Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m.1-75 Pratik Çalışma Araçları

İçindekiler I Prof. Dr. Hamide Zafer Doğuş Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Başkanı ve Dekanı Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m.1-75 Pratik Çalışma Araçları Olaylar ve Kararlar Çözümlü Örnekler Çözümlü Sınav Sorularından Örnekler Soru Bankası Metin ve Kavram Soruları Açık Uçlu ve Doğru/Yanlış Soru Örnekleri Adli Yargı Hakim ve Savcı Adaylığı Seçme Sınavı Sorularından Örnekler ve Cevap Anahtarı

II Hamide Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler Pratik Çalışma Araçları Yayın No. : 3396 Hukuk Dizisi : 1691 1. Bası Ağustos 2012 İSTANBUL 2. Bası Ekim 2014 İSTANBUL 3. Bası Ekim 2016 İSTANBUL ISBN 978-605 - 377-761 - 8 Cop yright Bu ki ta bın bu ba sı sı nın Tür ki ye de ki ya yın hak la rı BE TA Ba sım Yayım Da ğı tım A.Ş. ye ait tir. Her hak kı sak lı dır. Hiç bir bö lü mü ve pa rag ra fı kısmen ve ya ta ma men ya da özet ha lin de, fo to ko pi, fak si mi le ve ya baş ka her han gi bir şe kil de ço ğal tı la maz, da ğı tı la maz. Nor mal öl çü yü aşan ik ti bas lar ya pı la maz. Nor mal ve ka nu nî ik ti bas lar da kay nak gös te ril me si zo run lu dur. Dizgi Baskı - Cilt Ka pak Ta sa rım : Beta Basım A.Ş. : İnkılâp Kitabevi Yayın San. Tic. A.Ş. Çobançeşme Mah. Sanayi Cad. Altay Sok. No: 8 Yenibosna - İSTANBUL (Sertifika No: 10614) Tel: (0212) 496 11 81 : Gülgonca Çarpık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No: 16136) Narlıbahçe Sok. No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com

İçindekiler III Üçüncü Basıya Önsöz Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m.1-75 Pratik Çalışma Araçları başlıklı çalışmanın üçüncü basısını hayata geçirmiş olmaktan dolayı mutluyuz. Müstakbel hukukçular olan öğrencilerimize kitaba gösterdikleri ilgi nedeniyle teşekkür ederiz. Tekrar belirtmek isteriz ki, Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m.1-75 Pratik Çalışma Araçları başlıklı bu çalışma H.Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m.1-75 Ders Kitabı başlıklı çalışmayı tamamla mak üzere hazırlanmıştır. Pratik çalışma gereçleri de, dest kitabındaki konu anlatım sırasına uygun olarak kitaba yerleştirilmiştir. Bu basıda da Cevaplı Sınav Sorularından Örnekler bölümünü geliştirdik ve sınavlarda soru çeşitliliğine önem verdiğimiz için bu bölüme Doğru/Yanlış soruları ekledik. Bir önerme veya önermeler grubu yazdık ve bu önerme veya önermeler grubunun Doğru mu/yanlış mı olduğunu sorduk. Bazen de cevabın gerekçesinin yazılmasını istedik ve bu tip örnekleri kitaba koyduk. Belirtelim ki öğrencilerimiz sınavlardan önce bize sürekli olarak sınavda ne tip soru soracağımızı sormakta. Neden bunu öğrenmek istediklerini sorduğumuzda da çalışma şekillerini cevabımıza göre belirleyeceklerini ifade etmektedirler. Ancak zaman içinde gördük ki, soruların tipinin değişmesi aslında başarıyı etkilememekte. Birçok kez örneğin 30 alan bir öğrencinin soru tipini değiştirdiğimizde ya da soru gruplarının oranlarını değiştirdiğimizde eğer çalışma şeklini değiştirmemiş ise aynı puanı aldığını gördük. Hatta bu gibi hallerde yanlışlıkla bir önceki sınavın notu ilan edildi itirazı ile karşılaşmamak için gerçek notu birkaç not fazlasıyla ilan ettiğimiz çok olmuştur. Bu da şunu göstermekte kanaatimizce, soru tipi nasıl olursa olsun derse özen göstermeyen ya da yeterince özen göstermeyen ve teorik bilgisini oluşturup derinleştirmeyen için sonuç değişmemekte. Çalışma disiplini olan, dersleri takip eden, ders kitabını okuyarak gelen veya dersten sonra konuları kitaptan tekrarlayan öğrenci için ise soru tipinin hiçbir önemi olmamakta; eğer sınav döneminde her zamanki gibi çalışmasına devam etmiş ise dersi iyi bir derece ile başarmaktadır. Sonuç olarak keramet, soru tipinde değil sizlerin teorik bilgiyi ne kadar öğrenmiş ve içselleştirmiş olmanızda. Ders kitabınızı çok iyi çalışmış ve

IV Hamide Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler Pratik Çalışma Araçları bir başkasına anlatabilecek seviyeye ulaşmışsanız soru size hangi tipte sorulursa sorulsun o soruyu cevaplayacağınızı ve başarılı olacağınızı unutmayınız. Ancak biz yine de öğrencilerimizin merakını gidermek için sınavlarda sorduğumuz sorulardan örneklere çoğaltarak kitapta yer verdik. Elinizdeki kitap size akıl yürütürken nasıl bir yol izlemeniz konusunda yol göstermek ve öğrendiğiniz bilgileri pratik adı altında yeniden hatırlayıp pekiştirmenize yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır. Ceza hukukunu öğrenmekte sadece yardımcı bir araçtır. Öğrencilerimiz sıklıkla hocam pratik çalışma kitabına çalışıyorum yine düşük alıyorum veya pratik çalışma kitabındaki olayları anlayamıyorum şeklinde açıklamalarda bulunup yardım istiyor. Bunun nedeni teorik bilgiyi öğrenmemiş veya içselleştirmemiş olmanızdır. Sadece pratik çalışma kitabı ile sınava hazırlanmak eksikliktir. Pratik çalışma kitabı çalışılmaz; ders kitabı çalışılır teorik bilgi öğrenilir ve içselleştirilir. Pratik çalışmalar ile ders kitabından öğrenilen bilgiler kullanılır ve pekiştirilir. Bir bilgiyi ezberlemek veya bir konuyu birkaç kez okumak da her zaman o bilginin içselleştirildiği yani o bilgiyi olaylara uygulama yetisinin kendiliğinden geliştiği anlamına gelmez. Bir bilginin yerleşmesi için de zamana ve akli olgunluğa ihtiyaç vardır. Bu nedenle bıkmadan ders kitabını okumak ve bıkmadan o bilgiyi pratik çalışma kitabınızdaki olaylarla bağlantılı olarak anlatmaya çalışmak gerekir. Suç genel teorisinde öğrendiğimiz suçun tüm unsurları itibariyle sorunlu olan bir olayın ele alındığı içtihada rastlamak zordur. Genellikle bir olayda suçun bir veya birkaç unsuru veya unsurların dışında kalan bir husus ya da yaptırıma ilişkin hükümlerin uygulanması sorunlu olur. Ben bu kararın ne demek istediğini anlayamıyorum ya da ne tartışılıyor anlayamıyorum diyorsanız yine konuya ilişkin ceza hukuku teorik bilginiz eksik demektir. Yukarıda belirttiğim sorunları yaşıyorsanız çalışma şeklinizi ve sürenizi sorgulamanız gerekiyor demektir. Bir öğrenci için not ve dersi geçmesi son derece önemlidir. Bunu yadırgamak mümkün değil hepimiz öğrenciyken öncelikli olarak dersi geçmeyi hedefledik. Ancak şunu söylemek isterim ki ders geçildikten sonra not korkusu olmadan o konuların bir daha okunması, kavranması çok zordur. Eğer üniversitede bir akademik kariyer planlıyorsanız o zaman başka. Önünüzde o kadar çok sınav olacak ki not için çalıştığınız konuları mesleki bilginizi ve akademik gelişmenizi tamamlayabilmek için ve sizin sıralarınızda oturan ve sürekli anlamakta zorluk çektiğini söyleyen öğrencileriniz için okumak zorunda kalacaksınız. Öte yandan mezun olduğunuzda artık öğrenen değil bilen konumunda olduğunuzu düşüneceğinizden öğreti ile bağınız tamamen kopmayacak belki ama önemli ölçüde zayıflayacaktır. Bilgi olmadan

Üçüncü Basıya Önsöz V fikir olmaz. Bu nedenle not için çalışalım ancak kendimize yatırım yapma fırsatını da kaçırmayalım. Aksi takdirde uygulamaya çıktığınızda eksik bilgi ile vereceğiniz kararların ve yapacağınız savunmaların bir süre sonra öğreti başka uygulama başka şeklinde ifade edilen ezeli hastalığın daha da derinleşmesine hizmet edeceğini unutmayalım. Kişisel hukuki bilgi yetersizlikleriyle ortaya çıkan uygulamanın meşrulaşmaması, meşrulaşmış ise değişmesi için Öğreti Başka, Uygulama Başka Değil. Başka Olmamalı da sözünü yerleştirmek için çaba harcamalıyız. Uygulamacının çeşitli nedenlerle yerleşmesine katkıda bulunduğu ve zamana, mekâna göre değişen uygulama için değil öğretiye ve hukukun temel ilkelerine uygun kişiye göre değişmeyen hukukun temel ilkelerine bağlı uygulama için çaba göstermeliyiz. Bunda hepimizin ortak menfaatinin olduğunu göz ardı etmeden teorik bilgiyi okumalı ve olaylara doğru uygulama becerimizi geliştirmeye çalışmalıyız. Mevzuatın yaratıcısı kanun koyucu ise, onu yaşatan ve doğru şekillenmesini sağlayan uygulamacısıdır. Kanun koyucunun hukukun temel ilkelerine bağlı yasama faaliyetinde bulunup bulunmadığı bizim okul sıralarında yaptığımız tartışmanın ikinci ayağıdır. Kanun koyucu olma olasılığınız zayıf; ama çoğunuz hâkim, savcı, vekil, müdafi olarak çok kısa bir süre sonra uygulamada yerinizi alacaksınız. Size, Bize öncelikle düşen hukukun temel ilkelerine uygun doğru yorum, doğru uygulamadır. Bu da sizin oturduğunuz şu sıralarda, kurumları bıkmadan teorik gerekçeleri ve tarihi geçmişleri ile birlikte öğrenmeye gayret etmeniz ve geçme notunun ötesinde kendinize bir başarı hedefi koymanızla mümkündür. 2016 yılındaki kitap basılarımızın önsözüne koyduğumuz şu sözü burada da ifade etmek istiyoruz: Düşen bir çığda hiçbir kar tanesi kendisini olup bitenden sorumlu tutmaz (Oscar WILDE). Kitabın ilgilenenler için yararlı olmasını diliyor, kitabımızı her zamanki gibi özenli bir biçimde yayına hazırlayan sevgili Gülgonca Çarpık a en içten sevgi ve teşekkürlerimizi iletiyoruz. Ayrıca, kitaplarımızın daima en kısa sürede yayınlanmasını sağlayan sayın Seyhan Satar ile tüm Beta çalışanlarına da çok teşekkürler İstanbul, Eylül 2016 Prof.Dr. Hamide Zafer

İkinci Basıya Önsöz Ceza Hukuku Genel Hükümler Pratik Çalışma Kitabımız, H.Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m.1-75 Ders Kitabı başlıklı çalışmayı tamamlamak üzere hazırlanmıştı. Pratik çalışma gereçleri de, dest kitabındaki konu anlatım sırasına uygun olarak kitaba yerleştirilmişti. Bu basıda da bu sırayı bütün bölümlerde korumaya özen gösterdik. Adli Yargı Hakim ve Savcı Adaylığı Seçme Sınavı nda açık uçlu soruların sorulacağına dair bir bilginin tarafımıza ulaşması üzerine, sınavlarda bu tip sorular da sormaya başladık. Hazırladığımız bu tip sorulara Ceza Hukuku Genel Hükümler Soru Bankası başlığı altında yer verdik. Şu anda Ceza Hukuku Genel Hükümler Soru Bankamızda, Metin, Kavram, Test ve Açık Uçlu sorular yer almaktadır. Bu vesileyle Açık Uçlu Soruların hazırlanmasında önemli yardımları olan Doğuş Üniversitesi Hukuk Fakültesi Araştırma Görevlisi Yağız Yavuz a teşekkür etmek isterim. Bu basıda Cevaplı Sınav Sorularından Örnekler bölümünü geliştirdik ve 2012 yılından sonra yaptığımız vize-final ve yaz okulu çözümlü sınav örneklerini de kitaba dahil ettik. Görüleceği üzere sınavlarda tek tip soru sormamaya ve soru çeşitliliğine özen göstermekteyiz. Bu sayede sınavlara hazırlanan öğrencilerin bir ceza hukuku genel hükümler sınavında hangi tip sorularla karşılaşabileceklerini de öngörmelerini amaçladık. Böylece nasıl soru soracaksınız, sınav nasıl olacak, test var mı, olay var mı şeklindeki soruları peşinen cevaplamış oluyoruz. Önceki basının önsözünde de belirttiğimiz gibi, Pratik Çalışma Kitabındaki olayların doğru çözümlenebilmesi ve kararların doğru analiz edilip hukuki sorunlara ilişkin görüş üretilebilmesi için iyi bir bilgi birikimine sahip olunması zorunludur. Olayda neyin sorulduğu veya karardaki hukuki sorunun ne olduğu ancak iyi bir bilgi birikimi sonucunda doğru olarak tespit edilebilir. Ceza hukuku sosyal düzene aykırılıkları konu edinen ve bu aykırılıkların bastırılmasında önemli rol oynayan normatif bir disiplindir. Suç adı verilen bu sosyal düzene aykırılıklar doğal olarak sosyal tepki ile karşılanır. Yani hukukçu olmayan vatandaşlar da suç denilen sosyal düzene aykırılıklara tepki verir, kendi değer yargılarını dile getirir. Örneğin bir şirketin kuruluş usulünü veya ceza muhakemesinde Cumhuriyet başsavcılığının teşkilatlanmasının nasıl olduğunu açıklayabilmek için mutlaka bu konularda

VIII Hamide Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler Pratik Çalışma Araçları okuma ve araştırma yapılmış olması gerekir. Zira bu konular bizim değer yargılarımızla cevaplayabileceğimiz sorunlar içermezler. Ancak bir eylemin cezalandırılıp cezalandırılamayacağı sorulduğunda iç sesimiz bize mutlaka bir cevap hazırlar. Yani eylemin kötülüğünü, mağdurun durumunu dikkate alarak öğreti ve kanuna bakmadan bir değerlendirme yapmak ve olayın tartışmalı olan kısımlarına ilişkin çözüm üretmek mümkündür. Ceza hukuku genel hükümlere ilişkin sorunlarda her zaman söyleyecek bir söz vardır ve bu sözü söylemek için çoğu zaman hukukçu olmaya gerek yoktur. Yukarıda da belirttiğimiz gibi suç, sosyal bir başkaldırıştır ve vatandaş da bu başkaldırıya karşı sosyal tepkisini ortaya koyacaktır. Ancak modern ceza hukuklarında sosyal tepki normatifleşmiş ve tepkinin koşulları normatif olarak ortaya koyulmuştur. Eğer norm soruna açıkça bir cevap öngörmemiş ise öğreti yani normu açıklamaya ve yorumlamaya çalışan hukukçuların eserleri ve Yargıtay içtihatları bu sorunları ele alır ve görüş üretir. Normun, içtihatların ve öğretinin açıklamaları hukuki tepkiyi ifade eder. Bu nedenle ceza hukuku alanında bir sorun ortaya çıktığında çoğu zaman sosyal tepkiler ve hukuki tepkiler aynı ortamda yan yana gelir. Ancak iyi bir hukukçu bu tepkilerin hangisinin hukuki hangisinin sosyal nitelikte olduğunu ayırt eder. Zaman zaman hukukun öngördüğü tepki ile sosyal tepki de örtüşmez. Gelişmiş modern bir toplumda ve hukuk devletinin hakim olduğu bir ülkede meşru olan tepki hukuki tepkidir. Hukuk öğrencisi, bilgi birikimi yapmaya yani hukuku öğrenmeye çalışmaktadır; hukuku öğrenme aşamasında olduğu için konum itibariyle de sosyal tepkisini dile getirmeye daha yatkındır. Pratik çalışma araçları, normatif ve öğretisel hukuki bilginin ne kadar öğrenciye ulaştığını test etmenin araçlarıdır. Hukuki bilgisi yerleşmediği sürece bir hukuk öğrencisinin vereceği tepki sosyal tepki olacaktır ve sınav notunu yükseltmeyecektir. Eğer bu tip açıklamalar notlansaydı, mantığı ve adalet duygusu gelişmiş, vicdanı olan ancak hukuk bilgisi olmayan herkese hukuk diploması verilmesi gerekirdi.. Bir pratik çalışma gereci kendisine sunulmuş olan bir ceza hukuku genel hükümler öğrencisinden, sosyal tepkisini dile getirmesi değil hukuk bilgisine ve bu bilgi sonucunda oluşmuş nosyonuna dayanarak açıklama yapması beklenir. Ceza hukuku genel hükümler öğrencisinin daima temkinli olması ve vatandaş gibi olaylara yaklaşıp salt vicdani bir tepki mi gösterdiğini yoksa hukuki bir tepki mi gösterdiğini kendisine sorması gerekir. Önerdiği çözümün içtihatlarda, öğretide ve normatif metinlerde karşılığı olup olmadığını araştırmalıdır. Ceza hukukuna ilişkin olaylara sosyal tepki verme isteğinin dayanılmaz hafifliği ile öğrenci arkadaşlar çoğu zaman sorulan olayın kendi dünyalarında ve vicdanlarında yarattığı etki ile uğraşmakta ve kendilerine on dakika önce anlatılmış olan bilginin denetlenmesine yönelik olarak sorulan hukuki sorunu gözden kaçırmaktadır. Ceza hukuku genel hükümler dersinin doğası itibariyle böyle bir çıkmazının olduğunun unutulmaması ve derslere konunun bir kere okunarak gelinmesinin hukuk bilgi ve nosyonunun yerleşmesi için son derece önemli olduğunun hatırlanması gerekir.

İkinci Basıya Önsöz IX Sonuç olarak öğretiye ve yasal düzenlemelere hakimiyet daima soruna olabildiğince doğru yaklaşmamızı ve hukuki sorunu olabildiğince doğru tespit etmemizi sağlayacak ve açıklamalarımıza özellik katacaktır. Önemli olan, fikri faaliyet sürecinin doğru işlemesidir; ulaşılan sonuçların farklı olması önemli değildir. Fikri faaliyet sürecini hukuka uygun olarak işlettiğimizde, tespit ve açıklamalarımız hukuk eğitimi almamış kişilerin tespit ve yorumlarından ayrılacaktır. Görüş ve önerilerinizin kitabı geliştireceğine ve hukuk eğitimine katkı sağlayacağına inanıyoruz. Kitabın ilgilenenler için yararlı olmasını diler, sevgili Gülgonca Çarpık a ve Kitabımızın en kısa sürede yayınlanmasını sağlayan sayın Seyhan Satar ile tüm Beta çalışanlarına çok teşekkür ederiz. Kartal-Atalar-İstanbul, Ekim 2014 Prof.Dr. Hamide Zafer

Birinci Basıya Önsöz Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m.1-75 başlıklı kitabımızın sonunda Pratik Çalışma Gereçleri başlığı altında bu çalışmanın nüvesini oluşturan bir bölüme yer verilmişti. Meslektaşlarımızdan ve öğrencilerimizden gelen öneri üzerine, bu bölümün daha fazla kurgu olay ve kararla zenginleştirilerek ayrı bir kitap haline getirilmesinin iyi olacağına biz de inandık ve elinizdeki bu Pratik Çalışma Kitabı ortaya çıktı. Ceza Hukuku Genel Hükümler derslerinin Pratik Çalışmaları öğretim yılının ilk iki-üç ayından itibaren genellikle Ceza Hukuku Özel Hükümler dersine dönüşmektedir. Suçlar, suç genel teorisine uygun olarak incelenmekte, ancak bu incelemelerde genellikle, o suç açısından hareketin ve neticenin gösterdiği özellikler, illiyet bağının, kastın ve taksirin çeşitlerinin, teşebbüsün, iştirakin, içtimaın, hata ve sapmanın, kusuru ortadan kaldıran veya azaltan nedenlerin gösterdiği özellikler yeterince ön plana çıkartılamamakta; bu konular bütünün içinde erimekte, adeta suç tanımı şerh edilerek kavramlar açıklanmaktadır. Kanaatimizce Ceza Hukuku Genel Hükümler dersinin Pratik Çalışmalarının amacı, sadece suçları tanıtmak olmayıp, suç genel teorisinin pekiştirilmesi olmalıdır. Diğer bir söyleyişle Ceza Hukuku Genel Hükümler Pratik Çalışmalarında amaç, suç genel teorisine ilişkin konulardan hareketle suçların öğretilmesi olmalıdır. Bu nedenle belki de suçların tek tek anlatılması yerine, o yıl öğretilmesi düşünülen suçlarla sınırlı olarak suç genel teorisindeki hukuki sorunlara ilişkin olayların kurgulanması ve bu olaylar üzerinden konuların pekiştirilerek suçların öğretilmesi daha faydalı olacaktır. Öğrencilerimize bir olay anlatıp, örneğin bu olayda suçun manevi unsuru nedir diye sorduğumuzda, kast veya taksir cevabını almaktayız; ancak neden kast dediğimizde genellikle cevap gelmemekte; öğrencimizin kastın unsurlarının somut olayda nasıl tezahür ettiğini tespit etmekte ve olayın yorumlanması gereken özelliklerini fark etmekte zorlandığını görmekteyiz. Çok kısa bir şekilde söylemek gerekirse, öğrencimiz ceza hukukunu hissetmekte ve derste verilen örneklere benzer bir olay sorulduğunda çoğu zaman doğru sonuca işaret etmekte ancak o sonuca nasıl ulaştığını, o sonuca ulaşırken izlediği yolu ifade etmekte güçlük çekmektedir. Öğrencimize, bir olayla karşılaştığında düşünmeye belirli bir şablon çerçevesinde belirli bir noktadan başlaması gerektiğini ve düşünce sisteminde belirli noktaları kontrol etmesi gerektiğini öğretmekte zorlanmaktayız. Küçük olaylarla suç genel teorisinin münferit konularının öğrenilmesinden sonra bir olayın bütün olarak suç genel teorisi çerçevesinde değerlendirilmesine yönelik çalışmalar kapsamında, belki de Alman hukuk eğitiminde olduğu gibi biz de sene sonunda yapılacak Pratik Çalışmalar için çeşitli ihtimallere göre Olay İnceleme Şemaları hazırlamalıyız. Bu Pratik Çalışma Kitabı, Ceza Hukuku Genel Hükümler teorik ve pratik derslerinde tespit ettiğimiz ve yukarıda açıklamaya çalıştığımız eksiklikleri gidermek için hazırlanmıştır. Çalışmanın, amacını ne derece gerçekleştirmeye uygun olduğunu zaman gösterecektir.

XII Hamide Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler Pratik Çalışma Araçları Kanımızca bir olayın suç genel teorisi bakımından değerlendirilebilmesi ve doğru sonuçlara ulaşılabilmesi için ilk aşama, suça ve yaptırım teorisine ilişkin genel bilgileri (TCK m.1-75) iyi öğrenmektir. İkinci aşama, münferit suç tanımlarını suç genel teorisinde öğrenilen sistematiğe (suç/olay inceleme şemasına) uygun olarak tahlil etmeyi öğrenmektir. Diğer bir söyleşile bir suç tanımına bakıldığında, bu tanımı unsurlarına ayırabilmeyi öğrenmektir. Bu bir anlamda, suç genel teorisinde öğrenilen bilgilerin münferit suç tanımlarında karşılığını aramaktır. Bu iki aşama öğrenme sürecini ifade eder. Üçüncü aşama bize anlatılan somut olayın ilk iki aşamada öğrenilmiş olan Olay İnceleme Şemasına uygun olarak değerlendirilmesidir. Ancak genellikle bizim sınav sistemimizde, bir olay verilip bu olayın başından sonuna kadar bu şema doğrultusunda incelenmesi istenmemekte; olayın hukuki sorun içeren kısmının görülmesi ve sadece sonucun bildirilmesi istenmektedir. Belki de bu yüzden öğrencimiz bir olayı suç genel teorisinde öğrendiği şemaya uygun olarak bir bütün halinde inceleme alışkanlığını kazanamamaktadır. Üçüncü aşamada, önce olayın hangi suç tanımındaki yasağı ve emri ihlal ettiğini tahmin etmemiz gerekir. Daha sonra olayı, olayın uyduğunu tahmin ettiğimiz suç tipine (tanımına) ilişkin Olay İnceleme Şeması na göre incelemeliyiz. Yani olayı bu şemadaki noktalarda değerlendirmeye almalıyız. Ceza hukuku derslerinde, teorik açıklamalarla bir olayın değerlendirilmesinde kullanılabilecek bir şema çizilmekte ve çeşitli hukuki sorunlara işaret edilmektedir. Bir olayla karşılaştığımızda o olayı doğru değerlendirebilmemiz için, o zaman kadar o olayı yerleştirebileceğiniz bir şemanın hafızamızda şekillenmiş olması ve şemadaki kurumlara ait hukuki sorunlardan da haberdar olmamız gerekir. Aksi takdirde, bir olayla karşılaştığımızda ya sokaktaki herhangi biri gibi hayat tecrübemizle ve saf mantığımızla o olayı çözmeye çalışırız -ki en tehlikelisi budur-; ya da ilgili kişiye ceza alanında uzmanlığımızın bulunmadığını söyleyerek onu uzman bir ceza hukukçusuna yönlendiririz. Belirtelim ki, mevcut normatif ve teorik bilgimizle olayın hangi noktalarda hukuki sorun içerdiğini ve çözümünü tahmin ettiğimizde dahi, o hukuki soruna ilişkin normatif ve teorik bilgiyi kontrol etmemiz ve içtihat araştırması yapmamız doğru değerlendirme için gereklidir. Çünkü hukuk sistemimizde yasalar sık sık değişmekte ve hafızamız yeni bilgilere yer açmak için sürekli olarak eski öğrendiklerimizi silmektedir. Bu kitapta, önce suç genel teorisindeki kurumları kavramaya yönelik küçük olaylara yer verilmiştir. Daha sonra bu kurumların bir suç kapsamında tartışılmasını sağlayacak olaylar hazırlanmıştır. Bu vesileyle suç tanımlarının da öğrenilmesi amaçlanmıştır. Suç genel teorisine ilişkin konuların, suç teşkil eden bir olay kurgulanmadan anlatılması imkânsızdır. Kitaptaki kurgu olayların bir kısmının, suç tiplerini tanımaya ve olayların bu suç tipleri bakımından değerlendirilmesine yönelik olduğu görülecektir. Bu kapsamda, kitabın sonunda suç tanımlarını içeren normlar verilmiş ve bu normların öğrenilen bilgiler kullanılarak analiz edilmesi istenmiştir. Daha sonra da tüm bilgilerin kullanılmasına yönelik kurgu olaylara yer verilmiştir. Kitaptaki kurgu olayların bir kısmı, gazete haberlerinden, dizi filmlerden ve Yargıtay içtihatlarından esinlenilerek hazırlanmıştır. Olaylar, Ceza Hukuku Genel Hükümler kitaplarındaki anlatıma uygun olarak sıraya koyulmuştur. Ayrıca ilgili bölümün başına, Türk Ceza Kanunu nun o bölümle ilgili hükümleri yerleştirilmiştir. Bu sayede öğrencilerimiz aslında çözümün çoğu zaman kanunda olduğunu

Birinci Basıya Önsöz XIII görecek ve kanunla çalışmayı alışkanlık haline getirebilecektir. Olayların birçoğunun sonunda parantez içinde olayın çözümünde kullanılacak olan ceza normunun madde numarası da verilmiştir. Öğrencilerimiz anında konunun başındaki Türk Ceza Kanunu nun ilgili hükümlerini okuyarak hafızasını canlandırabilecektir. Bu yöntem sayesinde olayların büyük bir kısmı bir anlamda çözümlü hale getirilmiştir. Kitabın sonunda, bugüne kadar Ceza Hukuku Genel Hükümler dersinde sorulan sorular bir araya getirilerek Ceza Hukuku Genel Hükümler Soru Bankası oluşturulmuştur. Bu soru bankasında kendimizin hazırladığı veya adli yargı hakimlik sınavında sorulan örnek test sorularına da yer verilmiştir. Ayrıca Ceza Hukuku Genel Hükümler derslerinde sorulan cevaplı soru örnekleri de kitapta yer almaktadır. Bu vesileyle, Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m.1-75 başlıklı kitabımızın sonunda yer alan bölümün ayrı bir kitap haline getirilmesini öneren ve hazırladığı kurgu olaylarla çalışmayı destekleyen Atatürk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi Cem Şenol a özellikle teşekkür etmek isterim. Ayrıca, bu çalışmanın hazırlanmasına çeşitli şekilde katkı sunan başta Yard.Doç.Dr. Aysun Altunkaş olmak üzere Dr. Gülfem Pamuk a ve Araştırma Görevlisi arkadaşlarım Kerim Çakır, Özge Apiş, Zafer İçer ve Gülşah Bostancı ya teşekkürler. Kitabın hazırlanmasında her zamanki gibi emeği geçen sevgili Gülgonca Çarpık a, kısa sürede kitabın basılmasını sağlayan sayın Seyhan Satar a ve tüm Beta çalışanlarına teşekkür ederim. Kartal - İstanbul / Ağustos 2012 Prof.Dr. Hamide Zafer

İÇİNDEKİLER OLAYLAR VE KARARLAR 1. Ceza Hukukuna Giriş...3 No:1 Ceza normunun özellikleri... 4 No:2 Ceza hukukunun özellikleri... 6 No:3 Tanımlayıcı normlar: Silah tanımı... 6 2. Ceza Hukukunun Tarihi Gelişimi...7 No:1 Ceza hukukunun kamusallaşması, İslam ceza hukuku... 7 3. Ceza Hukukunun Temel İlkeleri...8 No:1 Ceza sorumluluğunun şahsiliği... 9 No:2 Ceza sorumluluğunun şahsiliği Tüzel kişilerin sorumluluğu- İptal davası... 9 No:3 Fiilin ağırlığıyla orantılı ceza ilkesi... 10 No:4 Suçta ve cezada kanunilik ilkesi... 18 No:5 Suçta ve cezada kanunilik ilkesi, lehe olan yasanın geçmişe uygulanması... 19 No:6 Güvenlik tedbirlerinde kanunilik ilkesi... 21 No:7 İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç yaratılması... 22 No:8 Anayasa nın kaynak değeri, hukuk devleti, kanunilik ve belirlilik ilkesi, yürütmenin düzenleyici işlemleriyle suç yaratılamaması... 25 No:9 İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç yaratılması - Belirlilik ilkesi... 26 No:10 Kanunilik ilkesi, idarenin düzenleyici işlemleriyle suç yaratılması... 35 No:11 Suçta kanunilik ilkesi, genel-özel yasa ilişkisi... 36 4. Ceza Hukukunun Kaynakları ve Yorum...39 No:1 Uluslararası sözleşmelerin kaynak değeri... 39 No:2 Çok failli (toplu) suç, milletlerarası sözleşmelerin kaynak değeri, lehe olan yasanın belirlenmesi... 40 No:3 Anayasa nın kaynak değeri, Anayasa hükümlerinin doğrudan doğruya uygulanabilirliği... 42 No:4 Kıyas yasağı, suçta ve cezada kanunilik ilkesi... 46 No:5 Kıyas yasağı... 46

XVI Hamide Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler Pratik Çalışma Araçları No:6 Kıyas yasağı ve genişletici yorum... 54 No:7 Kıyas yasağı... 58 5. Ceza Normu İçeren Kanunların Zaman Yönünden Uygulanması... 58 No:1 Suçun işlendiği zamanın tespiti... 59 No:2 Suçun işlendiği zamanın ve uygulanacak yasanın tespiti... 59 No:3 Ceza kanunlarının zaman yönünden uygulanması, tamamlayıcı yasa... 59 No:4 Lehe kanunun belirlenmesi... 60 No:5 Lehe kanunun belirlenmesi... 60 No:6 Lehe kanunun geçmişe uygulanması... 61 No:7 Lehe kanunun infaz aşamasında uygulanması... 61 No:8 No:9 Lehe olan kanunun geriye yürümesi, özel kanunlardaki değişikliğin etkisi... 62 Lehe olan yasanın tespiti, olaya uygulanacak olan ceza normunun tespiti... 64 No:10 Olaya uygulanacak olan ceza normunun tespiti, silah tanımında değişiklik... 65 No:11 Lehe olan kanunun tespiti ve uygulanma usulü... 66 No:12 Süreli kanunların ileriye doğru uygulanmaya devam etmesi... 66 No:13 Ceza normunun koruduğu kanun değişikliklerinin zaman yönünden uygulanması... 67 6. Türk Ceza Kanunu nun Kişi Bakımından Uygulanması... 68 No:1 Milletvekili dokunulmazlığı... 69 No:2 Milletvekili dokunulmazlığı... 70 No:3 Milletvekili (yasama) dokunulmazlığı ve sorumsuzluğu... 70 No:4 Muhakeme engeli: Dokunulmazlık, hakaret/sövme... 71 No:5 Dokunulmazlık: Konsolos eşleri)... 72 7. Suça İlişkin Ön Açıklamalar... 72 No:1 Suçun maddi ve hukuki konusu-mağduru... 72 No.2 Suçun maddi konusu araç... 72 No:3 Ön şart-unsur... 73 No:4 Fail-Mağdur-Fiil... 73 8. Suçun Kanunilik Unsuru (Tipiklik)... 73 No:1 Tipiklik... 73 No:2 Tipiklik, maddi konunun özelliği... 74 No:3 Tipiklik... 74 No:4 Taksirli suçlarda tipiklik... 75

İçindekiler XVII 9. Suçun Maddi (Objektif) Yapısal Unsurları... 75 No:1 Suç kalıplarıyla çalışma... 75 No:2 Somut olaydaki hareketle soyut suç tanımındaki hareketin karşılaştırılması... 77 No:3 Suç kalıplarıyla çalışma... 78 No:4 Gerçek kesintisiz suç... 80 No:5 Hazırlık hareketinin icra hareketlerinden ayrılması... 80 No.6 Hareket-fiil... 81 No:7 İlliyet bağının tespiti... 82 No:8 İlliyet bağının tespiti... 82 No:9 İlliyet bağının tespiti... 83 No:10 İlliyet bağının kesilmesi... 83 No:11 Neticesi sebebiyle ağırlaşmış suç... 84 No:12 İhmal suretiyle icrai suç: Kasten öldürmenin ihmali davranışla işlenmesi... 85 No:13 İhmal suretiyle icrai suç... 85 No:14 İhmal suretiyle icrai suç (gerçek olmayan ihmali suç), yükümlülüğü yerine getirme imkân ve iktidarının olması, hukuka uygunluk nedeni... 86 10. Suçun Manevi (Sübjektif) Yapısal Unsuru... 86 No:1 Failin kastının belirlenmesi... 88 No:2 Özel kast... 88 No:3 Olası kast, kastın aşılması... 88 No:4 Kastı kaldıran hata... 89 No:5 Kastı engelleyen hata... 90 No:6 Suçun maddi konusunda hata: Kastı kaldıran hata... 90 No:7 Maddi konuda hata, iştirak, taksir... 91 No:8 Unsur yanılgısı, kastı kaldıran hata, suçun maddi konusunda hata... 91 No:9 Unsur yanılgısı esaslı hata, kastı kaldıran hata... 92 No:10 Kastı kaldıran araçta hata, hareketin elverişliliğini bilme ve isteme... 92 No:11 Şahısta hata, suça etki eden nedenlerin şeriklere [suç ortaklarına-şeriklere] geçişi... 93 No:12 Sapma... 93 No:13 Olası kast... 94 No:14 Doğrudan kast, olası kast... 94 No:15 Kast, dolaylı (olası) kast, bilinçli taksir... 95 No:16 Kast, olası kast, bilinçli taksir, taksir... 95 No:17 Taksirin belirlenmesi, bilinçsiz (basit) taksir, bilinçli taksir... 95 No:18 Bilinçsiz (basit) ve bilinçli taksir, taksirin çeşidinin belirlenmesi... 96

XVIII Hamide Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler Pratik Çalışma Araçları No:19 Taksir, bilinçli taksir... 96 No:20 Taksir, kaza ve tesadüf... 97 No:21 Taksir, kaza ve tesadüf... 97 No:22 Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık ve netice ile illiyet bağı... 98 No:23 Taksirli suçlarda illiyet bağı... 98 No:24 Taksirli suçlarda kusuru azaltan ve kaldıran neden... 99 No:25 Bilinçli taksirli suçlarda kusuru azaltan neden... 99 No:26 Olası kast, bilinçli taksir ayırımı... 100 No:27 Bileşik taksir, illiyet bağı... 109 No:28 İlliyet bağı, taksir... 109 No:29 Taksirle işlenen suçlarda illiyet bağı, şahsi cezasızlık nedeni... 109 No:30 Doğrudan kast, dolaylı kast, basit taksir, bilinçli taksir... 110 No:31 Taksir... 111 No:32 Netice sebebiyle ağırlaşan suçta ikinci neticeye yönelik taksirin belirlenmesi... 111 No:33 Tek neticeli sapma... 112 11. Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru... 112 No:1 Objektif ve sübjektif hukuka aykırılık... 114 No:2 Üçüncü şahıs lehine meşru (yasal) savunma... 114 No:3 Meşru savunma, zorunluluk hali, No:4 hakkın kullanılması... 115 Meşru savunma, hukuka uygunluk nedenlerinde hata... 115 No:5 Zorda kalma (ıztırar hali)... 116 No:6 Zorda kalma... 116 No:7 Zorda kalma... 117 Ho:8 Hukuka uygunluk nedeni olarak zorda kalmakusuru ortadan kaldıran zorda kalma (mücbir neden) ayırımı... 117 No:9 Hakkın kullanılması... 118 No:10 Hakkın kullanılması... 118 No:11 Hukuka uygunluk nedenlerinin maddi koşullarında hata... 118 No:12 Hukuka uygunluk nedenlerinin maddi koşullarında hata... 119 No:13 Hakkın kullanılması meşru savunma... 119 No:14 Zilyetliğin korunması... 120 No:15 Hakkın kullanılması, görevin ifası, meslek sırrı... 120 No:16 Hukuka uygunluk nedenlerinde sınırın aşılması... 120 No:17 Meşru savunmada sınırın aşılması... 121

İçindekiler XIX No:18 Kast, taksir, hukuka uygunluk nedenlerinde sınırın aşılması... 123 No:19 İlliyet bağı, hukuka uygunluk nedeni... 128 12. Kusurluluk: Cezanın Yüklenebilirliği... 129 No:1 Sebebinde serbest hareketler kuramı: Actio libere in cause / A.L.İ.C... 131 No:2 A.L.İ.C-Sebebinde Serbest Hareketler Kuramı... 132 No:3 Yaş küçüklüğü... 132 No:4 Yaş büyüklüğü, özel infaz usulleri... 132 No:5 Akıl hastalığı... 133 No:6 İradi sarhoşluk, olası kast... 133 No.7 İradi sarhoşluk-a.l.i.c kuralı... 134 No:8 Haksız tahrik... 134 No:9 Haksız tahrik, netice sebebiyle ağırlaşmış yaralama... 135 No:10 Haksız tahrik, kusurluluğu etkileyen hallerde hata... 135 No:11 Kusurluluğu etkileyen hallerde hata... 136 No:12 Haksız tahrikin varlığında hata, saikin önemi... 136 No:13 Haksız tahrikin haksız fiilin varlığı koşulunda hata... 136 No:14 Zorda kalma... 137 No:15 Zorda kalma... 137 No:16 Zorda kalma, taksirli suçlarda kusurluluğu etkileyen haller... 137 13. Cezalandırılabilirliğin Diğer Koşulları: Suçun Yapısal Unsurları Dışında Kalan Hususlar... 138 No:1 Şahsi cezasızlık nedeni, şikâyet... 139 No:2 Şahsi ağırlatıcı nedenlerin suç ortaklarına etkisi... 140 No:3 Şahsi ağırlatıcı nedenlerin suç ortaklarına etkisi... 140 No:4 Muhakeme şartı: İzin... 141 14. Suça Teşebbüs (TCK m.35-36)... 141 No:1 Teşebbüs... 142 No:2 Hazırlık hareketi - icra hareketi... 142 No.3 Teşebbüs, hazırlık hareketi-icra hareketi... 142 No:4 Teşebbüs: Hazırlık hareketi-icrah hareketi ayrımı... 143 No:5 İcra hareketinin yarıda kalması... 144 No:6 Suça teşebbüs... 144 No:7 Teşebbüs, aracın elverişliliği, nispi-mutlak elverişsizlik... 144 No:8 Nispi imkânsızlık, teşebbüs, teşebbüs derecesinde kalan suça iştirak, iştirak iradesi... 145 No:9 Kastın tespiti, teşebbüs, gönüllü vazgeçme... 145 No:10 Kastın tespiti, gönüllü vazgeçme... 144 No:11 Gönüllü vazgeçme... 144

XX Hamide Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler Pratik Çalışma Araçları No:12 Gönüllü vazgeçme... 147 No:13 İşlenemez suç... 147 No:14 İşlenemez suç, teşebbüs, nispi imkânsızlık, iştirak iradesi... 148 No:15 Teşebbüs, aracın elverişliliği, nispi-mutlak elverişsizlik... 148 15. Suça İştirak (Suç Ortaklığı) (TCK m.37-41)... 149 No:1 Çok failli suçlar... 151 No:2 İştirak suç ortaklığı... 152 No:3 Müşterek faillik, faili belli olmayan insan öldürme... 152 No:4 İştirak - suç ortaklığı... 152 No:5 İştirak - suç ortaklığı... 153 No:6 İştirak - suç ortaklığı... 153 No:7 İştirak - suç ortaklığı... 154 No:8 Suça iştirak [ortaklık] şekilleri... 155 No:9 Suça iştirak [ortaklık] şekilleri... 155 No:10 Suça iştirak [ortaklık] şekilleri... 155 No:11 Özgü suça iştirak... 156 No:12 İştirak hareketinin netice ile illiyet bağı içinde olması... 156 No:13 Hazırlık hareketi icra hareketi, iştirak şekilleri ve koşulları... 157 No:14 İştirakin koşulları... 157 No:15 İştirak, gönüllü vazgeçme, gönüllü vazgeçmenin sirayeti... 158 No:16 İştirak, gönüllü vazgeçme, faili belli olmayan kasten insan öldürme... 159 No:17 Kışkırtıcı ajan, işlenemez suç, iştirak, teşebbüs, elverişli hareketler... 159 No:18 İştirak şekilleri... 160 16. Suçların İçtimaı (Suçların Toplanması) (TCK m.42-44)... 162 No:1 Doğal ve hukuki anlamda hareket... 163 No:2 Doğal ve hukuki anlamda hareket, Aynı neviden fikri içtima-tck m.43/2)... 163 No:3 Cezalandırılmayan sonraki hareketler... 164 No:4 Doğal ve hukuki anlamda hareket, suçun tekliği ve çokluğu... 164 No:5 Suç sayısının belirlenmesi: Suçun tekliği ve çokluğu... 165 No:6 Suçların içtimaı: Bileşik [mürekkep] suç - işyerinde hırsızlık)... 165 No:7 Suçların içtimaı: Zincirleme - müteselsil suç... 167 No:8 Zincirleme suç, yaş küçüklüğü, cezanın belirlenmesi... 168 No:9 Zincirleme suç... 168

İçindekiler XXI No:10 Zincirleme suç... 169 No:11 Zincirleme suç... 169 No:12 Fikri içtima, zincirleme suç, bağımsız suçlar... 170 No:13 Fikri içtima... 170 No:14 Fikri içtima... 171 No:15 Fikri içtima... 171 No:16 Fikri içtima... 171 No:17 Fikri içtima... 172 No:18 ALİC Kuralı, kast, taksir, fikri içtima... 172 No:19 Suçların içtimaı... 172 17. Suça Etki Eden Nedenler (Suçu Nitelikli Hale Getiren Unsurlar)... 174 No:1 Nitelikli haller... 175 No:2 Suçu nitelikli hale getiren unsurlar... 175 18. Özel Hükümler... 176 No:1 Suç incelemesi... 176 No:2 Olay değerlendirmesi... 179 No:3 Olay değerlendirmesi... 179 No:4 Kasten yaralama... 180 No:5 Hakaret, sövme, beddua... 180 No:6 Hırsızlık, zincirleme suç... 180 No:7 Güveni kötüye kullanma (emniyeti suiistimal)... 181 No:8 Güveni kötüye kullanma, bilinçli taksirle ölüme neden olma... 182 No:9 Dolandırıcılık... 182 No:10 Dolandırıcılık... 183 No:11 Yağma, suçun şikâyete bağlı olması, etkin pişmanlık... 183 No:12 Yağma, cezanın tespiti, iştirak... 184 No:13 Yağma, müşterek faillik, yağma suçunun nitelikli hali... 184 No:14 Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma... 185 No:15 Uyuşturucu ticareti, yaralama, kast, olası kast... 185 19. Cezanın Amacı, Nitelikleri, Türleri, Belirlenmesi ve İnfazı... 186 No:1 Kısa süreli hürriyeti bağlayıcı cezanın seçenek No:2 yaptırımlara çevrilmesi... 191 Cezanın bireyselleştirilmesi, somut cezanın hesaplanması... 191 No:3 Cezanın bireyselleştirilmesi, TCK m.61... 192 No:4 Cezanın hesaplanması, temel cezanın tespiti... 194

XXII Hamide Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler Pratik Çalışma Araçları No:5 Cezanın belirlenmesi... 194 No:6 Adli para cezasının bireyselleştirilmesi, somut cezanın tespiti... 196 No:7 Cezaların toplanması (cezaların içtimaı)... 196 No:8 Çeşitli bilgilerin değerlendirilmesi... 197 20. Cezanın İnfazının Ertelenmesi ve İnfaza Ara Verilmesi... 200 No:1 Cezanın infazının ertelenmesi... 202 No:2 Erteleme, denetimli serbestlik güvenlik tedbirinde kanunilik ilkesi... 202 No:3 Mahsup, koşullu salıverilme... 203 21. Cezalandırma İmkânının Ortadan Kalkması Dava ve Cezanın Düşürülmesi (TCK m.64-75)... 209 No:1 Özel af, tekerrür, adli sicil ve arşiv kaydı... 214 No:2 Karar muhakeme şartı, dava zamanaşımının hesaplanması... 214 No:3 Dava ve ceza zamanaşımının belirlenmesi... 215 No:4 Dava zamanaşımını kesen ve durduran nedenler... 216 No:5 Dava zamanaşımı süresinin hesaplanması... 216 No:6 Dava ve ceza zamanaşımı... 217 No:7 Dava zamanaşımının durması... 217 No:8 Şikâyet... 218 No:9 Şikâyet... 218 No:10 Önödeme, uzlaşma... 219 22. Güvenlik Tedbirleri... 220 No:1 Güvenlik tedbirlerinde kanunilik ilkesi... 225 No:2 Güvenlik tedbirlerinde kanunilik ilkesi... 225 No:3 Güvenlik tedbirlerinde kanunilik ilkesi... 226 No:4 Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri... 226 No:5 Müsadere... 226 No:6 Sınır dışı edilme... 227 No:7 Yaş küçüklüğü, belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma, tekerrür... 228 No:8 Tüzel kişiler hakkında uygulanan güvenlik tedbirleri... 228 No:9 Tüzel kişiler hakkında uygulanan güvenlik tedbirleri... 229 23. Özel Tehlikeli Suçlular (İtiyadi Suçlular-Suçu Meslek Edinenler-Mükerrirler)... 229 No:1 İtiyadi suçlu - mükerrir... 231 No:2 Tekerrür, uygulanacak olan yasanın belirlenmesi... 231

İçindekiler XXIII No:3 No:4 Mükerrirlere özgü güvenlik tedbirlerine karar verecek merci... 231 Mükerrirlere özgü güvenlik tedbirlerine karar verecek merci... 232 24. Türk Ceza Kanunu nun Yer Yönünden Uygulanma Alanı... 233 No:1 Mülkilik ilkesi... 237 No:2 Türk Ceza Kanunu nun yer yönünden uygulanması... 237 No:3 Bir Türk ün yurtdışında suç işlemesi - faile göre şahsilik... 238 No:4 Faile göre şahsilik... 238 No:5 Faile göre şahsilik... 239 No:6 Yabancı ülkede işlenen suçta mağdurun Türk olması... 240 No:7 Türk bandıralı hava ve deniz araçlarında ülke dışında işlenen suçlarda yetki, bayrak kuralı... 241 No:8 Suçun işlendiği yer, mesafe suçu, iade usulü... 241 No:9 Faile göre şahsilik... 242 No:10 Faile göre şahsilik, lehe olan yabancı kanunun göz önünde bulundurulması... 242 No:11 Lehe olan yabancı kanunun göz önünde bulundurulması... 243 No:12 Lehe olan yabancı kanunun göz önünde bulundurulması... 244 25. Suç Faillerinin İadesi (Geri Verme)... 245 No:1 İade... 248 No:2 İade sürecinde başvurulabilecek olan tedbirler... 248 No:3 İade yasağı... 249 No:4 İade... 249 ÇÖZÜMLÜ ÖRNEKLER 1. Ceza Hukukuna Giriş... 255 No:3 Tanımlayıcı normlar: Silah tanımı... 255 2. Ceza Hukukunun Tarihi Gelişimi... 256 No:1 Ceza hukukunun kamusallaşması, İslam ceza hukuku... 256 3. Ceza Hukukunun Temel İlkeleri... 257 No:5 Güvenlik tedbirlerinde kanunilik ilkesi... 257

XXIV Hamide Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler Pratik Çalışma Araçları 4. Ceza Hukukunun Kaynakları ve Yorum... 260 No:1 Uluslararası sözleşmelerin kaynak değeri... 260 5. Ceza Normu İçeren Kanunların Zaman Yönünden Uygulanması... 265 No:4 Lehe kanunun belirlenmesi... 265 6. Türk Ceza Kanunu nun Kişi Bakımından Uygulanması... 267 No:4 Muhakeme engeli: Dokunulmazlık, hakaret/sövme... 267 7. Suça İlişkin Ön Açıklamalar... 269 No:3 Ön şart - unsur... 269 8. Suçun Kanunilik Unsuru (Tipiklik)... 270 No:1 Tipiklik... 270 9. Suçun Maddi (Objektif) Yapısal Unsurları... 271 No:4 İhmal suretiyle icrai suç (gerçek olmayan ihmali suç), yükümlülüğü yerine getirme imkân ve iktidarının olması, hukuka uygunluk nedeni... 271 10. Suçun Manevi (Sübjektif) Yapısal Unsuru... 273 No:2 Özel kast... 273 No:8 Unsur yanılgısı, kastı kaldıran hata, suçun maddi konusunda hata... 274 11. Suçun Hukuka Aykırılık Unsuru... 275 No:8 Hukuka uygunluk nedeni olarak zorda kalma-kusuru ortadan kaldıran zorda kalma (mücbir neden) ayırımı... 275 12. Kusurluluk: Cezanın Yüklenebilirliği... 277 No:7 Haksız tahrik... 277 No:13 Haksız tahrikin haksız fiilin varlığı koşulunda hata... 280 13. Cezalandırılabilirliğin Diğer Koşulları: Suçun Yapısal Unsurları Dışında Kalan Hususlar... 280 No:1 Şahsi cezasızlık nedeni, şikâyet... 280 14. Suça Teşebbüs... 283 No:1 Teşebbüs... 283

İçindekiler XXV 15. Suça İştirak (Suç Ortaklığı)... 286 No:6 İştirak - suç ortaklığı... 286 16. Suçların İçtimaı (Suçların Toplanması)... 287 No:11 Fikri içtima... 287 17. Suça Etki Eden Nedenler (Suçu Nitelikli Hale Getiren Unsurlar)... 289 No:1 Nitelikli haller... 289 18. Özel Hükümler... 292 No:2 Olay değerlendirmesi... 292 19. Cezanın Amacı, Nitelikleri, Türleri, Belirlenmesi ve İnfazı... 295 No:1 Kısa süreli hürriyeti bağlayıcı cezanın seçenek yaptırımlara çevrilmesi... 295 20. Cezanın İnfazının Ertelenmesi ve İnfaza Ara Verilmesi... 297 No:1 Cezanın infazının ertelenmesi... 297 21. Cezalandırma İmkânının Ortadan Kalkması Dava ve Cezanın Düşürülmesi... 297 No:3 Dava ve ceza zamanaşımının belirlenmesi... 297 22. Güvenlik Tedbirleri... 299 No:7 Yaş küçüklüğü, belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma, tekerrür... 299 No:8 Tüzel kişiler hakkında uygulanan güvenlik tedbirleri... 300 23. Özel Tehlikeli Suçlular (İtiyadi Suçlular-Suçu Meslek Edinenler-Mükerrirler)... 304 No:1 İtiyadi suçlu - mükerrir... 304 24. Türk Ceza Kanunu nun Yer Yönünden Uygulanma Alanı... 305 No:5 Bir Türk ün yurt dışında suç işlemesi-faile göre şahsilik... 305 No:6 Yabancı ülkede işlenen suçta mağdurun Türk olması... 309 25. Suç Faillerinin İadesi (Geri Verme)... 312 No:2 İade sürecinde başvurulabilecek olan tedbirler... 312

XXVI Hamide Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler Pratik Çalışma Araçları CEVAPLI SINAV SORULARINDAN ÖRNEKLER Sınav Soru Örneği: -1...317 Sınav Soru Örneği: -2...323 Sınav Soru Örneği: -3...327 Sınav Soru Örneği: -4...335 Sınav Soru Örneği: -5...343 Sınav Soru Örneği: -6...349 Sınav Soru Örneği: -7...359 Sınav Soru Örneği: -8...365 Sınav Soru Örneği: -9...373 Sınav Soru Örneği: -10...383 Sınav Soru Örneği: -11...388 Sınav Soru Örneği: -12...396 Sınav Soru Örneği: -13...409 Sınav Soru Örneği: -14... 418 Sınav Soru Örneği: -15... 426 Sınav Soru Örneği: -16... 436 CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER SORU BANKASI I- Metin Soruları...447 II- Kavram Soruları...460 III- Açık Uçlu Sorular... 463 IV- Test Soruları... 503 1- Adli Yargı Hakim ve Savcı Adaylığı Sınav Sorularından Örnekler ve Cevap Anahtarı... 503 2-2011-2012 Öğretim Yılı Güz Dönemi Cevaplı Ceza Hukuku Genel Hükümler Sınavı... 532 3- Karışık Test Soruları... 541 V- Olay Soruları... 552 Kaynakça... 559

CEZA HUKUKUNDA NELER ÖĞRENDİK! (AŞAĞIDAKİ KARİKATÜRLERİ DEĞERLENDİRİNİZ) Kanunu Bilmemek Mazeret Sayılmaz TCK m.4 Hukuka Uygunluk Nedeni TCK m.25

Yaş Küçüklüğünün Ceza Sorumluluğuna Etkisi TCK m.31 Cezanın Hesaplanması TCK m.61