PİNYON-TİPİ TAKIMLA DİŞLİ İMALAT SİMÜLASYONUNDA EVOLVENT PARAMETRESİNİN EFEKTİF SINIRININ TAYİNİ

Benzer belgeler
DÜZ KONİK DİŞLİ ÇARKLARIN GEOMETRİK TEMEL BÜYÜKLÜKLERİ

Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü B-Grubu Bahar Yarıyılı Bölüm-II Ankara. Aysuhan OZANSOY

SİLİNDİRİK DEPOLARININ SİSMİK YALITIM YÖNTEMİYLE DEPREMDEN KORUNMASI. Gökhan YAZICI 1,.Feridun ÇILI 2

KREMAYER TİPİ KESİCİ TAKIMLA İMAL EDİLMİŞ EVOLVENT DÜZ DİŞLİ ÇARKLARIN MATEMATİK MODELLENMESİ

Bir Otomobil Fabrikasının Şanzuman Üretim Bölümü İçin Hücresel Üretim Sistemi Önerisi

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi DÜZ DİŞLİ ÇARKLARIN SONLU ELEMANLAR METODU İLE MODELLENMESİ

2.9.1 Parametrik Denklemler Yansıma katsayısı Γ genellikle sanal bir büyüklük olup Γ büyüklüğü ile θr faz açısından oluşur. (1) Yukarıdaki denklemde

ÜNİFORM İÇ ISI ÜRETİMİ ETKİSİNDE RİJİD BİR KILIF İÇİNE YERLEŞTİRİLMİŞ SİLİNDİRDE ELASTİK-PLASTİK GERİLME ANALİZİ

SABİT MIKNATISLI SENKRON MOTORUN MOMENT DALGALANMALARININ SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ İLE OLUŞTURULAN AKI MODELİNİN KULLANILMASIYLA AZALTILMASI

DOĞRUSAL HAREKETLİ ASENKRON MOTOR PARAMETRELERİNİN BELİRLENMESİ VE MATEMATİKSEL MODELLENMESİ

Sonlu Elemanlar Yöntemini Kullanarak Asenkron Motorun Hız-Moment Karakteristiğinin Elde Edilmesi

PI kontrolcü tabanlı yeni bir kontrol yapısının yükseltici DA-DA çevirici için tasarımı

6 Serbestlik Dereceli Paralel Mekanizmadaki İleri Kinematik Analiz Yöntemleri

Stokastik envanter model kullanılarak iş makinelerinin onarımında kullanılan kritik yedek parçalar için envanter yönetim sistemi oluşturulması

Genetik algoritmalarla simülatör kontrolünde PD katsayılarının optimizasyonu

KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ Mühendislik Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü Mukavemet I Vize Sınavı (2A)

Theoretical Investigation of Water-Gas Shift Reaction with Four Components Using Fick System

θ A **pozitif dönüş yönü

FIRÇASIZ DOĞRU AKIM MOTORUN SAYISAL İŞARET İŞLEMCİ TABANLI KONUM DENETİMİ

UÇAK EYLEYİCİ ARIZASININ TESPİTİ, YALITIMI VE SİSTEMİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI

Sistemde kullanılan baralar, klasik anlamda üç ana grupta toplanabilir :

ÇEMBERİN ANALİTİK İNCELENMESİ

BEL RL ZAMAN PER YOTLU ÇOK ROTALI DÖNGÜSEL SEFERLER YAPAN ARAÇLARDAN KURULU Ç LOJ ST K S STEM NE L K N MATEMAT KSEL MODEL ÖNER S

ÖLÇÜLMÜ AKUST K VE T TRE M VER LER ÜZER NDEK PARAZ TLER N AYIKLANMASI

Optoelektronik Ara Sınav-Çözümler

5.3. Tekne Yüzeylerinin Matematiksel Temsili

Deney No: 2. Sıvı Seviye Kontrol Deneyi. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Dijital Kontrol Laboratuvar Deney Föyü Deneyin Amacı

DUAL KUATERNİYONLAR ÜZERİNDE SİMPLEKTİK GEOMETRİ E. ATA

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ KARBON NANOTÜPLERDE ELEKTRON-FONON ETKİLEŞMESİ. Melek KESKİN FİZİK ANABİLİM DALI ANKARA 2009

Yüzey Dalgalı HF Radar Sistemleri için Dar Düşey ve Yatay Huzmeli Dizi Anten Tasarımları

MATLAB GUI TABANLI ELEKTROMIKNATIS DEVRE TASARIMI VE ANALİZİ

FİZ144 II. ARA SINAVI -uygulama. dt N

ASTRONOTİK DERS NOTLARI 2014

Nokta (Skaler) Çarpım

Asenkron Motorun Modellenmesi ve Modern Denetim Yöntemleri ile Hız Analizi

KIZILCAHAMAM ĐZ TESTĐ ANALĐZĐ

UZAY VEKTÖR KONTROL ALGORİTMASI KULLANAN MATRİS ÇEVİRİCİDEN BESLENEN ASENKRON MOTORUN V/F KONTROLÜ

BASAMAK TİPİ DEVRE YAPISI İLE ALÇAK GEÇİREN FİLTRE TASARIMI

TORK. τ = sin cos60.4 = = 12 N.m Çubuk ( ) yönde dönme hareketi yapar. τ K. τ = F 1. τ 1. τ 2. τ 3. τ

Cüneyt F. BAZLAMAÇCI 1 2. e-posta: e-posta:

SAE 10, 20, 30 ve 40 d = 200 mm l = 100 mm W = 32 kn N = 900 d/dk c = mm T = 70 C = 2. SAE 10 için

Basit Makineler Çözümlü Sorular

KUYRUK SİSTEMİ VE BİLEŞENLERİ SİSTEM SİMULASYONU KUYRUK SİSTEMİ VE BİLEŞENLERİ ÖRNEKLER BİR KUYRUK SİSTEMİNİN ÖRNEKLER

Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Sayı 36 Nisan 2013

Mekanik olayları ölçmekte ya da değerlendirmekte kullanılan matematiksel büyüklükler:

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ÜÇ CİSİMLİ KABLOLU UYDU SİSTEMİNİN DİNAMİĞİ YÜKSEK LİSANS TEZİ. Müh.

4.5. SOĞUTMA KULELERİNİN BOYUTLANDIRILMASI İÇİN BİR ANALIZ

LÜLE TASARIMINDA YAPAY ZEKA KULLANIMI

Dairesel Hareket. Düzgün Dairesel Hareket

Bir kuvvet tarafından yapılan iş ve enerji arasındaki ilişki

Evolvent profil, eksenler arası mesafedeki küçük. Evolvent Düz Dişli Çarklarda Diş Kökü Eğrilerinin İncelenmesi. makale GİRİŞ

3. EŞPOTANSİYEL VE ELEKTRİK ALAN ÇİZGİLERİ AMAÇ. Bir çift elektrot tarafından oluşturulan elektrik alan ve eş potansiyel çizgilerini görmek.

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İKİ BOYUTTA ETKİLEŞEN TUZAKLANMIŞ AŞIRI SOĞUK BOZONLAR

EKSENEL ÇEKMEYE MARUZ DELİKLİ SONSUZ PLAĞA SİLİNDİRİK PARÇANIN ÇAKILMASI PROBLEMİ

Ankara Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ankara Aysuhan OZANSOY

Matris Konverter Uygulaması. Matrix Converter Application

Denklem Çözümünde Açık Yöntemler

GEÇİŞLİ HAL ISI İLETİMİ PROBLEMİNİN SONLU ELEMANLAR METODU İLE ÇÖZÜMÜ

ARAÇ YOL YÜKLERİNİN DIŞ DİKİZ AYNAYA ETKİLERİ VE DIŞ DİKİZ AYNA TİTREŞİM PARAMETRELERİNİN İNCELENMESİ

SİSTEM SİMULASYONU KUYRUK SİSTEMİ VE BİLEŞENLERİ KUYRUK SİSTEMİ VE BİLEŞENLERİ

YAYINIMSIZ LORENZ ÇEKİCİSİ İLE KAOTİK SİNYAL GİZLEME

Örnek 1. Çözüm: Örnek 2. Çözüm: = = = 540

HOMOJEN OLMAYAN MALZEMEDEN YAPILMIŞ İÇİ DOLU DÖNEN DİSKLERİN ELASTİK-PLASTİK GERİLME ANALİZİ

BÖLÜM 5 İDEAL AKIŞKANLARDA MOMENTUMUN KORUNUMU

Maliyet Performansının Ölçümü İçin Göreli Etkinlik Analizi: BIST Çimento Sektöründe Veri Zarflama Analizi Uygulaması

VIII ) E-M DALGA OLUŞUMU

KREMAYER TİPİ KESİCİ TAKIMLA İMAL EDİLMİŞ EVOLVENT DÜZ DİŞLİ ÇARKLARIN MATEMATİK MODELLENMESİ

ASENKRON MOTORDA DOĞRUDAN MOMENT KONTROLU

Pinyon-tipi takımla imal edilen standart olmayan dişlilerin bilgisayar simülasyonu

BÖLÜM 2 GAUSS KANUNU

FİZ101 FİZİK-I. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Bölümü B Grubu 3. Bölüm (Doğrusal Hareket) Özet

1. Düğüm noktası ve eleman tabloları hazırlanır.

TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performans Değerlendirmesi: XUTEK Üzerinde Bir Uygulama

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TRİBOLOJİ LABORATUARI DENEY FÖYÜ

Bölüm 5 Manyetizma. Prof. Dr. Bahadır BOYACIOĞLU

EMEKLILIK SİSTEMLERİ SINAV SORULARI WEB-ARALIK Bireysel emeklilik sistemine ilişkin olarak aşağıdakilerden hangisi(leri) yanlıştır?


ÜÇ BOYUTLU BOUGUER ANOMALİSİNİN TÜREV KULLANILMADAN YENİ BİR YÖNTEMLE HESAPLANIŞI. Hasan CAVŞAK 1 cavsak@ktu.edu.tr

TÜRKİYE DEKİ İMALAT SANAYİ SEKTÖRLERİNİN PROMETHEE MULTIMOORA VE SMAA-2 YÖNTEMLERİYLE SIRALANMASI

Düşük sıcaklıklı jeotermal rezervuarlar için boyutsuz rezervuar modelleri

AĞIRLIK MERKEZİ VE ALAN ATALET MOMENTİ

Türkiye de Kentlerde Dourganlk Hzn Etkileyen Faktörler: Path Analizi Yakla m

ENDÜSTRİYEL BİR ATIK SUYUN BİYOLOJİK ARITIMI VE ARITIM KİNETİĞİNİN İNCELENMESİ

Electronic Letters on Science & Engineering 1(2) (2005) Available online at

AMASYA ÜNİVERSİTESİ TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölümü

Üç Boyutlu Yapı-Zemin Etkileşimi Problemlerinin Kuadratik Sonlu Elemanlar ve Sonsuz Elemanlar Kullanılarak Çözümü

VEKTÖRLER DOÇ.DR. KAMİLE TOSUN FELEKOĞLU

SÜREKLİ PARAMETRELİ GENETİK ALGORİTMA YARDIMI İLE GENİŞ BANTLI VE ÇOK KATMANLI RADAR SOĞURUCU MALZEME TASARIMI

Temas noktalarının geometrik yerine kavrama eğrisi (temas izi) denir.

Sonlu Elemanlar Yöntemiyle Yumuşak Polietilen Bir Silindirik Borunun Gerilme Analizi

DRC. 5. ab b = 3 b ( a 1 ) = Deponun hacmi 24x olsun, 3. y = 6 için = 3. 7 MATEMATİK DENEMESİ. a 9 b. a 2 b b = 12 b ( a 2 1 ) = 12.

Eğrisel harekette çok sık kullanılan tanımlardan biri de yörünge değişkenlerini içerir. Bunlar, hareketin her bir anı için ele alınan biri yörüngeye

TEST - 1 ÜRETEÇLER. ε 3 =6V. ε 2. ε i=3a. ε 3 =12V. ε 2 =36V. ε ε. Devrenin eflde er direnci = = 6Ω olur. Devrenin eflde er direnci

MEKANİK TİTREŞİMLER. (Dynamics of Machinery, Farazdak Haideri, 2007)

ZKÜ Mühendislik Fakültesi - Makine Mühendisliği Bölümü ISI VE TERMODİNAMİK LABORATUVARI Sudan Suya Türbülanslı Akış Isı Değiştirgeci Deney Föyü

İç ve dış dişli çarklarda meydana gelen yüzey basınçlarının ve deformasyonların incelenmesi

Otomotiv Mühendisliği Bölümü Dinamik Ders Notu

AĞIR BİR NAKLİYE UÇAĞINA AİT BİR YAPISAL BİLEŞENİN TASARIMI VE ANALİZİ

Şek. 1 () t e bağlayan diferansiyel denklemi elde ediniz. (5p) H s

SU İHTİYAÇLARININ BELİRLENMESİ. Suİhtiyacı. Proje Süresi. Birim Su Sarfiyatı. Proje Süresi Sonundaki Nüfus

Transkript:

Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. De. Jounal of the Faulty of Engneeng and Ahtetue of Gaz Unvesty Clt 31, No, 449-455, 16 Vol 31, No, 449-455, 16 PİNYON-TİPİ TAKIMLA DİŞLİ İMALAT SİMÜLASYONUNDA EVOLVENT PARAMETRESİNİN EFEKTİF SINIRININ TAYİNİ Mahmut Cüneyt FETVACI İstanbul Ünvestes, Mühendslk Fakültes, Makna Mühendslğ Bölümü, 343, İSTANBUL fetva@stanbul.edu.t ÖZET Bu çalışmada pnyon-tp takımla mal edlen evolvent dşllen blgsaya smülasyonu ele alınmıştı. Dşl teosnden haeketle kes takımlaın ve mal edlen ç ve dış dşllen matematk modelle velmşt. İmal edlen evolvent bölgenn dş başında sonlanmasını sağlayan tasaım paametesnn efektf lmtnn bulunması aaştıılmıştı. Kes takımın ve mal edlen dşlnn gafklen elde etmek çn blgsaya pogamlaı gelştlmşt. Böylelkle çeştl takım paametelenn mal edlen dşl geometsndek etkle öneden neleneblmekted. Anahta Kelmele: Evolvent pofl, helsel dşl, pnyon takım DETERMINATION OF EFFECTIVE INVOLUTE PARAMETER LIMIT IN GENERATION SIMULATION OF GEARS MANUFACTURED BY PINION-TYPE CUTTERS ABSTRACT Ths pape studes the omputezed tooth pofle geneaton of nvolute geas ut wth pnon-type uttes. Based on the theoy of geang the mathematal models of geneatng uttes and geneated extenal and ntenal geas wth nvolute teeth ae gven. Effetve lmts of desgn paametes that detemne the atual tp le ad of the geneated geas ae nvestgated. Compute smulaton pogams ae developed to obtan gaphs of geneatng tools and geneated teeth sufaes. The effet of tool paametes on geneated gea an be nvestgated befoe manufatung. Keywods: Involute pofle, helal geas, pnon-type uttes 1. GİRİŞ (INTRODUCTION Evolvent pofll düz ve helsel dşl çakla paalel eksenl mllede güç letmnde yaygın olaak kullanılan mekanzmaladı. Dşl çaklaın tasaım aşamasında çeştl sayısal yöntemlele gelme analz ve letm hatası analz yapılaak şletmedek davanışı smüle edl. Böylelkle hem yetesz b tasaımın yol açaağı hasalaın önüne geçlmş olu hem de zaman alıı ve pahalı test yöntemlene geek kalmaz. Güvenl b blgsaya destekl dşl tasaımının en öneml noktası dş geometsnn yüksek hassasyette matematk modellenmesd. Dşl çaklaın blgsaya smülasyonu çn model oluştumada lteatüde yaygın olaak kullanılan metod Ltvn taafından sunulan vektö metodudu [1]. Takım yüzeynn vektöel fadesnden haeketle koodnat dönüşüm, dfeansyel geomet ve dşl ana kanunu uygulanaak mal edlen dşlnn matematk model elde edlmekted. Çok sayıda yaza bu metodu kullanaak hemen he tpten dşlnn modellenmes le lgl çalışmala yapmıştı [-1]. Ayıa vektö metodu çeştl fonksyonel ve malat modfkasyonlaının (tepe boşaltması, bombe, taşlama payı vd. uygulanmasına da mkan sağlamaktadı [13-18]. Açık lteatüde geek kemaye-tp ve geekse pnyon-tp takımlala dşl malatının vektö metodu le matematk modellenmesnde yüzeylede b noktanın geometk yen tayn eden paametelen değşm aalıklaı ve yuvalanma paametele gb detayla sıklıkla velmemekted. Evolvent bölgede takım çn velen paametenn değşm aalığının lmt değelenden bnn mal edlen dşlde dş başı çapının standat değen tam sağlamadığı

M. C. Fetvaı Pnyon-Tp Takımla Dşl İmalat Smülasyonunda Evolvent Paametesnn Efektf Sınıının Tayn makaleledek denklemlele gelştlen pogamlaın kullanıldığı blgsaya smülasyonlaında gözlemlenmşt. Bu faklılığın gdelmes ya b CAD pogamında ya da hesaplayıı pogama lave b algotma le sağlanmaktadı. Eş çalışan dşllen dönme-öteleme veya dönme-dönme haeketlende kavama doğusu üzende ölçülen yuvalanma noktasına yaklaşma veya uzaklaşma mesafelenn mal edlen evolvent bölgenn sınıının taynne etk edebleeğ düşünes yazaı bu çalışmaya motve etmşt. Böylelkle hehang b lave şleme geek duyulmadan mal edlen evolvent bölgenn üst sınıının standat dşbaşı yaıçapında sonlanması otomatk olaak sağlanabl. Pnyon takımla hem dış hem de ç dşllen malatı yapılablmekted. İmal ettğ dşlye göünüş tba le benzeyen takımın baş yükseklğ attıılmış ve yüzeylene talaş kaldııı özellkle velmşt [19, ]. Sunulan bu çalışmanın amaı ulaşılablen açık lteatüde velmeyen evolvent bölgenn pnyon takım çn alt sınıının taynn ele almaktı. Bunun çn temas noktasının geometk yenden haeketle kavama doğusunda katedlen mesafenn takım paametes le lşks neleneekt. İkn bölümde pnyon tp takımın matematk modellenmes ele alınmıştı. Üçünü bölümde mal edlen dış ve ç dşllenn modellenmes ele alınmıştı. Evolvent bölge çn efektf sınıın tayn dödünü bölümde sunulmaktadı. Takp eden bölümde se çeştl dzayn paametelenn mal edlen dşl üzendek etkle göselleştlmşt. Elde edlen sonuçla altını bölümde vugulanmıştı.. TAKIM YÜZEYLERİ (GENERATING SURFACES Bu bölümde yuvalanma metodu le ç ve dış dşlle mal eden takımlaın matematk modelle ele alınmıştı [3, 5, 1-3]. uyalanmıştı [3]. Takımın 1 ve 6. bölgele mal edlen dşlnn evolvent yanaklaını oluştumaktadı. Daesel yay fomda ve 5. bölgele mal edlen çakın dş kökünü, doğu fomda 3 ve 4. bölgele çakın dş tabanını şekllendmekted. S (X,Y efeans koodnat sstem ve S a (X a,y a takım koodnat sstemd. Koodnat sstemle aasındak bağa göe takım yüzeyndek b bölgesnn S a (X a,y a koodnat sstem ye vektöü aşağıdak dönüşüm mats uygulanaak elde edl [1, 3]. x a sn os x R a (1 ya os sn y Buada =/N +tan t - t dönme açısı, t yuvalanma noktasındak alın kavama açısı ve N dşl takımın dş sayısıdı. Nomal kavama açısı ve hels açısı veldğnde alın kavama açısı tan t =tan n /os fadesyle bulunu. Üst nds sıasıyla 1,, 3, 4, 5 ve 6. bölgele göste. Şekl 1 de göüldüğü üzee takımın 1. ve 6. bölgele mal edlen helsel dşlnn evolvent yanaklaını oluştumaktadı. Eğsel paamete evolvent bölgedek b noktanın konumunu tayn etmekte ve m aalığında değşmekted. Takımın 1. ve 6. bölgelenn ye vektöle S a koodnat sstemnde aşağıdak denklemle fade edlmekted [3]. 1,6 1,6 x a b os( b sn( R a 1,6 ( y b sn( b os( a Buada b helsel dşl pnyon takımın temel daes yaıçapıdı. ( numaalı denklemde üst şaet bn (sol alt şaet altını (sağ bölgele fade ede. İmal edlen dşlnn dş kökle kes takımın. ve 5. bölgele taafından şekllendlmekted. Şekl 1 de göüldüğü üzee eğsel paametes yuvalatılmış uçtak b noktanın koodnatını tayn etmekte ve /-tan -1 ( m (/ b aalığında değşmekted. Yuvalatılmış uun eğlk mekez maksmum evolvent noktası A dan temel daesne ndlen teğet doğusu EA üzendek F noktasında konumludu. Takımın. ve 5. bölgelenn ye vektöle S a koodnat sstemnde aşağıdak denklemle fade edlmekted [3]. b os( m b m sn( m,5 b sn( m b m os( m R (3 a sn( m sn( m os( m os( m Şekl 1. Pnyon Takımın Alın Kest (Tansvese Seton of Pnon Cutte Şekl 1 de helsel dşl çaklaın malatında kullanılan evolvent pofll pnyon-tp takım alın kestte göstelmşt. Matematk model Chang ve Tsay ın smetk düz dşl pnyon takım modelnden Bu denklemde takımın yuvalatılmış uunun eğlk yaıçapı ve m maksmum evolvent açısıdı. Üst şaet kn (sol alt şaet beşn (sağ bölgele fade ede. Kes takımın 3. ve 4. bölgele mal edlen dşlnn tabanını şekllendmekted. Eğsel paamete takımın tavanındak b noktanın konumunu tayn 45 Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. De. Clt 31, No, 16

Pnyon-Tp Takımla Dşl İmalat Smülasyonunda Evolvent Paametesnn Efektf Sınıının Tayn M. C. Fetvaı etmekte ve m +-/tan t - t +/N aalığında değşmekted. S a koodnat sstemnde 3. ve 4. bölgelen denklemle aşağıda velmşt [3]. 3,4 3,4 x a B os( R a 3,4 (4a ya B sn( b (4b B ( b m Bu denklemde B takımın baş daes yaıçapıdı ve =/-tan -1 ( m (/ b dı. Üst şaet üçünü (sol alt şaet dödünü (sağ bölgele fade ede. Şekl de gösteldğ üzee alın keste vda haeket uygulanaak helsel dşl takımın dş yüzey S koodnat sstemnde (5 numaalı fade le elde edlebl. Buada döndüme açısı =ztan/ olaak hesaplanı ve takımın taksmat daes yaıçapını göste. Önek olaak takımın evolvent fomda 1 ve 6. bölgelenn nomal vektöle lgl fadeleden bulunabl. (8 numaalı denklemde üst şaet bn (sol alt şaet altını (sağ bölgele fade ede. N R l j R z sn( b os( ost tan (8 3. İMAL EDİLEN YÜZEYLER (GENERATED SURFACES Yuvalanma metodunda takım ve mal edlen dşl (dşl taslağı senkonze haeket edele. Uygun koodnat sstemle kullanılaak takım yüzey le taslak yüzey aasında dönüşümün matematk fades tess edl. Pnyon-tp takım çn dönüşümle aşağıda velmşt. 3.1 Dış Dşl Çak İmalatı (Extenal Gea Geneaton İmal edlen dşl yüzeyle denklemlen elde etmek çn Şekl 3 de göüldüğü üzee S helsel pnyon takımın koodnat, S g mal edlen çak dşlsnn koodnat ve S f sabt olan efeans koodnat sstemle kullanılı. Yuvalanma posesnde pnyon takım açısı kada döneken mal edlen çak g açısı kada dönmekted. Dış dşl çak mal çn takım koodnat sstem le çak koodnat sstem aasındak dönüşüm (9 numaalı denklemle fade edl [1]. Şekl. Helod Yüzey Oluştumak İçn Koodnat Dönüşümü [1, 13] (Geneaton of a Helod os sn x xa sn os y y R a (5 z 1 z 1 1 1 os( g sn( g M g sn( g os( g 1 ( g os g ( sn g g 1 (9 Dfeansyel geometden, S koodnat sstemnde fade edlen takım yüzeylenn nomal vektöle (6 numaalı denklemle, bm nomal vektöle se (7 numaalı denklemle hesaplanı [1]. N R l j R z (6 R R l j z n (7 R R l j z Buada l j paametes sıasıyla takımın eğsel paametele, ve y göste. Şekl 3. Pnyon Takım le İmal Edlen Dşl Aasındak Koodnat Bağı (Coodnate Relatonshp Between Pnon Cutte and Geneated Gea g ve dönme açılaı aasındak lşk N takım dş sayısı ve N g mal edlen dş sayısı olmak üzee g =(N /N g d. I noktası an dönme mekez, takım taksmat yaıçapı ve g çak taksmat yaıçapıdı. Pnyon takım yüzeylenn geometk ye mal edlen dşl çakın koodnat sstemnde fade edl [1]. Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. De. Clt 31, No, 16 451

M. C. Fetvaı Pnyon-Tp Takımla Dşl İmalat Smülasyonunda Evolvent Paametesnn Efektf Sınıının Tayn g M R, ( 1,...,6 R (1 g Dşl Ana Kanunu geeğne eşlenk dş pofllenn temas noktasındak müşteek nomal zaf an dönme mekeznden (yuvalanma daelenn değme noktası geçmeld. Bu kanunun matematksel fades eş çalışma denklem S koodnat sstemnde (11 numaalı denklemde velmşt [1, 3]. X x nx Y y ny (11 Buada X = os ve Y = sn, S koodnat sstemnde I noktasının koodnatlaı; x ve y kes takım yüzeynn koodnatlaı; n x ve n y bm nomal vektölen katezyen bleşenled. İmal edlen dşl çakın matematk model se pnyon kes takımın geometk ye le eş çalışma denklemnn b kombnasyonudu. (1 ve (11 numaalı denklemle eşzamanlı çözüleek mal edlen dşl çak yüzeylenn matematk model elde edl. 3. İç Dşl Çak İmalatı (Intenal Gea Geneaton Pnyon takım ve mal edlen ç dşl çak aasındak knematk bağ Şekl 4 de göstelmekted. Dış dşl çak çn velen denklemle geçel olmakla blkte koodnat dönüşüm mats (1 numaalı denklemde göüldüğü üzee faklılık az ede [1]. Pnyon takımla ç ve dış dşl malatında pofl kaydıma duumunda matematk modelde eş çalışma taksmat yaıçaplaı göz önüne alını [16]. 4. EFEKTİF EVOLVENT PARAMETRE SINIRI (EFFECTIVE LIMIT OF INVOLUTE PARAMETER Çalışmanın bu bölümünde önek bölümlede ele alınan takımlada evolvent paametesnn mal edlen dşlde dş başı yaıçapını sağlayan değenn tayn ele alınmaktadı. Pnyon-tp takım le dış dşlnn kavama doğusu Şekl 5'de göstelmekted. Temasın üst noktası takımın maksmum evolvent yaıçapı taafından tayn edl. Alt nokta T se mal edlen dşlnn dş başı daesnn kavama doğusunu kestğ yed. Takımın temel daes yaıçapı b1, çakın temel daes yaıçapı b, çakın dş başı daes yaıçapı t ve alın kavama açısı t ye bağlı olaak PT mesafes ve E 1 T mesafes (13 numaalı denklem le hesaplanı. Buadan evolvent paametesnn alt lmtnn efektf değe mn bulunu. İmal edlen evolvent bölgey hesaplaken takım yüzey çn velen m yene mn m aalığı kullanılmalıdı. Şekl 5. Takım ve Dşl Çakın Kavama Dyagamı [4] (Meshng Dagam of Cutte and Gea PT b tan t t b Şekl 4. Pnyon Takım le İmal Edlen İç Dşl Aasındak Koodnat Bağı (Coodnate Relatonshp Between Pnon Cutte and Geneated Intenal Gea os( g sn( g M g sn( g os( g 1 ( g os g ( sn g g 1 (1 İmal edlen ç dşl çakın matematk model se pnyon kes takımın geometk ye le eş çalışma denklemnn b kombnasyonudu. (1 ve (11 numaalı denklemle eşzamanlı çözüleek mal edlen dşl çak yüzeylenn matematk model elde edl. E T 1 mn ( b E T / 1 tan b1 t t b b1 tan t (13 Şekl 6 da pnyon-tp takım le ç dşl çakın kavama doğusu göstelmekted. Temasın üst noktası takımın maksmum evolvent yaıçapı taafından tayn edl. Alt nokta T se mal edlen dşlnn dş başı daesnn kavama doğusunu kestğ yed. Çakın dş başı daes yaıçapı t ve temel daes yaıçapı b ye bağlı olaak E T mesafes ve E 1 T mesafes (14 numaalı denklem le hesaplanı. Buadan evolvent paametesnn alt lmtnn efektf değe mn bulunu. İmal edlen evolvent bölgey hesaplaken takım yüzey çn velen m yene mn m aalığı kullanılmalıdı. 45 Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. De. Clt 31, No, 16

Pnyon-Tp Takımla Dşl İmalat Smülasyonunda Evolvent Paametesnn Efektf Sınıının Tayn M. C. Fetvaı E T E T 1 mn 1 t t E T / b b b1 tan t ( b b1 (14 N g =3, nomal kavama açısı n =, hels açısı =35 ve takım uç eğlk yaıçapı =,m n olaak alınmıştı. Evolvent paametesnn önelen alt lmt mal edlen evolventn standat uzunluğunu sağlamaktadı. Pnyon şeklnde takım ve mal ettğ ç düz dşl pofl Şekl 8 de göstelmekted. Nomal modül m n =3 mm, takım dş sayısı N =, çak dş sayısı N g =4, nomal kavama açısı n =, hels açısı = ve takım uç eğlk yaıçapı =,m n olaak alınmıştı. Seçlen takım ve çak dş sayılaı, alttan kesme olmaması çn 3N g çak dş sayılaında takım dş sayısının N 1,4N g -9,16 olma şatını sağlamaktadı [5]. Evolvent paametesnn önelen alt lmt mal edlen evolventn standat uzunluğunu vemekted. Şekl 6. Takım ve İç Dşl Çakın Kavama Dyagamı [4] (Meshng Dagam of Cutte and Intenal Gea Yukaıda sunulan efektf paamete lmtle sadee mal edlen dşl pofln elde edeken kullanılmalıdı. 5. BİLGİSAYAR UYGULAMALARI (COMPUTER APPLICATIONS Önek bölümlede velen matematk modelleden haeketle blgsaya pogamlaı yazılmış ve çeştl dzayn paametele çn çıktıla göselleştlmşt. BASIC pogamlama dl le GW-BASIC edtöünde hazılanan pogamlaın çıkış dosyalaı GRAPHER gafk şlem pogamında değelendlmşt. Şekl 8. İmal Edlen İç Dşl Pofl (Geneated Intenal Gea Tooth Pofle Şekl 9 da dış dşl malatında takımın zaf yöüngele ve mal edlen pofl göstelmekted. Benze göselleştme ç dşl çak çn Şekl 1 da göülmekted. Takımın zaf haeketlenn göselleştlmes talaş geometsnn taynnde kullanılabl. Şekl 7. İmal Edlen Dış Dşl Pofl (Geneated Extenal Gea Tooth Pofle Evolvent bölgey tayn eden paametenn efektf lmtle ve lteatüde kullanılan lmtle le yapılan kaşılaştımala aşağıda göselleştlmşt. Şekl 7 de pnyon şeklnde takım ve mal ettğ helsel dış dş pofl alın kestte göstelmekted. Nomal modül m n =3 mm, takım dş sayısı N =, çak dş sayısı Şekl 9. Dış Dşl İmalatında Takımın İzaf Konumlaı (Relatve Postons of Cutte Dung Extenal Teeth Geneaton Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. De. Clt 31, No, 16 453

M. C. Fetvaı Pnyon-Tp Takımla Dşl İmalat Smülasyonunda Evolvent Paametesnn Efektf Sınıının Tayn Şekl 1. İç Dşl İmalatında Takımın İzaf Konumlaı (Relatve Postons of Cutte Dung Intenal Teeth Geneaton 6. SONUÇLAR (CONCLUSIONS Dşl çaklaın se malatında yuvalanma yöntemne göe talaş kaldıan takımla kullanılmaktadı. Bu çalışmada mal eden takımlaın ve mal edlen dşllen matematk modelle velmşt. Lteatüde düz dşl çak çn mevut matematk model, evolvent düz ve helsel dşl smülasyonu çn adapte edlmşt. Uygun dönüşümle le takımlaın taslaklaı şekllend yüzeyle tess edlmşt. Takım-Taslak dönüşümle uygulanaak mal edlen dşllen matematk modelle elde edlmşt. Lteatüde mevut çalışmalada evolvent bölgey tayn eden paametenn dş başında sonlanan evolvent uzunluğunu tam sağlamadığı tespt edleek bu paametenn efektf değe aaştıılmıştı. Kavama doğusunda kat edlen mesafeden haeketle mal edlen dşlnn dş başı daesnde sonlanan efektf lmt ç ve dış dşl çn bulunmuştu. Böylelkle lteatüde mevut değele kullanıldığında standat dş başı çn geeken lave algotmaya veya CAD opeasyonuna geek kalmamaktadı. Önelen paametelen doğuluğunu gösteen gafkle elde edlmşt. Ayıa dş açmada takımın zaf konumlaı da göselleştlmşt. Buadan haeketle talaş gemets tayn edlebl ve takım ömü analz çn model tess edlebl. Bu çalışmada sunulan pogam yaklaşımı le çeştl dzayn paametelenn dşl geomets üzendek etkle malattan öne nelenebl. Çalışmadak matematk modelle bevelod dşllee, elptk dşllee ve ayıa asmetk evolvent pofll dşllee genşletebln. TEŞEKKÜR (ACKNOWLEDGEMENTS Bu çalışma, İstanbul Ünvestes Blmsel Aaştıma Pojele Bm taafından desteklenmşt. Poje No: BYP-381. KAYNAKLAR (REFERENCES 1. Ltvn, F.L., Gea Geomety and Appled Theoy, Pente Hall, New Jesey, A.B.D., 1994.. Tsay, C.-B., Helal Geas wth Involute Shaped Teeth: Geomety, Compute Smulaton, Tooth Contat Analyss and Stess Analyss, Jounal of Mehanal Desgn, Clt 11, No 4, 48-491, 1988. 3. Chang, S.-L. ve Tsay C.-B., Computezed Tooth Pofle Geneaton and Undeut Analyss of Nonula Geas Manufatued wth Shape Cuttes, Jounal of Mehanal Desgn, Clt 1, No 1, 9-99, 1998. 4. Lu, C.C. ve Tsay, C.-B., Tooth Undeuttng of Bevelod Geas, Jounal of Mehanal Desgn, Clt 13, No 4, 569-576, 1. 5. Fgloln, G. ve Angeles, J., The Synthess of Ellptal Geas Geneated by Shape-Cuttes, Jounal of Mehanal Desgn, Clt 15, No 4, 793-81, 3. 6. Baue, J., A Geneal Fnte Element Model of Involute Geas, Fnte Elements n Analyss and Desgn, Clt 4, No 13-14, 1857-187, 4. 7. Chen, C.-F. ve Tsay, C.-B., Tooth Pofle Desgn fo the Manufatue of Helal Gea Sets wth Small Numbes of Teeth, Intenatonal Jounal of Mahne Tools and Manufatue, Clt 45, No 1-13, 1531-1541, 5. 8. Yang, S.-C., Mathematal Model of a Helal Gea wth Asymmet Involute Teeth and Its Analyss, Intenatonal Jounal of Advaned Manufatung Tehnology, Clt 6, No 5-6, 448-456, 5. 9. Yang, S.-C., Study on an Intenal Gea wth Asymmet Involute Teeth, Mehansm and Mahne Theoy, Clt 4, No 8, 977-994, 6. 1. Wu, S.-Z. ve Tsa, S.-J., Contat Stess Analyss of Skew Conal Involute Gea Dves n Appoxmate Lne Contat, Mehansm and Mahne Theoy, Clt 44, No 9, 1658-1676, 9. 11. Fetvaı, C., Compute Smulaton of Helal Geas wth Asymmet Involute Teeth, Jounal of the Faulty of Engneeng and Ahtetue of Gaz Unvesty, Clt 5, No 3, 441-447, 1. 1. Chen, W.-L. ve Tsay, C.-B., Mathematal Model and Tooth Sufaes of Reess Aton Womgeas wth Double-depth Teeth, Mehansm and Mahne Theoy, Clt 46, No 1, 184-1853, 11. 13. Tsay, M.-F. ve Fong, Z.-H., Novel Pofle Modfaton Methodology fo Moulded Faegea Dves, Jounal of Mehanal Engneeng Sene, Clt 1, No 6, 715-75, 7. 14. Chen, Y.-C. ve Tsay, C.-B., Stess Analyss of a Helal Gea Set wth Loalzed Beang Contat, Fnte Elements n Analyss and Desgn, Clt 38, No 8, 77-73,. 15. Kuang, J.-H. ve Chen, W.-L., Detemnaton of Tp Paametes fo the Potubeane Peshavng Cuttes, Mehansm and Mahne Theoy, Clt 31, No 7, 839-849, 1996. 16. Tsay, C.-B., Lu,W.-Y. ve Chen, Y.-C., Spu Gea Geneaton by Shape Cuttes, Jounal of 454 Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. De. Clt 31, No, 16

Pnyon-Tp Takımla Dşl İmalat Smülasyonunda Evolvent Paametesnn Efektf Sınıının Tayn M. C. Fetvaı Mateals Poessng Tehnology, Clt 14, No 3, 71-79,. 17. Huang, K. J. ve Su, H. W., Appoahes to Paamet Element Constutons and Dynam Analyses of Spu/helal Geas Inludng Modfatons and Undeuttng, Fnte Elements n Analyss and Desgn, Clt 46, No 1, 116-1113, 1. 18. Deng, X., Hua, L., ve Han, X., Reseah on the Desgn and Modfaton of Asymmet Spu Gea, Mathematal Poblems n Engneeng, Clt 15, do:1.1155/15/89757, 15. 19. Jelaska, D. T., Geas and Gea Dves, John Wley & Sons, West Sussex, UK, 1.. Çakmak, S., Dşl Çakla : Geomet- Mukavemet-Teknoloj, İstanbul, 198. 1. Fetvaı, C., Defnton of Involute Spu Gea Pofles Geneated By Gea-Type Shape Cuttes, Mehans Based Desgn of Stutues and Mahnes, Clt 38, No 4, 481-49, 1.. Fetva, C., Geneaton Smulaton of Involute Spu Geas Mahned by Pnon-Type Shape Cuttes, Stojnsk vestnk-jounal of Mehanal Engneeng, Clt 56, No 1, 644-65, 1. 3. Fetvaı, C., Yuvalanma Metodu le İmal Edlen Asmetk Evolvent Düz Dşllen Blgsaya Smülasyonu, Mühends ve Makne, Clt 5, No 516, 6-69, 11. 4. Colboune, J.R., The Geomety of Involute Geas, Spnge-Velag, New Jesey, A.B.D., 1987. 5. Ltvn, F. L., Hsao, C. L., Wang, J. C., ve Zhou, X., Computezed Smulaton of Geneaton of Intenal Involute Geas and the Assembly, Jounal of Mehanal Desgn, Clt 116, No 3, 683-689, 1994. Gaz Ünv. Müh. Mm. Fak. De. Clt 31, No, 16 455