GENÇLER GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU. www.gencistihdami.net www.iskur.gov.tr

GENÇLER GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU www.gencistihdami.net www.iskur.gov.tr

GİRİŞ Girişimcilik alanında başarılı olmak çeşitli faktörlere bağlıdır. Her şeyden önce, başarılı girişimcinin uygulamak istediği fikrine yani piyasa/pazar potansiyeli ne bağlıdır. Fakat bu tek başına yeterli değildir. Uygulanmak istenen fikir için gerekli olan kaynakların yanı sıra girişimcilik özelliklerinin de gözden geçirilmesi gerekmektedir. Para, yer, ekipman, personel vb. öğeler kaynak olarak gösterilebilir. Ek olarak bilgi, sürekli eğitim ve gelişim ögelerine de vurgu yapmak istiyoruz. Fakat geçmiş tecrübeler çoğu girişimcinin beceri ve bilgilerini sürekli olarak geliştirme konusunda yeterli farkındalığa sahip olmadıklarını göstermektedir. Girişimcilik Rehberi kendinizi girişimci olarak tanımlayabilmeniz için yardımcı olacak, iş fikrinizi gözden geçirmenizi, işinizi kurarken sahip olmanız gereken kilit bilgileri elde etmenizi ve planlarını uygulamış ve başarılı olmuş kişilerin tecrübelerinden yararlanmanızı sağlayacaktır. İş Kuma dokümanına ek olarak Girişimcilik Destekleri Rehberi de hazırlanmıştır. Bu rehberde girişimcilere destek veren tüm kurum/kuruluşlar, ajanslar illere göre listelenmiş ve işinizi kurarken ihtiyaç duyduğunuz mevcut destek ve bilgi kapsamlı bir şekilde verilmiştir. İşinizi kurmak konusunda karar verecek olan sizsiniz ve bu karar tüm kaynak ve imkânlar en gerçekçi şekilde gözlemlenerek verilmeli, bu sayede başarısızlık riski en aza indirilmelidir. Herkesin iş kurabileceğini fakat bazılarının başarılı olabileceğini unutmamalısınız. 2

İÇİNDEKİLER GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU I GİRİŞİMCİLİK KAVRAMI... 6 II - EKONOMİK GELİŞMENİN TEMELİ: GİRİŞİMCİLİK... 8 2.1. KOBİ Tanımı ve Özellikleri... 10 2.2. KOBİ Girişimlerinin Avantajları... 12 2.3. KOBİ Girişimlerinin Dezavantajları... 14 III GİRİŞİMCİ KİMDİR?... 15 3.1. Girişimcilik Motivasyonu... 17 3.2. Başarılı Girişimcinin Profili... 18 3.3. Girişimcilik Eylem Projesinin Avantajları / Dezavantajları... 20 IV GİRİŞİMCİLİK FİKRİ... 23 4.1. İş Fikri Nasıl Bulunur?... 26 4.2. Girişimcilik (İş Kurma) Fikir Kaynakları... 34 4.3. Bayilik (Franchise)... 39 4.4. Var olan Bir Şirketin Satın Alınması... 41 4.5. Girişimciliğin Temel Prensipleri... 42 4.6. İş Fikirlerinin Analiz Edilmesi... 43 4.6.1. Temel Kriterler... 43 4.6.2. İş Fikri Seçerken Dikkat Edilecek Diğer Faktörler... 44 V- PİYASA ARAŞTIRMASI... 47 5.1. Neden Piyasa Araştırması?... 48 5.2. Türkiye deki Tüketim Eğilimleri... 51 5.3. Rekabet... 54 5.4. Piyasa Araştırmasının Planlanması... 57 3

4 5.5. Bağımsız Piyasa Araştırması... 58 5.6. Bağımsız Piyasa Araştırması Örnekleri... 60 VI- SWOT ANALİZİ (Güçlülükler, Zayıflıklar, İmkânlar, Tehditler)... 61 VII- PAZARLAMA... 67 7.1. Pazarlama Planı... 70 7.2. Pazarlama Stratejilerinin Formüle Edilmesi... 71 7.3. Pazarlama Araçları (6Ps)... 72 7.3.1. Ürün... 72 7.3.2. Fiyat... 74 7.3.3. Yer Dağıtım ve Lokasyon... 78 7.3.4. Promosyon... 84 7.3.5. Müşteri Alıcı... 89 7.3.6. Güç... 89 7.4. Rekabet Stratejileri... 90 VIII- KOBİLER VE GİRİŞİMCİLER İÇİN TEMEL SATIŞ PRENSİPLERİ... 92 8.1. Müşteri - İş Dünyasının Merkezi... 94 8.2 Satışların Geliştirilmesi... 97 8.3 Kaliteli Hizmet... 99 8.3.1. Kaliteli Hizmet Faktörleri... 100 8.4. İletişim Birlikte Çalışma Sanatı... 101 8.4.1 Karşılama/Selamlaşma... 102 8.4.2. Tanışma... 102 8.4.3. Hitap Etme... 103

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU 8.4.4. Sözlü İletişim Kuralları... 103 8.4.5. İş Yazışmaları... 104 8.4.6. Müşteri İlişkileri... 104 8.4.7. İşletme iletişiminde davranış kuralları... 105 8.4.8. Çalışanların Giyim Kuşamı... 105 IX- KOBİ YÖNETİMİ... 108 9.1. Yönetim nedir?... 109 9.2. Yönetimin Temel Fonksiyonları... 109 9.3. Yönetimin Temel İlkeleri... 111 9.4. Doğru Çalışan/eleman Seçimi... 113 9.5. Karar Verme... 116 9.6. Zaman Yönetimi... 117 X KOBİ FİNANSMANININ TEMEL İLKELERİ... 120 10.1. İşletmenin varlıkları... 121 10.2. İşletme belgeleri ve Raporlama... 124 10.3. Ödeme Gücü... 130 10.4. Maliyetlendirme & Fiyatlandırma... 133 XI- PLANLAMA... 137 11.1. İş - Mali Planlama... 138 11.2. İş planı... 140 XII KOBİLER İÇİN MALİ KAYNAKLAR & DESTEKLER... 146 EK 1: İŞ PLANI HAZIRLAMA DESTEK TABLOLARI... 149 EK 2: FAYDALI KURUMLAR/ORGANİZASYONLAR... 156 5

ı- GİRİŞİMCİLİK KAVRAMI Girişimcilik, genel anlamıyla bir girişimcinin; İş kurma, İşini yönetme, İstihdam yaratma Yaratıcı girişimcilik ya da kuruluş faaliyetlerini kapsar ve girişimci; Pazar yaratma ve Katma değer sağlama Kayıtlı ekonomi çerçevesinde faaliyetlerini yürütmek Kar etmeyi amaçlar. Diğer bir deyişle: Girişimcilik: Pazarda kar odaklıdır, Sürekli yenilik ve değişiklikleri temel alır, Risk almaya hazırdır. 6

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU Girişimcilik kavramındaki iki anahtar kelime RİSK ve YENİLİK tir!!! Elinizdeki rehberde girişimcilik kavramı denince özellikle mikro olarak bilinen küçük kuruluş/girişimciler tarafından gerçekleştirilen faaliyetler kastedilmektedir. Aşağıda belirtilen düşünce girişimciliğin özünü büyük oranda açıklamaktadır: Eğer borçlardan nefret ediyorsanız, ortaklarınız olsun istemezsiniz, başkalarının fikirlerini önemser ve günde sekiz saat uykuya ihtiyaç duyarsınız, bu durumda Girişimciliği unutunuz. Leo Halzel 7

ıi- EKONOMİK GELİŞMENİN TEMELİ: GİRİŞİMCİLİK A. Bölümün Amacı: Bu bölümde: KOBİ lerin rolleri hakkında bilgi sahibi olacaksınız. B. Alt Bölümler 2.1. KOBİ Tanımı ve Özellikleri 2.2. KOBİ lerin Avantajları Genellikle küçük işletmeler ya da KOBİ sektörü olarak dile getirilen Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler ve Girişimciler, Türkiye deki ekonomik gelişmenin temelini oluşturmaktadır. Avrupa daki ticari kuruluşların %95 ni hatta %99 unu KOBİ lerin oluşturduğu ve istihdamın %60-70 ini sağladığı bilinmektedir. Bu kuruluşlar işsizliğin düşürülmesine katkıda bulunmakla birlikte rekabet, yenilik ve bölgesel kalkınma yaratmaktadır. Kısaca, bu sektör modern ekonominin dinamiklerini oluşturmaktadır. 8

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU KOBİ lerin Türkiye ekonomisi için önemi göz önünde tutulduğunda, farklı birimlerin ( kamu kurumları, enstitüler, ticaret, sanayi odaları, üniversiteler, KOBİ destek kurumları, dernekler, STK lar vb.) kendi işletmeleri için çok daha iyi bir ortam hazırlaması, aynı zamanda mali ve mali olmayan kaynaklarla KOBİ lerin gelişimini desteklemeleri çok önemlidir. KOBİ ler için genel makroekonomik koşulların yaratılması, Girişimciliğin teşvik edilmesi, KOBİ lerin işlemesini zorlaştıran mevcut yasal ve idari bariyerlerin kaldırılması, Vergi reformları, vergi indirimleri, Kamu kuruluşlarıyla karşılaştırılacak olursa KOBİ sektörüne daha çok önem verme, KOBİ lerin bilgi ve becerilerini arttırma, Mali olmayan destekler için kurumlar inşa etme ve mali olmayan hizmetlerin geliştirilmesi, KOBİ finansmanı ve KOBİ leri destekleyecek finansal tedbirler, Yenilikler ve KOBİ ler için modern teknolojik çözümler vb. 9

2.1. KOBİ Tanımı ve Özellikleri KOBİ ler yapı bakımından büyük ölçekli kuruluşlardan oldukça farklı olan kuruluşlar grubudur. Bu farklı özellikler organizasyon yapısı, iş kapsamı, çalışan sayısı, mülklerinin değeri vb. olarak sıralanabilir. Aşağıda KOBİ lerin temel özelliklerini görebilirsiniz: Küçük ölçek, Yönetimin merkezileştirilmesi, Yeterli olmayan uzmanlık (yönetim ve faaliyetler), İş yönetiminde sezgilere dayalı ve yetersiz resmi stratejiler, Basit ve esnek iç iletişim, Basit harici bilgi ve iletişim vb. Mevcut AB mevzuatına göre, kuruluşlar aşağıda belirtilen kriterler göz önünde bulundurularak küçük, orta ve büyük ölçekli olarak ayrılır: Ortalama çalışan sayısı, Toplam gelir, Son iş yılında mali raporların hazırlanma günündeki varlıkların değeri, Mülkiyet. 10

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU Buna göre İşletmeler aşağıdaki şekilde sınıflandırılmıştır; a. Mikro işletme: On kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri bir milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler. b. Küçük işletme: Elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri sekiz milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler. c. Orta büyüklükteki işletme: İkiyüz elli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri kırk milyon Türk Lirasını aşmayan işletmeler. İşletmelerin sınıf değiştirme ve vasfının kaybı; Hesaplarının kapanış tarihinde, işletme sınıfları ve KOBİ vasfı belirlenirken dikkate alınan kriterlerden herhangi birini, birbirini takip eden iki hesap döneminde de kaybeden veya aşan işletmeler sınıf değiştirir veya KOBİ vasfını kaybeder. Bu durumda Büyük Ölçekli İşletme statüsüne kavuşurlar. İşletme türleri; KOBİ ler, çalışan sayıları veya mali bilgilerinin tespitine yönelik olarak; diğer işletmeler ile olan sermaye veya oy hakkı ilişkilerine göre bağımsız işletmeler, ortak işletmeler ve bağlı işletmeler olmak üzere üçe ayrılır. 11

2.2. KOBİ lerin Avantajları Bir ülkenin genel ekonomisini geliştirmenin en ucuz ve hızlı yolunun KOBİ leri geliştirmekten geçtiği söylenir. Bunun birkaç nedeni şudur: 1. KOBİ ler büyük ölçekli kuruluşlarla karşılaştırıldıklarında daha esnek bir yapıya sahiplerdir. Bu, KOBİ lerin piyasa değişikliklerine daha hızlı uyum sağladıkları diğer bir deyişle ürünlerini ya da hizmetlerini tüketicilerin taleplerine göre uyarlayabildikleri anlamına gelmektedir. Ör. Büyük ölçekli şirketler imalat merkezlerine yüksek miktarda bütçe harcamakta ve binlerce kişiyi istihdam etmektedirler. Bu nedenle, ürünlerine olan talep azaldığında, duruma daha zor adapte olmaktadırlar, çünkü imalat sistemlerini tamamıyla değiştirmeleri, çalışanlarına yeni ürünlere göre eğitmeleri gerekmektedir. Bu durum da yüksek miktarda mali yatırım yapmalarını gerektirmektedir. 2. KOBİ ler teknoloji ve diğer yenilikler konusunda daha hızlı ve daha cesur olabilirler, bu tutum ekonomi ve toplumun tamamı için büyük önem taşımaktadır. Büyük şirketler daha fazla mali kaynağa sahip olmalarına rağmen genellikle daha ağır hareket edebiliyor ve değişikliklere daha zor uyum sağlıyor olabilirler. 3. Küçük çapta yatırımlar ve kısmen düşük iş hacmi nedeniyle KOBİ ler piyasanın ihtiyaç duyduğu kadar ürün üretebilir. KOBİ ler genellikle hemen satılamayacak büyük stoklar üretmez ve sermayelerini buna bağlamazlar, bu aynı zamanda ekonomi için de makul bir durum değildir. 4. Kısmen küçük hacimli ticaret yapmak KOBİ lerin daha az enerji harcadığının bir göstergesidir. Diğer bir deyişle işleyişin devamı için yüksek enerjinin harcandığı büyük imalat sistemlerinin aksine daha az enerji yoğunluğuyla çalışmaktadırlar. Bu durum ülke kaynaklarının verimli kullanılması açısından da oldukça önemlidir. 12

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU 5. Enerji verimliliği açısından KOBİ lerin oldukça avantajlı olduğu açıktır. Çevreye daha az zarar vermekte ve enerjiyi daha az ve verimli kullanmaktadırlar. 6. KOBİ lerin yöneticileri, sahipleri ve çalışanları işleyişin devamı ve işin geliştirilmesi açısından daha fazla motive olmuş durumdadır. Ürünlerinin ve hizmetlerinin pazarlanması için sürekli olarak yeni pazarlar araştırmaktadır, bu durum bir ülkenin ihracat imkânlarını arttırılması açısından oldukça önemlidir. 7. Son olarak, yüksek iş etkinliği nedeniyle, KOBİ ler yeni istihdam imkânları için en önemli kaynaklar olarak kabul edilirler. 13

2.3. KOBİ lerin Dezavantajları Burada dezavantajdan çok KOBİ lerin kendilerini geliştirilecek yönleri olarak da konuya bakabiliriz. Bunların başlıcaları şunlar olacaktır; 1. Büyük miktarlı olan veya çeşit gerektiren siparişlerin zor karşılanabilmesi 2. İhtiyaç halinde esnek üretim ve hızlı yatırım yapmadaki sıkıntılar (uygun yer, nitelikli personel, finansal destekler, yetersiz Ar-Ge, vb) 3. Maliyetlerdeki işçilik kaleminin çok yer tutması ve dolayısı ile, yüksek maliyetler in ortaya çıkabilmesi. 4. Özellikle ihracat ve ithalat durumlarında, yurtdışı tecrübelerinin yeterli olmaması (uygun personel olmayışı, yurtdışı bağlantı noktalarındaki eksiklikler, yasal mevzuat bilgisizlikleri, kalite, stok ya da muhafaza türü yetersizlikler, vb) Kendinizi Değerlendirin KOBİ nin tanımı nedir? KOBİ lerin özellikleri nedir? KOBİ lerin en az 5 avantajını hatırlıyor musunuz? KOBİ lerin en az 2 dezavantajını hatırlıyor musunuz? 14

ıiı- girişimci kimdir? GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU A. Bölümün Amacı: Bu bölümde: Girişimcinin özellikleri hakkında temel bilgi sahibi olacaksınız. B. Alt-Bölümler 3.1. Girişimcilik Motivasyonu 3.2. Başarılı Girişimci Profili 3.3. Girişimcilik Eylem Projesinin Avantajları /Dezavantajları Girişimci düşünce basmakalıp fikirlere dayanmaz. Girişimcilik birtakım konuların nasıl daha iyi yapılabileceğini bilen yenilikçi bireyleri kapsamaktadır. Her birey eşsizdir, özgün olma şansına sahiptir ve fikirlerini daha spesifik ve farklı bir şekilde kullanır, bu nedenle girişimciyi tanımlamak zordur. 15

Girişimciler, kendilerine geri dönüşüm sağlayacak bir fikri ürüne dönüştürürler. Ör, kar. Girişimciler, doğru pratikleri uygulama, diğerlerinin görmediği ya da kullanmaya cesaret edemediği fikirleri değerlendirme becerisine sahiptir. Risk almazsan kazanamazsın düşüncesi ile risk almaya daha isteklidirler. Girişimci iş zekâsı ve yönetim becerileri ile ilgili, iş dünyası ve çalışanlar hakkında geniş bilgiye sahip, risk almak konusunda kararlı ve hazır, bir şirketi veya işyerini yenilik ve sürekli gelişim ile yönetmeye hazırdır. Girişimci bir iş girişimi yaratan, geliştiren ve yöneten ve kar etme amacıyla risk alan kişidir. Girişimciler ekonomik değişmeler ile toplumdaki gelişmenin temel ögesi ve gerçekleştiricileridir. Her toplumda yaklaşık %5 ya da %20 oranında girişimci bulunmaktadır. Sürekli değişim istekleri, daha etkin ve iyi ticaret yapma istekleri nedeniyle ekonomi açısından oldukça önem taşımaktadırlar. 16

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU 3.1. Girişimcilik Motivasyonu Başarılı özel iş girişimleri varsayımlarından biri kesinlikle yüksek motivasyondur. Girişimciliğe nasıl adım atılır? Girişimcilerle yapılan görüşmelerin sonucunda girişimcilerin motivasyon ögeleri şu şekilde sıralanabilir: Ailede yaşanan ciddi değişimler; iş kaybı, boşanma, evini kaybetme, mülteci durumuna düşme, özürlülük vb. İş kurma için gerekli kaynaklara sahip olma (para, bilgi ve tecrübe, işyeri, ekipman, teknik donanım vb.) Geçmiş işlerde kanıtlanmış girişimcilik becerileri (aile ya da kendi işi, başka bir girişimci ile çalışma vb.) Diğer girişimcileri örnek alma, özellikle yakın bir girişimci vb. Zevkli ve yararlı bir işte çalışma isteği ör. hobiyi mesleğe dönüştürme vb. Şimdi kendinize şu basit soruyu sorun: Neden kendi işimi kurmak istiyorum? 17

3.2. Başarılı Girişimcinin Profili Başarılı bir girişimcinin sınırları belirlenmiş bir tanımı/profili yoktur fakat başarılı olmak için aşağıda belirtilen niteliklerin çoğuna sahip olmalısınız. Girişimcilik yaş, cinsiyet ya da eğitim seviyesi vb. ile ilgili değildir. Ne var ki, girişimcilerinin çoğunluğunun sahip olduğu bazı kişisel özellikler vardır ve başarılı girişimcinin profiline eklenebilir. Bu nedenle, aşağıda belirtilen niteliklerden hangisine/hangilerine sahip olduğunuzu dikkatlice gözden geçirin: Özgüven Gerçekçilik Zihinsel kuvvet her şeyi birçok kez düşünebilme yeteneği Fiziksel sağlık Direnç (başarısızlıkların üstesinden gelebilme) Risk almaya hazır olma Yaratıcı düşünme yeteneği Belirsizlikleri yönetebilme işletmeyi sürekli takip etme İstikrar Sabır Kararlılık Esneklik Motivasyon: Erkenden işe başlama ve iş bitene kadar çalışabilme Organizasyon becerileri Detaylara önem verme Dinlenebilme ve işe ara verebilme Başkalarından öğrenme istekliliği Yeni fikirlere açık olma Güvenilirlik Mizah yeteneği, çünkü işinizi yönetirken faklı problemlerle karşılaştığınız zaman ihtiyaç duyacaksınız. 18

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU Bu özellikler girişimcilik fikrini gerçekleştirmek ve iş kurmak için gereklidir, fakat işinizi başarılı bir şekilde büyütmek ve geliştirmek için yeterli değildir. Girişimcinin becerileri işinin aşamalarına göre zamanla değişim göstermelidir. Genel olarak, başarılı girişimci ayrıca; Gelecek imkânlar hakkında sürekli araştırma yapar (piyasayı izleme/takip etme) Gelecek odaklıdır En iyi olmayı ister Piyasa odaklıdır Çalışanlarına önem verir Gerçekçidir Çalışkandır ve işlerini yerine getirir Hayat doludur. Girişimcinin başarısı genellikle onun kişisel özelliklerinin, tecrübelerinden ders çıkarabilme yeteneğinin ve çevreden gelen etkilere ayak uydurabilmesinin bir sonucudur. Girişimcinin kişisel özellikleri iş kurma aşamasında oldukça önemlidir, büyüme ve gelişme aşamasında ise edinilen tecrübe ve bilginin yanı sıra çevresel etkilere uyum sağlama önem kazanmaktadır. Fakat her şeyden önemlisi iyi bir iş fikri, pazar potansiyeline sahip bir ürün ya da hizmet ve bu fikri hayata geçirecek kaynaklardır. 19

3.3. Girişimcilik Eylem Projesinin Avantajları / Dezavantajları İşinizi kurmadan önce sadece elde edeceğiniz faydaları değil, karşılaşacağınız kişisel ya da mali zorlukları da göz önünde bulundurmanız gerekmektedir. Başarılı olmak için enerji, direnç ve kararlılığa ihtiyacınız olacaktır. Elde edeceğiniz fayda ve memnuniyeti düşünün: Hayatınızı daha kontrollü yaşayacaksınız. ( kendi kendinin patronu olmak ) Başarılı bir işle öz güven ve gurur dolu olacaksınız. Çalışma hedeflerinizi ve meşgul olacağınız işi kendiniz belirleyecek, çalışanlarınızı kendiniz seçecek ve bazen çalışma saatlerinizi kendiniz belirleyeceksiniz. Beceri ve yaratıcılığınızı ifade etme imkânına sahip olacaksınız, bu öz güveninizi de arttıracak. Mali kazançlarınız işinize ve becerilerinize bağlı olacaktır. Bununla birlikte, karşılaşacağınız zorlukları ve girişimciliğin çok da hoş olmayan taraflarını da dikkate almalısınız: Riskler (spesifik ya da beklenmeyen olaylar nedeniyle size ve işyerinize gelecek tehlikeler) İşlerle yoğun bir şekilde meşgul olma ve zaman darlığı Kendinizin ve çalışanlarınızın maaşlarının sorumluluğu Günlük zorluklar ve stres İşinizin aileniz ve arkadaşlarınıza etkileri 20

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU En önemli fakat bunlarla sınırlı olmayan riskler de aşağıda belirtilmektedir: (1) Finansal Risk İş kurma yatırımı, kendi tasarrufunuz/öz sermayeniz veya başka kaynaklardan alınan borçlardır. İşinizin başarılı olmaması durumunda sermaye/tasarrufların kaybolma riski söz konusudur. Kredi çekme veya mortgage bazı farklı problemleri de ortaya çıkarmaktadır. (2) Kariyer Riski - Sık sık karşılaşılan bir soru önceki kariyere devam etme ile ilgilidir. Eğer kurduğunuz iş başarısız olursa; özellikle bu iş meslek değilse, bu durumda işsiz kimsenin kaybedecek bir şeyi yoktur, (3) Ailevi / Sosyal Riskler İş kurma çok fazla zaman ve enerji gerektirmektedir. Bu aile hayatından fedakârlıklar yapılması anlamına gelmektedir, bu durum çoğu zaman aile üyelerinden uzaklaşmaya neden olmakta, ayrıca arkadaşlarla zaman geçirmek için daha az imkân bulunmaktadır, (4) Psikolojik / Sağlıkla İlgili Riskler Yeni girişimler iş hayatındaki stresi artırmaktadır. Stres ise, sağlığın ihmal edilmesi, düş kırıklığı, bıkkınlık, yorgunluk gibi fiziksel ve psikolojik rahatsızlıkların oluşmasına neden olmaktadır. Stres genellikle girişimcinin rutini dışında ya da alışık olmadığı spesifik durumlarda daha da artmakta, kalp ritminde yükselme, tansiyon, depresyon, iştahsızlık ya da fazla yeme gibi belirtiler ortaya çıkmaktadır. Klasik girişimci davranışları ve strese karşı gösterilen tepkiler: genellikle kronik ya da normalden fazla telaşlanma, işi çok fazla yüklenme, işkoliklik ya da kaldırabileceğinden fazla sorumluluk alma vb. olarak gösterilebilir. 21

Hayatın kendisinde de olduğu gibi girişimciliğin de hem güzel hem de zor yanları vardır. Girişimci olup olmadığınıza dair nihai kararınızı oldukça dikkatli değerlendirmeniz gerektirmektedir. Kendinizi Değerlendirin Girişimcinin temel motivasyonu nedir? Başarılı bir girişimcinin profilini tanımlayınız. Girişimci olmanın en az 3 avantajını ya da dezavantajını yazınız. 22

IV GİRİŞİMCİLİK FİKRİ GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU a. Bölümün Amacı: Bu bölümde: Fikir üretme süreci hakkında temel bilgiye sahip olacaksınız. b. Alt-Bölümler 4.1. İş Fikrine Nasıl Ulaşılır? 4.2. Girişimcilik (İş) Fikri Kaynakları 4.3. Özel Satış Hakkı / Franchise 4.4. Var Olan Bir Şirketin Satın Alınması 4.5. Girişimciliğin Temel Prensipleri 4.6. İş Fikrinin Analiz Edilmesi 23

İş fikri bulma söz konusu olduğunda, en önemli unsur insanların ihtiyaçları ve onların karakterleridir. İnsanlar ihtiyaç duydukları için ürün ya da hizmet alırlar. Gözlem yapın, okuyun ve sorun. Bulabildiğiniz her şeyi bulmaya çalışın. Gördüğünüz, duyduğunuz, okuduğunuz ve tecrübe ettiğiniz her şeyi daha iyi nasıl kullanabileceğinizi düşünün. Yanınızda her zaman bir not defteri taşıyın ve aklınıza gelen her şeyi not edin. En güzel fikrin en ummadığınız anda aklınıza gelebileceğini unutmayın! Fikir olmadan iş de yoktur! Girişimci düşüncenin temel kaynağı nedir? Girişimcilik fikrinin özü girişimcinin iş piyasasında karşılaştığı problemlere verdiği cevapta yatmaktadır. Başka bir deyişle, iş piyasasını ve potansiyel müşterileri gözlemleyerek ihtiyaçları ya da memnun olunmayan hususları belirlerler. Girişimcilik fikrinin seçilmesinde ihtiyaçlar neden önemlidir? İnsanlar bir girişimcinin piyasaya sunmak istediği ürün/hizmetlere ihtiyaç duymaktadır. İhtiyaçlar yiyecek, içecek, giyinme, sağlık, eğlence, seyahat gibi farklılıklar gösterebilmektedir. Diğer bir deyişle, insanların her aktivitesi yeni ihtiyaçların doğmasını sağlamaktadır. Uygarlığın her farklı aşaması yeni ihtiyaçlar doğurmaktadır. 24

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU Ne var ki, bir iş fikrinin başarılı bir işe dönüşebilmesi için, fikrin dikkatli bir şekilde seçilmesi ve analiz edilmesi ve uygulanabilirlik, risk, hız, uygulama hızı, karmaşıklık, yasal düzenlemeler ve yatırımın büyüklüğü gibi bazı değerlendirmelerden geçmesi gerekmektedir. İş fikri belirlenmeden önce, sunulacak ürün veya hizmetin iş piyasasındaki talep olasılıkları araştırılmalıdır. Dikkat gözlemlenen soruna yoğunlaştırılmalı ve çözüm yolları araştırılmalıdır. Sunulacak ürün veya hizmete olan tüketici ihtiyacı dikkatle araştırılmalı, iş fikri piyasaya empoze edilmeye çalışılmamalıdır. 25

4.1. İş Fikri Nasıl Bulunur? Problem Girişimcilik şansı Bir iş fikri bulmanın birkaç yolu vardır: Kendi fikrinizi yaratmak Başka birinin fikrini ödünç almak ya da onu değiştirmek Başka birinin işini ya da fikrini satın almak İşe koyulmadan önce göz önünde bulundurmanız gereken birkaç şey vardır. Herkes iş fikri arayabilir ve bulabilir!!! Bu, potansiyel girişimcinin kökeni, kişisel özellikleri, eğitimi ya da nitelikleri ile sınırlı değildir. İşte bunlara birkaç örnek: bisiklet lastiği bir veteriner tarafından, frizbi bir fırıncı tarafından, mısır gevreği bir çiftçi tarafından icat edilmiştir. 26

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU Başarılı bir iş fikri bulmak için, etrafınızdaki dünyayı gözlemlemeye, hayal gücünüzün harekete geçmesine ve farklı iş fikirleri bulmaya hazır olmalısınız. Bulduğunuz fikirleri hemen eleyip bir kenara atmayın. Daha sonra içlerinden en iyisini bulmak ve en kötülerini göz ardı etmek için yeterli zamanınız olacaktır. Bu sizin iyi bir iş fikri bulmanız için ilk adımınız olabilir. a. Beyin Fırtınası Beyin Fırtınası yeni fikirler üretmek için sık sık kullanılan bir tekniktir. Bu tekniği daha etkili bir şekilde kullanmak için aile üyeleriniz, arkadaşlarınız ve meslektaşlarınızdan oluşan bir grubu bir araya getirmelisiniz. 4-8 kişiden oluşan beyin fırtınası takımları oldukça iyi çalışmaktadır. Kurallar çok basit: Yeni fikirlere ihtiyaç duyulan bir konu seçin, Süre sınırı belirleyin yaklaşık 15 dakika, Grup üyelerinden birini bu zaman aralığı esnasında ortaya çıkacak fikirleri yazması için görevlendirin, Çalışmaya grup üyelerine akıllarından geçen fikirleri sorarak başlayın, Ortaya çıkan fikirler ne kadar garip olursa olsun hepsi dikkate alınmalıdır, Fikirlere hemen olumsuz tepkiler vermeyin ve fikirleri hemen elemeyin, Son duyduğunuz fikri takip edin, Tüm fikirleri birbirine bağlamaya çalışın önceki fikirlerin son fikrin gerçekleştirilebilmesi için kullanılma ihtimalini bulmaya çalışın. 27

Bu aşamadan fikirlerin sayısının önemli olduğunu unutmayın, amaç mümkün olduğunca fazla fikir bulmaktır. İşte pratik yapmak için kullanılabilecek iki örnek: Örnek 1. Aşağıdaki seçeneklerden birini seçin: Araba Naylonlar CD Seçtiğiniz konu üzerinde üç dakika boyunca farklı açılardan beyin fırtınası yapmaya çalışın. Örnek 2. Küçük bir bölgede orta ölçekli bir markete sahip olduğunuzu hayal edin, yeni müşterileri çekmek için ne yapacağınızı 5 dakika boyunca düşünün. b. Fikrinizin Resmi Beyin fırtınası tekniğinin bir bileşeni de fikrinizin resmini çizmektir. Fikrinizi büyük bir daire içine, diğer yardımcı fikirleri de küçük daireler halinde yazın. İstediğiniz kadar daire ekleyebilirsiniz. 28

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU Bu tekniği tekrar denediğinizde elinizde boş dairelerden oluşan bir listeye sahip olduğunuzu göreceksiniz. Başlangıç alıştırmaları için belirtilen seçenekleri deneyebilirsiniz: hayvanlar, bisiklete binme, yiyecek, terzilik, yabancı diller ve balıkçılık. c. Problem Çözme Birçok ürün ya da hizmet bazı problemleri çözmek için geliştirilmiştir. Aşağıda verilen örnekleri düşünün: Pas çözücü Pazarda alışveriş için bir kart hazırlanması Hırsızlara karşı geliştirilen alarmlar Fikir bulmak için düşünürken kendinizi, ailenizi ve arkadaşlarınızı düşünün. Ne tür problemlerden bahsediyorlar? Unutmayın ki, bir problem ortaya çıktığında sizi çözüme götüren birkaç yol vardır: 1. Gerçekleri ortaya koyun Problemin özünü mümkün olduğunca doğru belirleyin 2. Problemin nedenini bulun Bir ya da birkaç nedenin bir araya gelmesi 3. Çözümleri düşünün Diğerleriyle görüşme ve tecrübe etme 4. Olası çözümleri belirleyin Çözümlerin uygunluğunu kontrol etme 5. En iyi çözümü seçin 6. Seçilen çözümü uygulayın 7. Çözümün başarısını tahmin edin 29

Problemlerin Çözümü için Çalışma Sayfası Çalışma sayfasının sol sütununda olağan problemlerin bir listesini yapın. Çözümlerinizi sağ sütuna yazın. Bazı çözümlerin uygulanabilir, bazılarının ise imkânsız olduğunu kolayca görebileceksiniz. Sık sık karşılaşılan bir problem aşağıda örnek olarak verilmektedir. Probleme çözüm bulmaya devam edin. Problem Mümkün Çözümler Araba Hırsızlığı Motorun 15 dakika sonra durması Çıkarılabilir direksiyon İzleme/Takip aracı... d. Farklı Bakış Açıları Bu teknik size konuları farklı bir açıdan düşünmeniz için cesaret verecektir. Aşağıda verilen örnek size bir fikir verebilir: Ör: Benzin İstasyonları 30 yıl önce benzin istasyonları petrol ürünlerinden başka bir şey satmazdı. Fakat bugün sandviçten mangal kömürüne kadar oldukça farklı ürünler bulunabilir. Bu değişikliğin sebebi nedir? 30

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU Önceden istasyon sahipleri sadece arabaların ihtiyaçlarını göz önünde bulunduruyorlardı, fakat şimdi şoförlerin ihtiyaçları da önemseniyor. Buna benzer bir örnek düşünün. Sadece ürünleri değil, ürünleri kullananlara odaklanmanızı tavsiye ediyoruz. ESKİ ÜRÜN / HİZMET (MAL / HİZMET) YENİ ÜRÜN / HİZMET (MAL / HİZMET) e. Odak Noktasının Keskinleştirilmesi İnsanların genel ihtiyaçları ya da isteklerine odaklanmak yerine, belirli bir gruba odaklanmak yararlı olacaktır. Bu hedef grup olarak adlandırılır, ör: marketlerin bölümleri. İnsanları yaşlarına göre gruplandırın: 0-1 yaş grubu bebekler, okul öncesi çocuklar, ilkokul çağındaki çocuklar, gençler, orta yaş kişiler, yaşlılar. Aynı şekilde cinsiyet, kilo, giyinme tarzı, finansal durum vb. göre bir gruplandırma yapabilir ve bu grupların ihtiyaç, istek ve problemlerine göre bir listelendirme çıkarabilirsiniz. Daha sonra yukarıda verilen teknikleri kullanarak, tüketicilerin ihtiyaçları, beklentileri ve talepler için fikirler önermeye çalışın. 31

Aşağıda verilen örnek iyi bir başlangıç olabilir. GRUP İHTİYAÇLAR / İSTEKLER/ PROBLEMLER FİKİRLER Gençler Genç Erkekler Müzik dinlemek Hız Modern olmak CD çantaları Kapalı alanda go-cart Kasket şapka mağazaları Odak noktasının keskinleştirilmesi için birkaç seçenek düşünülebilir. Örneğin insanlar, boş zamanlarını değerlendirme tercihlerine göre gruplandırılabilir: spor, TV, okuma, doğa faaliyetleri, hobiler vb. Belirtilen kategoriler tekrar kategorize edilebilir, ör: hobiler, fotoğrafçılık, pul koleksiyonculuğu, resim, satranç, antikalar, seyahat vb. Odak noktasını keskinleştirdikçe, spesifik iş fikriniz ya da kuracağınız iş hakkında düşünmenin daha kolay olacağını unutmayın. f. Becerileri Kullanma Birçok kişi kuracakları iş hakkında içgüdüsel olarak becerilerine odaklanmaktadır. Ahşap işçiliği, yemek yapma, çocuklar için oyun odaları tasarımı vb. Yemek yapmakta iyi olduğunuzu düşünüyorsanız, işinizi daha özel, diğerlerinden daha farklı ve fark edilebilir yapmak için bazı spesifik ürün/hizmetler hakkında düşünmelisiniz. 32

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU Bazen yaptığımız iş dışında da becerilerimiz olduğunu unuturuz. ör. Fotoğraf çekmek, balığa gitmek, gönüllülük faaliyetleri ya da etkinlik organizasyonu gibi sosyal faydalar içeren faaliyetler. Okulda ya da üniversitede gördüğünüz konuları yazın. Çalışma Sayfası: Beceriler KONU GERÇEKLEŞTİRİLEBİLİR İŞ FİKİRLERİ Daha sonra çalıştığınız işleri ve aldığınız eğitimleri yazın. Aldığınız eğitimlerle ilgili olan tüm iş fikirlerini sağ tarafa yazın. İŞ /EĞİTİM GERÇEKLEŞTİRİLEBİLİR İŞ FİKİRLERİ Ayrıca boş zamanlarınızda ilgilendiğiniz hobi/faaliyetlerinizden bahsedin. Bu faaliyetlerle ilgili olan tüm iş fikirlerini sağ tarafa yazın. 33

HOBİ / BOŞ ZAMAN FAALİYETLERİ GERÇEKLEŞTİRİLEBİLİR İŞ FİKİRLERİ Tabi ki, iş fikrinizi bulmak belirtilen örneklerle sınırlı değildir. Söz konusu örnekler iş fikrine nasıl ulaşılabileceğini göstermek istedik. Fikirler etrafımızdadır, tek yapmamız gereken onları görmek ve kullanabilmektir. 4.2. Girişimcilik (İş Kurma) Fikir Kaynakları Girişimcilik fikirleri için en sık kullanılan kaynaklar: 1. Geçmiş iş tecrübeleri 2. Çevredeki iyi örnekler (Taklit etme) 3. Yenilikler 4. İthalat ve İhracat analizleri 5. Yaşanılan bölgenin gelenekleri, yerel potansiyelleri ve coğrafi özellikleri 6. Hobi ve sporlar 7. İnternet, spesifik literatürler, dergiler ve TV 8. Uzmanlara danışma 9. Cazip Pazar İmkanları (Fırsatları) 10. Başarı Hikâyeleri 34

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU 1. Geçmiş İş Tecrübeleri İnsanlar kişisel ve çalışma hayatları boyunca farklı bilgiler edinirler ve belirli becerilerde uzmanlaşırlar. Bu bilgi ve beceriler uygulanabilir pratiklerle birleştirildiği zaman başarılı işlere dönüştürülebilirler. Bu genellikle gayrı resmi olarak gerçekleştiğinden gri ekonomi olarak adlandırılır. Bu durumda iş fikri seçmek için çaba harcanmaz, sadece faaliyeti gerçekleştirmek gerekir. Geçmiş iş tecrübelerinin iyi tarafı girişimcinin teknoloji, iş piyasası, ekipman ve araçlar, tedarikçiler hakkında bilgi sahibi olması, bu sayede yanlış iş fikri seçme riski oldukça azalmış olur. İş fikrinin bu şekilde seçilmesi en sık rastlanan yöntemdir, yeni girişimcilerin çoğu kuracakları işi daha önce fakat başkası için yapmıştır. 2. Çevredeki İyi Örnekler (Taklit Etme) Girişimcinin iş fikri seçerken kullandığı en yaygın yöntemlerden biri taklit etme metodu olarak adlandırılır. Bu yöntem ile yeni girişimci çevresindeki başarılı örnekleri göz önünde bulundurur, bu örneklerin başarılı olma nedenlerini araştırır, seçilen fikri potansiyel olarak geliştirir, iş piyasası taleplerine göre düzenler ve işini kurar. Bu gibi durumlarda yeni girişimcinin bilgi almak amacıyla örnek aldığı işin sahibiyle iletişim kurabilmesi oldukça yararlı olacaktır. 35

3. Yenilikler Mevcut bir problemin yeni fakat daha önce denenmemiş bir şekilde çözülmesi imkânı varsa o zaman yenilik kavramından bahsedilebilir, bu durumda problemin çözümü hakkında fikirler üreten kişi bir yenilikçidir. Bulunan her yenilik kullanılabilir ya da uygun maliyetli değildir, aynı zamanda her yenilikçi/kâşif girişimci de değildir. Bu bölümde ticari değeri olan ve gelecekteki tüketicilere hitap edebilecek bir iş fikrinin kaynağı olacak yeniliklerden bahsedilmektedir. Yenilikçiler buluşlarını ticarileştirilebildiğinde, iş piyasasında kendilerine belirli bir süre rekabet ve kar sağlayabilecek bir yer edinebilirler. Girişimci, onların daha iyi bir konumda olmasını, fikri mülkiyeti (patent) haklarını almalarını sağlayabilir. 4. İthalat ve ihracat Analizleri İthalat analizleri sayesinde iç piyasada henüz üretilmemiş ürünler hakkında bilgi alınabilir. Eğer üretilmişse iç piyasada kabul edilebilecek miktarda üretilmediği anlaşılabilir. İthalat analizlerinin elde edilebileceği bilgi kaynakları: İstatistik kurumlarının dış ticaret (ithalat-ihracat) istatistikleri, Gümrük tarifesi uygulanması için temel kurallar, Ticaret odaları, meslek örgütleri, özel yayınlar olabilir vb. Meslek örgütleri ya da belirli yayınlarda yer alan veriler vb. olabilir. 36

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU 5. Uzmanlara Danışma Yeni girişimciler, kurumsal ya da kurumsal olmayan girişimcilik destekleri çerçevesinde aşağıda belirtilen kurum/kuruluşların danışmanların tavsiyelerini alabilirler: İş merkezleri; Bölgesel Kalkınma Ajansları KOBİ lere destek veren kurum/kuruluşlar; Özel Danışmanlık Büroları vb. 6. İnternet, Spesifik Literatürler, Dergiler ve TV Bir girişimci girişimcilik alanında gelişmiş bir literatürde iş fikri için ilham verecek konular bulabilir. Büyük kütüphaneler ve kitapçıların çoğunda farklı iş fikirlerinin yer aldığı çeşitli kitaplar, el kitapları, broşürler bulunmaktadır. Ayrıca girişimcilik üzerine iş fikirlerinin teşvik edildiği literatür ve dergiler yer almaktadır. Ayrıca internet iş fikirleri, irtibat kişileri, belirli faaliyetler için ekipman tedarikçileri hakkında bilgi almanın kolay ve ucuz bir yoludur. 7. Bölgenin Gelenekleri ve Coğrafi Özellikleri Bazı bölgelerde, geleneksel olarak belirli iş alanlarına yönelme olduğu görülür, el işçiliği ve gıda imalatı, hazır giyim, tekstil ürünleri vb. Bu üretim alanları turizm, tarihi yerlere yakınlık, ham madde ile yan sanayi ürünlerine ulaşma, yaşam tarzı, gelenek ve yerel alışkanlıklar gibi etmenler tarafından belirlenmektedir. Bölgede girişimcilikle ilgili kurulmuş bir organizasyon, şirket vb. olması durumunda yeni girişimcinin işi daha da kolaylaşacaktır. 37

8. Hobi ve Sporlar Hobi ya da başarılı bir spor kariyerinin başarılı bir işe dönüştürülmesi oldukça sık rastlanan bir durumdur, ör. balıkçılık ekipmanları, futbol okulları, tenis malzemeleri üretimi ve satışı vb. Girişimciliğin bu şekilde gerçekleştirilmesinin iyi tarafları, piyasada tanınma, sunulacak ürün ya da hizmet hakkında tecrübeye sahip olunması, daha kolay markalaşma olarak düşünülebilir. 9. Cazip Pazar İmkânları (Fırsatları) Potansiyel girişimci belirli bir ürün/hizmet hakkında tüm pazarı gözlemler Daha sonra farklı tüketici gruplarını ve bu grupların ihtiyaç/isteklerini belirler ve kendisini ilgilendiren ya da kar etmesini sağlayacak ürün/hizmetleri tanımlamaya çalışır. Bu yaklaşımdaki temel avantaj, benzer ya da aynı ihtiyaçlar, mali imkânlar vb. sahip olan gruplar için bir iş fikri bulmaktır. Ör. Orta sınıf; kilolu - aşırı kilolu erkekler/bayanlar; yaş okul öncesi çocuklar; diyet vejetaryenler, sağlık diyabet hastaları vb. Bu yaklaşımın pazar bölümlemesindeki dezavantajı, metodun tek başına uygulanmasının zor olmasıdır. Söz konusu yaklaşım başka metotlarla (teknikler) birlikte uygulandığı zaman daha iyi sonuç vermektedir, ör. piyasa doygunluğu metodu. Belirtilen diğer metodun uygulanması belirli iş türlerindeki belirli istatistiksel verilerin gözlemlenmesine olanak sağlamasıdır. 38

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU Bu şekilde belirli bir bölgede ilgili ürünü (mal ya da hizmeti) kullanan kişilerin ortalama sayısını belirleyebilirsiniz (ör. Belde, kasaba). Örneğin, bir sokakta ayakkabı mağazası açacaksanız ve eğer iki sokak ötede yıllardır başarıyla çalışan bir ayakkabı mağazası daha varsa, o dükkânı açmanın doğru olup olmadığını göstermek açısından bu yol diğer unsurlarla birlikte nispeten güvenilir bir göstergedir. Bir diğer örnek olarak (doksanların sonuna atıfta bulunan bir veriden), Amerika da ortalama 8.000 kişi bir bilgisayar mağazasına, 26.000 kişi ise kitapçıya gidiyor vb. Eğer girişimci 60.000 nüfuslu bir şehirde kitapçı açmak istiyorsa ve orada aynı türden üç kitapçı daha varsa ve her bir kitapçı başına 26.000 kişini düştüğünü aklında tutarsa, hesaplamak kolay olacaktır. 10. Başarı Hikayeleri Yazılı ve özellikle görsel medyada, zaman zaman da genele açık toplantılarda, başarılı girişimcilerin yer alması, deneyimlerini ve dolayısı ile başarılarını anlatması çok etkili olmaktadır. TV programlarında girişimcilik programlarına çok yer verilmesi de bunun göstergesidir. 4.3. Özel Satış Hakkı (Franchise) Özel Satış Hakkı(franchise) kavramı altında özel satış hakkını(franchise) veren ile özel satış hakkını alan (işletmeci) taraflar arasındaki sözleşmeye dayalı ilişki kastedilmektedir. Bu durumda, bayi işletmeciye markayı, markanın ismini, bilgi birikimini, pazarlama bilgisini ve bayi ile ilgili olan diğer hizmetlerin kullanılması hakkını verir. Özel satış hakkını(franchise) veren ile özel satış hakkını alan işletme arasındaki sözleşme, haklar ve yükümlülükler bakımından farklı olabilir. Genel olarak işletmeci, Özel satış hakkı (franchise)sahibine sözleşme kapsamında yerine getirilmesi gereken 39

koşullar ile birlikte belirli miktar ücret ödemekle de yükümlüdür. Bunun yanı sıra Özel satış hakkı (franchise)sahibi bayi, sözleşme kapsamında, işletmecinin ürün/hizmetlerin kalitesi, görünümü ve markanın itibarından sorumlu olacağı bazı yaptırımlar da ister. Aynı zamanda özel satış hakkını(franchise) veren, işletmeciye iş ve personel yönetimi ile ekipman, yan ürünler, muhasebe desteği, satış stratejisi ile ilgili destek de vermektedir. Bayiliğin avantajları nelerdir? Girişimci iş kurma için harcanacak bütçeden daha az bir bütçe ile bayilik kurabilir; İşletmecinin personeline özel satış hakkını(franchise) veren tarafından eğitim verilebilir, bu durum başlangıç masraflarını azaltacaktır, Özel satış hakkını(franchise) veren kurumun desteği söz konusu olduğu için başarısız olma riski daha azdır, İşletmeci kombine reklamcılık, tedarik, pazarlama ve yönetim desteği sayesinde daha fazla kar elde edebilir, Büyük stoklara ihtiyaç duyulmadığı için, daha az çalışma sermayesi gereklidir, Mali desteğe ihtiyaç duyulması durumunda bayi ile iletişime geçilebilir, bankalarla iletişime geçilmesine gerek kalmayacaktır, Kapsamlı promosyon ve tanınırlık faaliyetlerinden yararlanılabilir. Özel satış hakkının(franchise) dezavantajları nelerdir? Dinamikleri ve oyunun kurallarını özel satış hakkını(franchise) veren belirler, Müzakere edebilirlik sınırlıdır; 40

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU Özel satış hakkını(franchise) veren Bayiye ödenecek ücret yüksek olabilir; Ürünlerin, ekipmanların ve ham maddenin satın alınması genellikle işletmeci tarafından gerçekleştirilir, Belirli kazanç yüzdesi ödenir 4.4. Var olan Bir Şirketin Satın Alınması Var olan bir şirketin satın alınması fikri riskli bir seçenek olabilir. Bir kişinin var olan işini satma nedeni dikkatle göz önünde bulundurulmalıdır. Bunun nedeni şirket sahibinin, şirketin mümkün olabilecek en yüksek başarı ve iş hacmine ulaştığını düşünmesi olarak değerlendirilebilir. Bu durumun tam tersi de söz konusu olabilir. Şirketin satılması nedeni şirketin mali bir krize girmesi, pazardaki yerini kaybetmesi ya da benzeri nedenler olabilir. Bu nedenle, bu şekilde iş kurmak sadece daha tecrübeli olanlara tavsiye edilmektedir. 41

4.5. Girişimciliğin Temel Prensipleri 1. Modern iş dünyasında temel amaç sadece kar etmek değildir. Kulağa ne kadar garip gelirse gelsin, kar öncelikle iyi tasarlanmış ve iyi yönetilen bir işin sonucudur. İşinizi kuracağınız zaman başlangıç noktanız alıcı/tüketicilerin ilgileri ile birlikte topluma sağlanacak yarar da olmalıdır. Küçük ölçekli işletmeler küçük yatırım demek değildir, sadece çalışan ve iş kapasitesi açısından küçük hacme sahip olmak demektir. 2. Küçük ölçekli işletmeler bilginin sürekli olarak uygulanmasını ve yenilenmesini gerektirir. 3. Para hızlı ve kolay bir şekilde elde edilmez. Küçük ölçekli işletmelerde büyümenin ve başarının sağlanabilmesi için çalışma, rekabet ve çalışanların titizliğini gerektirir. 4. Piyasa her şeydir. Ancak alıcılar, tüketiciler ve rekabet gibi piyasa unsurları iyi bilindiğinde, iyi iş sonuçlarına ulaşılabilir. 5. Modern piyasa kalitesiz işlere müsamaha göstermez. Kalitesiz ürün ve hizmetler sadece kısa bir süreliğine piyasada tutunabilir. 6. KOBİ lerin amacı iş verimliliğini sürekli olarak arttırmak olmalıdır. Verimlilikteki artış ürünlerin kalitesini etkilemektedir, bu da piyasanın genişlemesi ve istihdamda artış demektir. 7. Pazarlama, reklam ya da satış demek değildir. Bir işin devamlılığını sağlamak için kuruluşun büyüme hedeflerinin de göz önünde bulundurulduğu bir yönetim kavramıdır. 8. Çok sayıda küçük ölçekli işletme kurulmakta fakat aynı şekilde çok sayıda kapanmaktadır. Kurulan işletmelerin devamlılığını herkes sürdüremez sadece girişimcilikte bilginin rolünü çok iyi anlayanlar ve iyi şekilde uygulayanlar işletmelerinin sürekliliğini sağlayabilir. 9. Girişimci, işini ilk kurduğunda mikro ölçeklidir. Girişimci makro düşünürse başarılı olur ve büyür 42

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU 4.6. İş Fikirlerinin Analiz Edilmesi Farklı açılardan iyi analiz edilmiş bir iş fikri, başarılı bir iş fikrinin ön koşullarından biridir. Eklerde kendinizi test edeceğiniz bir çalışma yer almaktadır. (EK-1: GİRİŞİMCİNİN KENDİSİNİ TEST ETMESİ) 4.6.1. Temel Kriterler Girişimci tarafından seçilmiş ve uygulamaya konacak bir işletme aşağıda belirtilen iki özelliğe sahip olmalıdır: 1. Seçilen iş fikri girişimcinin kişiliğini ve ilgi alanlarını yansıtmalıdır. Başarılı bir işletme zaman ve enerji yatırımı gerektirmektedir, gerçekleştirilecek işe bağlılık ya da işten zevk alma söz konusu değilse başarıya ulaşmak neredeyse imkânsızdır. Başarılı bir işletme yolunda karşılaşılan engeller bu şekilde önlenebilir ve olanaklar yaratılabilir. Bununla birlikte, girişimcinin çok da iyi bilmediği bir alanda başarılı bir işletme kurması da mümkündür. Bu durumda, girişimci gerekli bilgi ve tecrübeye sahip ortaklar ile birlikte çalışabilir ya da çeşitli eğitimlere katılarak gereksinim duyduğu nitelikleri kazanabilir. 2. Seçilen iş fikrinin pazar ve kar potansiyeli olmalıdır. Bir girişimcinin iş kurarken yaptığı en büyük yanlış, girişimcinin kendisinin sevdiği ya da istediği ürün/hizmetleri sunmak istemesidir. Kitap okumayı seven girişimcinin kitapçı, hayvanları seven girişimcinin evcil hayvan dükkânı açması gibi. 43

Diğer bir deyişle: her bir potansiyel girişimcinin amacı, kendi bilgi ve tecrübesi ile potansiyel ve/veya gelecekteki piyasa ihtiyaçlarını birleştirebileceği bir iş fikrine sahip olmak ve işini kurmak olmalıdır. Bu ilk bakışta oldukça kolay görünmektedir, fakat pratikte uygulaması oldukça zordur! Tüm bunlara rağmen kendi işinizi kurarken göz önünde bulundurmanız gereken tek şey makul bir iş fikri değildir. 4.6.2. İş Fikri Seçerken Dikkat Edilecek Diğer Faktörler Bir kaç önemli faktör bulunmaktadır: 1. Zaman 2. Mali durum 3. Mesleki beceri düzeyi ve iş tecrübesi 4. Riskler 1. Zaman Faktörü- aşağıdaki soruları cevaplamak demektir. Girişimci işletmesine ne kadar zaman ayırmayı planlamaktadır? Girişimci kuracağı iş ile boş zamanlarında mı ilgilenecektir yoksa zamanının tamamını yeni girişimine mi ayıracaktır? İlk kez iş kuracaklar için çok fazla zaman harcanması gerekmeyen bir iş fikri belirlenmesi tavsiye edilmektedir. 44

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU Bir işletmenin kara geçebilmesi için ne kadar zaman geçmelidir? Girişimciler söz konusu olduğunda iki tür girişimciden bahsedilebilir. Bir tarafta sabırlı ve bilge girişimciler, diğer yanda kısa sürede isteğini ve sabrını kaybeden ve işinden tamamıyla vazgeçen sabırsız girişimciler. Sabır ve kararlılık başarılı girişimcilerin önemli özelliklerindendir ve tüm başarılı girişimciler sabır ve kararlılık süzgecinden geçerler. İş ve aile yükümlülükleri arasında denge sağlamak mümkün müdür? Girişimcinin sürdürdüğü ve sürdürmek istediği aile hayatı ve yaşam tarzının zaman zaman tehlikeye girebileceğini bilmesi ve kendine buna ne kadar gönüllü olduğunu sorması gerekmektedir. Kendini işe adama aile ve arkadaşları ihmal anlamına gelir. Piyasada rekabet etmek ve kayda değer bir yere sahip olmak ne kadar zaman alır? Bu soru bir önceki soru ve girişimcinin piyasada başarılı olmak için gösterdiği sabır ve azimle yakından ilgilidir. 2. Mali Durum bir iş kurarken en kritik ve sınırlayıcı faktörlerden biridir. Yeni girişimci, iş kurma, gerekli ekipman, finansman kaynağı, belirli malzemelerin alınması, insan gücü, aynı zamanda kurulan işletme kara geçene kadar kendinin ve ailesinin geçimi için ne kadar paraya ihtiyaç duyulduğunu bilmek zorundadır. Girişimci ayrıca kendi varlıklarının iş kurmak için yeterli olup olmadığını ya da diğer mali kaynaklara ihtiyaç duyma ihtimalini değerlendirmelidir. 3. Mesleki Beceri Düzeyi ve İş Tecrübesi - en iyi iş fikrinin piyasada yüksek kar getiren ve aynı zamanda girişimcinin kurduğu iş hakkında kapsamlı bilgi ve tecrübeye sahip olduğu iş fikri olduğunu göstermektedir. Ne var ki, girişimcinin yeterli bilgi ve uzmanlığa sahip olmadan, o alanla ilgili bir ortak ya da işbirlikçi bularak, uzman danışmanlarla ya da bayilik düzenlemeleri ile kurdukları işlerde de başarılı olmaları mümkündür. Fakat böyle durumlarda alınan risk oldukça fazladır. 45

4. Risk Faktörü için belirtilen soruların cevaplanması gerekir : (1) Girişimci için hangi düzeyde risk kabul edilebilirdir? (2) (Kurulan işin başarısız olması durumunda) kaybetmeyi göze aldıkları nelerdir? (3) Riski nasıl azaltılabilir ve yönetilebilir? Farklı risk türleri vardır: Kavramsal Risk Bir fikri belirli bir ürün/hizmete dönüştürme imkânı nedir? Üretim Riski Uygun maliyetli üretim yapma imkânı nedir? Pazarlama Riski Hazırlanmış bir ürünü/hizmeti satma imkânı nedir? Mali Riskler Üründen kar elde etme imkânı nedir? Büyüme ve Gelişme Riski Uzun dönemi kapsayan daha tutarlı bir büyüme ve gelişme imkânları nelerdir? Kendinizi Değerlendirin İş fikri geliştirmek için kullanılacak en az 3 metodu tanımlayınız. Girişimcilik fikri kaynakları nelerdir? Özel satış hakkı/franchising nedir? Siz iş fikrinizi nasıl seçerdiniz? Risk yönetimi, girişimcinin iş riskleri hakkında bilgi almak, olumsuz yönleri minimize etmek ve pozitif yönleri maksimuma çıkarmak için kendi kendine çabalaması anlamına gelmektedir. İşteki memnuniyet varsayılan riske de bağlıdır, çünkü riskin kendisi ilham vericidir ve motive eden faktörlerden biridir. Fakat kabul edilebilir risk seviyesi kişiye bağlıdır ve duruma göre önemli ölçüde farklılıklar gösterebilir. 46

V- PİYASA ARAŞTIRMASI GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU a. Bölümün Amacı: Bu bölümde: Piyasa araştırması ve önemi ile ilgili temel bilgiye sahip olacaksınız b. Alt-Bölümler 5.1. Neden Piyasa Araştırması? 5.2. Türk Tüketicilerin Eğilimleri 5.3. Rekabet 5.4. Piyasa Araştırması Planı 5.5. Bağımsız Piyasa Araştırması 5.6. Bağımsız Piyasa Araştırması Örneği 47

İş dünyasında başarılı olmak isteyen her potansiyel girişimcinin sahip olması gereken yaklaşımdan bahsettik. Bu yaklaşım şu şekildedir: Alıcıya, almak istediği şey sunulmalıdır ve alıcı, kendi istediği şeye para öder, başkasının ona satmak istediği şeye değil! Bu nedenle girişimci sürekli olarak piyasayı gözlemlemelidir. Diğer bir deyişle, piyasayı dinlemelidir. Birçok potansiyel girişimci önce işlerini kurmayı düşünmekte, tüketicilerin de (orijinal iş fikri ve kaliteli ürün nedeniyle) kendiliğinden geleceğine inanmaktadır. Fakat başka tarafta piyasayı keşfe çıkan ve iş kurmak için fikirler bulan girişimciler de vardır. Tüketicilerin yanı sıra piyasadaki rekabeti analiz etmekte ve daha iyi ve farklı bir şekilde rekabet etmektedirler. 5.1. Neden Piyasa Araştırması? İşinizi kurarken oldukça ciddiye almanız gereken en önemli adım piyasa araştırmasıdır. Başlangıçta oldukça zor ve gereksiz gibi görünse de pazar araştırması yapmaktan kaçınmayın. Fakat piyasa araştırması yapmak istemezseniz, bunu yapmayan ilk kişi siz olmayacaksınız. İstatistikçiler girişimcilerin %75 inin işlerini kurmadan önce piyasa araştırması yapmadıklarını ve ürünlerine gösterilecek talebi test etmediklerini göstermektedir. Her beş kişiden sadece biri işini kurmadan önce piyasa araştırması yapmakta ve potansiyel müşterilerinin profili ve alışveriş alışkanlıkları hakkında bilgi sahibi olmaktadır. Bunun sonucu olarak, Avrupa daki yeni girişimlerin %50 si ilk 5 yılında başarısız olmaktadır. Sonuç oldukça açıktır: Girişimcilikte piyasa araştırması oldukça faydalı bir uygulamadır ve başarıya ulaşmak için çok önemlidir. Girişimcinin ilgilendiği işin başarısını değerlendirmek için temel oluşturmaktadır. Bu nedenle iyi bir piyasa araştırması yapmak çaba harcamaya değer bir faaliyettir. 48

GENÇ İSTİHDAMIN DESTEKLENMESİ OPERASYONU Piyasa araştırması hedef pazarımızı bulmamıza yardımcı olacaktır. Ör. ilginizi çeken piyasa kategorisi. Bütün pazarı inceledikten sonra, pazarın bölümlerine dayanan özellikleri gözlemlemek gerekir, ör. alıcıların bir şey alırken verdikleri kararı etkileyen faktörler (fiyat, yer, kalite, teslimat hızı) vb. Bir ürün ya da hizmetin satılmasını etkileyen bazı özellikler vardır. Araba piyasasının örnek alacak olursak, bazı alıcılar prestijli ya da lüks arabalarla ilgilenirken bazı alıcılar daha makul fiyatlara sahip olan arabaları seçmektedir. Hedef pazarınızı ve piyasa kategorinizi belirlerken ürün/hizmetinizin tüm özelliklerine karar verecek olan sizsiniz. Hedef pazarınızı belirledikten sonra, pazarı şekillendiren kesimlerin kimler olduğunu belirlemelisiniz. Örneğin eğer prestijin öncelikli tüketim kriteri olan bir piyasa kategorisi seçerseniz, bu kategorideki alıcıların kimler olduğunu belirlemelisiniz. Hedef alıcılarınız yüksek pozisyondaki yöneticiler, profesyonel sporcular ve müzisyenler, Türkiye de çalışan yabancı iş adamları olabilir. Daha sonra potansiyel alıcılarınızın profilini mümkün olduğunca doğru bir şekilde belirlemelisiniz; ör. Yaş grubu, eğitim, gelir, ilgi alanı Sonraki adım, seçilen hedef grubun büyüklüğünü değerlendirmelisiniz. Tüm bu faaliyetler daha sonra gerçekleştireceğiniz pazarlama faaliyetleri ya da diğer faaliyetlerin temelini oluşturacaktır. Bu kapsamda, müşteri profili, sektör profili ve rekabet profilini belirlememiz gerekmektedir, elde edilen bu bilgiler temel alınarak, hangi ürünlerin talep edildiğini, ürünün fiyatını, işin/işletmenin kurulacağı en uygun yeri, ham maddenin nereden alınacağını ve dağıtım kanallarını, nihayetinde ürünlerinizin promosyonunu nasıl yapacağınızı belirlemelisiniz. Diğer bir deyişle, piyasa araştırması aşağıda belirtilen faktörler hakkında bilgi sahibi olmanızı sağlayacaktır: Piyasanın büyüklüğü nedir? Belirli ürün/hizmetlere talep var mı/nasıl bir talep var? 49