PROBLEM 31: Uzaktan kumandalı, kesik kesik çalıştırılabilen, devir yönü değiştirilebilen, otomatik λ / yol alan, bir asenkron motorun dinamik frenlenme ile durdurulması ile ilgili güç ve kumanda devresini çiziniz? 20
PROBLEM 32: Uzaktan kumandalı, kesik kesik çalıştırmalı ( yardımcı röleli ), üç kademe dirençle yol verilen, devir yönü değiştirmeli bir asenkron motorun otomatik kumanda ve güç devresini çiziniz? DEVRENİN ÇALIŞMASI : Herhangi bir yön butonuna bastığımızda, o yöne ait yardımcı röle çalışır ve yön kontaktörünü çalıştırır. Güç devresindeki kontakların kapanmasıyla, motor R1,R2,R3 seri bağlı dirençlerin üzerinden şebekeye bağlanır. Şebeke faz voltajı R1,R2,R3 dirençleri üzerinde ve motorun faz sargılarında pay olur. Motor, sargılarına uygulanan düşük gerilimle dönmeye başlar. Yön Kontaktörünün çalışmasıyla, yol verme kumanda devresinde bulunan kontağı kapanmıştı. Enerjilenmiş olan TR1 zaman rölesi belirli zaman sonra, kontaklarını kapatarak (A) kontaktörünün enerjilenmesini sağlar. (A) kontaktörü enerjilenince güç devresindeki kontaklarını kapatarak 1. kademe yol verme direncini devreden çıkarır. Bu direncin üzerindeki gerilim R2,R3 dirençleri ile motor faz sargılarına aktarılmış olur. Motor sargı gerilimi biraz artacaktır. (A) kontaktörü ile beraber enerjilenen TR2 zaman rölesi biraz sonra kontaklarını kapatarak, (B) kontaktörünü çalıştıracaktır. (B) kontaktörü güç devresindeki kontaklarını kapatarak R2 dirençlerini kısa devre edecektir. Bu direncin üzerindeki gerilim R3 e ve motor sargılarına uygulanacaktır. 21
PROBLEM 33: Bir adet lineer Motordan oluşan bir araba bir ray üzerinde aşağıdaki şekilde kumanda edilecektir. a- Araba A ve B noktaları arasında devamlı gidip gelecektir. b- Arabanın her iki nokta arasındaki tur sayısı bir sensor ile sağlanacaktır. c- Arabanın durdurulması Aşırı akım rölesi attığında veya stop butonu ile sağlanacaktır. Gerekli kumanda ve güç devresini çiziniz. PROBLEM 34: Aşağıda şekili verilen okul kapısı A-B noktaları arasında açılıp kapanacak şekilde aşağıdaki gibi otomatik olarak kumanda edilmek istenmektedir? a- Kapı A noktasından hareket edip B noktasında duracak. b- B noktasından 5 Sn bekledikten sonra tekrar A noktasına dönecek duracaktır. c- Arabanın durdurulması Aşırı akım rölesi attığında veya stop butonu ile sağlanacaktır. Gerekli kumanda ve güç devresini çiziniz. 22
PROBLEM 35: Yukardaki problemde verilen kapı kontrolu aşağıdaki şekildede kontrol eilmek istenmektedir? a- Sistem hem direk hemde kesik-kesik olarak hareket ettirilecek şekilde dizayn edilecektir. b- Kapıyı açma- kapama ayrı ayrı start - stop ve jog butonuyla (her iki yöne) gerçekleştirilecektir. c- Stop butonuna basılınca veya motor A.A. rölesi atınca sistem duracaktır. Gerekli kumanda ve güç devresini çiziniz? PROBLEM 36: Yukardaki problemde verilen kapıyı eğer sadece tek bir startla açıp kapanmasını ( 1. starta açma, 2. starta kapama, 3. starta açma...) isteseydik, gerekli güç ve kumanda devresi nasıl olurdu? (bir tek start veya jog, istenildiği kadar stop ile) PROBLEM 37: 3 adet 3 asenkron motora aşağıdaki şekilde kumanda edilecektir. a- Selektör anahtar I durumunda iken start butonuna basıldığında 1. Motor hemen 10 saniye sonra 2. Motor ve 2.motor çalışmaktan 15 saniye sonra 3. Motor çalışacaktır. b- Ana stop butonuna basıldığında bütün motorlar duracaktır. c- Selektör anahtar II. Durumuna alındığında; hangi start butonuna basılırsa, o start butonuna ait motor çalışacaktır. d- Stop butonlarında hangisine basılırsa, sadece ait olduğu motor duracaktır.hangi motorun aşırı akım Rolesi atarsa atsın sistem duracaktır. NOT : Sistemde bir adet ana stop-start butonu ve ayrıca 3 adet stop-start butonu ve iki konumlu selektör (secici) anahtar ve istenildiği kadar Role ve kontaktör kullanılacaktır. Buna göre kontrol devresini çiziniz ve devreyi kurup çalıştırınız? 23
PROBLEM 38: 3 adet 3 asenkron motora aşağıdaki şekilde kumanda edilecektir. a- Start butonuna basıldığında 1. Motor, 5 saniye sonrada 2. Motor çalışacaktır. 2. Motor çalıştıktan 10 saniye sonra ise 3. Motor çalışacaktır ancak 1. Motor duracaktır. b- 1. Motor durduktan 8 saniye sonra 2. Motor devreden çıkacak ve 3. Motor ters yönde olmak üzere devamlı çalışacaktır. c- Stop butonuna basıldığında veya herhangi bir aşırı akım termiği altında bütün sistem duracaktır. Yukarıdaki şartları gerçekleştiren kontrol devresini çiziniz? PROBLEM 39: 5 adet 3 asenkron motora aşağıdaki şekilde kumanda edilecektir. a- Start butonuna basıldığında birinci motor çalışacaktır. b- 7 saniye sonra 2. Motor otomatik olarak devreye girecektir. c- 2. Motor çalıştıktan sonra 3, 4, 5. Motorlar ayrı ayrı stop-start butonları ile istenildiği zaman çalıştırılabileceklerdir. d- 3. Motor çalışırken 4. Motor çalıştırılmayacak, 4. Motor çalışırken de 3. Motor çalıştırılmayacaktır. e- Birinci stop butonuna basıldığında sistem duracaktır. f- 1. ve 2. Motorlara ait aşırı akım termikleri attığında tüm sistem duracaktır. g- 3. ve 4. Motora ait aşırı akım termikleri attığında termik kime aitse o motor duracaktır. h- 5. Motora ait aşırı akım termiği attığında ise 3-4 ve 5. Motorlar duracaktır. 24
PROBLEM 40: Makine ve Avadanlık yapımında kullanılan otomatik bir torna makinesinde 4 adet asenkron motor çalışmaktadır. bu motorların bir tanesi soğutma pompası motorudur. a- Devrede müşterek bir start-stop butonu bulunacaktır. a- 1 ve 2. Motorlara ait kontaktörler müstakil birer stop-start butonu ile kumanda edilecektir. b- 3. Motor bir basınç anahtarı tarafından kontrol edilecektir. c- 1-2 ve 3 motorlarından herhangi birisi devreye girerse pompa motoru otomatik olarak çalışacaktır. d- Pompa motoruna ait aşırı alım termiği atarsa sistem duracaktır. e- Motorların her biri aşırı akım termikleri ile korunacaktır. Hangisi atarsa ait olduğu motor duracaktır. gerekli kumanda devresini çiziniz ve devreyi kurup çalıştırınız? 25
PROBLEM 41: İki adet 3 asenkron motora bir doğru akım şönt motoruna aşağıda belirtildiği gibi kumanda edilecektir. a- Start butonuna basıldığında doğru akım şönt motoru ve ikinci motor çalışacaktır. b- Stop butonuna basıldığında 2. Motor duracak ve aynı anda 1. Motor çalışacaktır. c- Bu andan itibaren doğru akım motorunun hızı her 10saniyede otomatik olarak 3 kademe artacaktır, son kademede 12 saniye çalışıp duracaktır. d- Sistem aşırı akım Rolesi attığında veya stop butonuna basıldığında duracaktır. ( DC aşırı akım rolesi ) e- OL1 attığında 1. Motor ve 2. Motor duracaktır. MOC attığında ise 2. Motor duracaktır Gerekli kumanda devresini çiziniz ve devreyi kurup çalıştırınız? NOT : Stop butonuna birinci basılışta CR1 ve CR2 elemanları enerjisiz kalacaktır. Stop butonuna 2. Basılışta sistem duracaktır. Yani şönt motor hızlanmaya başladığı zaman veya daha sonraları. 26
PROBLEM 42 : Otomatik bit otomobil garaj kapısı tesisatı yapılacaktır. Buna ait sistemde: 2adet fotosel lamba, iki adet sınır anahtarı, üç adet stop-start butonu ve bir adet zaman Rolesi kullanılacaktır. a- Garaj kapısı normalde kapalı bulunacaktır. b- Dışarıdan otomobil geldiğinde garaj kapısı otomatik açılacaktır. c- Garaj kapısı açıldıktan 3 dakika sonra otomatik olarak kapanacak d- Garaj kapısının dışarıdan kontrolu de sağlanacaktır. e- Çalışmakta olan garaj kapısının herhangi bir durumda bırakılabilmesi sağlanacaktır. Belirtilen hususları yerine getiren kumanda devresini çiziniz? 27
PROBLEM 43: Uzaktan kumandalı ve kesik kesik çalıştırmalı otomatik λ / yol alabilen 3 fazlı asenkron motorun güç ve kumanda devresini çiziniz? PROBLEM 44: Uzaktan kumandalı, devir yönü değiştirilebilen ve otomatik olarak λ / yol alabilen 3 fazlı asenkron motorun güç ve kumanda devresini çiziniz? 28
PROBLEM 45: Uzaktan kumandalı, kesik kesik çalıştırılabilen, her iki yönde otomatik λ / yol alabilen, her iki yöne periyodik olarak çalışan, dururken dinamik frenlemeli durdurulabilen 3 fazlı asenkron motorun güç ve kumanda devresiniz çiziniz? ÇALİŞMA ŞEKLİ: İleri start butonuna basıldığında JF enerjilenir. E enerjilenir. CR1 enerjilenir. TR1 belirli zaman sonunda ileri yöndeki çalışmaya son verir. Aynı anda TR2 zaman rölesi devreye girer ve bir süre sonra geri yönde start verir JR, R, CR2, TR3, enerjilenir. TR3 zaman rölesi bir süre sonra geri yöndeki çalışmaya son verir. Devreye giren TR4 zaman rölesi bir süre sonra, ileri yöne kumanda verir. Bu çalışmalar pariyodik olarak çalışmasını devam ettirir. Her iki yöne çalışmadada motor otomatik yıldız üçgen yol alır. Motor hangi yöne dönerse dönsün durmalarda frenleme devresi çalışır ve otomatik frenleme gerçekleşir. Kesik kesik çalıştırmalarda motor yıldız olarak devreye bağlanır süre uzarsa motor üçgene geçer. Ancak periyodik çalıştırma devreleri çalışamaz. Kesik kesik çalıştırmalarda elimizi jog butonundan çekersek otomatik olarak dinamik frenleme gerçekleşir. Sürekli ve periyodik çalışmanın hangi pozizyonunda olursa olsun stop butonuna basarsak, yine otomatik olarak dinamik frenleme gerçekleşir. Hangi yön startına basarsak basalım periyodik çalıştırma otomatiği devreye girer. 29
PROBLEM 46: İleri- geri çalıştırılabilen, kesik kesik çalışabilen, 3 kademeli dirençle otomatik yol alabilen, dururken dinamik frenlenebilen 3 fazlı asenkron motorun güç ve kumanda devresini çiziniz? 30
PROBLEM 47: Kesik kesik çalıştırmalı, devir yönü değiştirilebilen, uzaktan kumandalı (en az iki ayrı nokta), otomatik yıldız-üçgen yol alabilen (her iki yöne) 3 fazlı asenkron motorun güç ve kumanda devresini çiziniz? 31
PROBLEM 48: Kesik- kesik çalıştırılabilen, devir yönü değiştirilebilen ve üç kademeli reaktansla (veya direnç) otomatik yol verilebilen (her iki yönede) bir üç fazlı asenkron motorun güç ve kumanda devresini çiziniz? 32
PROBLEM 49: Üç kademeli reaktans (veya direnç) otomatik yol verilebilen, uzaktan kumandalı (en az iki ayrı nokta), her iki yöne periyodik olarak olarak çalıştırılabilen üç fazlı asenkron motorun güç ve kumanda devresini çiziniz? ÇALIŞMASI: Start butonuna bastığımızda motor hemen çalışır, R1,R2,R3 dirençleri devrededir ve motor düşük gerilimde çalışır. Dirençler zamana bağlı olarak kademe kademe devreden çıkarılarak motor normal şebeke gerilimine bağlanmış olur. Bir süre sonra TR1 zaman rölesi ileri yön devresindeki kontağını açarak çalışmaya son verir. aynı anda devreye giren TR2 rölesi çalışmaya başlar. Bu zaman rölesinin süresi doluncaya kadar motor dinlenir. Süresi dolan zaman rölesi R-geri yön kontaktörü devresindeki kontağını kapatır. R kontaktörü enerjilenir motor yol alarak geri yönde çalışır TR3 zaman rölesi.. 33
PROBLEM 50: Otomatik yıldız üçgen yol alabilen, devir yönü değiştirilebilen bir üç fazlı asenkron motorun dinamik frenlenme ile durdurulmasını sağlayan güç ve kumanda devresini çiziniz? DEVRENİN ÇALIŞMASI: İleri veya geri yön startına bastığımız zaman çalışma F veya R kontaktörü otomatik yıldız üçgen kontrol devresini kapadığı için çalışan yıldız kontaktörü motor sargı uçlarına yıldız bağlar.bir süre sonra zaman rölesi yıldız kontaktörü devresini açar ve motorun yıldız bağlantısı çözülür. Aynı anda üçgen kontaktörü enerjilenir ve motor sargılarını üçgen bağlanır.motor sürekli olarak üçgen çalışma durumundadır. Herhangi bir anda jog butonuna basılırsa son kontaktörün çalışması sona erer.güç devresindeki kontaklar açılır, otomatik yıldız üçgen kontroldevresi devreden çıkar ve motor sargısının bağlantıları çözülür. O anda enerjilenen DB kontaktorü doğrultmacı devreye sokar motor sargısını bağlar sargılara uygulanan DC zaman rölesi aracılığı ile kesilir. 34
PROBLEM 51: İleri-geri çalışabilen, kesik-kesik çalışabilen, her iki yöne otomatik yıldız/üçgen yol alan, her iki yönde periyodik çalışan, durdurulurken dinamik frenlemenin devreye girdiği bir asenkron motorun güç ve kumanda devresini çiziniz? (bir devir yönünden diğer devir yönüne geçişler beklemeli) 35
PROBLEM 52: İki kumanda merkezli ve devir yönü değiştirtebilen bir asenkron motorun dinamik frenleme ile durdurulmasını sağlayan güç ve kumanda devresini çiziniz? PROBLEM 53: Dahlender motorun dinamik frenleme ile durdurulmasını sağlayan güç ve kumanda devresini çiziniz? PROBLEM 54: Bir fazlı asenkron motorun otomatik kumanda ile çalıştırılması ve dinamik frenleme ile durdurulmasını sağlayan güç ve kumanda devresini çiziniz? 36
PROBLEM 55: Sisrtemdeki bir motor, start butonuna basıldığında sağa doğru ilerleyerek LS2 sınır anahtarına çarpıp duracak. Burada 10 sn bekledikten sonra geri (sola) hareket edecek ve LS1 anahtarına çarpıp frenlenerek duracak. Motorun frenlenmesi stop butonuna basılıncaya kadar devam edecektir. Gerekli güç, kumanda ve konum şeklini çiziniz? PROBLEM 56: Yürüyen merdiven ve yürüyen yol sistemlerinin kumanda devresini çiziniz? 37
PROBLEM 57: Yürüyen bant sisteminin kumanda devresini çiziniz? PROBLEM 58: Sabit tesisli 3 motorlu gezer atölye vincinin hareket şeklini ve kumanda devresini çiziniz? 38
PROBLEM 59: Dört katlı bir binanın basit kumandalı asansör devre şemasını çiziniz? 39
40