 45 II. GELİRLER eoaeeooeoceacoee ooeoeeoeaaeeoe ooaoooooeeoo 46 IV. 1991 YILI BüTÇE TALİMATI e. 75
1 9 9 1 Y I L I i Ş P R O G R A M I
I. EKONOMİK, TiCARi, SlNAi ve TARIMSAL ARAŞTIRMA VE ince LEMELER A. ÜLKEMİZİN EKONOMİK DURUMU, SORUNLAR VE ÖNERiLER Yıllardır ülkemiz ekonomisinin gündeminde bulunan ve yıl ortalarına doğru düşme eğilimine girmesi ile iyimser beklentilere sebeb olan enflasyon, körfez krizi sonucu yeniden yükselmeye başlamıştır, keza ithalattak.i hızlı artışa karşılık ihracattaki gelişme daha ağır olmuştur. Ayrıca ithalatın yapısında tüketim maliarına doğru bir artış sözkonusudur. 1991 yılı bütçesi için öngörülen 20 trilyonluk açığın yıl sonunda daha da artacağı ve halen T.B.M.M nin gündeminde bulunan 1 vergi tasarılarının ne ölçüde gerçekçi ~atrahları te- 1 min edeceği ve vergi dışı kesimlerin nasıl vergi kapsamına alınacağı gibi temel sorunların önemini koruduğu bir gerçektir. Bu temel sorunların incelendiği ve çeşitli önerllerin hazırlandığı raporlarımızın ilgili çevrelere ve kamuoyuna sunulmasına devam edilecektir. Ayrıca ülkemizin genel ekonomik durumunun analiz edilerek ileriye yönelik tespitierin yapıldığı Ekonomik Rapor ile Aylık Ekonomik Veriler ve Rakamlarla Türkiye isimli yayınlarımız Türkçe ve İngilizce olarak yayınlanmaya devam edecektir. Böylece gerek kamuoyuna aydınlatıcı gerekse Hükümete yol gösterici önerilerde bulunulacaktır.
- 2 - B. AVRUPA TOPLULUGU'NA (AT) İLİŞKİN ÇALIŞMALAR geçirmiş Avrupa Topluluğu 1990 yılı içinde çeşitli gelişmeler ve dünya siyasi tarihinde unutulmayacak bir olay olan Ooğu Almanya'nın Federal Almanya ile birleşmesi gerçekleşmiştir. Yine aynı yıl içinde çeşitli doğu bloku ülkelerinde yaşanan açıklık politikası Topluluğun tek pazar hedefini etkilemiştir. 1992 yılında gerçekleşmesi planlanan Tek Pazar uygulamasına geçişde Doğu Bloku ülkelerindeki değişikliklerin etkisi ve bunlara bağlı olarak Türkiye'nin tam üyelik başvurusunun son gelişmelere göre yeniden değerlendirilmesi sözkonusudur. 1991 yılında Türkiye AT ilişkilerine bu açılardan bakılarak bu hususları irdeleyen çalışmaların yapılması planlanmaktadır. Diğer taraftan, Türkiye, ithalat ve ihracat faaliyetleri bakımından Avrupa Topluluğu ülkeleriyle yoğun bir ilişki içindedir. Topluluğun çeşit}i kanun, tüzük ve yönetmeliklerinin üyelerimize tanıtılması zorunludur. Bu nedenle Avrupa Topluluğu mevzuatının üyelerimize daha iyi tanıtılması ve sektör bazında bilgiler verilmesi amacıyla çeşitli çalışmalar yapılacaktır.bu çalışmaların düzenlenmesinde İktisadi Kalkınma Vakfı ile işbirliğine gidilecektir.
- 3 - C. EKONOMiK ARAŞTIRMALAR ı. istanbul Halkının Perakende Ticaret Davranış Alışkanlıklan Geçtiğimiz yıl yaptığımız 11 İstanbul Halkının Günlük Yaşam Biçimi ve Tüketim Davranışların Araştırmasının bir anlamda devamı olan bu araştırmada, istanbul halkının günlük alışveriş davranışları açısından -Alışverişi kimin yaptığı, - Alışverişin nereden yapıldığı, -Alışveriş tercihlerinin nasıl kullanıldığı, -Alışveriş kararını kimin verdiği, gibi hususlar aileler çerçevesinde yüzyüze yapılacak görüşmelerle belirlenecektir. Bu sorular yiyecek, temizlik malzemesi, giyim, mobilya, halı, elektronik eşya ve beyaz eşya grupları için ayrı ayrı incelenecektir. 2. Küçük ve Orta Sanayi işletmelerinin Kredi ve finansman Sorunları ülke ekonomisinin ve sosyal kalkınmanın belkemiğini oluşturan küçük ve orta sanayi işletmeleri ileride doğacak olan büyük sanayilerin deneme ve yetişme alanlarıdır.
- 4 - Ayrıca, özellikle gelişme yolundaki ülkelerde küçük ve orta işletmeler, sanayi yapısının güçlenmesine de yardımcı olmaktadır. Büyük sanayilerin girdi ve ara mallarını üreten bu işletmeler kaliteli fakat düşük maliyetli ürünler üreterek rekabet şansına sahip büyük sanayilerin yaratılmasına da yardımcı olmaktadır. Mevcut ekonomik düzen içinde yaşayabilmeleri teşvik edilmelerine bağlı olan Küçük ve Orta Sanayi işletmeleri için en önemli teşvik araçlarından birisi de orta vadeli kredi uygulamasıdır. Yetersiz düzeyde bulunan orta vadeli kredi uygulamasının yaygınlaştırıması ve daha faydalı hale getirilebilmesi için orta vadeli krediye yöneltilen ticaret bankalarının, konuya azami ilgi göstermelerini sağlamak icabeder. Bunun içinde, karlılık ve verimiilikle ilgili engellerin kaldırılması, uygun ortamın sağlanması ve bu uygulama sonucu doğan faiz farkı iadesinin bir esasa bağlanması gerekir. Kısa vadeli kredilerin orta vadeliye dönüşebilmesi için de faiz randımanın ' lehte olmasını sağlamak için gerekirse bankaya bırakılan faiz farkının değiştirilmesi ve alınan kredilerin azami verimlilikte kullanılmasının gerektiği görüşünden hareketle, sorunların uzmanların marifetiyle araştırılarak çözüme kavuşturulmasına çalışı lacaktır. 3. Piyasa Ekonomisi ve Devlet Günümüzde üstünde tartışılan konulardan biri de Piyasa Ekonomisi ve Devletin ekonomi üzerindeki etkisidir.
- 5 - l970 1 li yıllardan başlıyarak dünya ve Türkiye 1 de piyasa ekonomisi konusunda değişik uygulamalar olmuştur. Ayrıca 11 Piyasa Ekonomisi 11 ve 11 Sosyal Piyasa Ekonomisi 11 ekonomi literatüründe sıklıkla tartışılmaya başlamıştır. Çalışmada bu sistemlerin analizi yapıldıktan sonra dünya ülkelerindeki örnekler ortaya konulacak ve ülkemizde gerçek anlamda piyasa ekonomisi uygulamasına işlerlik kazandıracak bir öneri demeti hazırlanacaktır. 4. Ekonomide Dışa Açılma ve Dünya 1 nın Değişen Koşulları Karşısında Türkiye için Kalkınma Stratejisi Dünya 1 daki siyasi ve ekonomik gelişmelerin fevkalade hız kazandığı dönemde Türkiye 1 nin uluslararası rekabet dünyasındaki' yerinin rekabet imkanları ve uygulayacağı kalkınma stratejilerinin saptanması zorunlu hale gelmiştir. Ayrıca, dışa açılan ekonomimizde, imalat sanayiimizin dışa dönük ve rekabet gücü olan bir yapıya kavuşturulması, mevcut tesislerde gerekli yapısal dönüşümlerin gerçekleştirilmesi, verimliliğin arttırılması ve yeni tesislerin optimal ölçeklerde kurulmasının özendirilmesi gerekmektedir. Bu itibarla makro-ekonomik istikrarın sağlanması, yüksek düzeyde iç tasarruf ve yatırım yapma gerekliliği, ekonomik kalkınma modelinin ithal ikamesi yerine ihracatın teşvik edilmesi, dışa açık stratejilerin ve sektörel öncelik verilecek endüstrilerin neler olması gerektiği ve bu stratejilerin uygu-
- 6 - lanması sırasında devletin olası rolünün neler olması lazım geldiğinin araştırılacağı bir çalışma yapılacaktır. 5. İhracata Yönelik Gıda Sanayiinin Teknolojik Yapısı ve Rekabet Şansının Artırılması İçin Alınması Gerekli önlemler Türkiye önemli bir gıda potansiyeline sahiptir. Bu potansiyel gerek halkımızın sağlıklı gıdalarla beslenmesinde ve gerekse ihracatımızın artırılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Dünya gıda ticaretindeki rekabetin çok geniş boyutlara ulaşmış olması ve bunun içinde teknolojik çalışmaların da önemli bir payı bulunması dolayısıyla ülkemizin gıda sanayinin rekabet gücünün arttırılması için değişik çalışmaların yapılması zorunlu olmaktadır. Bu çalışmaların içerisinde teknolojik çalışmalar önemli bir pay almaktadır. özellikle ülkemiz dış satımına konu olan gıda maddelerine uygulanacak teknolojilerle kaliteli gıda üretimi sağlanırken aynj kaliteyi daha ucuza üretmek de mümkün olabilecektir. ülkemizde ikili bir yapı gösteren gıda sanayimizin ihtiyaçlarının belirlenmesi amacıyla yapılacak çalışmada ihracat için rekabet şansı olan kesimlerin alması gereken her tür tedbirlere yönelik öneriler hazırlanacaktır.
- 7-6. Para Arzını Artıran Nedenler ve Kullanılan Parasal Kontrol Araçlarının Etkin! i ği 1989 yılı içinde Odamızca yaptırılan 11 Para Arzının Artış Nedenleri i le. Parasal Kontrol Araçları 11 araştı rmamızda belirlenen bazı tespitierin 1990 yılı Ocak ayında açıklanan Merkez Bankası Parasal Programında yer alan tespitlerle uyum içinde olduğu gözlenmiştir. Bu neticeden hareketle çalışmayı biraz daha genişleterek son birkaç yıllık dönem baz alınarak aylık veriler yardımıyla para arzını arttıran nedenler ve hangi kontrol araçlarının ne ölçüde etkin olduğunun tesbiti ve çeşitli göstergeler aracılığı ile enflasyonu kontrol altına alabilecek yeni bir hedefler demeti hazırlanması öngörülmüştür. 7. Haksız Rekabetin önlenmesinde Ticaret Odalarının Rolü ve Hakimiyetin Kötüye Kullanılmasına ilişkin Araştırma Bilindiği üzere, tam rekabet piyasasında, tüketici maksimum fayda elde ederken üretici ya da satıcı uzun dönemde makul bir kar sağlar. Arz ve talep kurallarının işlerliğinin sağlandığı piyasalarda aynı zamanda malların kaliteleri de kendiliğinden yükselmektedir. ABD 1915 tarihinde çıkardığı Anti-Tröst Kanunu ile Avrupa Topluluğu, Roma Antlaşmasının 85.maddesi çerçevesinde, hukuka aykırı rekabet sınırlamalarına, kartellere ve diğer sınırlayıcı uygulamalara yasak ve kısıtlamalar getirmiştir.
- 8 - Odamızın konuyla ilgili mevzuat çalışmaları müteakip bölümlerde kısaca açıklanmaya çalışılmıştır. Ancak, batı ülkelerindeki Ticaret Odalarının, rekabet sınırlamalarındaki rolleri ile piyasaya hakim teşebbüslerin, bu hakimiyetlerini kötüye kullanmaları hallerinin somut olarak neler olduğu ve bu ülkelerin Kartel Kurallarının aldıkları örnek kararlar ve içtihatların ortaya konmasının yararlı olacağı düşünülmüştür. Bu amaçla yapılacak inceleme sonuçlarından, konuya ilişkin çalışmalarımızda yararlanılacaktır.
- 9 - II. TiCARi KESiMiN SORUNLARI Tarım kesiminin çeşitli sorunları, ticari faaliyetleri de etkilemektedir. Bu itibarla, önümüzdeki dönemde Odamıza intikal eden tarım kesimine ilişkin problemierin bu bölümde ele alınması uygun görülmüştür. A. SERTiFiKALI TOHUM TEMiNi Buğday, soğan, patates ve çeltik gibi bazı ürünlerde, ıslah edilmiş ürünlerin üretimini teminen üreticilere devlet desteği ile sertifikalı tohum dağıtılması yolundaki öneriler değerlendirilecektir. B. VERiMLi TARIM ARAZiLERi üzerinde SANAYiLEŞME Ekilebilir tarımsal alanların, her yıl erozyon, sanayi tesislerine tahsis vs. nedenlerle azalmakta olduğu bilinmekte ve gözlenmektedir. Şimdiye kadar konu ile ilgili birtakım mevzuat düzenlemeleri yapılmışsa da, uygulamada sınai tesislerin verimli tarım alanlarında kurulmalarının önlenemediği de bir gerçektir. Uygulamanın titizlikle takibi ve mevzuatın işlerliğe kavuşturulması konusunda gerekli girişimler yapılacaktır. C. SiGORTAClLlK UYGULAMALARI Serbest tarife uygulamasının getirdiği problemler ile bu alandaki haksız rekabetin önlenmesi, mecburi sigorta uygulamalarındaki istikrarsızlık, sigorta prim ödemelerinin tak-
- lo - sitlendirilmesindeki sorunlar, sigortanın reasüre edilmemesinin getirebileceği rizikolar gibi meseleler incelenecek ve inceleme sonuçları değerlendirilecektir. Ayrıca, sigortacılık konusunda üyelerimizin aydınlatıl~ ması amacıyla bir rehber yayın hazırlanarak ilgilenenlerin istifadelerine sunulacaktır. D. İNŞAAT KESİMİNİN SORUNLARI Mevzi imar planlarının bulunmayışının kaçak yapılaşmaya neden olduğu dikkate alınarak sözkonusu planların yapılması ve plan çalışmaları sırasında Odamızın da görüşlerinin alınması konusunda İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve ilgili Bakanlıklar nezdinde gerekli temas ve girişimler yapılacaktır. Bellibaşlı temel inşaat giderleri yanında, diğer malzeme fiyatlarının da süratlı bir artış temposu içinde bulunduğu dikkate alınarak, boya, sıhhi tesisat vb. gibi girdilerdeki fiyat farklarının devlet ihaleleri sitüasyonlarına 3-4 aylık dönemjer itibariyle ilave edilmesi veya müteahhitlerin enflasyondan etkilenmemeleri için diğer alternatiflerin ortaya konması yönünde çalışma ve değerlendirmeler gerçekleştirilecektir. E. KUYUMCULUK KESİMİNİN SORUNLARI Yıl içerisinde girişimierimize konu olan ve ilgili Bakan nezdinde görüşmeleıle sonuç alınmasına çalışılan sektörün önemli sorunları henüz olumlu bir çözüme ulaştırılamamıştır.
- ll - Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara ilişkin Tebliğle rıe, kıymetli madenler ve taşların ithal ve ihracının, yetkili müessese tabir edilen döviz bürolarının inhisarına bırakılması uygulamasının terkedilmesi ve dışticarette kuyumcuların yetkili kılınması, kıymet üzerinden alınan ardiye ücretlerinin aşağı çekilmesi, altın borsası, rayiç bedel üzerinden yeniden değerleme imkanı getirilmesi gibi problemler yeniden ele alınacak ve haklı girişimlerimiz ısrarla takip edilecektir. F. TEKSTiL VE KONFEKSiYON KESiMiNiN SORUNLARI 1990 iş Programımızda değinilen tekstil sektörünün içinde bulunduğu sıkıntılar, l99l'de de büyük ölçüde devam etmiş ve hatta sorunlar daha da ağırlaşmıştır. Tekstil sanayiinin fiziki ve teknolojik yaşlanması, yapısal sorunların başında gelmektedir. Bu arada, ihracat, ithalat, hammadde tedariki ve kalifiye eleman sorunları çözüme kavuşturulamamıştır. özellikle tekstil ve konfeksiyon ihracatı ile hammadde tedariki ve ithalat sorunları konusunda 1990 yılı içinde çeşitli ve geniş kapsamlı seri toplantılar ve değerlendirmeler yapılmış alınan sonuçlar yeni gelişmeler de dikkate alınarak ilgili merciiere geçtiğimiz günlerde intikal ettirilmiştir. Bu girişimlerimizin takibi ve olumlu sonuca ulaşması konusunda ki çabalarımız sürdürülecektir.
- 12 - Ayrıca, İstanbul Tekstil Meslek Lisesi Geliştirme ve Donatım ve Koordinasyon Kurulu çalışmalarına yardımcı olunmuş, İstanbul Terzilik Meslek Lisesinin öğretim düzeyinin yüksel~ tilmesi ve kalifiye öğretmen açığının kapatılması hususlarında gerekli girişimler yapılmıştır. üzerinde durulan diğer bir konu olan kota dağıtım esas ve uygulamaları sürekli izlenecek ve sektörün yıl içinde intikal edecek problemleri değerlendirilecektir. Her iki Almanya 1 nın birleşmesi de dikkate alınarak, AT kotalarının artırımı imkanları araştırılacaktır. G. ECZANELER VE ECZA DEPOLAR! KESİMİNİN SORUNLARI Sektörün karşı karşıya bulunduğu çeşitli sorunlara, ilaç fiyatlarında son yıllarda gözlenen hızlı tırmanış ilave olmuştur. üstelik KDV oranlarının yükseltilmesi sektörü ve halkı olumsuz yönde etkilemiştir. önümüzdeki dönemde, KDV sorunu konusundaki girişim ve temaslarımız ısrarla sürdürülecek ve bu kesime tanınan kar hadleri, kamunun mübayalarda vaktinde ödeme yapmaması, ilaç fiyat etiketlerinin bedelleri, eczanelerde satılabilecek malların tespiti gibi konularda, geçmiş tarihlerde yapılan incelemeler de dikkate alınarak, yeniden bir değerlendirme ve girişim yapılacaktır.
- 13 - H. YüKÇü BölüKLERi SORUNU Yükçü Bölükleriyle işyeri sahiplerinin arasında yıllardır süren ihtilafların kalıcı bir çözüme ulaştırılması için, düzenlenecek yeni bir tarifenin hamalların kuracakları bir derneğe devredilmesi ve Odamız onayının da alınmasından sonra işlerlik kazanması yolundaki görüşlerimizin gerçekleşmesi doğrultusundaki girişimlerimiz bu yıl da sürdurülecektir. I. BAG-KUR SORUNU Bağ-Kur emekli aylıklarının artırılması ve Kurumun sağladığı imkanların diğer sosyal sigorta ve emekli sandığı düzeyine getirilmesi, bir defaya mahsus olmak üzere basamak seçme imkanı getirilmesi, uzun vadede çeşitli sosyal güvenlik kuruluşlarının bir çatı altında toplanması, Odamızın üzerinde ötedenberi hassasiyetle durduğu konulardan biridir. Geçtiğimiz faaliyet döneminde, gerek Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı gerekse Bağ-Kur Genel Müdürü ile Odamızda toplantılar düzenlenmiş ve ayrıntılı görüşlerimizi içeren raporumuzun kendilerine takdimi yanında sorunlar dile getirilmiştir. Bu temaslarda, Bağ-Kur Kanunu'nun başlangıçta sakat doğduğu ve özellikle kanunun ilk uygulamasında 5 yıl prim ödeyenıerin emekli olmaları imkanından yararlanan çok sayıdaki sigortalının yükünü halihazırda prim ödeyenıerin ve normal süreç içinde emekli olanların çektiği, diğer bir deyişle emekli aylıklarının ve sigortalılara sağlanan imkanların düşük olmasının bu dengesiziikten kaynaklandığı ifade edilmiştir.
- 14 - Bu duruma göre, Kanunun çeşitli aksaklıklar ihtiva eder biçimde çıkarılmasından sorumlu Devletin, bundan doğan külfeti sigortalılara ve emeklilere yüklernesi yerine, Kurumun bünyesinin Devlet Bütçesinden ayrılacak ödeneklerle düzeltilmesi gerektiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Konu bu yönden ele alınarak, girişimlerimiz sürdürülecek ve bütün gayretierimize ve konunun sürekli olarak gündemde tutulması çabalarımıza rağmen çözümlenemeyen sorunlarla ilgili önerilerimiz ısrarla takip edilecektir. Ayrıca, Bağ-Kur işlemleriyle ilgili olarak başlatılan Rehber hazırlanması çalışmaları tamamlanarak 1991 yılında ilgililerin istifadesine sunulacaktır. i. ÇEK VE SENET TAHSİLİ Konu ile ilgili olarak 1990 yılında Adalet Bakanlığı 1 nca hazırlanan çek kanunu tasarısı incelenmiş ve görüşlerimiz ilgili Bakanlıklara arzedilmiştir. Bu durumda yapılan girişimler titizlikle takip edilecek ve ayrıca İcra Dairelerinin reorganizasyonu ve uygulamadaki engellerin ortadan kaldırılması için gerekli temas ve girişimler yapılacaktır. Senet tahsili problemleri ise geçtiğimiz yıllarda, İcra ve İflas Kanunu değişiklik önerilerimiz çerçevesinde yeniden bir değerlendirmeye tabi tutulacaktır.
- 15 - Bu arada, perakendeci-tüketici veya daqıtım zincırının birbirleriyle olan vadeli satış ilişkilerinın saqlıklı ve güvenceli yürütülebilmesine yardımcı olmak amacıyla başlatılan enformasyon bilgi merkezi kurulması yönündeki çalışmalarda ortaya çıkan engellerin aşılması için gerekli çaba sarfedilecektir. J. KAMU ihaleleri Devlet ihalelerinin ihale tarihinden en az bir ay önce il~n edilmesi, yeterlilik belgesi olmayanların daha yüksek bir teminat yatırmak suretiyle hizmette rekabet yaratılabilmesi için ihalelere katılmalarına imk~n ve fırsat verilmesi gibi öneriler üzerinde gerekli değerlendirmeler yapılacaktır. Bu arada, kamu ihaleleri ile ilgili olarak Devletin hakedişleri vaktinde ödememesinin getirdiqi olumsuz etkilerin telafisi açısından, gecikme faizi uygulaması yönündeki görüşlerimiz, muhtelif vesilelerle tekrar gündeme getirilecektir. Ke TüKETİCİNİN KORUNMASI 1990 yılında tüketicinin korunması, üreticinin yönlendirilmesi ve bilgilendirilmesine yönelik kampanya şeklinde yoqun bir faaliyet içine girildiği bilinmektedir. Bu kampanyamız gerek değerli meclis üyelerimiz ve gerekse kamuoyunda takdiıle karşılanmış ve desteklenmiştir.
- 16 - Bu ilgi ve destekten aldığımız cesaretle sözkonusu faaliyet 1991 yılında daha da etkinleştirilerek sürdürülecek ve ito üyeleri tüketiciyi koruma taahhütnamesi uygulamasının işlerliği sağlanacaktır. Bu arada üyelerimizin, tüketicinin korunmasına yönelik faaliyetlerinin, uzun vadede işletmelerinin yararına ve pazar paylarını artırmada olumlu bir faktör olduğu konusunda bilgilendirilmelerine yönelik bir faaliyet gerçekleştirilecektir. Ayrıca, özellikle etiket mecburiyeti uygulaması konusunda daha aktif bir faaliyet içine girilecek, istanbul Büyükşehir Belediyesi ile gerekli koordinasyon sağlanacaktır. Esnaf teşekkülleri ile de koordinasyon ve uygulama paralelliği konusunda temas ve işbirliği yapılacaktır. önümüzdeki dönemde, bir taraftan radyo ve TV programlarında, gerek faaliyetlerimizin duyurulması ve gerekse tüketicinin bilinçlendirilmesi yönünde mümkün olduğunca konunun işlenmesi yoluna gidilirken, bir yandan da kalite kontrolü, tüketici güvenliği konuları üzerinde durulacak ve rehber niteliğindeki yayınlarla tüketici eğitimine önem verilecektir. Ders programları veya konferanslar yolu ile öğrencilerin tüketicinin korunması alanında bilinçlendirilmeleri konusundaki girişimlerimizin sonucuna göre, Odamızdan istenen katkı eğitim kurumlarına sağlanacaktır.
- 17 - Tüketici gününde çeşitli etkinlikler ve kampanyalar düzenlenmesi cihetine gidilecektir. Ayrıca geçtigirniz yıl, günlük gazetelerin ilgili köşe yazarlarından oluşturdugumuz Tüketicinin Korunması Danışma Komitesi ile üyelerimizin öneri ve mütalaaları titizlikle değerlendirilecek ve yeni faaliyetler içine girilecektir. Gerek tüketicinin ve gerekse ticaret kesiminin korunması açısından, Odalar Birligi patronajında geçtigirniz yıl içinde yürütülen Anti-Kartel Kanunu Tasarısı'nın kanunlaştırılması önem taşımaktadır. Konu üzerinde ısrarla durulacak ve mevcut mevzuat boşluğunun daldurulması için çaba sarfedilecektir. Tüketici kredileri uygulamaları, bu konuda tüketicinin korunması ve reklamlar,özel finansman kuruluşları oluşturulması hususundaki genel çalışmalarımız ve bunun sonuçlarının degerlendirilmesi, üzerinde ısrarla duracağımız diğer bir faaliyet olacaktır. Bu arada, trafik kazalarının önemli bir bölümünün araç kusurlarından kaynaklandıgı dikkate alınarak, hayati önem taşıyan aksam ve yedek parçaların mecburi standardı olmayanlarının süratle standartlarının yapılması ve mecburi TSE markası sistemine dahil edilmeleri üzerinde durulacaktır. içinde bulunduğumuz yıl içerisinde gözlenen halkı yanıltıcı oto ithal ve dagıtım kampanyası biçiminde yürütülen ve servis, yedek parça temini gibi satış sonrası hizmetleri verme
- 18 - kabiliyeti dahi olmayan organizasyonlar daha yakından takip edilecek ve gerekli tedbirlerin alınmasına yönelinecektir. L. TiCARi KESiMiN DiGER SORUNLARI Işprogramı hazırlık çalışmaları sırasında üyelerimizden intikal eden ve yukarıda deginilen problemler yanında, ticari kesimin makro düzeyde veya mesleki bazda Odamızda işlem görmekte olan veya yıl içinde Odamıza intikal ettirilecek diger problemler şüphesiz aynı hassasiyetle ele alınıp degerlendirilecektir.
- 19 - III. DIŞ İLİŞKİLER A. DIŞ TANITIM 1. Odamızın 1991 Yılında Düzenleyeceği Fuarlar Daha önceki yıllarda düzenlenen Milli iştirakler de göz önünde tutularak aşağıda belirtilen Fuarların Türkiye Milli iştirakinin Odamızca düzenlenmesi kararlaştırılmıştır. -Uluslararası Johannesburg Fuarı 29.3/14.4.1991 - IFE Uluslararası Londra Gıda Fuarı 28.4/2.5.1991 - Milana Uluslararası Ticaret Fuarı 11/15.6.1991 - Anuga Uluslararası Gıda Fuarı 12/17.10.1991 Bu fuarların yanısıra Sovyetler Birliği 1 nde özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin ürünlerine yönelik kısa süreli bir ihraç ürünleri sergisi veya ürünlerimizin tanıtımının yapılacağı bir teşhir merkezinin açılması konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Ayrıca Romanya, Singapur ve diğer bazı ülkelerde açılacak uluslararası fuarlara iştirak edilmesine ilişkin araştırmalara devam edilmekte olup, gerekli değerlendirmeler yapılacaktır.
- 20-2. Tetkik Gezileri Küçük Sanayici üyelerimiz için her yıl düzenlenmekte olan ve onlara büyük katkısı olduğu üyelerimizce ifade edilen Hannover Fuarı tetkik gezisi bu yıl da düzenlenecektir. Ayrıca, çeşitli meslek gruplarınca bazı ihtisas fuarlarının ziyareti amacıyla yapılan tetkik gezileri talepleri masrafları kendilerince karşılanmak kaydıyle Odamızca düzenlenecek ve bu gezilerin üyelerimiz için daha faydalı hale getirilmesine çalışılacaktır. Diğer taraftan yurt içine ve yurt dışına yönelik olarak yapılmakta olan tetkik gezilerimizin etkinliğinin artırılarak düzenlenmesine devam olunacaktır. B. DIŞ TiCARET ı. Mevzuat ve Uygulamaya Yönelik Çalışmalar Dış Ticaret Mevzuatı ve uygulamaları ile ilgili olarak çok çeşitli mevzuat olduğu gibi yetkilerin de değişik birimlerde bulunduğu bilinen bir gerçektir. 1990 yılı içinde başlanılan ve dış ticaret mevzuatının tek yasa haline getirilmesi ve yetkilerin tek Bakanlıkta toplanması ile ilgili "Dış Ticaret Kanunuıı çıkarılmasına ilişkin hazırlanan ve ilgili makamlara intikal ettirilmiş bulunan çalışmalarımız izlenecektir.
- 21 - Ayrıca mevcut dış ticaret ve gümrük mevzuatından kaynaklanan ithalat mevzuatında başlamış işlemler için alınan bir anlamda geriye dönük kararlar ile fon uygulamasıyla ilgili kararların yüksek ardiye ücretleri ve Türk Standardlar Enstitüsü1nün ithal edilen mallar için uyguladığı numune alma konusundaki aksaklıklar ve alınan harç ve ücretlerin yüksekliği gibi çeşitli yanlış ve haksız uygulamaların giderilmesi ve çıkabilecek diğer sorunların çözümüne yönelik çalışmalarımıza ısrarla devam olunacaktır. ithalat ve ihracat mevzuatı ile ilgili olarak üyelerimizce Odamıza intikal ettirilen talep ve öneriler en kısa süintikal rede incelenerek ilgili yerlere cesi takip edilecektir. ettirilecek ve neti- Ayrıca ihracat amacıyla işlenrnek üzere teşvik belgesi alınarak yurdumuza getirilen malların,bazen ihraçe dilmeyerek iç piyasaya arzı sonucu meydana gelen haksız rekabet nede~iyle mağdur olan üyelerimizin bu mağduriyetinin önlenmesi içi~ Teşvik Uygulama Dairesi Bakanlığı ile başlatılan diyaloğa ve girişimlere devam olunacaktır. Yine yaptıkları işin gereği sık sık yurt dışına çıkmaları gereken ihracatçı, ithalatçı, müteahit, nakliyeci ve turizmci üyelerimizin yurt dışına çıkışta ödenen Konut fonlarından muaf tutulmaları veya daha makul düzeye indirilmesi hususunda üyelerimizden gelen haklı taleplerin yerine getirilmesi için çaba gösterilecektir.
- 22-2. Pazar Araştırmaları Ihracatın önem kazanmaya başladıgı l980 1 li yıllarda ülkemiz ihraç ürünleri için potansiyel pazar olabilecek ülkelerle ilgili tasnif edilmiş çeşitli bilgilerin temini, pazar yapıları ile dagıtım kanalları ve satış şekilleri ile dış ticaret mevzuatlarının incelendiği pazar araştırma çalışmaları yapılmış ve üyelerimizin kullanımına arzolunmuştu. ülke bazında başlıyan bu çalışmalara daha sonraki dönemlerde mal bazında devam edilmiştir. Geçtigirniz yıl da Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Merkezinin proje yardımı ile destekledigi Pazar Araştırmaları çalışmaları bu yıldan başlıyarak daha önceki yıllarda yapılan çalışmalarımızia ilgili olarak üyelerimizden gelecek talebe bağlı olarak dokümantasyon merkezimizde sahip olduğumuz bilgi bankası ve diğer olanaklar değerlendirilerek yenilenmesi veya il~veler yapılması şeklinde gerçekleştirilecektir. Ancak, 1990 yılı Sonbaharında yapılması planlanan ve masa başı çalışmaları bitirilen "Katar,Yemen,Bahreyn ve Umman" Pazar Araştırmasının, meydana gelen körfez krizi nedeniyle tamamlanamayan saha çalışması 1991 yılı içinde tamamlanacak- tır.
- 23 - IV. MALİ KONULAR A. GENEL VERGİ SORUNLARI VE TARIM KESİMİNİN VERGİLEN DİRİLMESİ Vergi cezaları ve Amme Alacakları Tahsili Usulü Hakkındaki Kanunun uygulaması, daha önce çıkarılan tahsilatın hızlandırılması kanunu paralelinde bir tasarının vergi ve benzeri sosyal sigorta pirimieri gibi alanları kapsayacak şekilde yasalaştırılması, tarım kesiminin vergilendirilmesine yönelik genel bir değerlendirme içinde tarım kesimindeki stopaj ve müteselsil sorumluluk konusunun ele alınması ve mevcut girişimlerimizin takibi, çiftçinin belgelendirme düzenine uymasını teminen gerekli iyileştirmelerin yapılması hususlarının dikkate alınması, KDV oranlarındaki artışlar ve özellikle gıda maddelerine uygulanan oranlardaki dengesizlik ile ilaçlara uygulanan nispetin düşürülmesi, mümessillere KDV uygulaması, enflasyon muhasebesi, haksız ceza uygulamaları ve vergi kontrol memurlarının davranışları, tebligat ve icra masrafının altındaki vergi cezalarının tahsilinden sarfınazar edilmesi, Veraset ve intikal Vergisi, kira stopajı vs. gibi bazı alanlardaki istisna ve muafiyetierin enflasyon dikkate alınarak gerçekçi düzeylere getirilmesi, fatura ve irsaliye şekil şartlarındaki önemsiz eksiklirlere uygulanan müeyyideler, peşin vergi, hayat standardı uygulamasındaki sorunlar hakkında inceleme ve girişimler yapılacaktır.
- 24 - B. VERGİ ORANLARININ OPTiMiZASYONU En yüksek vergi hasılatı temin edecek optimal vergi oranlarının tespitine yönelik bir araştırma yapılması öngörülmüş olup, araştırma sonuçlarına göre gerekli girişimler yapılacaktır. Böylece, beyannamelerin veya vergi matrahının daha gerçekçi hale getirileceği ve verginin yaygınlaştırılarak vergi kaçağının azalacağı kanısındayız. C. ORTALAMA KAR HADLERi Gelir Vergisi sistemi içinde geniş bir mükellef zümresi için uygulanmakta olan Ortalama Kar Haddi bir oto-kontrol mekanizması olarak yıllarca uygulana gelmiştir. Ancak, vergi mevzuatımıza getirilen son düzenlemeler ile Ortalama Kar Haddi müessesesinin bir esprisi kalmadığı hususunda daha önceki yıllarda girişimler yapılmıştır. Bakaniıkça henüz belgelerne düzeninin tam gerçekleşmediği gerekçesiyle kabule şayan bulunmayan önerimiz bu dönemde tekrarlanacaktır. Bu girişimimize rağmen olumlu sonuç alınmadığı takdirde 1988-89-90 yılları için uygulanan nispetlerin süresinin dolduğu dikkate alınarak 1991-92-93 yılları için yeni nispetlerin tespiti çalışmalarına başlanacaktır.
- 25 - V. KÜÇÜK SANAYİ İLE İLGİlİ ÇALIŞMALAR A. UNIDO İLE İLİŞKİLER Bilindiği üzere, Odamız, Birleşmiş Milletler Sınai Kalkınma Teşkilatı UNİDO ile çok yakın ilişkiler içinde bulunmakta ve özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelere yönelik çok sayıda projeyi anılan Teşkilat ile birlikte yürütmektedir. Bu çerçeve içinde, UNİDO, Odamızın yardım ve desteğinin her zaman takdirle karşılandığını her fırsatta dile getirmekte, ayrıca ülkemiz sanayiine katkıda bulunabilecek her yeni proje için Odamızın işbirliğine ihtiyaç duyduğunu hissettirmektedir. Teşkilatın, Odamız ile ilişkileri özellikle iki ana proje çevresinde yoğunlaşmaktadır. Bu projelerden ilki, hazırlık çalışmaları 1985 yılına kadar uzanan ve yan sanayi kuruluşlarımızın mamullerine dış pazar bulunması ile çeşitli sektörlere mensup üretici firmaların yan sanayie hizmet verecek şekilde organize olmalarının teşvik edilmesi amaçlarına yönelik bir 11 Yan Sanayi Borsası 11 nın Odamız bünyesinde kurulmasını öngören projedir. Proje uygulamasında ilk safha tamamlanma aşamasına gelmiş, ikinci safhanın hazırlık görüşmeleri başlatılmıştır. Toplam maliyeti yaklaşık 72.000 dolar olan bu proje, iş akışı programında belirlenen takvime uygun olarak gerçekleştirilmekte olup uygulama etapları kısaca şöyle özetlenebilir:
- 26 - - UNID0 nun iki 1 ayrı uzmanı, biri başlangıç döneminde diğeri ise son aşamada Odamıza gelmişler ve toplam 3 ay süreyle Borsa 1 nın kuruluş çalışmalarina nezaret etmişlerdir. Bu dönem zarfında, ilk aşamada kapsama alınacak pilot dallar seçilmiş, bilgi formu düzenlenerek firma ziyaretlerine başlanmış, borsaının tanıtımı için gerekli dokümanların hazırlıkları yapılmıştır. - Yan Sanayi Borsamızda kullanılacak olan teknik ekipmanın (bilgisayar, printer gibi) seçimi yapılmış ve sözkonusu cihazlar yurdumuza getirtilmiştir. - Yan Sanayi Borsamızın etkili olabilmesi ve kısa sürede olumlu sonuçlar alabilmesi için Avrupaının çeşitli ülkelerinde düzenlenen fuarlara iştirakin gerekli olduğu düşünüldüğünden bu konuda UNİD0 1 dan yardım istenmiş ve yapılan müzakereler neticesinde teşkilatın desteği ile 1991 yılı Kasım ayında yapılacak MIDEST Yan Sanayi Fuarına Odamızın, üyelerimizle birlikte katılması sağlanacaktır. UNİDO ile Odamız ilişkilerinin ağırlık noktasını oluşturan ikinci proje grubu ise, 11 İkitelli Sanayi Bölgesi kooperatiflerine ulaştırılan Teknik Yardımların koordinasyonuıı şeklinde özetlenebilir. Söz konusu teknik yardım programı çerçevesinde, UNİD0 1 dan gelen uzmanlar, kent içinde yerleşik bir takım sanayi dallarının kooperatifler şeklinde örgütlenerek İkitelli Sanayi Bölgesi ne 1 taşınmaları öncesinde, kendilerine yeni yerleşim faaliyetlerine dönük öneriler vermektedirler
- 27 - ilgili sektördeki çok sayıda firmanın ziyaret edilmesi sonucu hazırlanan raporlar şeklinde gerçekleştirilen proje uygulamaları sırasında, Odamız, uzmanlara her türlü yardımı sağlamaktadır (büro temini, telekomünikasyon ve ulaşım vasıtaları vs... ). Bu proje çerçevesinde; l) Ayakkabı üretim sektöründe mevcut iki ayrı kooperatif ile ilgili olarak gelen uzmanlar sektörün profil etüdünü yapmışlar, geçmiş durumunu ve geleceğe dönük potansiyelini incelemişler ve hazırladıkları rapor sonucunda, pazarlama ve teknolojik yenilenme konularında 62.000 dolar tutarında bir proje ile desteklenmesini sağlamışlardır. Anılan projenin uygulanmasına 1991 yılında taşlanacaktır. Ayrıca, gene ayakkabıcılık sektöründe üretim kalitesinin yükseltilmesi amacıyla ve İtalyan uzmanların yönetiminde 14-25 Ocak 1991 tarihleri arasında dizayn ve kalıp yapım konularının işleneceği bir 11 Eğitim Semineri 11 düzenlenecektir. Bu seminerde UNİDO'ca Odamıza verilen modern bir ayakkabı seti de kullanılacaktır. 2) Mobilyacılık sektörünün güncel durumu ve sorunları incelenmiş, çözüm ve önerileri içeren rapor hazırlanmıştır. Ayrıca, bu konu ile ilgili olarak ülkemize gelen UNİDO uzmanının girişimi sonucu, Almanya'daki 11 Ahşap ve Mobilya Esnaf Kuruluşları" ile temas kurulmuş ve Mobilyacılar Kooperatifimiz ıçın son derece yararlı olacağı tahmin edilen işbirliği ilişkileri başlatılmıştır.
- 28-3) Plastik İşleme sektörü için öngörülen iki uzmandan biri Ekim ayı içinde şehrimize gelerek gerekli temas ve incelemelerde bulunmuştur. İlk gözlemler sonucu, ülkemizdeki plastik eşya üretiminde verim artışını kolaylıkla sağlayabilecek bir sisteme geçiş gereği saptanmış ve enjeksiyon makinalarına bir dijital düzen eklemesi ile gerçekleşecek bu uygulama için UNİDO'nun parça yardımı yapması hususunda prensip olarak mutabık kalınmıştır. UNİDO ile ilişkilerimizin ağırlığını teşkil eden bu iki proje grubu dışında, Teşkilatın "Bölgesel Projeler" programına Odamızın da dahil edilmesi çalışmaları sürdürülmektedir. Bu alanda, 1992 yılında başlatılacak olan 5. Bölgesel Proje Döneminde uygulanacak projeler kapsamında Odamızın da aktif görev alması beklenmektedir. B. KÜÇÜK SANAYiiN FiNANSMANlNDA KARŞlLAŞlLAN PROBLEMLER Yıl içinde tüketici kredisi uygulamasıyla, küçük sanayici kredisi uygulamaları mukayese edilerek, küçük sanayicilerden Bankalarca kredilendirmede aranan şartlar ve uygulanan prosedürün kolaylaştırılması imkanları araştırılacaktır. C. KİT 1 LERiN SATIŞ POLİTİKASI Daha önce girişimierimize konu olan, KİT'lerin sipariş bedelini peşin tahsil etmelerine rağmen teslim anına kadar geçen sürede zamlı fiyat tatbiki ve peşinata faiz ödemesi cihetine gitmemeleri şeklindeki haksız uygulamanın önlenmesi konusu ile ilgili olarak tekrar gerekli temas ve başvurular yapılacaktır.
- 29 - D. MATBAACILIK KESİMİNİN PROBLEMLERİ Sektörün sorunlarının çözümüne yönelik çalışmalar yapmak üzere ülke çapında Oda temsilcilerinden kurulu bir Komitenin oluşturularak faaliyete geçirilmesi yolundaki ön çalışmaların realizasyonu yönünde aktif girişimler yapılacaktır. Anlaşmalı matbaaların sorunları ile ilgili girişimlerimizin takibi, SEKA nezdindeki sorunların için gayret sarfedilecektir. çözüme kavuşturulması E. KüÇüK SANAYİ KAPASiTE KULLANIM ARAŞTIRMASI Küçük sanayi kuruluşlarının bir yıl zarfında mevcut kapasitelerini ne oranda kullandıklarını, üretim faaliyetlerini tam kapasite ile sürdürmelerine hangi faktörlerin ne ölçüde etken olduğunu tespit etmek ve bu konuda karşılaşılan güçlükıerin çözümüne esas teşkil edecek bilgilerin toplanmasını sağlamak amacıyla her yıl Odamızca yapılan istanbul Küçük Sanayi Kapasite Kullanım Araştırması bu yılda yapılacaktır. F. FiZiBiliTE FORMU Küçük sanayi işletmelerinin gerek mevcut yatırımlarını genişletme ve gerekse mensuplarımızın düşündükleri yatırımlarla ilgili ön değerlendirmelere ışık tutabilecek tip fizibilite raporu formları hazırlanarak, ilgililerin istifadelerine sunulacaktır.
- 30 - VI. SEMİNERLER A. KlYI BANKACILlGI SEMİNERİ Körfez krizine bağlı olarak meydana gelen gelişmeler nedeniyle, dünya finans çevrelerince, Türkiye, Körfez e alternatif bir off-shore merkezi olarak değerlendirilmeye 1 başlanmıştır. Bilindiği üzere off-shore bankacılık veya kıyı bankacılığı olarak ifade edilen bu bankacılık sisteminde ülke dışından sağlanan fonlar yine ülke dışında uluslararası girişimler için kullanılmaktadır. Bu işlemler gerçekleştikleri ülkenin bankacılık sistemi dışında tutulmakta, belirli istisnalar dışında o ülkenin vatandaşlarından mevduat toplayarak kredi açılmamaktadır. Toptan bankacılık olarak da ifade edilebilecek sistem müdahale, denetim ve vergilendirmenin asgari düzeyde tutulduğu serbest bölgeleri tercih etmektedir. ülkemizde de bu konuda bazı çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmaların yönlendirilmesi ve ülkemiz için en uygun netiçenin alınmasına katkıda bulunabilmek amacıyla Kıyı Bankacılığı konusunda bir seminer düzenlenecektir. B. DOGU AVRUPA ülkeleri VE TÜRKiYE Doğu bloku ülkelerinde gerçekleşen demokratikleşme akımı ile piyasa ekonomisine geçiş teşebbüsleri 1990 yılında tüm dünya kamuoyunun ilgisini bu ülkelere yöneltmiştir.
- 31 - ülkemiz ekonomisinin de bu gelişmelerden etkileneceği düşüncesiyle geçtiğimiz yıl işprogramımızda bu konuda bir seminer yapılması planlanmıştı. Ancak gerek beklentilerin tümüyle gerçekleşmemiş olması gerekse Türkiye'de bu konuda çok değişik çevrelerce düzenlenen çalışmaların serninerimize olabilecek ilgiyi azaltmaması için serninerin 1991 yılında yapılmasının daha uygun olacağı düşünülmüştür. özellikle dış ticaret ve ortak yatırım konularına ağırlık verilecek bu seminerde mevzuatın yanısıra olası fırsatların değerlendirilmesi konusu da işlenecektir. C. İHRACAT EGiTiM SEMİNERİ Ülkemiz için hayati önem arzeden ihracat konusunda nitelikli personel yetiştirilmesi için uygulamaya dönük eğitime önem verilmesi gerektiğine inanan Odamız, yıllardır, uygulayıcılar tarafından verilen tebliğlerden oluşan ihracat eğitim da sürdürüle semineri düzenlemektedir. Bu hizmet 1991 yılında cekti r. Ayrıca, ithalat ve ihracat konusu ile iştigal eden üyelerimizden gelen talep doğrultusunda bu yıl ilk kez ihracat ve ithalat konularının müştereken işleneceği bir başka uygulama gerçekleştirilecektir. "Dış Ticaret Eğitim Semineri" adı altında düzenlenmesi planlanan serninerin hazırlıklarına başlanmıştır.