100 Başlıkta Soruşturma Evresi

100 Başlıkta Soruşturma Evresi

Cüneyd Altıparmak Mesleğe Yeni Başlayan Avukat ve CMK Müdafilerine Yönelik 100 BAŞLIKTA SORUŞTURMA EVRESİ EL KİTABI Gözden Geçirilmiş 3. Baskı Ankara, 2010

100 Başlıkta Soruşturma Evresi Cüneyd Altıparmak Hukuk Kitapları Dizisi: 923 ISBN 978-975-02-1268-0 Üçüncü Baskı: Mayıs - 2010 Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinin izni olmadan, eğitim ve tanıtım amaçlı kısmi alıntılar hariç olmak üzere hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı yayınlanamaz ve çoğaltılamaz. Sayfa Tasarımı: Seçkin Yayıncılık Kapak Tasarımı: İsmail Çam Yayın ve Dağıtım: Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: 19/B-21 06410 Sıhhiye, ANKARA Tel: (0 312) 435 30 30 (Pbx), Faks: (0 312) 435 24 72 Şube: Strazburg Cad. No:23/B Sıhhiye/ Ankara Tel: 0312 230 52 62 ankarasube@seckin.com.tr Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) 309 52 48 Şube: Abide-i Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli İSTANBUL Tel: (0-212) 234 34 77 Web Adresi: www.seckin.com.tr, E posta: seckin@seckin.com.tr Baskı: Seçkin Yayıncılık, Tel: (0 312) 435 30 30

Beni Bu Günlere Getiren Annem ve Babama...

Önsöz Soruşturma Evresi kitabıyla temel amacımız; mesleğe yeni başlayan avukatlar ve aktif olarak ceza yargılamasında avukatlık yapan kimselerin görevlerini ifa ederken çektikleri zorlukları azaltmak ve uygulamadaki mesleki davranış biçimlerine katkı sağlamaktır. Bu kitap hazırlanırken, uygulamaya dönük kaygılar öncelikli olarak ele alınmıştır. Şüpheli müdafii olan avukatın yaklaşımının ne olması gerektiği üzerinde önemli bilgiler verilmeye çalışılmıştır. Uygulamaya dönük bu kitabın yararlanılan kaynaklar kısmında çalışmamıza katkı sağladığımız eserlere yer verilmiştir. Bu bölüm, aynı zamanda okuyucu için bir okuma listesi olarak da düşünülmüştür. Zira teorik bilgi sağlamlaştırılmadan, pratikte etkin olmak mümkün değildir. Bu nedenle gerekli yerlerde dipnot atıfları yapılmış ve teorik tartışmalara yer verilmiştir. Sadece Soruşturma Evresini inceleyen bu kitap toplam yüz başlık altında toplanmaktadır. Şüphesiz her konunun incelendiğini ya da her konunun çok ayrıntılı ele alındığını iddia etmek mümkün değildir. Burada müdafii için fayda ve mahiyet analizi yapılmış, bilgiler ve veriler ona göre serdedilmiştir. Kitapta; yalın ve güncel bir anlatım dili seçilmiştir. Belirli başlıklarda Yargıtay ın uygulamasına ilişkin kararlara özellikle yer verilmiştir. Kitabın içinde ayrıca anlatımı kolaylaştırmak için bazı tablo ve şemalar bulunmaktadır. Ek bölümde ise; CMK, PVSK ve TCK gibi temel kanunlara ve Yönetmelikleri her avukatın yanında taşıması gerektiğine inanıldığı için bunlara yer verilmeyip, Avukatın Mahkemelerle İlişkilerine İlişkin düzenleme ve kararlara, bazı genelge özetlerine yer verilmiştir. Ayrıca kolluk mevzuatı uyarınca düzenlenen bazı belgeler ile, çeşitli itiraz dilekçe örnekleri sunulmuştur. Bu çalışmamda bana manevi destek verip imkan sunan, kardeşlerim Bekir Cenap Altıparmak ve Emine Altıparmak a, iş ortağım Av. Ömer Avcı ya ve üstadım olarak isimlendirdiğim değerli ağabeyim Av. M. Lamih Çelik e ve yine değerli kardeşim Av. M. Hakan Doğancıoğlu na şükranlarımı sunarım. Çalışmanın faydalı olması dileği ile Göbeklitepe *, 2010 * Şanlıurfa'ya 20 km'lik bir mesafede, Örencik Köyü yakınlarında yapılan kazılar neticesinde Neolitik Çağ yerleşimi olduğu anlaşılan ve tarihi MÖ. 11 binyıllarına uzanan tapınma amaçlı törensel alanlara ait mimari kalıntıların bulunduğu yerdir. Arkeolojik anlamda çok büyük öneme sahip bu tarih dolu yer; maalesef ülkemizde anlaşılmış ve layıkıyla duyulmuş değildir.

İçindekiler Önsöz... 7 Kısaltmalar... 13 Giriş... 15 I. Bölüm SORUŞTURMA EVRESİNE İLİŞKİN GENEL KAVRAMLAR 1. Genel Olarak Soruşturma Evresi... 17 2. Soruşturma Evresinin Başlaması ve Aşamaları... 18 3. Soruşturma Evresine İlişkin Temel Kavramlar... 19 4. Suçun Resen Öğrenilmesi... 22 5. Suç Duyurusu, İhbar ve Şikâyet (PRATİK BİLGİ)... 23 6. Şüphelinin Kamu Görevlisi Olması Durumunda Soruşturma Evresi... 23 7. Şüphelinin Yaşlı veya Akli Yetersizliğe Sahip Olması Durumunda Soruşturma Evresi... 24 8. Çocukların Soruşturması (PRATİK BİLGİ)... 25 9. Soruşturma Evresi Hukuka Aykırı Delil Elde Edilmesi ve Sonuçları... 28 10. Soruşturma Evresinde Tanık Koruma... 44 11. Soruşturma Evresindeki Evrakların Durumu Üzerine Özet Yargı Kararları (PRATİK BİLGİ)... 51 12. Soruşturma Evresinde Yapılabilecek İtirazlar ve Usulü... 52 II. Bölüm KOLLUK 13. Ülkemizdeki Kolluk Sistemi ve Çeşitleri... 55 14. İdari Kolluk Kavramı... 55 15. Adli Kolluk Kavramı ve İdari Kolluktan Farklı Yönleri... 56 16. Kolluk Birimlerinin Tasnifi... 56 17. Kolluk Biriminde Dikkat Edilmesi Gerekenler (PRATİK BİLGİ)... 57 18. Kolluk Birimlerinin Başlıca Adli İşlemleri ve Belgeleri... 59 19. C.Savcısı ile Görüşme Tutanağı... 60 20. Yakalama Tutanağı... 61 21. Yakalama ve Gözaltına Alma Tutanağı Şüpheli ve Sanık Hakları Formu... 62 22. Sağlık Kontrolü Raporu... 63 23. Kollukta Avukatın Evrak İnceleme Yetkisi... 64 24. Kolluğun Kabahatler Kanununu Uygulaması... 67 III. Bölüm SAVCILIK, SULH CEZA HAKİMİ VE AVUKAT 25. Savcı ve Savcının Soruşturma Evresindeki Rolü... 73 26. Savcının Soruşturma Evrakları İçin Gizlilik Kararı Alması (PRATİK BİLGİ)... 74 27. Başsavcının Soruşturmayı Yönetmesinin Zorunlu Olduğu Hal... 75

10 100 Başlıkta Soruşturma Evresi 28. Savcılık Aşamasında Uzlaşma... 77 29. Savcılık Aşamasında Önödeme... 79 30. Savcının Kabahatler Kanununu Uygulaması... 80 31. Soruşturma Evresinde Hâkimin Görevleri... 81 32. Sulh Ceza Hâkiminin Savcının Görevlerini Yapması... 82 33. Avukatın Soruşturma Evresindeki Konumu... 82 34. Müdafilik Kurumuna Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Bakışı... 84 35. Soruşturma Sırasında Müdafiin İstenmesi ve Sayısı... 85 IV. Bölüm YAKALAMA VE GÖZALTI 36. Yakalama Kavramı... 87 37. Yakalamayı Yapmaya Yetkili Kimseler... 87 38. Yakalama Amacının Ortadan Kalkması... 88 39. Yakalanan Kişi Hakkında Gözaltı Kararı... 88 40. Toplu İşlenen Suçlarda Yakalama ve Gözaltı Süresine İlişkin Farklılık... 88 41. Yakalama ve Gözaltına Alma Kararına Karşı İtiraz... 88 42. Yakalamaya İtiraz Konusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler (PRATİK BİLGİ)... 89 43. Yakalanan veya Gözaltına Alınan Kimsenin Yakınlarına Haber Verilmesi... 90 44. Yakalama Tutanağının İçeriği... 90 45. Yakalama Emri ve Nedenleri... 90 V. Bölüm İFADE, SORGU VE BİLGİ ALMA 46. İfade ve Sorgu Kavramı... 91 47. İfade Alma ve Sorguya Çekmede Uyulması Gereken Kurallar... 91 48. İfade Almanın Hukuka Aykırılığı ve Sonuçları... 92 49. İfade Esnasında Müdafiin Konumu... 92 50. Hukuka Aykırı İfade Karşısında Müdafiin Yapması Gerekenler (PRATİK BİLGİ)... 95 51. Bilgi Alma Kavramı... 96 52. Bilgi Alma ve Tanıklık Arasındaki İlişki ve Sonuçları (PRATİK BİLGİ)... 96 VI. Bölüm ARAMA VE ELKOYMA 53. Aramanın Çeşitleri... 99 54. Önleme Araması... 100 55. Önleme Aramasının Yapılabileceği Yerler... 100 56. Önleme Aramasının Önerilmesi... 101 57. Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda Kaynaklı Özel Durum... 102 58. Önleme Araması Kararı ve Yerine Getirilmesi... 102 59. Özel Güvenlik Araması... 102 60. Dernek Aramaları... 103 61. Spor Müsabakaları ile İlgili Aramalar... 103 62. Adli Arama ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar (PRATİK BİLGİ)... 103

İçindekiler 11 63. Gece Yapılacak Aramada Dikkat Edilmesi Gerekenler... 107 64. Adli Arama Kararı ve İçeriği... 108 65. Adli Arama Sonucunda Verilecek Belge ve İçeriği... 108 66. Arama Sonunda Elkoyma... 109 67. Elkonulan Evrakların İncelenmesi... 109 68. Eşya veya Kazancın Muhafaza Altına Alınması ve Bunlara Elkonulması... 109 69. İçeriği Devlet Sırrı Niteliğindeki Belgelerin Mahkemece İncelenmesi... 109 70. Taşınmazlara, Hak ve Alacaklara Elkoyma... 110 71. Postada Elkoyma... 111 72. Şirket Yönetimi İçin Kayyım Tayini... 111 73. Bilgisayarlarda Arama, Kopyalama ve Elkoyma... 112 74. Avukat Bürolarında El Koyma ve Arama... 112 75. Elkonulamayacak Mektuplar, Belgeler... 113 76. Elkonulan Eşyanın İadesi, Muhafazası veya Elden Çıkarılması... 113 77. Arama ve Elkoyma Sırasında Tesadüfen Delil Bulunması... 114 VII. Bölüm İLETİŞİMİN TESPİTİ, DİNLENMESİ VE KAYDA ALINMASI HAKKINDA GENEL BİLGİLER 78. Hukukumuzda İletişimin Denetlenmesi... 115 79. İletişimleri Denetlenemeyecek Kimseler... 115 80. İletişimin Denetlenmesi Kararında Bulunması Gerekenler... 116 81. İletişimin Denetlenmesi Kararının Süresi ve Gizli Soruşturmacı... 116 82. Mobil Telefon Hakkındaki Uygulama... 117 83. İletişimin Tespiti Kararının Uygulanması... 117 84. İletişimin Denetlenmesi Kararının Kalkması... 119 VIII. Bölüm TUTUKLAMA VE ADLİ KONTROL KARARLARI 85. Tutuklama Kavramı ve Nedeni... 121 86. Tutuklama Kararı Verilemeyecek Haller... 122 87. Soruşturma Evresindeki Tutuklama Kararı (PRATİK BİLGİ)... 122 88. Tutuklama Kararının Geri Alınmasını İstemesi ve Salıverilme Talebi... 123 89. Tutuklama Kararına İtiraz Edilmesi Hususunda Dikkat Edilmesi Gerekenler (PRATİK BİLGİ)... 123 90. Adli Kontrol Kavramı ve İçeriği... 124 91. Adlî Kontrol Kararı ve Kararının Kaldırılması... 125 IX. Bölüm GÖZLEM ALTINA ALINMA, MUAYENE, KEŞİF VE OTOPSİ 92. Gözlem Altına Alınma... 127 93. Muayene, Vücudundan Örnek Alınması, Genetik İnceleme ve Fizik Kimliğinin Tespiti... 127 94. Keşif ve Yer Gösterme... 128 95. Adli Muayene ve Otopsi... 129

12 100 Başlıkta Soruşturma Evresi X. Bölüm İDDİANAME, İDDİANAMENİN REDDİ VE KOVUŞTURMAYA YER OLMADIĞINA DAİR KARAR (TAKİPSİZLİK) 96. Kamu Davasını Açma Görevi... 131 97. Kamu Davasını Açmada Takdir Yetkisi... 131 98. Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar... 132 99. C.Savcısının Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Kararına İtiraz... 132 100. İddianamenin İadesi... 133 EK BÖLÜM I. Avukat ın Hâkim ve Savcılar ile Olan İlişkilerinde Dikkat Etmesi Gereken Hususlar... 137 II. Soruşturma Evresine İlişkin Genelge Özetleri... 140 Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün Adlî Kolluğun Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Soruşturmanın Gizliliği Hakkında Genelgesi... 140 Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün Asker Kişiler Hakkındaki Soruşturma Hakkında Genelgesi... 144 Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün, C.Savcıları Tarafından Soruşturmalar Sırasında Basın ve Yayın Organlarına Bilgi Verilmemesi Hakkında Genelgesi... 145 Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün, Soruşturmalarda İnsan Hakları İhlâllerine Yol Açılmaması Hakkında Genelgesi... 147 Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün Yolsuzluk Olaylarına İlişkin Soruşturmalar ve Kovuşturmalar Hakkında Genelgesi... 154 III. Dilekçe Örnekleri... 155 Yakalama ve Gözaltına Alma İşlemine Karşı İtiraz Dilekçesi... 155 Tutuklama Kararına İtiraz... 156 Hukuka Aykırı İfadeye İlişkin Başvuru (Bildirim) Dilekçesi... 157 Gözlem Altına Alma Kararına İtiraz Dilekçesi... 158 Şüphelinin Beden Muayenesi ve Vücudundan Örnek Alınması Kararına İtiraz Dilekçesi... 159 Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karara İtiraz Dilekçesi... 160 IV. Soruşturma Evresine İlişkin Belge Örnekleri... 161 İletişimin Dinlenmesi ve Kayda Alınmasına İlişkin Tutanak... 161 Teknik Araçlarla İzleme Sonucu Elde Edilen Konuşmaların Çözümüne İlişkin Tutanak... 162 Gizli Soruşturmacı Bilgilendirme Tutanağı... 163 Yakalama ve Gözaltına Alma Tutanağı Şüpheli ve Sanık Hakları Formu... 164 Sevk / Serbest Bırakma Tutanağı... 165 İfade Tutanağı... 166 İlgili Adlî Kolluk Birimi Uzlaşma Teklif Formu... 167 Cumhuriyet Başsavcılığı Uzlaşma Teklif Formu... 169 Uzlaştırma Raporu Örneği... 171 Kaynakça... 173 Kavramlar Dizini... 177