TİP 1 DİYABETİ OLAN İNSÜLİN POMPASI KULLANAN BİREYLERE BAZAL İNSÜLİN DOZ DEĞİŞİKLİĞİ EĞİTİMİ VERMELİ MİYİZ? Sacide Kılıç* Alime Selçuk Tosun** Elif Eliş* *Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi, Endokrinoloji Bilim Dalı, Kayseri **Erciyes Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Halk Sağlığı Hemşireliği, Kayseri
Sunum Planı Giriş Amaç Gereç ve Yöntem Bulgular Sonuç
Giriş Diyabet tedavisinin hedefi glikoz kontrolünün sağlanması ve diyabete ilişkin komplikasyonların azaltılmasıdır. Sürekli cilt altı insülin infüzyonu olarak bilinen ancak pratikte insülin pompa tedavisi olarak anılan yöntem, gelişen teknoloji ile birlikte diyabet tedavisinin önemli bir bileşeni haline gelmiştir.
Giriş İnsülin pompa tedavisi, programlanabilir bazal hız nedeniyle gece kan şekerlerinin düzenlenmesinde, egzersizin indüklediği hipoglisemilerin azaltılmasında ve ana ile ara öğünlerin zamanlaması açısından büyük esneklik sağlamaktadır.
Amaç Bu çalışma, bazal insülin değişikliği eğitimi verilen müdahale grubu ile verilmeyen kontrol grubu arasındaki metabolik değerlerinin ve kan şekeri ölçüm sonuçlarının karşılaştırılması amacıyla yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem Örneklem Bu çalışma Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Erişkin Endokrinoloji Polikliniğinde tedavi görmekte olan Tip 1 diyabeti olan insülin pompası kullanan hastalarda yapılmıştır. Çalışmanın örneklemini, çalışmaya katılmayı kabul eden 15 hasta oluşturmuştur.
Gereç ve Yöntem Verilerin Toplanması Verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından oluşturulan anket formu kullanılmıştır.
Gereç ve Yöntem Diyabet eğitim hemşiresi tarafından çalışmaya katılan tüm bireylere Karbonhidrata göre insülin bolus hesaplama ve düzeltme faktörü eğitimi verilmiştir diyetisyenle işbirliği yapılarak bireylere karbonhidrat sayımı eğitimi verilmiştir accu-check marka şeker ölçüm cihazı verilerek kan şekeri ölçüm sonuçlarının takibi yapılmıştır
Gereç ve Yöntem Müdahale grubundaki bireylere kan şekeri ölçüm sonuçlarına göre bazal insülini artırma ve azaltma eğitimi verilmiştir. Eğitim; Bireyin ölçtüğü kan şekerini anlamlandırabilmesi Kullanılan insülinin tipine ve kan şekeri değerine göre hangi saatteki bazal insülin dozunu ayarlayabilmesi konusunda farkındalık geliştirme ve Bazal insülin doz değişikliğini doğru bir şekilde yapma becerisini geliştirme basamaklarından oluşmaktadır.
Gereç ve Yöntem Kontrol grubundaki bireylere bazal insülini artırma ya da azaltma eğitimi verilmemiştir. Bir ay aralarla konsultan hekim önerisiyle diyabet eğitim hemşiresi tarafından bazal insülin doz ayarlaması yapılmıştır.
Gereç ve Yöntem Araştırmaya katılan bireylerden ve kurumdan yazılı izin alınmıştır.
Gereç ve Yöntem Üç ay takip edilen tüm hastaların metabolik değerleri (HbA1C, trigliserit, LDL, HDL) ve kan şekeri ölçüm sonuçları alınmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar da SPSS 18.0 (Statistical Package For Social Sciences) programı ile değerlendirilmiştir. Verilerin Analizi Kan şekeri ölçüm sonuçları (ortalama BG, standart sapma, max kan şekeri, min kan şekeri, BG test sıklığı, yüksek BG sıklığı, düşük BG sıklığı) Accu- Check Smart Pix programı kullanılarak elde edilmiştir.
Gereç ve Yöntem Verilerin Analizi Verilerin istatistiksel değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler, Kruskal Wallis, Mann- Whitney U ve spearman korelasyon analizi kullanılmıştır.
Gereç ve Yöntem Ortalama BG: Ortalama kan şekeri Standart sapma: Kan şekeri değerlerinin standart sapması Max kan şekeri: Ölçülen en yüksek kan şekeri Min kan şekeri: Ölçülen en düşük kan şekeri BG test sıklığı: Kan şekeri ölçüm sıklığı
Gereç ve Yöntem Yüksek BG sıklığı (yüksek kan şekeri indeksi): Kişinin kan şekerinin yüksek seyretme eğilimini gösterir.kovatchev tarafından geliştirilmiş özel bir formüldür.indeksin değeri 2,5 in altında ise kan şekerinin yüksek seyretme ihtimali düşük, 2,5-5 arasında ise orta, 7,5 in üzerinde ise oldukça yüksektir. Düşük BG sıklığı (düşük kan şekeri indeksi): Kişinin kan şekerinin düşük (hipoglisemik) seyretme eğilimini gösterir. İndeksin değeri 2,5 in altında ise kan şekerinin hipoglisemik seyretme ihtimali düşük, 2,5-5 arasında ise orta, 7,5 in üzerinde ise oldukça yüksektir.
Bulgular Çalışmaya katılan bireylerin yaş ortalaması 27.7±5.76 %66.7 si kadın vki ortalaması 23.93±4.06 %53.3 ü lisans mezunu %53.3 ü bekar %86.7 si ailesiyle birlikte yaşmakta
Tablo 1. Bazal insülin değişikliği ile kan şekeri ölçüm değerlerinin karşılaştırılması Özellik Kan şekeri ölçüm değerleri Bazal BG test Yüksek BG Düşük BG Standart Max kan şek. Min kan şek. Ortalama kan insülin değişikliği sıklığı sıklığı sıklığı sapma şekeri Evet n:8 3.70±1.89 5.06±2.97 1.58±0.37 57.50±20.18 318.00±88.29 53.62±4.71 139.62±18.61 Hayır n:7 3.82±3.51 12.15±9.19 1.78±1.19 82.28±38.85 388.14±80.38 58.00±16.63 176.42±52.63 Test ve p z= 0.34 z =1.56 z =0.81 z =1.10 z =1.62 z =0.64 z =1.15 değeri p=0.77 p=0.12 p=0.46 p=0.28 p=0.12 p=0.53 p=0.28 Müdahale grubundaki bireyler ile kontrol grubundaki bireylerin kan ölçüm sonuçları arasında istatistiksel olarak bir fark bulunamamıştır (p>0.05) ancak, müdahale grubundaki bireylerin kan şekeri ölçüm sonuçları kontrol grubuna göre daha düşük bulunmuştur.
Özellik Tablo 2. Bazal insülin değişikliği ile metabolik değerlerin karşılaştırılması Metabolik değerler Bazal insülin değişikliği Trig. LDL HDL HbA1C Evet n:8 91.87±57.50 105.85±37.25 57.00±12.95 5.67±0.62 Hayır n:7 81.71±50.67 88.22±37.85 45.14±6.51 6.20±1.04 Test ve p değeri z =0.50 z =1.62 z =1.96 z =1.04 p=0.61 p=0.12 p=0.05 p=0.33 Müdahale grubundaki bireylerin HDL değerleri kontrol grubundaki bireylerin HDL değerlerine göre istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0.05). Müdahale grubundaki bireylerin HbA1Cdeğerleri kontrol grubuna göre daha düşük bulunmuştur.
Tablo 3. HbA1C ve BG test sıklığı arasındaki korelasyon Özellik HbA1C BG Test sıklığı değeri Spearman p değeri test -0.63 0.01 HbA1C ile BG test sıklığı arasında negatif yönde orta düzeyde bir ilişki vardır (p=0.01).
Sonuç Sonuç olarak, evde bazal insülin dozu ayarlayan müdahale grubu ile poliklinikte bazal insülin dozu ayarlanan kontrol grubunun kan şeker ölçüm sonuçları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunamamasına rağmen çalışma grubundaki bireylerin elde edilen değerleri kontrol grubuna göre daha düşük bulunmuştur.
Sonuç İnsülin pompası kullanan hastalara evde kan şekeri ölçümünü sık yapmasının önemi öğretilmeli. Evde kan şekeri takibi yeterli ve düzenli olan hastalara bazal insülin dozu ayarlama eğitimi verilebilir. Bu konuda hemşirelerin eğitici ve danışmanlık rolü önemlidir.
TEŞEKKÜRLER Prof.Dr. FAHRETTİN KELEŞTEMUR Prof.Dr. KÜRŞAT ÜNLÜHIZARCI Prof.Dr. FAHRİ BAYRAM Doç.Dr. FATİH TANRIVERDİ Doç.Dr. ZÜLEYHA KARACA Bölüm hocalarımıza çalışmaya vermiş oldukları katkılardan dolayı teşekkür ederiz.