İçindekiler 1. ÜNİTE: YAŞAM BİLİMİ BİYOLOJİ...10 1. BÖLÜM: BİLİMSEL BİLGİNİN DOĞASI ve BİYOLOJİ... 12 A. BİLİMSEL ÇALIŞMA YÖNTEMİ... 12 1. Bilim İnsanı ve Bilim... 12 B. BİLİMSEL YÖNTEMİN AŞAMALARI... 13 1. Bilimsel Bir Konu veya Problem Belirlenmesi... 14 2. Çözüm Yollarının Araştırılması... 15 3. Deneylerin Düzenlenmesi ve Kontrolü... 16 4. Gözlem Yapılması ve Ölçümlerin Alınması... 16 5. Bulguları Değerlendirme ve Sonuç Çıkarma... 16 6. Hipotezin Teorileşmesi ve Kanuna Ulaşılması... 17 C. BİYOLOJİ BİLİMİ... 17 1. Biyolojinin Konusu ve İnceleme Alanı... 18 2. Biyolojinin Bölümleri ve Alt Bilim Dalları... 18 3. Biyolojinin Amacı ve Uygulama Alanları... 19 4. Biyoloji Biliminin Önemi ve Geleceği... 19 5. Biyolojinin Diğer Bilimlerle İlişkisi... 20 6. Biyolojideki Gelişmelerin İnsanlığa Katkısı... 21 Ölçme ve Değerlendirme... 22 Kazanım Değerlendirme Testleri... 23 2. BÖLÜM: CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ... 28 1. Canlıların Ortak Özellikleri... 28 a. Solunum Yapma... 28 b. Beslenmeyi Sağlama... 28 c. Metabolizmayı Gerçekleştirme... 28 d. Çevresel Uyarılara Tepki Verme... 29 e. Boşaltım Yapma... 29 f. Hareket Etme... 29 g. Üreme ve Çoğalma... 30 h. Büyüme ve Gelişme... 30 ı. Hücresel Yapıda Olma... 31 Ölçme ve Değerlendirme... 32 Kazanım Değerlendirme Testleri... 34 3. BÖLÜM: CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ... 39 I. CANLILARIN İNORGANİK BİLEŞENLERİ... 40 A. HAYAT MADDEMİZ: SU... 40 B. ASİT, BAZ ve TUZLAR... 41 C. MİNERALLER... 41 5
İçindekiler II. CANLILARIN ORGANİK BİLEŞENLERİ... 43 A. KARBONHİDRATLAR... 43 1. Basit Şekerler (Monosakkaritler)... 43 2. Çift Şekerler (Disakkaritler)... 44 3. Polisakkaritler... 44 4. Karbonhidratların Vücudumuz İçin Önemi... 45 5. Karbonhidrat Bakımından Zengin Besinler... 46 B. YAĞLAR (LİPİTLER)... 46 1. Yağların Çeşitleri ve Özellikleri... 46 2. Yağların İnsan Vücudu İçin Önemi... 47 3. Yağ Bakımından Zengin Besinler... 48 C. PROTEİNLER... 48 1. Proteinlerin Yapısı ve Çeşitleri... 48 2. Proteinlerin Başlıca Görevleri... 49 3. Proteinlerin Vücudumuz İçin Önemi... 49 4. Protein Bakımından Zengin Besinler... 49 D. VİTAMİNLER... 50 1. Vitaminlerin Çeşitleri ve Özellikleri... 50 2. Vitaminlerin Görevi ve İnsan Vücudu İçin Önemi... 52 Ölçme ve Değerlendirme... 53 Kazanım Değerlendirme Testleri... 55 4. BÖLÜM: ENZİMLER, NÜKLEİK ASİTLER, ATP ve HORMONLAR... 63 A. ENZİMLER BİYOLOJİK KATALİZÖRLER... 63 1. Enzimlerin Molekül Yapısı... 63 2. Enzimlerin Görev ve Özellikleri... 64 3. Enzimlerin Hayat İçin Önemi... 65 4. Enzimatik Reaksiyonların Hızını Etkileyen Faktörler... 66 B. NÜKLEİK ASİTLER... 67 1. Nükleik Asitlerin Genel Yapısı... 67 2. DNA nın Yapısı ve Özellikleri... 68 3. RNA Molekülü ve Çeşitleri... 69 C. ENERJİ MOLEKÜLÜ ATP... 70 1. ATP nin Molekül Yapısı... 70 2. ATP nin Canlılar İçin Önemi... 70 D. HORMONLAR... 70 Ölçme ve Değerlendirme... 71 Kazanım Değerlendirme Testleri... 73 Ünite Değerlendirme Testi... 81 2. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASI...84 1. BÖLÜM: HÜCRE, HÜCRE ZARI ve HÜCREDE MADDE ALIŞVERİŞİ...86 I. CANLILIĞIN TEMEL YAPI BİRİMİ HÜCRE... 86 A. HÜCRE ÇEŞİTLERİ... 86 B. HÜCRE ZARI... 86 6
İçindekiler II. HÜCREDE MADDE ALIŞVERİŞİ... 87 A. PASİF GEÇİŞ OLAYLARI... 87 1. Difüzyon... 87 2. Ozmoz (Suyun Difüzyonu)... 88 B. AKTİF GEÇİŞ OLAYLARI... 89 1. Küçük Moleküllerin Aktif Geçişi... 89 2. Büyük Moleküllerin Aktif Geçişi... 89 Ölçme ve Değerlendirme... 92 Kazanım Değerlendirme Testleri... 94 2. BÖLÜM: HÜCRE SİTOPLAZMASI, ORGANELLER ve HÜCRE ÇEŞİTLERİ...102 I. CANLILIĞIN EN KÜÇÜK TEMEL BİRİMİ HÜCRE... 102 A. SİTOPLAZMA ve ORGANELLER... 102 1. Endoplazmik Retikulum (ER)... 102 2. Golgi Cisimciği... 103 3. Lizozom... 104 4. Ribozom... 104 5. Mitokondri... 104 6. Koful (Vakuol) ve Çeşitleri... 105 7. Sentrozom ve Sentriyoller... 106 8. Plastitler ve Çeşitleri... 106 9. Hücre İskeleti... 107 10. Hücre Duvarı... 108 B. HÜCRE ÇEKİRDEĞİ... 108 1. Çekirdeğin Yapısı ve Kısımları... 109 2. Çekirdekle İlgili Deneyler... 110 II. HÜCRE ÇEŞİTLERİ... 110 III. BİTKİ ve HAYVAN HÜCRELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI... 111 IV. PROKARYOTTAN ÖKARYOTA... 111 V. ÇOK HÜCRELİ İLK CANLILAR KOLONİLER... 112 VI. KÖK HÜCRELER... 113 Ölçme ve Değerlendirme... 114 Kazanım Değerlendirme Testleri... 116 3. BÖLÜM: CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI ARKE ve BAKTERİ ALEMLERİ...124 I. CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI... 124 A. SINIFLANDIRMANIN ÖNEMİ... 124 B. SINIFLANDIRMA YÖNTEMLERİ... 124 1. Yapay (Ampirik) Sınıflandırma... 124 2. Doğal (Filogenetik) Sınıflandırma... 124 3. İkili Adlandırma Yöntemi... 125 4. Sınıflandırmada Kullanılan Basamaklar... 125 7
İçindekiler II. PROKARYOT CANLILAR... 126 A. ARKELER (ARCHEA)... 126 1. Metanojenler... 127 2. Halofiller... 127 3. Termoasidofiller... 127 B. BAKTERİLER... 127 1. Bakterilerin Genel Özellikleri... 127 2. Bakterilerin Üremesi... 129 3. Bakterilerin Sınıflandırılması... 129 Ölçme ve Değerlendirme... 132 Kazanım Değerlendirme Testleri... 134 4. BÖLÜM: PROTİSTA, MANTAR ve BİTKİ ALEMLERİ...141 I. PROTİSTA ALEMİ... 141 A. PROTİSTA ALEMİNİN ALT GRUPLARI... 141 1. Kök ayaklılar (Rhizopoda )... 141 2. Kamçılılar (Flagellata)... 141 3. Sporlular (Sporozoa)... 142 4. Kirpikliler (Ciliata)... 142 5. Algler... 143 5. Cıvık Mantarlar... 143 B. PROTİSTA ALEMİNDEKİ CANLILARIN BİYOLOJİK ÖNEMİ... 143 II. MANTARLAR (FUNGİ) ALEMİ... 144 A. MANTARLAR ALEMİNDEKİ CANLI GRUPLARI ve YAPISI... 144 B. MANTARLARIN BİYOLOJİK ÖNEMİ... 145 III. BİTKİLER ALEMİ... 146 A. DAMARSIZ BİTKİLER... 146 B. DAMARLI BİTKİLER... 146 1. Damarlı Sporlu Bitkiler... 146 2. Tohumlu (Çiçekli) Bitkiler... 147 C. BİTKİ TÜRLERİNİN BİYOLOJİK ve İNSANLAR İÇİN ÖNEMİ... 148 Ölçme ve Değerlendirme... 149 Kazanım Değerlendirme Testleri... 151 5. BÖLÜM: HAYVANLAR ALEMİ ve VİRÜSLER...159 I. HAYVANLAR ALEMİ... 159 A. OMURGASIZ HAYVANLAR... 159 1. Solucan Grupları... 159 2. Eklem Bacaklılar... 161 8
İçindekiler B. OMURGALILAR... 161 1. Balıklar... 162 2. Amfibiler (İki Yaşamlılar)... 162 3. Sürüngenler... 163 4. Kuşlar... 163 5. Memeliler... 163 C. HAYVANLARIN BİYOLOJİK, EKONOMİK ÖNEMİ ve İNSAN SAĞLIĞI İLE İLİŞKİSİ... 164 1. Balıklar... 162 II. VİRÜSLER... 165 1. Virüslerin Genel Özellikleri... 165 Ölçme ve Değerlendirme... 166 Kazanım Değerlendirme Testleri... 168 Ünite Değerlendirme Testleri... 174 3. ÜNİTE: GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI...180 BÖLÜM: GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI...182 I. GÜNCEL ÇEVRE SORUNLARI ve İNSAN... 182 1. Geçici Kirlenme... 182 2. Kalıcı Kirlenme... 182 A. SU KİRLİLİĞİ ve ETKİLERİ... 182 B. HAVA KİRLİLİĞİ ve ETKİLERİ... 184 C. TOPRAK KİRLİLİĞİ ve ETKİLERİ... 186 D. SES KİRLİLİĞİ ve ETKİLERİ... 187 E. RADYASYON KİRLİLİĞİ ve ETKİLERİ... 188 F. IŞIK KİRLİLİĞİ ve ETKİLERİ... 189 G BESİN KİRLİLİĞİ... 190 II. DOĞAL KAYNAKLARIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ ve BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİN KORUNMASI... 190 A. TOPRAĞIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ ve EROZYONUN ÖNLENMESİ... 191 B. TÜRLERİN ve EKOSİSTEMLERİN KORUNMASI... 191 C. SU KAYNAKLARININ SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ... 191 D. MERALARIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ... 191 E. ORMANLARIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ... 192 F. YABAN HAYATININ TAHRİBİ ve DOĞAL YAŞAMA ALANLARI ÜZERİNDEKİ TEHDİTLER... 192 G. ORMAN YANGINLARI... 192 H. EKOLOJİK AYAK İZİ... 193 III. TÜRKİYE NİN BİYOLOJİK ZENGİNLİKLERİ... 194 IV. BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK... 195 A. TÜRKİYE NİN EKOSİSTEM ve BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİ... 195 1. Orman Ekosistemleri... 195 2. Step Ekosistemleri... 196 3. Sulak Alan Ekosistemleri... 196 4. Deniz ve Kıyı Ekosistemleri... 196 5. Dağ Ekosistemleri... 196 Ölçme ve Değerlendirme... 197 Kazanım Değerlendirme Testleri... 199 Genel Değerlendirme Testleri... 207 CEVAP ANAHTARI... 211 9
BÖLÜM 1 BİLİMSEL BİLGİNİN DOĞASI ve BİYOLOJİ Kazanım - - - A. BİLİMSEL ÇALIŞMA YÖNTEMİ a. Bilim Nedir? 1. Bilim İnsanı ve Bilim - - - - - - Anahtar Bilgi - - 12 1. Ünite : Yaşam Bilimi Biyoloji
b. Bilim İnsanı ve Özellikleri B. BİLİMSEL YÖNTEMİN AŞAMALARI - Anahtar Bilgi - - 1. Ünite : Yaşam Bilimi Biyoloji 13
1. Bilimsel Bir Konu veya Problem Belirlenmesi - - - Anahtar Bilgi 14 1. Ünite : Yaşam Bilimi Biyoloji
Sıra Sizde -1-2. Çözüm Yollarının Araştırılması - - Anahtar Bilgi Anahtar Bilgi 1. Ünite : Yaşam Bilimi Biyoloji 15
Örnek 1 Çözüm 3. Deneylerin Düzenlenmesi ve Kontrolü 5. Bulguları Değerlendirme ve Sonuç Çıkarma - - - - - 4. Gözlem Yapılması ve Ölçümlerin Alınması - - - - - 16 1. Ünite : Yaşam Bilimi Biyoloji
6. Hipotezin Teorileşmesi ve Kanuna Ulaşılması Örnek 2 Çözüm Sıra Sizde -2 - C. BİYOLOJİ BİLİMİ 1. Ünite : Yaşam Bilimi Biyoloji 17
- - - - 1. Biyolojinin Konusu ve İnceleme Alanı GENETÝK FiZYOLOJi BiYOTEKNOLOJit EVRÝM ANATOMi EMBRiYOLOJi HiSTOLOJi BiYOLOJiNiN BÖLÜMLERi TAKSONOMi MORFOLOJi SiTOLOJi MOLEKÜLER BiYOLOJi EKOLOJi 2. Biyolojinin Bölümleri ve Alt Bilim Dalları 18 1. Ünite : Yaşam Bilimi Biyoloji
BİYOLOJİ Anahtar Bilgi - 3. Biyolojinin Amacı ve Uygulama Alanları 4. Biyoloji Biliminin Önemi ve Geleceği 1. Ünite : Yaşam Bilimi Biyoloji 19
Anahtar Bilgi Anahtar Bilgi - 5. Biyolojinin Diğer Bilimlerle İlişkisi 20 1. Ünite : Yaşam Bilimi Biyoloji