Piyasalarda Bu Ay Aralık 2014 Şebnem Mermertaş Ekonomik Araştırmalar Müdürlüğü
Neler oldu? BIST kasım ayında %7 yükseldi. Hisse senetleri son 9 yılın en iyi kasım ayını geçirdi. Bu yılların yedisinde kasım ayı kayıpla kapanmıştı. Uluslararası piyasalarda petrolün düşüşü ve Türkiye nin cari açık ve enflasyon görünümüne olası pozitif etkisinin erken fiyatlanması ve tahvil faizindeki düşüş hisse senetlerine istisnai bir kasım yaşattı. Tahvil faizi 1 puan geriledi. Petrolün düşüşünün 2015 te enflasyon görünümünü iyileştireceği ve dünyadaki düşük faiz ortamıyla Merkez Bankası nın gelecek dönemlerde faizini indireceği beklentisiyle yabancı alımları faizde 1 puanlık düşüş getirdi. Merkez Bankası politika faizini %8,25 te bıraktı. Kasım toplantısının açıklamasında üç temel değişiklik izlendi. İç talebin büyümeye artan katkısı, tüketici kredilerindeki ılımlı artışa rağmen cari açıktaki iyileşmenin sürmesi, mevcut para politikası duruşuyla enflasyonun tahminle uyumlu seyir izleyeceği vurgusu. Bu toplantıda faiz indirimi yapılmasa da Erdem Başçı önceki konuşmasında gelecek dönemde olası faiz indiriminin sıkı duruşa engel olmayacağını açıklamıştı. Eşit döviz sepeti %0,1 geriledi. Fed in tahvil alımlarının sona ermesinden sonra bütün gözler olası faiz artışının zamanlamasına çevrildi. Kasımda dolar endeksi 86,9 dan 88,3 e yükselse de Türkiye nin makro ekonomik göstergelerinde iyileşme beklentisiyle tahvildeki yabancı alımları ve Merkez Bankası nın faiz indirimi yapmaması TL nin değer kaybetmesini önledi. Kasım YBB Aylık Değişim sonu Değişim BIST 100 86,169 6.9% 27.1% Tahvil 7.56-1.00-2.54 MB faizi 8.25 0.0 3.75 Dolar 2.2102 0.3% 3.7% Euro 2.7535-0.5% -6.2% Sepet 2.4819-0.1% -2.0% YBB: Yılbaşından Beri
31/12/13 10/01/14 20/01/14 30/01/14 09/02/14 19/02/14 01/03/14 11/03/14 21/03/14 31/03/14 10/04/14 20/04/14 30/04/14 10/05/14 20/05/14 30/05/14 09/06/14 19/06/14 29/06/14 09/07/14 19/07/14 29/07/14 08/08/14 18/08/14 28/08/14 07/09/14 17/09/14 27/09/14 07/10/14 17/10/14 27/10/14 06/11/14 16/11/14 26/11/14 Sektörler Fiyat Performans Son Bir ay Yılbaşından Beri 28/11/2014 28 Şubat 2014'ten beri 2013 BIST 100 86,169 7% 27% 38% -13% BIST 30 106,772 8% 30% 41% -16% Bankacılık Endeksi 164,289 10% 35% 54% -25% Sanayi Endeksi 76,293 1% 22% 31% -4% BIST 100-30 105,886 2% 16% 23% -2% Piyasa Değeri (milyar dolar) BIST 100 244 7% 23% 35% -24% BIST-100 endeksi arka arkaya 2. ayda da yüksek getiri sağladı ve ağustos-eylül döneminde kaydettiği %8 düşüşü ekim-kasım döneminde %14,5 getiriyle telafi etti. Kasımda izlenen yükselişin en önemli etkeni bankacılık endeksindeki %10 yükseliş oldu. Sanayi hisseleri ekimdeki %6 yükselişin ardından kasımı yatay sayılabilecek düşük bir getiriyle tamamladı. XU100 XUSIN XBANK 150 130 110 90 70 50
Kasım Gündemi Yurtdışında yıllık izinlerin kullanıldığı ve piyasa tatillerinin yaşanacağı aralık ayında yoğun olmayan fakat kritik bir gündem bulunuyor. Yurtiçinde Moody s açıklamaları, özelleştirmeler, TCMB nin 2015 programı izlenecek. Yurtdışında ise Avrupa Merkez Bankası nın ikinci TLTRO ihalesi ve Fed toplantısı bütün global piyasalar açısından yön belirleyici olacak. 5 Aralık ta Moody s tarafından Türkiye nin kredi notuna dair değerlendirmesi bekleniyor.2014 te Türkiye nin kredi notu görünümünü negatife çeken Moody s son olarak dış finansmana dayalı dış kırılganlıkları vurgulayan bir açıklama yapmıştı. Beklentimiz not ve not görünümünde bir değişiklik olmaması. 10 Aralık günü TCMB Başkanı Erdem Başçı nın kısa fakat önemli bir sunum yapmasını bekliyoruz. Sunumda 2015 te enflasyon görünümü, hedef ve bu hedefe uygun olarak mevcut politikada ne gibi değişiklikler düşünüldüğünü izleyeceğiz. Avrupa Merkez Bankası bankalara reel sektöre kredi vermeleri için toplam 400 milyar euroya kadar 2 kredi ihalesi açmıştı. 18 Eylülde yapılan ihalede kredi tutarı sadece 83 milyar euro olmuştu. 11 Aralık ta yapılacak ikinci ihalede de ilk ihaleye benzer bir rakam çıkarsa, Avrupa Merkez Bankası nın bilançosunu büyütecek yeni metotlar uygulaması beklentisi oluşabilir. İhale öncesinde 4 Aralık ta yapılacak Avrupa Merkez Bankası toplantısında değişiklik beklenmese de gerçek bir gevşeme uygulayamayan Draghi nin güvercin mesajlar vermesi bekleniyor. Aralık Takvimi Tarih Veri 4 Aralık Avrupa MB toplantısı 5 Aralık Moody's Türkiye'nin kredi notunu gözden geçirecek 8 Aralık Orhaneli ve Tunçbilek Termik santralları son teklif verme 10 Aralık TCMB 2015 para ve kur politikasını açıklıyor 11 Aralık Avrupa MB TLTRO ihalesi 17 Aralık Fed toplantısı 19 Aralık Soma B Termik Santralı son teklif verme 24 Aralık PPK toplantısı
Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim İhale Programı Hazine üç aylık açıklamaya devam ettiği borçlanma programına göre aralık-ocak-şubat döneminde 25,7 milyar lirası piyasaya olmak üzere toplam 29,4 milyar liralık iç borç geri ödemesi yapacak. Buna karşılık borçlanma hedefi 26,4 milyar lira seviyesinde bulunuyor. Hazinenin aralık ayındaki itfası son üç yılın en düşük aylık ödemesi olacak. Aralık ayında 982 milyon lirası piyasaya olmak üzere toplam 1,1 milyar liralık iç borç geri ödemesi yapacak. Hazine aralıkta 12 aylık iskontolu tahvil olmak üzere sadece bir ihale düzenleyecek. Merkezi Yönetim İç Borç Geri Ödemeleri (mlr TL) 35 30 25 20 16 15 12 13 12 10 10 10 5 7 7 4 5 1 0 Kaynak: Hazine Aralık İhale Programı İhale tarihi Vade Senet İtfa tarihi 16 Aralık 12 ay TL cinsi iskontolu 16 Aralık 2015 60 50 40 30 20 10 0 Merkezi Yönetim İç Borç Geri Ödemeleri (mlr TL) 29.41 30.40 23.10 Aralık-Şubat Mart-Mayıs Haziran-Ağustos
10/31 11/3 11/4 11/5 11/6 11/7 11/10 11/11 11/12 11/13 11/14 11/17 11/18 11/19 11/20 11/21 11/24 11/25 11/26 11/27 11/28 12/1 12/2 12/3 Faiz Kasımda tahvilde aşağı yönlü seyri getiren üç gelişme vardı: PPK toplantısından beklenmeyen ama fiyatlanan faiz indirimi, petroldeki düşüşün birkaç ay içinde enflasyonu aşağı çekeceği beklentisi ve yabancı alımları. Tahvil faizi %8,56 dan başladığı ayı %7,56 dan tamamladı. Kasımda yatay seyir izleyen dolar/tl nin Aralık başı itibarıyla yükselişe geçmesi ve kar realizasyonu faizde düşüşü sonlandırdı. Merkez Bankası verilerine göre yabancılar ekimdeki 345mn doların ardından kasımda 586mn dolarlık net alım yaptılar. Kasım sonunda %9,15 olan enflasyonun 2015 sonunda %6,8 e gerileyeceğini tahmin ediyoruz. Piyasa beklentileri de bu seviyelere yakın %6-7 bandında şekilleniyor. Enflasyonda kısa vadede yükseliş ve ardından beklenen düşüş gibi iki zıt durumun kıda vadede tahvil faizinde dalgalanma yaratacağını tahmin ediyoruz. 2015 te daha düşük seviyelerde olabileceğini tahmin etsek de kısa vadede %7,5 te önemli bir destek oluşabilir. Ay içinde Moody s açıklamaları, Avrupa Merkez Bankası nın kredi ihalesi ve Fed toplantısı gibi kritik gelişmelerle oluşabilecek kar realizasyonu faizin %8,5 e kadar yükselmesine neden olabilir. Faizin %7,5 i kırması yeni bir düşüş trendinin başlangıcı olabileceğini düşünüyoruz. 8.8 8.6 8.4 8.2 8 7.8 7.6 7.4 7.2 7 6.8 6.6 Gösterge Tahvil Faizi (%, son bir ay)
Petrol Nereye? Petrol fiyatı 5 ayda %40 geriledi ve Haziran 2014 te gördüğü 115 dolardan 70 dolara geriledi. Bu düşüşte Arap Baharı yaşayan ülkelerde üretimin tekrar başlamasından kaynaklanan arz fazlalığı ve başta AB olmak üzere dünyadaki büyüme beklentilerindeki bozulma oldu. Dünya petrol arzının %40 ını gerçekleştiren OPEC, pazar payı kaybı endişesiyle üretimini azaltmadı. petrol fiyatının 70 dolara gerilemesi OPEC in yıllık gelirlerini 493 milyar dolar, tüm dünyadaki petrol gelirlerini 1,5 trilyon dolar azalttı. Fiyattaki bu sert düşüşün ardından düşük fiyatın otomatik olarak arzda azalma getirme ihtimali, Kuzey Yarım Küre de kış mevsimi, Çin in faiz indirimi ve maliyet baskısı nedeniyle benzeri yeni düşüş ihtimalinin azaldığını düşünüyoruz. Uzun yıllar itibarıyla altın-petrol ilişkisine göre altının 1200 dolar seviyesi 80-105 dolar arası petrol fiyatına işaret ediyor. Dünyadaki zayıf ekonomik görünüm göz önüne alındığında petrolün 80-85 dolar bandına girebileceğini düşünüyoruz. 4 Aralık itibarıyla 2003ten beri ortalamaya göre 1970'ten beri ortalamaya göre Altın 1205 altın/petrol (ort.) 12.2 15 petrol 70 70 petrol tahmini 98 80 petrolün altın maliyeti (ort.) 8.7 7 petrol 70 70 petrol tahmini 105 84 Petrol Üretim Maliyeti ($/varil) 90 80 petrol fiyatı 70 60 50 40 30 20 10 0 Ortadoğu Kanada Güney Afrika Rusya ABD Amerika Kaynak: EIA, Rystad Energy, Morgan Stanley
Global Borsalar Ülke Son 1 Ay Yılbaşından Beri Rusya 2,820 12.0% 21.0% Çin 2,681 10.9% 26.7% Almanya 9,957 7.0% 4.2% Türkiye 86,703 6.9% 27.9% Japonya 17,590 6.4% 8.0% Yunanistan 964 5.2% -17.0% Nasdaq 4,338 4.3% 20.8% Belçika 3,275 4.1% 12.0% Fransa 4,365 3.7% 1.6% İsviçre 9,134 3.5% 11.3% Hollanda 424 3.5% 5.5% Avusturya 2,263 3.1% -11.1% Hindistan 28,562 3.0% 34.9% İspanya 10,723 2.8% 8.1% İngiltere 6,672 2.7% -1.2% Çek 999 2.6% 1.0% AB 3,055 2.6% 4.6% Dow Jones 17,828 2.5% 7.6% S&P 2,068 2.5% 11.9% Tayvan 9,118 2.4% 5.9% Mısır 9,304 2.3% 37.2% İtalya 19,787 1.2% 4.4% Filipinler 7,332 1.1% 24.5% G. Kore 1,965 0.8% -2.3% Macaristan 17,183 0.2% -7.4% Brezilya 54,664 0.1% 6.1% Romanya 3,335 0.0% -0.3% Hong Kong 23,367 0.0% 0.3% MSCI EM 1,010-0.6% 0.7% Portekiz 5,076-0.9% -22.5% Meksika 44,190-1.9% 3.4% Polonya 2,408-1.9% 0.3% Norveç 515-3.4% 2.2% Arjantin 9,809-11.0% 81.9%
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 BIST BIST'te Aralık Ayları (%) Kasım Aralık? Çok farklı gelişmeler olmadığı sürece aralık aylarındaki değişimler çok düşük seviyede gerçekleşiyor. Aralıkların genelde pozitif olduğu da söylenebilir. 1998 den beri %9 olan ortalama aralık ayı getirisi, 2002 den beri bakıldığında yurtdışı tatillerinin etkisinin daha fazla yansımasıyla %3,2 ye geriledi. Bu yıl kasımda izlenen %7 lik yükselişin ardından aralıkta yatay bir kapanış oluşabileceğini tahmin ediyoruz. Aralık ayında yoğun değil ama kritik bir gündem bulunuyor. Piyasalara yön verecek gelişmeleri Moody s tarafından yapılacak olan Türkiye nin kredi notu değerlendirmesi ve Fed toplantısı olacağını düşünüyoruz. CNBCE anketine göre piyasalar Moody s tarafında herhangi bir değişiklik beklemiyor. Not görünümü zaten negatif olduğu için daha kötüsünün mümkün görünmediğini, not indiriminin ise makro göstergelerde düzelme beklentileri arasında çok çok uzak bir ihtimal olduğunu düşünüyoruz. Buna göre Moody s açıklamasından etki az olabilirse de, sürpriz bir görünüm yükseltimi piyasalara pozitif olarak yansıyabilir. Fed toplantısında açıklamada «faizin makul bir süre daha düşük seviyesini koruyacağı» ibaresinin çıkarılma olasılığı piyasalarda endişe kaynağı. Doların uluslararası piyasalarda değer kazanmasına neden olabilecek bu gelişme içeriye dolar/tl nin yükselişi olarak yansıyabilir. Endeksin kasım sonunda 86.168 ile son 1,5 yılın zirvesinde olması, aralık için olumsuz bir baz etkisi olabilir. Kritik gelişmelere göre 87.500-89.500 aralığı 2014 ün ilk yarısında izlenen yükseliş trendinin alt bandı olduğu için direnç olarak izlenebilir. Destekler 84.500 ve 83.000 de.
Oca-08 Haz-08 Kas-08 Nis-09 Eyl-09 Şub-10 Tem-10 Ara-10 May-11 Eki-11 1 Mart Ağu-12 Oca-13 Haz-13 Kas-13 Nis-14 Eyl-14 Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Ara-08 Nis-09 Ağu-09 Ara-09 Nis-10 Ağu-10 Ara-10 Nis-11 Ağu-11 Ara-11 Nis-12 Ağu-12 Ara-12 Nis-13 Tem-13 Ara-13 Nis-14 Ağu-14 Yabancıların Portföy Yatırımları 70 BIST'te Yabancı Payı (%) 68 66 63.50 64 62 60 58 56 Kasım 2014 sonu itibarıyla (geçici) yabancıların portföy yatırımları 320 milyar lira (145 milyar dolar) seviyesinde. Bu rakam 2013 sonunda 275 milyar TL (129 milyar dolar) seviyesindeydi. Merkez Bankası nın değer değişiminden arındırılmış verilerine göre yabancılar kasımda 175mn dolarlık hisse, 586mn dolarlık bono aldılar. Değer değişimiyle birlikte hisse portföyünde 1,3 milyar dolarlık, bono portföyünde 1 milyar dolarlık artış oldu. Yabancı Portföyü (milyar $) Mevduat Hisse Bono Toplam Ekim sonu 29 67 47 142 Kasım sonu 29 68 48 145 Fark 0.4 1.3 1.0 2.7 30% 25% 20% 15% 10% 5% Bonoda Yabancı Payı 25.1% 3,000 2,500 2,000 1,500 1,000 500-500 0-1,000-1,500-2,000-2,500 Yabancı İşlemleri ve Dolar Hisse (mn $) Bono (mn $) Dolar/TL (aylık ort) 2.3 2.2 2.1 2.0 1.9 1.8 1.7 1.6 0% Kaynak: TCMB 2014
Makro-Ekonomik Göstergeler 2014 Tahmin 2015 Tahmin Dönem Değer Önceki Dönem Değer TSKB OVP TSKB OVP Büyüme Büyüme 2014-2Ç/2013-2Ç 2.10% 2014-1Ç/2013-1Ç 4.70% 3.2% 3.3% 3.0% 4.0% GSYİH (mlr $) 2014/2Ç - yıllık 797 2014/1Ç - yıllık 808 781 810 778 850 Kişi Başına gelir ($) 2014/2Ç - yıllık 10,402 2014/1Ç - yıllık 10,533 10,537 Enflasyon TÜFE (aylık) Kasım 0.18% Ekim 1.90% TÜFE (yıllık) Kasım 9.15% Ekim 8.96% 9.0% 9.4% 6.8% 6.3% Dış Ticaret İhracat (aylık, mlr $) Ekim 12.9 Eylül 13.6 İthalat (aylık, mlr $) Ekim 19.2 Eylül 20.6 İhracat (yıllık, mlr $) Ekim 158.8 Eylül 157.9 160 161 167 173 İthalat (yıllık, mlr $) Ekim 243.6 Eylül 243.9 242 244 237 258 Dış Ticaret Açığı (aylık, mlr $) Ekim 6.3 Eylül 7.0 Dış Ticaret Açığı (yıllık, mlr $) Ekim 84.8 Eylül 86.0 82 84 70 85 Cari Açık Cari açık (aylık, mlr $) Eylül -2.2 Ağustos -2.1 Cari açık (yıllık, mlr $) Eylül -46.7 Ağustos -47.9 48.5 46 40 46 Cari açık/gsyih Eylül 5.9% Ağustos 6.0% 6.2% 5.7% 5.1% 5.4% Bütçe Bütçe dengesi (aylık, mlr TL) Ekim -3.0 Eylül -9.2 Bütçe dengesi (yıllık, mlr TL) Ekim -25.7 Eylül -25.9-35 -33.2 Bütçe dengesi/gsyih Ekim 1.6% Eylül -1.6% -2.0% -1.9% Faiz MB haftalık repo faizi Kasım 8.25% Ekim 8.25% 8.25% 8.25% Ağırlıklı fonlama maliyeti (aylık ortalama) Ekim 8.3% Eylül 8.4% İç Borçlanmanın ağırlıklı ortalama maliyeti Ekim 9.8% Eylül 9.4% Reel Efektif Döviz Kuru Ekim 110.43 Eylül 109.27 Borç Merkezi Yönetim Borç Stoku (Brüt, mlr TL) Ekim 599.7 Eylül 603.2 Borç stoku / GSYİH Ekim 37% Eylül 37% 33.0% Sanayi (Önceki yılın aynı ayına göre değişim) Sanayi üretimi Eylül 4.1% Ağustos 12.6% 4.5% (Eki) Elektrik üretimi Ekim 2.9% Eylül 6.4% Otomotiv üretimi Ekim 14.4% Eylül -0.2% İşsizlik İşsizlik Ağustos 10.1% Temmuz 9.8% 9.6% 9.5%
O '08 M '08 M '08 T '08 E '08 A '08 M '09 M '09 T' 09 E' 09 A' 09 Ş' 10 N' 10 T' 10 E' 10 K' 10 Ş' 11 N' 11 H' 11 E' 11 K' 11 O' 12 M' 12 H' 12 A' 12 E' 12 O' 13 M' 13 M' 13 A' 13 E' 13 A' 13 Ş' 14 M'14 T'14 E'14 Göstergeler - Risk Dolar endeksi (DXY) 90 88 86 84 82 80 78 76 74 72 QE1 QE2 QE3&Twist 70
Oca-08 Haz-08 Kas-08 Nis-09 Eyl-09 Şub-10 Tem-10 Ara-10 May-11 Eki-11 Mar-12 Ağu-12 Oca-13 Haz-13 Kas-13 Nis-14 Eyl-14 Aralık Aralık Haziran Aralık Haziran Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül 1Ç2008 3Ç2008 1Ç2009 3Ç2009 1Ç2010 3Ç2010 1Ç2011 3Ç2011 1Ç2012 3Ç2012 1Ç2013 3Ç2013 1Ç2014 Oca-08 Haz-08 Kas-08 Nis-09 Eyl-09 Şub-10 Tem-10 Ara-10 May-11 Eki-11 Mar-12 Ağu-12 Oca-13 Haz-13 Kas-13 Nis-14 Eyl-14 Göstergeler Euro Bölgesi 1.5 1 0.5 0-0.5-1 -1.5-2 -2.5-3 -3.5 Büyüme ( Q/Q-1, %) 14 12 10 8 6 4 2 0 İşsizlik (%) 5 Enflasyon (HICP, M/M-12, %) 11.4 Euro Bölgesinde Krediler (trilyon Euro) 4 3 2 Hedef 11.2 11 10.8 10.6 1 10.4 0-1 10.2 10 201020112012201220132013 2014
1Ç08 3Ç08 1Ç09 3Ç09 1Ç10 3Ç10 1Ç11 3Ç11 1Ç12 3Ç12 1Ç13 3Ç13 1Ç14 3Ç14 Jan-08 May-08 Sep-08 Jan-09 May-09 Sep-09 Jan-10 May-10 Sep-10 Jan-11 May-11 Sep-11 Jan-12 May-12 Sep-12 Jan-13 May-13 Sep-13 Jan-14 May-14 Oca-08 May-08 Eyl-08 Oca-09 May-09 Eyl-09 Oca-10 May-10 Eyl-10 Oca-11 May-11 Eyl-11 Oca-12 May-12 Eyl-12 Oca-13 May-13 Eyl-13 Oca-14 May-14 Eyl-14 Göstergeler ABD Ekonomisi Bin 600 İstihdam Tarım Dışı İstihdam İşsizlik 12% 6.0% 5.0% ABD'de Yıllık Enflasyon 400 10% 4.0% CPI 200 0-200 -400-600 QE1 QE2 Twist & QE3 8% 6% 4% 2% 3.0% 2.0% PCE Hedef 1.0% 0.0% -1.0% -800 07 08 09 10 11 12 13 14 0% -2.0% -3.0% 8.0 6.0 4.0 2.0 0.0-2.0-4.0 Büyüme (%) 20% 15% 10% 5% 0% Konut Fiyatları (Yıllık değişim) -6.0-8.0-10.0-5% -10% -15% Kaynak: US Department of Commerce, BMO Capital Markets -20% -25% Kaynak: S&P Case Shiller
T' 11 E' 11 K' 11 Ş' 12 N' 12 H' 12 A' 12 K' 12 O' 13 N' 13 H' 13 A' 13 E' 13 O' 14 M' 14 M' 14 A-14 E-14 T'11 E'11 K'11 O'12 N'12 H'12 A'12 K'12 O'13 M'13 H'13 A'13 E'13 A'13 M'14 M'14 T-14 E-14 Göstergeler - Emtia Ham Petrol ($/varil, Brent) 140 Altın ($/ons) 2000 130 120 1900 1800 1700 110 1600 100 90 1500 1400 1300 80 70 1200 1100 1000