DİSSOLÜSYON TESTİ (USP-XXIV)

DİSSOLÜSYON TESTİ (USP-XXIV) Amaç: Tabletlerin monografta belirtilen özelliklere uygunluğunu tespit etmek ve üretilen seriler arası farkları tespit etkem için yapılır. Tabletler, çözünme ortamı taklit edilerek hazırlanan deney ortamına bırakılır ve belirli zaman aralıklarında alınan örneklerden hesapla tabletin çözünen miktarı ve çözünme süresi tespit edilir. Bu deney sonucu elde edilen sonuçlar, madde monografındaki kriterlere uygunluk açısından tartışılır.oral yolla alınan ve sistemik etki göstermesi beklenen dozaj şekillerinde, etkinin görülebilmesi için absorbsiyonu ve sistemik dolaşıma geçmesi gereklidir. Absorbsiyonun ön koşulu ise gayet tabi çözünmesidir. Çözünmeyen etken madde memranlardan geçişe elverişli değildir ve sistemik etki göstermesi beklenemez.tabletlerde çözünme çok önemli bir parametre olduğu gibi çözünmenin de hızı ve oranı son derece önem arzeden parametrelerdir. Yöntem: Dissolüsyon testi, monograında dissolüsyon yapılacağı belirtilmiş tabletlere ve monografında belirtilen ortam şartları sağlanarak yapılır. USP-XXIV te iki farklı düzenek verilmiştir. Bunlar pedal ve sepet düzeneğidir. Sepet düzeneği (apparatus 1), pedal düzeneği ise (apparatus ) olarak belirtilmiştir. Monografta karbamazepin tablet için kullanılması öngörülen aparat ikinci aparat olduğundan, bu deney ikinci aparatla yapılmıştır. Düzenek nin düzenek 1 den farkı karıştırma elemanı olarak pedal kullanmasıdır. Düzenek de hücre, motor, metal şaft ve palet vardır. Hücre, su banyosuna daldırılıp su banyosu 37(±0,5) o C de kalacak şekilde ayarlanır ve takip edilir. Çözünme ortamı etken maddenin monografında belirtilen ortamdır. Karbamazepin tablet için ortam, %1 lik sodyum lauril sülfat çözeltisidir. 900 ml ortam hücreye konulur. Yapılan deneyde aynı anda konvansiyonel ve kontrollü salım sağlayan karbamazepin tabletler çalışılacaktır. Pedallar hücre içine tabana.5 cm kalıncaya kadar daldırılır ve 75 rpm a ayarlanmış düzenek çalıştırılır. Çalışılacak karbamazepin tabletler düzenek içindeki 37 o C ayarlanmış ve frekansı 75e ayarlanmış pedalın döndüğü ortama bırakılarak saat not edilir. 5, 10, 15, 30, 45, 60 ıncı dakikalarda her seferinde pedal ile yüzeyin tam ortasından olmasına dikkat edilerek 5er ml örnek alınır ve alınan örnek yerine 5er ml boş ortamdan eklenir. Alınan örnekler ortamla ıslatılmış pileli süzgeç kağıdından süzülerek deney tüplerine alınır ve tüm örnekler deney sonucunda gerekiyorsa uygun oranda seyreltilerek monografta işaret edilen dalga boyunda okuma yapılır. Bu okunan absorbans değerlerinden yola çıkılarak hesaplamalara ve değerlendirmeye geçilir. Deney Kriterleri: Örnek 1 : 00 mg konvansiyonel karbamazepin tablet. Örnek : 00 mg controled release karbamazepin tablet. Düzenek : Aparat. Ortam : % 1 lik Sodyum Lauril Sülfat çözeltisi. Sıcaklık : 37 o C. Devir hızı : 75 rpm. Örnek alma süreleri : 5, 10, 15, 30, 45, 60, 75 inci dakikalar. Tayin yöntemi : Spektrofotometrik. Dalga boyu : λ=85 nm. Tolerans : 1 saat sonunda % 75 ten azı çözünmemeli. Seyreltme Faktörü : /5

Bulgular: Tabloda belirlenen dakikalarda alınan örneklerin ikişer ml sinin kör ile 5 ml ye seyreltilmesijle elde edilen çözeltilerin,λ=85 nm de okunmuş absorbans değerleri verilmiştir. Konvansiyonel ve KSS formülasyonlar ikişer örnek çalışılıp, ortalamaları alınmıştır. İleride sonuçları daha iyi izleyebileceğimiz grafiklerin çizilebilmesi için t = 0 anında çözünme olmadığından yola çıkarak bu an için kör ün absorbansı olan sıfır yazılmıştır. Kontrollü salım sağlayan tablet için başlarda ölçüme değer salım beklenmediğinden 5 ve 10uncu dakika örnekleri çalışılmamıştır. A (λ=85 nm) t Kontrollü Salım Konvansiyonel Tablet (dakika) Sağlayan Tablet Örnek Örnek Örnek Örnek 1 Ortalama 1 Ortalama 0 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 0,000 5 0,51 0,518 0,50 10 0,580 0,585 0,583 15 0,64 0,650 0,646 0,60 0,615 0,618 30 0,681 0,685 0,683 0,670 0,650 0,660 45 0,700 0,708 0,704 0,710 0,700 0,705 60 0,75 0,75 0,75 0,75 0,710 0,718 75 0,800 0,807 0,804 0,800 0,790 0,795 Yukarıdaki tablodan görünen odur ki tabletler dissolüsyon ortamına atıldıktan itibaren ortamda çözünmeye başlamıştır ve zamanla çözünen miktar artmıştır. Bunu karbamazepin in gittikçe artan absorbsiyonundan izleyebilmek mümkündür. Her ne kadar yukarıdaki absorbans değerlerinden yola çıkarak artış görülse de, karbamazepin çözeltisinin 85 nm deki kaliprasyon denklemini bildiğimizden; absorbans değerlerinden yola çıkarak alınan örneklerdeki mg/ml cinsinden karbamazepin miktarlarına ulaşabiliriz. λ=85 için kalibrasyon denklemi y = 0,0498 x + 0,041. Bu denklemde x derişim, y ise absorbans ı göstermektedir. Denklemden x i çektiğimizde derişim = (Absorbans 0,041) / 0,0498 bağıntısına ulaşılır. Tabloda görülen absorbans değerleri bağıntıda yerine konduğunda, ölçüm yapılan tüplerdeki karbamazepin miktarları aşağıdaki tabloda görüldüğü şekilde bulunur. Yandaki tabloda ise değerler seyreltme faktörü olan 1,5 ile çarpılmış ve seyreltme öncesi derişimler hesaplanmıştır. t C krb (µg/ml) "(A-0,041)/0,0498" (dakika) Knv Tb KSS Tb 0 0,000 0,000 5 9,604 10 10,869 15 1,145 11,57 30 1,888 1,46 45 13,309 13,39 60 13,731 13,580 75 15,307 15,137 t C krb (µg/ml) Derişim x 1,5 (dakika) Knv Tb KSS Tb 0 0,000 0,000 5 10,055 10 135,868 15 151,807 144,654 30 161,094 155,31 45 166,365 166,616 60 171,637 169,754 75 191,340 189,07

Son tablolarda izlenen derişim, t zamanlarında alınan örneklerdeki karbamazepin miktarının µg/ml cinsinden değerleridir. Hücre hacmi 900 ml olduğundan hücrede çözünen madde miktarlarını bulmak için değerler 900 ile çarpılacak ve 00 mg lık tabletlerin zamana bağlı çözünen miktarları mg cinsinden elde edilecektir. Ardından bu değerlerin tablet ağırlığı olan 00 e bölünmesi bize karbamazepin maddesinin zamana bağlı çözünen yüzdesini tablo ettirecektir. Çözünen miktar % çözünen ilaç t (mg/ml)syr öncesi t (Çözünen (dakika) drşm x 900/1000 (dakika) ilaç/doz) x 100 Knv Tb KSS Tb Knv Tb KSS Tb 0 0,000 0,000 0 0,000 0,000 5 108,050 0,000 5 54,05 10 1,8 0,000 10 61,141 15 136,67 130,188 15 68,313 30 144,985 139,789 30 7,49 45 149,79 149,955 45 74,864 60 154,473 15,779 60 77,36 17,06 170,86 75 86,103 75 17,06 170,86 68,313 65,094 7,49 69,895 74,864 74,977 77,36 76,389 86,103 85,143 Yukarıdaki göstergeler 60ıncı dakika itibarıyla gerek konvansiyonel tablet, gerekse kontrollü salım sağlayan tablette dozun % 75 inin çözündüğüne işaret etmektedir. Çözünme hızı bakımından her iki tablette farmakopelere uygun izlenmiştir. Zamana bağlı çözünen ilaç yüzdesini aşağıdaki grafikten izlediğimizde konvansiyonel ve kontrollü salım sağlayan tabletlerin eğrilerinin birbirine ne kadar benzer şekilde olduğu görünecektir: 90 % Çözünen 80 Zamana Karşı % Çözünen Miktar 86,103 7,49 74,864 77,36 70 68,313 y = 0,3743x + 57,764 R = 0,8856 60 61,141 50 Zaman (dakika) 54,05 Konvansiyonel Tablet Doğrusal (Konvansiyonel Tablet) 0 15 30 45 60 75

Çözünme Hız Sabiti hesaplaması ve regresyon analizi: Çözünme hızlarının birinci derece kinetiğine uyduğunu biliyoruz. Çözünme hız sabitini bulmak için zamana bağlı çözünen ilaç miktarının logaritmasını aldığımızda aşağıdaki tablo verilerini elde ederiz: Log % Çözünen İlaç Log % t Çözünen İlaç (dakika) Knv KSS Tb Tb 0 0,000 0,000 5 1,733 10 1,786 15 1,835 1,814 30 1,860 1,844 45 1,874 1,875 60 1,888 1,883 75 1,935 1,930 Bu tablo grafik haline getirildiğinde ve gerekli regresyon analizleri yapıldığında hesaplamaya geçeceğiz. 1,95 1,90 Log % Çözünen Zamana Karşı log % Çözünen Miktar 1,860 1,874 1,888 1,935 1,85 1,80 1,835 y = 0,003x + 1,7647 R = 0,8489 1,786 1,75 1,70 1,733 Konvansiyonel Tablet Doğrusal (Konvansiyonel Tablet) Zaman (dakika) 0 15 30 45 60 75 Çözünme hız sabiti: Log W = Log W 0 (k.t /,303) formülünden bulunur. W: t anında çözünmeden kalan etkin madde miktarı W 0 : başlangıçta tablette bulunan etkin madde miktarı k: çözünme hız sabiti t: zaman (dakika) Log W = Log W 0 (k.t /,303) denklemini (Y= b + A x )şeklinde yazarsak y Log W B Log W 0 A k /,303 x t parametrelerine karşılık gelmektedir. Denklemden çekilen A değeri 0,003 tür ve bu da belirtildiği gibi k /,303 e eşittir. O halde karbamazepin konvansiyonel tablet için parçalanma hız sabiti 0,003x,303=0,0053 tür.

Doğrusallıktan ayrılış önem kontrolü: Regresyon doğrusu doğrusallıktan ayrılış önem kontrolüyle birlikte verilir. Eğer doğrusallıktan ayrılış önemli ise iki değişken arasındaki ilişki doğrusal değildir. Başka bir deyişle ilişki y=a+bx doğrusal denklemi ile ifade edilemez. Bu nedenle regresyon doğrusu çizmek doğru olmaz. İşlemler:, 1. Kareler toplamı (RKT) x. xy x n ( x) n y 40 1,911 45,5908 = 7 ( 40) 1500 7 = 0,03101. Y ortalamadan ayrılış kareler toplamı(yoakt) YOAKT = y ( y) n =0,0713 3. Regresyondan ayrılış kareler toplamı(rakt): RAKT=YOAKT-RKT RAKT=0,0713 0,03101 = 0,00411 4. Serbestlik dereceleri bulunur: a. Regresyon serbestlik derecesi(rsd) RSD=1 b. Y ortalamadan ayrılış serbestlik derecesi(yoasd) YOASD=n-1 YOASD=7-1=6 c. Regresyondan ayrılış serbestlik derecesi(rasd) RASD=YOASD-RSD RASD=6-1=5 5. Kareler ortalamaları: a. Regresyon kareler ortalaması(rko) RKO=RKT/RSD RKO= 0,03101 / 1 = 0,03101 Regresyondan ayrılış kareler ortalaması(rako) RAKO=RAKT/RASD RAKO=0,00411/5=0,00084 6. F değerinin hesaplanması: RKO/RAKO=0,03101/0,00084 = 8,0897 7. Varyans analizi tablosu oluşturulur. Varyasyon Serbestlik (değişim) derecesi kaynakları Kareler toplamı Kareler ortalaması YOA 6 0,0713 - R 1 0,03101 0,03101 RA 5 0,00411 0,00084 8,0897 F

8. Test işlemleri yapılır: a. H 0 : zamanla çözünen madde miktarı arasındaki ilişki doğrusal değildir. b. Yanılma olasılığı α=0,05 olarak seçilmiştir. c. α =0,05 düzeyinde ve 1ve 5 serbestlik derecelerinde tablo F değeri bulunur. F tablosunda iki serbestlik derecesi vardır. F formülünde kareler ortalaması büyük olanın serbestlik derecesine soldan sağa doğru, küçük olanın serbestlik derecesine yukarıdan aşağıya doğru bakılır. Serbestlik derecelerinin kesiştiği noktadaki değer tablo F değeri olarak okunur. Tablodan bulunan F değeri 6,61 dir. d. Karşılaştırma: hesapla bulunan F değeri, tablo F değerinden büyük olduğu için H 0 hipotezi reddedilir. e. Karar: zamanla %çözünen miktar arasındaki ilişki doğrusaldır. (F=8,097, p<0,05) Sonuç ve yorum: Evre Test edilen Kabul kriter S 1 1 Her birim %5 den az değildir. USP7 ye göre karbamazepin 60 dakikada en az %75(Q) oranında çözülmelidir. Deney sonucunda 60 dakikanın sonunda çözünen oran %77 dir ve monografda belirtilen sınıra uymaktadır. Yine monografta belirtilen, 15 dakikada madde %45 le %75 oranı arasında çözünmelidir Deney sonucunda ürün 15inci dakikada %68 çözünmüştür ve bu şarta da uygun bulunmuştur. Buna göre tablet USP7 ye uygundur. Tabletin çözünmesi oranıyla zaman arasında doğrusal bir ilişki vardır. Serlan Türkmen 0568