TIP HUKUKU
Hakan HAKERİ Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Ondokuz Mayıs Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı TIP HUKUKU 3. Baskı Tıbbi Müdahaleden Dolayı Hukuksal Sorumluluk Sağlık Kuruluşlarının Kurumsal Sorumluluğu Hekim ve Hastanın Yükümlülükleri Tıp Ceza Hukuku Malpraktis Ankara 2010
Tıp Hukuku Prof. Dr. Hakan HAKERİ Hukuk Kitapları Dizisi: 816 ISBN 978-975-02-1200-0 Üçüncü Baskı: Nisan - 2010 Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş. Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayımcılık San. ve Tic. A.Ş. ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz. Sayfa Tasarımı: İlhan Eroğlu Kapak Tasarımı: İsmail Çam Yayın ve Dağıtım: Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: 21 06410 Sıhhiye, ANKARA Tel: (0 312) 435 30 30 (Pbx), Faks: (0 312) 435 24 72 Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) 309 52 48 Şube: Strazburg Cd. No: 23 Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) 230 52 62 Şube: Abidei Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli- İSTANBUL Tel: (0-212) 234 34 77 Web Adresi: www.seckin.com.tr, E posta: yayin@seckin.com.tr Baskı: Seçkin Yayıncılık, Tel: (0 312) 435 30 30
Önsöz Geçtiğimiz yılın Ekim ayında ikinci baskısını yaptığımız bu kitabın daha da genişletilmesi için zaman bulmaya çalışırken, yayınevinden kitabın tükendiği bilgisi geldi. Tıp hukukunun ülkemizde gördüğü ilgiyi göstermesi açısından çok olumlu olan bu gelişme karşısında, geniş kitap fikri geri planda kaldı ve hem büyük kitabın hem de bu kitabın tükenmiş olması nedeniyle, acil bir baskı yapmak durumunda kaldık. Geniş kitap için çalışmalarım devam ediyor. Umarım yaz aylarında bu çalışmayı tamamlamış olurum ve bu kitabın kapsamlı baskısı sonbahar aylarında okuyucu ile buluşmuş olur. Bu baskıda özellikle maliyetinin artmaması için kitabı çok genişletmedim. Sadece bazı küçük tashihler ile çok ayrıntılı olmayan eklemeler yaptım. Aynı kaygılar nedeniyle, atıflar ve bibliyografya konusunda okuyucunun kapsamlı baskıyı beklemesi gerekiyor. Kitabın yararlı olmasını dilerken, başta Koray Seçkin ve İlhan Eroğlu olmak üzere Seçkin Yayınevi mensuplarına ve eleştiri ve katkılarını esirgemeyen herkese teşekkür ederim. Hakan Hakeri Mart 2010 Atakum/Samsun
İçindekiler Önsöz... 5 1. Bölüm TIP HUKUKUNA GİRİŞ 1. ÖN AÇIKLAMALAR...19 2. KAVRAM...21 3. HUKUKSAL KAYNAKLAR...22 4. YÜKSEK SAĞLIK ŞURASI...24 5. ADLİ TIP KURUMU...24 2. Bölüm TIP HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI 1. HASTA İLE HEKİM ARASINDAKİ İLİŞKİNİN HUKUKSAL NİTELİĞİ 27 2. HEKİMLİK MESLEĞİNİN İCRASINDA MESLEKİ ÖZERKLİK...33 I. Genel Olarak... 33 II. Şifa Garantisi Yasağı... 44 3. DİKEY VE YATAY İŞBİRLİĞİ...46 I. Genel Olarak... 46 II. Sorumluluk Alanlarının Bölünebilirliği: Bağımsız Sorumluluk Prensibi... 50 III. Güven İlkesi... 51 IV. Sorumlunun Belirlenmesindeki Güçlükler... 53 A. Tek Hekimin Çalıştığı Muayenehanelerde... 53 B. Birden Fazla Hekimin Müştereken Çalıştığı Polikliniklerde... 54 C. Danışma ve Vekâlet... 54 D. Başka Yerde Yaptırılan Tetkik ve Tahlil Sonuçlarına Güvenilmesi... 55 E. Ücretsiz Tedavilerde Sorumlunun Belirlenmesi... 55
8 Tıp Hukuku 4. ORGAN VE DOKU NAKLİ...56 I. Kavram... 56 II. Hukuksal Temel ve Kapsam... 57 III. Organ ve Doku Nakli Çeşitleri... 57 A. Ölülerden Organ Nakli... 57 1. Ölüm Halinin Belirlenmesi... 58 2. Ölünün Kendi Geleceğini Belirleme Hakkına Saygı Gösterilmesi... 60 B. Canlılardan Organ Nakli... 61 5. KLİNİK ARAŞTIRMA (İNSAN ÜZERİNDE DENEY VE DENEME)...64 I. Giriş... 65 II. Kavram... 66 III. İlaç Araştırmalarında Safhalar... 67 A. Faz I... 67 B. Faz II... 67 C. Faz III... 68 D. Faz IV... 68 E. İlaç Araştırmaları Safhalarının Ceza Kanunu Bakımından Değerlendirilmesi.. 69 IV. İnsan Üzerinde Deney ve Denemenin Hukuka Uygunluğuna İlişkin Koşullar... 69 A. İnsan Üzerinde Deneyin Şartları... 70 1. Yetişkinler Üzerinde Deneyin Şartları... 70 a. Yetkili Kurul veya Makamlardan İzin Alınması... 71 b. Deneyin Önce İnsan Dışı Deney Ortamında veya Yeterli Sayıda Hayvan Üzerinde Yapılmış Olması... 71 c. Deneyin İnsan Sağlığı Üzerinde Öngörülebilir Zararlı ve Kalıcı Bir Etki Bırakmaması... 72 d. İnsan Onuruyla Bağdaşmayacak Ölçüde Acı Verici Yöntemlerin Uygulanmaması... 72 e. Aydınlatma ve Rıza Şartı... 73 f. Menfaat Yasağı... 75 2. Çocuklar Üzerinde Deneyin Şartları... 76 B. İnsan Üzerinde Denemenin Şartları... 80 1. Yetişkinler Üzerinde Denemenin Şartları... 81 2. Çocuklar Üzerinde Denemenin Şartları... 83
İçindekiler 9 3. Bölüm TIBBİ MÜDAHALENİN HUKUKA UYGUNLUĞUNUN ŞARTLARI 1. GENEL BİLGİLER...85 2. ŞARTLAR...85 I. Tıbbi Müdahalenin Bir Sağlık Personeli Tarafından Yapılması... 85 A. Genel Olarak... 85 B. Hekim Olma Şartı... 88 1. Genel Olarak... 88 2. Uzmanlık Şartı... 89 3. Öğrencilerin Yaptığı Tıbbi Müdahalelerin Hukuka Uygunluğu Sorunu... 93 4. Sağlık Personeli Olmayan Kimselerin Yaptığı Tıbbi Müdahaleler Nedeniyle Sorumlulukları... 94 II. Aydınlatma ve Rıza... 98 A. Temel Kurallar... 98 B. Aydınlatma Çeşitleri... 103 1. Tedavi Aydınlatması (Güvenlik Aydınlatması)... 104 a. Kavram... 104 b. Teşhise Yönelik Aydınlatma... 106 c. İlaç ve Tıbbi Malzeme... 107 2. Otonomi (Karar) Aydınlatması... 108 a. Temel Sorunlar... 108 b. Otonomi Aydınlatmasının Çeşitleri... 111 aa. Genel Olarak... 111 bb. Teşhis Aydınlatması... 111 cc. Süreç Aydınlatması... 112 dd. Alternatifler Konusunda Aydınlatma... 114 ee. Müdahale Yapılmamasının Sonuçları Konusunda Aydınlatma... 115 3. Riziko Aydınlatması... 116 C. Özel Durumlarda Aydınlatma... 120 1. Kısırlaştırma ve Özürlü Cenin... 120 2. Tıptaki Yeni Teşebbüsler... 122 3. Hekim Hatası... 123 4. Hekimin Tecrübesi... 125 5. Masraflar ve Ekonomik Zorunluluklar... 125 6. Ticari Yarar... 126
10 Tıp Hukuku 7. Kalite Aydınlatması... 126 8. Hekimin Hastalığı... 126 D. Aydınlatılacak Kişi... 127 E. Aydınlatma Yükümlüsü... 128 F. Aydınlatmanın Zamanı... 129 G. Aydınlatmanın Kapsamı... 130 H. Aydınlatmanın Şekli... 132 I. Aydınlatmanın Mümkün Olmaması ve Ameliyat Sırasında Aydınlatma... 135 J. Aydınlatma Zorunluluğunun Bulunmadığı Durumlar... 136 1. Aydınlatmadan Vazgeçme... 136 2. Hastanın Bilgisinin Bulunması... 137 3. Aydınlatmanın Olumsuz Etkide Bulunması... 139 4. Acil Haller... 141 5. Aydınlatmanın Hasta Bakımından Anlamını Yitirmiş Olması... 141 6. Psikiyatri Hastalarının Aydınlatılması... 141 7. Aydınlatmanın Uygulanabilir Olmaması... 141 K. Aydınlatmanın Geri Alınması, Düzeltilmesi... 142 L. Aydınlatmada Nedensellik Bağı Sorunu... 143 M. Hukuka Aykırı Aydınlatmanın Sonuçları... 143 1. Tedavi Aydınlatmasının İhlali Durumunda... 144 2. Otonomi Aydınlatmasının İhlali Durumunda... 144 N. Yanılgı ve İspat Sorunları... 146 O. Rıza... 146 1. Genel Olarak... 147 2. Rıza Açıklaması... 150 3. Rıza Verme Yetkisi (Rıza Ehliyeti)... 153 a. Genel Olarak... 153 b. Çocuklar Bakımından Rıza Ehliyetinin Belirlenmesi... 155 c. Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi... 162 d. Rıza Yeteneği Bulunmayan Yetişkinlerde Kanuni Temsilcinin Tıbbi Müdahaleye Rıza Göstermemesi... 167 4. Rızanın Kapsamı... 167 5. Rızanın Aranmadığı Haller... 168 a. Kamu Sağlığının Korunmasına İlişkin Düzenlemeler... 169 aa. Genel Olarak... 169 bb. Genel Önleyici Aşı Zorunluluğu... 170 cc. Yurt Dışından Gelenlere Zorla Tıbbi Müdahale Yapılması... 171
İçindekiler 11 b. Akıl Hastaları ile İlgili Düzenlemeler... 173 aa. Genel Olarak... 173 bb. Uluslararası Standartlar... 175 c. Ceza Hukukunun Öngörmüş Olduğu Düzenlemeler... 177 aa. Ceza Hukuku Yaptırımları... 177 bb. Ceza Yargılamasından Kaynaklanan Tıbbi Müdahaleler... 178 cc. Ceza İnfaz Kurumlarındaki Tıbbi Müdahaleler... 180 d. Diğer Hukuk Dallarındaki Düzenlemeler... 182 6. Tıbbi Müdahalenin Rızaya Rağmen Hukuka Aykırılığı... 183 7. Varsayılan Rıza... 184 a. Genel Olarak... 184 b. Ameliyatın Genişletilmesi... 187 c. Önceki İrade Açıklamalarının Geçerliliği... 190 8. Rızayı Sakatlayan Haller... 190 9. Rıza Formu... 191 P. Aydınlatma ve Rıza Konusundaki Yanılgının Sonuçları... 193 1. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Yanılma... 193 2. Hukuksal Yanılgı... 195 III. Tıp Biliminin Verilerine Göre Zorunlu ve Bu Verilere Uygun Tıbbi Müdahale... 196 A. Endikasyon (Zorunluluk)... 196 1. Kavram... 196 2. Tıbbi Endikasyon Olmaksızın Yapılan Tıbbi Müdahaleler... 199 a. Deneysel Nitelikli Tıbbi Müdahaleler... 200 b. Şekil veya Fonksiyon Değiştirici Tıbbi Müdahaleler... 200 c. Üçüncü Kişi Yararına Yapılan Tıbbi Müdahaleler... 201 d. Sünnet... 201 3. Değerlendirme... 202 B. Özenli Tıbbi Müdahale... 203 4. Bölüm HEKİM VE HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ 1. HEKİMİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ...205 I. Genel Olarak... 205 II. Hekimin Kişisel Edim Yükümlülüğü... 206 A. Kişisel Edim Kavramı... 206 B. Temsil Edilebilir Edimler... 208 C. Temsil Edilemeyen Edimler... 209
12 Tıp Hukuku III. Öykü Alma Yükümlülüğü... 211 A. Kavram... 211 B. Hekimin Öykü Alma Yükümlülüğü... 211 IV. Muayene Yükümlülüğü... 213 V. Teşhis Yükümlülüğü... 214 A. Teşhis Kavramı... 214 B. Teşhis Türleri... 214 C. Hekimin Teşhis Yükümlülüğü... 215 D. Doğum Öncesi Teşhis... 217 E. Teşhisi Kontrol Yükümlülüğü... 218 F. Uzaktan Teşhis Yasağı... 218 VI. Hekimin Tedavi Yükümlülüğü... 218 A. Hekimin Tedavisi... 218 B. Tedavi Yükümlülüğü ve Hukuksal Temelleri... 219 1. Genel Olarak... 219 2. Özel Durumlar... 220 a. Hekimin Hastayı Reddetmesi... 220 b. Acil Durumlar... 221 C. Zamanında Tedavi Yükümlülüğü... 222 D. Uzaktan Tedavi Yasağı... 223 1. Genel Olarak... 223 2. Tele-Tıp... 224 E. Hekimin Tedavi Yükümlülüğünün Sınırları... 225 1. Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı... 226 2. Hastanın Tedaviyi Ret Hakkı... 227 a. Genel Olarak... 227 b. Tedaviyi Ret Hakkının İçeriği... 230 c. Hamile Kadının Tedaviyi Ret Hakkı... 231 3. Ağır Özürlü Yeni Doğan Çocuklar Bakımından Tedavi Yükümlülüğünün Sınırları... 232 4. AIDS Hastasını Tedavi Yükümlülüğü... 233 5. Hekimin Kürtajı Ret Hakkı... 233 6. Hekimin Etkisiz Tedaviyi Sona Erdirme Hakkı... 234 VII. Reçete Yazma Yükümlülüğü... 234 A. Kavram... 234 B. Reçetenin Hukuksal Niteliği... 234 C. Reçete Düzenlemenin Hukuksal Dayanağı... 234
İçindekiler 13 D. Reçetenin Şekli... 235 E. Reçete Düzenleme Yükümlülüğünün İçeriği... 236 VIII. Tıbbi Teknik Kullanma Yükümlülüğü... 237 A. Tıbbi Teknik Standardın Uygulanması Yükümlülüğü... 237 B. Tıbbi Teknik Araçların Bakımı ve Kontrolü... 238 IX. Tedaviyi Kesme Yükümlülüğü... 238 A. Tedaviyi Kesme ve Sözleşmeyi Sona Erdirme... 238 B. Tedaviyi Kesme Nedenleri... 239 C. Ölmekte Olan Hastalarda Tedavinin Kesilmesi... 239 X. Kayıt Tutma Yükümlülüğü... 240 A. Genel Olarak... 240 B. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Türü, İçeriği ve Kapsamı... 241 1. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün Amacı... 241 2. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün İçerik ve Kapsamı... 243 3. Kayıtların Şekli... 244 4. Kaydın Zamanı... 245 5. Kayıt Tutma Yükümlülüğünün İhlalinin Sonuçları... 246 C. Kayıtları İnceleme Hakkı... 248 1. Hukuksal Dayanak... 248 2. Kayıtları İnceleme Hakkının Çeşitleri... 249 a. Dava Dışı İnceleme Hakkı... 249 b. Dava Dolayısıyla İnceleme Hakkı... 250 3. Kayıt İnceleme Hakkına İlişkin Diğer Hususlar... 250 4. Kayıtların Düzeltilmesini İsteme... 252 XI. Sır Saklama Yükümlülüğü... 253 XII. Organizasyon Yükümlülükleri... 257 XIII. Kullanılan Ürün ve İlaçlarla İlgili Yükümlülükler... 257 XIV. Bilirkişilik Yapma Yükümlülüğü... 258 XV. Kimlik Tespiti Yapma Yükümlülüğü... 259 2. HASTANIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ...260 I. İşbirliği Yükümlülüğü... 260 II. Hastanın Hekimin Tavsiyelerine Uyma Yükümlülüğü... 261 III. Katlanma Yükümlülüğü... 262 A. Kavram... 262 B. Yasal Katlanma Yükümlülükleri... 263 C. Diğer Katlanma Yükümlülükleri... 264
14 Tıp Hukuku IV. Hastanın Bildirme Yükümlülüğü... 264 V. Ücret Ödeme Yükümlülüğü... 265 5. Bölüm HATALI TIBBİ UYGULAMA VE TAZMİNAT SORUMLULUĞU 1. HATALI TIBBİ UYGULAMA (MALPRAKTİS)...267 I. Genel Olarak... 267 II. Tıbbi Standart... 268 A. Kavram... 268 B. Tıbbi Standarttan Sapma: Yeni Yöntemler... 276 III. Uygulama Hatası (Tıbbi Hata)... 279 A. Kavram... 279 B. Hata (Malpraktis) Örnekleri... 280 1. Teşhis Hatası... 283 2. Tedavi Hatası... 287 a. Müdahalenin Yapılmaması... 288 b. Hasta Vücudunda Yabancı Madde Unutulması... 290 c. Eksik Ön Muayene ve Yetersiz Hasta Öyküsü Alma... 290 d. Teşhise Yönelik Gerekli Tetkiklerin Yapılmaması... 291 e. Yanlış Tedavi Yöntemi Seçme... 293 f. Kontrol, Gözetim ve Uyarı Hatası... 294 g. Tedavi Sonrası Danışma ve Tavsiye Hataları... 295 h. Organ ve Hasta Karıştırma... 296 i. Ölçüsüz Tıbbi Müdahale... 297 j. Bir Komplikasyonun Fark Edilememesi... 297 k. Hatalı Ameliyat Tekniği... 297 l. Teknik Aletlerin Kullanılmasında Yapılan Hatalar... 298 m. Derhal Hastaneye Yapılması Gereken Sevkin Yapılmaması, Uzman Hekime Çok Geç Danışılması... 298 n. Enfeksiyon ve Hijyen Kurallarına Uyulmaması... 298 o. Üçüncü Kişileri Uyarmama... 299 3. Organizasyon Kusuru... 300 a. Genel Olarak... 301 b. Özel Hastaneler... 308
İçindekiler 15 4. Üstlenme Kusuru... 310 a. Genel Olarak... 310 b. İlk Ameliyat... 313 5. Uygulamadan Ağır Hata Örnekleri... 314 6. Hekimin Uygulama Hatasını Hastaya Bildirme Yükümlülüğü... 315 7. Hatalı Tıbbi Uygulamanın Belirlenmesi... 315 2. TAZMİNAT SORUMLULUĞU...316 I. Maddi Tazminat... 317 II. Manevi Tazminat... 317 III. Nedensellik Bağı... 318 6. Bölüm TIP CEZA HUKUKU 1. TIBBİ MÜDAHALENİN CEZA HUKUKU BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ...319 I. Temel Tartışma: Hekimin Tıbbi Müdahalesinin Cezasızlığının Hukuksal Dayanağı Nedir?... 319 A. Tipikliğin Bulunmaması... 320 B. Maddi Unsurun Gerçekleşmemesi... 322 C. Manevi Unsurun Gerçekleşmemesi... 322 D. Tıbbi Müdahalenin Hukuka Uygun Olması... 322 1. Hakkın Kullanılması... 323 2. Hastanın Rızası... 324 3. Birden Fazla Hukuka Uygunluk Nedeni Kabul Eden Görüşler... 326 II. Görüşüm... 327 2. HEKİMLER TARAFINDAN İŞLENEBİLECEK SUÇLAR VE KABAHATLER...330 I. Kasten Öldürme ve Yaralama Suçları... 331 A. Genel Olarak... 331 B. Aydınlatma, Rıza ve Kasten Öldürme/Yaralama Suçları... 338 1. Genel Olarak... 338 2. Ceza Mahkemesi Kararlarında Aydınlatma Zorunluluğu ve Sonuçları... 339 C. Hekimin Hastanın Ölümüne Yardımı (Ötanazi)... 344 1. Sorun... 344
16 Tıp Hukuku 2. Hayatta Tutma Yükümlülüğü ve Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı... 346 3. Çeşitli Ötanazi Türleri ve Hukuksal Sonuçları... 347 a. Aktif Ötanazi... 347 b. Dolaylı Ötanazi... 348 c. Pasif Ötanazi... 349 D. Zorunluluk Hali... 350 II. Kasten Öldürmenin İhmali Davranışla İşlenmesi... 351 III. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçları... 359 A. Taksirle Öldürme ve Yaralama Suçlarına İlişkin Müşterek Açıklamalar... 360 1. Ön Açıklama: Aydınlatma, Rıza ve Malpraktis İlişkisi... 361 2. Taksir Kavramı... 361 3. Hareket... 362 4. Neticenin Öngörülebilir Olması ve Bilinçli-Basit Taksir Ayırımı... 363 5. Özen Yükümlülüğünün İhlali... 364 6. Özen Yükümlülüğü İhlalinin Tespiti (Yüksek Sağlık Şurası-Adli Tıp Kurumu)... 369 7. Nedensellik Bağı... 376 B. Taksirle Öldürme Suçu... 385 C. Taksirle Yaralama Suçu... 386 1. Korunan Hukuksal Yarar ve Suçun Konusu... 386 2. Yaralama Kavramı... 388 3. Nitelikli Haller... 388 4. Soruşturma ve Kovuşturma... 389 IV. Netice Sebebiyle Ağırlaşmış Yaralama... 390 V. Hasta ile Cinsel İlişki Kurma... 392 VI. İnsan Üzerinde Deney ve Denemenin Cezalandırılabilirliği... 392 VII. Organ veya Doku Nakli ve Ceza Sorumluluğu... 398 A. Organ veya Doku Naklinin ve Ticaretinin Cezalandırılabilirliği... 398 B. Organ ve Doku Nakli Kanunu ve Türk Ceza Kanunu İlişkisi... 399 C. Nakil Eyleminin Niteliği ve Ceza Hukuku Yönünden Sonuçları... 403 D. Organ veya Doku Ticareti Suçu... 407 E. Zorunluluk Hali... 410 F. Etkin Pişmanlık... 411 VIII. Çocuk Düşürtme... 412 A. Genel Olarak... 412 B. Korunan Hukuksal Yarar... 414 C. Suçun Konusu... 415 D. Maddi Unsur... 417
İçindekiler 17 E. Manevi Unsur... 421 F. Hukuka Uygunluk Nedenleri... 422 1. Süre Esaslı İsteğe Bağlı Rahim Tahliyesi... 423 2. Çocuk ile Onu Takip Edecek Nesiller Açısından Ağır Maluliyet (Özürlülük Endikasyonu)... 424 3. Zorunluluk Hali... 425 G. Nitelikli Haller... 427 H. Teşebbüs... 427 I. İştirak... 428 İ. İçtima... 429 J. Yanılgı... 431 K. Cezasızlık Sebebi... 431 L. Yaptırım... 434 IX. Kısırlaştırma ve Hadımlaştırma... 435 A. Kısırlaştırma... 435 1. Genel Olarak... 435 2. Kısırlaştırmanın Cezalandırılabilirliği... 437 B. Hadımlaştırma... 440 1. Genel Olarak... 440 2. Hadımlaştırmanın Cezalandırılabilirliği... 440 X. Hürriyeti Tahdit Suçu... 441 XI. Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme (Sır Saklama Yükümlülüğünün İhlali) Suçu... 443 A. Genel Olarak... 443 B. Korunan Hukuksal Yarar... 444 C. Suçun Unsurları... 444 1. Maddi Unsur... 444 2. Manevi Unsur... 453 3. Hukuka Uygunluk Nedenleri... 453 a. Hastanın Rızası... 453 aa. Genel Olarak... 453 bb. Varsayılan Rıza... 455 b. Zorunluluk Hali... 455 c. Bildirme Yükümlülüğü... 458 d. Basının Haber Verme Hakkı... 460 D. Nitelikli Haller... 461 E. Yanılgı... 461
18 Tıp Hukuku F. Bazı Hekim Faaliyetleri Açısından Kişisel Verileri Açıklama Suçu... 463 1. Resmi Bilirkişi Hekim... 463 2. Adli Tabip... 463 3. Kovuşturma Organlarının Bilgi Talebi... 463 XII. Belgede Sahtecilik... 465 A. Genel Olarak... 465 B. Kamu Görevlisi Olmayan Sağlık Mesleği Mensubunun Belgede Sahteciliği... 466 1. Suçun Unsurları... 466 2. Nitelikli Haller... 471 XIII. İrtikap Suçu... 474 XIV. Görevi Kötüye Kullanma... 479 A. Görevin Gereklerine Aykırı Hareket Etmek Suretiyle, Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Kazanç Sağlamak... 480 B. Görevin Gereklerini Yapmakta İhmal veya Gecikme Göstererek, Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Kazanç Sağlamak... 482 C. Kişilerin Mağduriyetine veya Kamunun Zararına Neden Olmak ya da Kişilere Haksız Bir Kazanç Sağlamak Koşulu... 486 D. Yükümlülüklerin Çatışması... 488 XV. Kamu Görevlisinin Ticareti Suçu... 489 XVI. Bilirkişi Hekimin Cezai Sorumluluğu... 490 A. Genel Olarak... 490 B. Bilirkişilik Görevinin Yapılmaması... 491 C. Gerçeğe Aykırı Bilirkişilik... 491 XVII. Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi... 494 XVIII. Genital Muayene... 500 XIX. Hekim Olmadığı Halde Hasta Tedavi Etme veya Hekim Unvanını Takınma... 503 XX. Kabahatler... 506 A. Yetkisiz Hekimlik... 506 B. Bazı Normlara Aykırılık... 508 C. Yetkisiz Diş Hekimliği Yapmak... 509 D. Hastanın Rızası Olmaksızın Tıbbi Müdahale Yapmak... 511