I Yay na Haz rlayan Prof. Dr. Feridun YEN SEY Bahçeflehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi CEZA HUKUKUNA G R fi ALMAN CEZA HUKUKU Hans-Heinrich JESCHECK KUSUR LKES Hans-Heinrich JESCHECK CEZA HUKUKUNUN SINIRLARI Ulrich SIEBER STANBUL 2007
II Yay n No : 1803 Hukuk Dizisi : 817 2. Bas Eylül 2007 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-697 - 1 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask -Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Kahraman Ofset Ba c lar/ stanbul (0-212) 629 00 01 : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com
III VORWORT Die vorliegende Einführung in das deutsche Strafrecht von Prof. Dr. Dr. h. c. mult. Hans-Heinrich Jescheck ist zum ersten Mal 1989 veröffentlicht worden, damals mit weiteren hinweisenden Beiträgen türkischer Kollegen zum türkischen Recht. Sowohl das deutsche wie das türkische Recht haben sich seitdem geändert. Die Einführung Jeschecks ist aber von bleibendem Wert, insbesondere für türkische Juristen, die mit dem neuen, stärker deutsch beeinflussten Strafgesetzbuch zu arbeiten haben, man denke nur an begriffe wie Schuld oder an die Abgrenzung zwischen Eventualvorsatz und bewusster Fahrlässigkeit. Daher wird es hier noch einmal unverändert nachgedruckt. Beigefügt wurden Jeschecks Aufsatz über das Schuldprinzip im Vorentwurf eines türkischen Strafgesetzbuchs (Türk Ceza Kanununun Öntasar s nda Yer Alan Kusur lkesinin Mukayeseli Hukuk Aç s ndan ncelenmesi), erschienen in der Dönmezer-Festschrift 1993, der in der türkischen Diskussion um das Schuldprinzip eine wichtige Befürwortung dieses Prinzips bedeutete, ferner ein Aufsatz über das Max-Planck- Institut für Strafrecht und seine zukünftigen Aufgaben für die Entwicklung des Strafrechts aus der Feder von Prof. Dr. Dr. h.c. Ulrich Sieber, heute Direktor am Max-Planck-Institut. Professor Jescheck, der heute 92jährig als Emeritus in Freiburg lebt, ist einer der bedeutendsten deutschen Strafrechtswissenschaftler. Seine Habilitationsschrift von 1949 greift bereits früh Fragen des Völkerstrafrechts auf. Seit 1954 war er Ordinarius an der Universität Freiburg. 1966 wurde sein Institut zum Max-Planck- Institut für ausländisches und internationales Strafrecht, das er bis zu seiner Emeritierung 1982 leitete. Er hat auch das Referat Türkei im Institut gegründet, das seit vielen Jahren von Frau Dr. Silvia Tellenbach mit Sachkunde und Engagement geleitet wird. Viele türkische Wissenschaftler haben Forschungsaufenthalte am Max-Planck-Institut verbracht und dort wichtige Impulse für ihren weiteren Weg erhalten, wie sich z.b. auch in den Arbeiten für die türkische Strafrechtsreform zeigt. Jescheck hat zahlreiche Veröffentlichungen vorgelegt, die in viele Sprachen übersetzt wurden. Vielen Strafrechtswissenschaftlern auf der ganzen Welt ist sein großes Lehrbuch zum Strafrecht bekannt. Jescheck hatte zahlreiche Ämter inne und erhielt viele Ehrungen. Von diesen seien nur das Amt als Rektor der Universität Freiburg 1964/65 und als Präsident der Gesellschaft für Rechtsvergleichung von 1974-1983, seine 12 Ehrendoktorwürden und die Verleihung des Großen Bundesverdienstkreuzes genannt.
IV Jescheck hat stets mit Wohlwollen und Interesse die Türkei betrachtet. Er kam wiederholt zu Vorträgen nach Istanbul und war den jüngeren türkischen Kollegen immer ein väterlicher Gesprächspartner und Ratgeber. Dieser Band sei ihm in Dankbarkeit gewidmet. Freiburg i. Br, 24.8.2007 Prof. Dr. Feridun Yenisey
V Birinci Bas n n Önsözü: HANS-HE NR CH JESCHECK Alman Ceza Hukukuna Girifl kitab n n Almanca metni, 1978 y l nda haz rlanm flt. Bu metin, Strasburg lu Profesör Alfred Rieg taraf ndan Frans zca ya tercüme edilerek, Michel Fromont ve Alfred Rieg taraf ndan yay mlanan Introduction au droit allemand serisinde, Droit penal bafll alt nda, 1984 y l nda, Paris teki Cujas Yay nevi taraf ndan yay mlanm flt. Almanca metnin Türkçe ye çevrilmesi önerisi, Max-Planck Enstitüsünde misafirimiz olduklar s rada, bu eseri Enstitünün kütüphanesinde gören ve yabanc lara Alman Hukukunu tan tmak için, elveriflli oldu unu kabul eden Türk meslekdafllar - m zdan geldi. 1987 y l nda Yunanca ya tercüme edilmifl bulunan Almanca orijinal metnin Türkçe ye çevrilmesi söz konusu olunca, metni yeniden elden geçirdik ve en son de ifliklikleri iflledik. Alman Ceza Hukukuna Girifl kitab m tercüme ederek, kendi dilinde büyük bir okuyucu kitlesinin, özellikle Türkiye deki Hukuk Fakültelerinin ilgili ö rencilerinin istifadelerine sunan Prof. Dr. FER DUN YEN SEY e kalpten teflekkür ederim. Benim haz rlad m metni karfl laflt rmal hukuka iliflkin katk larla zenginlefltirdikleri için, Say n Prof. Dr. KAYIHAN ÇEL ile Say n Prof. Dr. KÖKSAL BAYRAK- TAR a ayr ca teflekkür ederim. Böyle bir karfl laflt rma, incelenen Alman müessesesi ile ayn konudaki Türk düzenlemesinin iliflkisini ortaya koyacakt r. Alman ve Türk Ceza Hukuku bilimi aras nda eski ve köklü bir iliflki mevcut bulunmakla birlikte, bu flimdiye kadar tek yönli kalm flt : Türk Ceza Kanunu, Naci fiensoy ve Osman Tolun taraf ndan Almanca ya çevrilmifl (1955) ve ayr ca Türk Ceza Hukuku, Say n Prof. Dr. AYHAN ÖNDER taraf ndan sistemat k bir flekilde yay nlanm flt r (Metzger/Schönke/Jescheck, Das ausländische Strafrecht der Gegenwart, Bd. IV, 1962, S.417 ff). Yay nlanan bu eserler karfl s nda, Türkçede Alman hukukuna iliflkin benzer bir çal flma yoktu. Bu nedenle, Alman Ceza Hukukuna Girifl kitab m n Türkçe tercümesinin yay nlanmas, önemlidir. Bu küçük kitab n Türkiye de dostlukla karfl lanmas benim için sevindiricidir. Onun, Almanya Federal Cumhuriyeti nin ceza hukukunu ö renmek isteyen genç Türk meslekdafllar ma faydal olmas n dilerim. Almanca metin, Max-Planck Enstitüsünün kütüphanesinde, Einführung in das deutsche Strafrecht ad alt nda misafirlerimizin istifadesine sunulmufltur. Freiburg i. Br., fiubat 1988
VI Birinci Bas n n Sunufl Yaz s Prof. Dr. Kay han çel, Prof. Dr. Köksal Bayraktar, Prof. Dr. Feridun Yenisey Freiburg Üniversitesi Ö retim Üyesi Prof. DR. HANS-HE NR CH JESCHECK dünyaca ünlü bir hukuk alimidir. Kendisi y llarca Federal Almanya da Ceza Hukuku dal nda ö retim üyeli i yapt gibi, Max-Planck Enstitüsü müdürü olarak da uzun y llar ceza hukuku ilmine hizmet vermifltir. Di er yandan, uluslararas düzeydeki son derece önemli çal flmalar da, Prof. Jescheck i ceza hukukunun uluslararas simgelerinden biri durumuna getirmifltir. Profesör Jescheck bir Alman Ceza Hukuku Profesörü oldu u halde, di er ülkelerin genç ceza hukukçular n n yetiflmesinde büyük katk lar olmufltur. Bugüne kadar pek çok Türk ceza hukukçusu, Prof. Jescheck in bafl nda bulundu u Max-Planck Enstitüsü ne davet edilmifl ve böylece bu enstitünün genifl olanaklar ndan yararlanma f rsat n n bulmufllard r. Kendisinden her zaman yarar ve destek gördü ümüz Prof. Jescheck in (Federal Aimanya Ceza Hukukuna Girifl) isimli eserinin Türkçe ye çevrilerek yay nlanmas n, bir yandan Say n Hocam za ba l l k duygular m z n ifadesi, di er yandan ise Türk Ceza Hukukuna çok önemli bir katk olarak de erlendirmekteyiz. Prof. Jescheck in eseri ile karfl laflt rmal flekilde Türk Ceza Hukuku hak nda verdi imiz özel bilgi, bu iki hukuk sistemini kar fllaflt rma aç s ndan yarar sa layacakt r. Say n Hocam z Prof. Dr. H.-H. Jescheck e, bize bu imkan vermesinden dolay flükranlar m z sunuyoruz. Kitab n baflta ö rencilerimiz olmak üzere tüm hukukçular m za yararl olmas dileriz. stanbul, May s 1989
VII Ç NDEK LER I - ALMAN CEZA HUKUKUNA G R fi (Hans-Heinrich Jescheck) A. G R fi I. Alman Ceza Kanununun Bugünkü Biçimini Almas...3 1. Alman mparatorlu unun 1871 tarihli Ceza Kanunu...3 2. Almanya n n Bölünmesi ve Do u Almanya n n 1968 tarihli Ceza Kanunu...5 3. Federal Almanya da Yürürlü e Giren Ceza Kanunlar...5 4. Alman Ceza Hukukunda Yap lan Reform...6 II. Ceza Hukuku Reformuna liflkin Tasar lar...7 1. 1871 tarihli Ceza Kanununda Reform Yap lmas na Duyulan htiyaç...7 2. Birinci Dünya Savafl ndan Önce Haz rlanan Tasar lar...7 3. Weimar Cumhuriyeti Döneminde Haz rlanan Tasar lar...7 4. 1933-1936 Y llar Aras nda Yap lan Tasar Çal flmalar...8 5. Ceza Hukuku Reformunun Bugün Eriflti i Aflama...8 III. Alman Ceza Hukukunun lkeleri...8 1. Kusur lkesi...9 2. Hukuk Devleti lkesi...9 3. Ümanizm lkesi...10 IV. Alman Ceza Hukukunun Dallar...11 1. Maddi Ceza Hukuku...11 2. Ceza Muhakemesi Hukuku...12 3. Genifl Anlamda nfaz Hukuku...12 4. Gençler için Ceza Hukuku...13 B. GENEL KISIM B R NC BÖLÜM CEZA KANUNU I. Ceza Hukukunun Kaynaklar...17 1. Federal Ceza Hukuku...17 2. Eyaletlerin Ceza Hukuku...18 II. Cürüm, Cünla ve dari Kabahatler...18 1. Cürümler ve Cünhalar...19 2. dari Kabahatler...19
VIII III. Milletleraras Ceza Hukuku ve Milletleraras Adli Yard m...20 1. Milletleraras Ceza Hukuku...21 2. Milletleraras Adli Yard mlaflma...22 K NC BÖLÜM SUÇ I. Cürüm Kavram n n Bünyesi...27 1. Kanundan Ç kart lan Unsurlar...27 2. Maddî Ölçülerden Ç kart lan Unsurlar...28 II. Kasten fllenen crai Suçlar...29 1. Tipe Uygunluk...29 2. Hareket le Netice Aras ndaki Nedensellik Ba...30 3. Kast ve Esasl Hata...32 4. Hukuka Uygunluk Sebepleri...33 a. Meflru Savunma...34 b. Hukuka Uygunluk Sebebi Olan Zorunluluk Hali...35 5. Kusur...37 a. Kusur Ehliyeti...37 b. Kast ve Taksir...39 c. Hukuka Ayk r l n Bilinci ve Hukuki Hata...39 d. Mazeret Sebepleri (Hukuka Ayk r l Ortadan Kald ran Sebepler)...41 6. Teflebbüs...42 7. Faillik ve fltirak...43 a. Failli in Türleri...44 b. Azmettirme ve Suça Yard m Etme...46 III. Taksirle fllenen crai Suçlar...47 1. Bilinçli Olmayan Taksir ve Bilinçli Taksir...48 2. Taksirin Derecelendirilmesi...48 3. Taksirin Belirlenmesinde Kullan lan Çifte Ölçü...48 a. Taksirle fllenen Fiilin Hukuka Ayk r l...49 b. Taksirle fllenen Fiilin Kusurlulu u...51 IV. hmal Suretiyle fllenen Suçlar...51 1. hmal Suretiyle fllenen Suçlar n Kanunî Tipleri...52 2. Gerçek Olmayan hmal Suçlar...53 3. hmal ile Netice Aras ndak Nedensellik liflkisi...54 4. Hukuka Ayk r l n Bilinci ve Hukuki Hata...54 V. çtima...55 1. Hareketin Tek Parça Oluflu ve Hareketlerin Çoklu u...55 2. Fikri çtima...56
IX 3. Gerçek çtima...56 4. Gerçek Olmayan çtima...56 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: YAPTIRIMLAR I. Genel Bilgiler...61 II. Hapis Cezas...62 1. Müebbed Hapis Cezas...63 2. Süreli Hapis Cezas...64 3. Hapis Cezas n n nfaz...65 III. fiartl Mahkumiyet...65 1. Cezan n Ertelenmesi...66 2. fiarta Ba l Di er Tedbirler...67 IV. Adlî Para Cezas...67 1. Gün Para Cezas Birimi Sistemi...67 2. Para Cezas n n nfaz ve Ertelenmesi...68 V. Güvenlik Tedbirleri...69 1. Hürriyeti Ba lay c Tedbirler...70 2. Hürriyeti Ba lay c Olmayan Tedbirler...71 VI. Cezan n Tayini...72 1. Çerçeve Ceza...73 2. Cezan n Tayin Edilirken Gözönünde Tutulmas Gereken lkeler...74 C. ÖZEL HÜKÜMLER I. Kiflilere Karfl fllenen Suçlar...79 1. Hayata Karfl fllenen Suçlar...80 a. Adam Öldürme Suçlar...80 b. Gebeli in Durdurulmas...82 c. Jenosid...84 2. Vücut Bütünlü üne Karfl fllenen suçlar...84 3. Hürriyete Karfl fllenen Suçlar...86 a. fiartl Tehdit...86 b. Adam Kald rma, Rehine Alma...87 c. Adam Kaç kma Suçlar...88 d. Tehdit, Yurt D fl na Kaç rma ve Siyasi Ko uflturmaya Neden Olma Suçlar...89 4. fierefe Karfl Suçlar...90 a. Sövme...91 b. Hakaret ve Küçük Düflürülme...91
X c. Ölünün Hat ras n Tahkir Suçu...92 d. Hakl Menfaatlerin Korunmas...92 5. Özel Hayat ve Hayat n Gizli Alan n n Korunmas na liflkin Suçlar...93 a. Konut Dokunulmazl n n hlâli...94 b. Söylenen Sözün Gizlili inin Korunmas...94 c. Mektubun Gizlili inin Korunmas...95 d. Özel S rlar n Korunmas...95 II. Cinsel Dokunulmazl a Karfl Suçlar...97 1. Din ve Dünya Görüflüne liflkin Suçlar...97 2. Ahval-i fiahsiye, Evlilik Müsessesesi ve Aileyi Koruyan Ceza Hukuku Hükümleri...98 3. Cinsel Özgürlü e Karfl Suçlar...99 4. Yard m Etmeme Suçu...103 III. Malvarl na Karfl fllenen Suçlar...104 1. Mülkiyete Karfl fllenen Suçlar...104 a. H rs zl k...105 b. Güveni Kötüye Kullanma Suçu...106 c. Ya ma...107 d. Mala Zarar Verme Suçu...108 2. Di er Malvarl Haklar na Karfl fllenen Suçlar...109 a. cray Güçlefltirme ve flas Suçlar...109 b. Av Suçlar...110 3. Genel Olarak Mülkiyete Karfl fllenen Suçlar...111 a. Doland r c l k...111 b. fiantaj...113 c. Nitelikli Güveni Kötüye Kullanma Suçu...114 d. Suçtan Elde Edilen Mal Sat n Alma ve Satma Suçu...115 e. htikar Suçu...116 f. ktisadî Suçlar...117 IV. Kamu Düzenine Karfl fllenen Suçlar...119 1. Sükunu Tehdit Eden Hareketler ve Toplanmalar...119 a. Toplant ve Gösterilere liflkin Suçlar...119 b. Cürüm fllemek çin Cemiyet Kurma Suçlar...121 2. Resmî Evraklarla lgili Suçlar...122 a. Resmi Evrakta Sahtekârl k Suçu...123 b. Sahte Belge Düzenleme Suçu...124 c. Belgenin Yok Edilmesi ve Gizlenmesi Suçu...124 3. Para ve Pullarda Yap lan Sahtecilik Suçu...125 a. Paralarda Sahtecilik Suçu...125 b. Pullarda ve Damgalarda Yap lan Sahtecilik...127
XI 4. Ammenin Selameti Aleyhine fllenen Cürümler...127 a. Yang n Ç kartma Suçu...128 b. Trafik Suçlar...129 c. Kaza Yerinden Uzaklaflma Suçu...131 d. Tam Sarhoflluk ve Actio Libera Causa...132 e. Çevreye Karfl fllenen Suçlar...132 V. Devlete Karfl fllenen Suçlar...135 1. Siyasi Ceza Hukuku...135 a. Vatana hanet ve Demokratik Hukuk Devletini Tehlikeye Düflürme Suçu...135 b. Casusluk ve Devletin D fl Güvenli i...137 c. Yabanc Devletlere Karfl fllenen Suçlar...138 2. Anayasal Organlara Karfl fllenen Suçlar ve Seçim Suçlar...138 3. Millî Müdafaaya Karfl fllenen Suçlar...139 4. Devletin cra Kuvvetinin Korunmas...140 a. nfaz Memuruna Karfl Gelme Suçu...140 b. Mahpus Kaç rma ve syan Ç kartma Suçu...141 c. Eflyalar Üzerindeki Zilyedli e Karfl fllenen Suçlar...142 5. Adliye Alayhine fllenen Suçlar...142 a. Tan klarla lgili Suçlar...142 b. ftira ve Suç Tasnii Suçu...144 c. Suçluyu Kay rma...145 d. Suçu hbar Etmeme Suçu...145 e. Adliye Aleyhine fllenen Görev Suçlar...146 6. Kamu Hizmetine Karfl fllenen Suçlar...147 a. Rüflvet Suçlar...147 b. Selâhiyet Gasp Suçlar...148 c. Resmî S r...148 Sonuç...149 II. KUSUR LKES (Hans-Heinrich Jescheck) Türk Ceza Kanununun Ön Tasar s nda Yer Alan Kusur lkesinin Mukayeseli Hukuk Aç s ndan ncelenmesi...153 III. CEZA HUKUKUNUN SINIRLARI (Ulrich Sieber) I. Girifl...173 II. Suçluluk, Ceza Hukuku ve Suç Siyaseti Aç s ndan, Toplumda Meydana Gelen De ifliklikler:...174 A. Globalleflme, S n r Aflan Suçluluk ve Ceza Hukukunun Ülkesel S n rlar..175 1. S n r Aflan Suçluluk (transnationale Kriminalität)...176 a) Teknik Nedenler...176 b) Ekononik Nedenler...176
XII c) Siyasi Nedenler...177 2. Ceza Hukukunun Ülkesel S n rlar...178 a) Ülkesel S n rlar...178 b) S n r Ötesi Genifllemeler...178 3. Somut Araflt rmalar...180 a) Ceza Hukukunun Birlefltirilmesi çin Öngörülen Modeller ve Sistemler...180 b) Sistemlerin De erlendirilmesi...181 c) Uygulanma Koflullar n n Belirlenmesi...183 d) Sonuçlar...185 B. Yeni Riskler, Karmafl k Bir Nitelik Alm fl Olan Ceza Hukuku ve Ceza Hukukunun Yap sal S n rlar...185 1. Karmafl k Nitelik Kazanm fl Olan Suçlulu un Do urdu u Yeni Riskler...186 a) Teknik Nedenler...186 b) Ekonomik Sebepler...188 c) Siyasi Nedenler...189 d) Sonuçlar...193 2. Ceza Hukukunun Yap sal S n rlar...193 a) Ceza Hukukunun S n rlar n n Kald r lmas ve Yeni Bir Hukuk Dal Olan Güvenlik Hukukunun Oluflmas...194 b) Seçenek Yaklafl mlar...205 3. Araflt rma Projeleri...207 a) De ifliklikler ve Bunlar n Sebepleri...208 b) Hukuk Disiplinleri ve Bunlar n Sa lad klar Garantiler...208 c) Seçenekler ve Bunlar n De erlendirilmesi...211 C. Sonuçlar ve Araflt rmalar n A rl k Noktas...212 III. Araflt rma Metodlar ve Araflt rman n Koordinasyonu...213 A. Genel Araflt rma Yöntemleri...213 1. Sosyal Bilimlerdeki Alan Araflt rmas Yöntemleri...213 2. Yeni Araflt rma Çerçevesinin Temelleri ve Analizi...214 3. Ceza Hukuku Bilimi ve Evrensel Ceza Hukuku Doktrini...214 4. Mukayeseli Ceza Hukuku ve Sistemlerin Karfl laflt r lmas...216 B. Araflt rma Projelerinin Kapsam ve Koordinasyonu...217 1. Araflt rmalar n Koordinasyonunda Güdülen Amaç...217 2. Araflt r lan Konular n n Yo unlaflt r lmas...218 3. Araflt rma Alanlar ve Araflt rma Projeleri...219 a) Mukayeseli Ceza Hukuku...219 b) Uluslararas Hukuk Sistemleri...220 c) ncelenen Temel Suç Tipleri...222 C. Max-Planck n Mukayeseli Hukuk Uluslararas Araflt rma Okulu (International Max-Planck Research School for Comparative Criminal Law)..226 IV. Sonuç...226