Bir bölgede; toprağı belli bir süre içinde tamamen veya kısmen kaplayan ani, büyük ve düzensiz su veya çamur akıntıları. (Wikipedia)
Suyun arazinin belirli bir bölgesinde anormal biçimde toplanmasıdır. Doğal bir fenomendir, fakat insan faktörüyle tetiklenebilir. Çevreleyen arazideki faktörler sel ihtimalini belirler. Sel nehirden ya da denizden (ya da ikisinden birden) kaynaklanabilir. Dünya çapında en sık gerçekleşen doğal afettir. Diğer herhangi bir afetten daha fazla ölüme sebebiyet verir. Katrina Kasırgası Sonrası Kaynak: Willis
Taşkın Nedenleri: Nehir Taşkınları Fırtına Nedeniyle Denizlerin Kabarması Tsunami Bentlerin Yıkılması/Barajların Taşması Yoğun Yağışlar Ani Yağmurlar Buzul Erimesi Çamur Taşkını Lahar Meteorit Düşmeleri
1985 Yılından Bu Yana Gerçekleşen Büyük Sellerin Nedenleri Sağanak yağmur Aşırı şiddetli yağmur Tropik Fırtına Muson Yağmuru Kar Erimesi Baraj Taşması Nehir Ağzının Buzla Tıkanması Ekstra Tropik Fırtına Fırtınaya Bağlı Okyanus Taşkını Heyelan Kaynaklı Kaynak: www.dartmouth.edu
- Kıtalara Göre Dağılım
Sel Hasarları; Direkt Hasarlar: Binalara, muhteviyatına, makine/ekipmana (eşya ve mallara), motorlu araçlara, altyapı ve insanlara olan direkt etkiler, temizleme masrafları, hasarları azaltmak için yapılan masraflar.
Sel Hasarları; Endirekt Hasarlar: Kar kaybı ve iş durmasından ve enerji kesintisinden kaynaklanan zararlarla, taşıma/nakliye, alternatif yolların kullanımı ile yolu uzatma, yardım, depolama, alternatif barınma masrafları, içme suyu temini ve iletişim için yapılan ek masraflar.
Sel Hasarları; Ölçülemeyen/Görünmeyen Hasarlar: Personelin işe geliş-gidişlerindeki yol sapmaları ve kuyruklar, psikolojik olumsuzluklar, görünmeyen kalemlerdeki zararlar veya insanların rizikonun gerçekleştiği alandan başka alanlara taşınması gibi masraflar.
Sel hasarlarında rol oynayan faktörler Etkilenen Bölge: Sel bölgesinin endüstriyel/ticari bir bölge olması, imara açık olup olmaması ekonomik hasarın yüksek veya düşük olmasını etkilemektedir. Erken Uyarı Sistemi: Böyle bir sistemin oluşu ekonomik zararı azaltıcı önlemleri alabilme imkanını sağlamaktadır. Afet Önlemleri: Bu faktör ekonomik zararın azaltılmasında önemli rol oynar. Bu kapsama bireylerin bizzat alabileceği önlemlerin yanı sıra, devletin alacağı önlemler ve koyacağı kanun ve kurallar da girmektedir.
Seller 1980 2008 Toplam Hasar Bazında En Büyük 10 Sel Tarih Hasar Cinsi Bölge Toplam Hasar Sigortalı Hasar (US$m) (US$m) Ölüm Mayıs Eylül 1998 Sel Çin 30.700 1.000 4.159 27.6 13.8.1996 Sel Çin 24.000 445 3.048 27.6 15.8.1993 Sel ABD 21.000 1.300 48 12 20.8.2002 Sel ve şiddetli fırtına Avrupa 16.500 3.400 39 24.7 18.8.1995 Sel Kuzey Kore 15.000 68 Mayıs Eylül 1991 Sel Çin 13.600 410 2.628 21.6 20.9.1993 Sel Çin 11.000 3.300 Haziran 2008 Sel ABD 10.000 500 24 4 6.11.1994 Sel ve ani sel İtalya 9.300 65 68 13 20.10.2000 Sel ve toprak kayması Avrupa 8.500 470 38 Kaynak: MunichRe
Seller 1980 2008 Sigortalı Hasar Bazında En Büyük 10 Sel Tarih Hasar Cinsi Bölge Toplam Hasar Sigortalı Hasar Ölüm Sigortalılık (US$m) (US$m) Oranı 12 20.8.2002 Sel ve şiddetli fırtınalar Avrupa 16.500 3.400 39 21% 25 30.6.2007 Sel Birleşik Krallık 4.000 3.000 4 75% 20 23.7.2007 Sel Birleşik Krallık 4.000 3.000 1 75% 20 28.8.2005 Sel Avrupa 3.300 1.800 11 55% 27.6 15.8.1993 Sel ABD 2.100 1.300 48 62% Ekim Kasım 2000 Sel Birleşik Krallık, İrlanda 1.500 1.100 10 73% Mayıs Eylül 1998 Sel Çin 30.700 1.000 4.159 3% 19.1 3.2.1995 Sel ve kar fırtınaları Avrupa 3.500 900 28 26% 2 4.12.2003 Sel Fransa 1.600 900 7 56% 11 18.2.2008 Sel Avustralya 1.100 800 2 73% Kaynak: MunichRe
Rizikoyu asgariye indirmek için devletin rolü; Önlem alma, bilgilendirme ve iyileştirme çalışmaları yapmak. Riziko alanlarına yerleşme izni verilmemesi Hasarı minimize edecek inşaat formları Nehir mühendisliği Mobilite (erken uyarı sistemi) Sigorta sistemini desteklemek
Rizikoyu asgariye indirmek için mülk sahiplerinin rolü; Bir sel durumunda mülk sahiplerinin asıl görevi hasarı azaltmak için mümkün olan önlemleri almak olacaktır. (Binanın taşkına maruz bölge dışına inşası, bahçe duvarı, çelik kapı, makine/ekipman/emtianın yüksekte tutulması vs)
Rizikoyu asgariye indirmek için sigorta sektörünün Rolü Selin olumsuz sonuçlarını azaltmak ve Büyük Adetler Kanununun işlerliğini sağlamak için bu tehlikeye maruz kalan homojen bir grubun oluşması sigorta olgusunu ekonomik bir çözüm haline getirir. Reasürans yoluyla riski dağıtarak korunmayı optimize etmek.
Sel Riskinin Sigortalanabilirliği Müşterek Menfaat: Aynı riske açık bulunan insanlar bir araya gelerek bir risk topluluğu oluştururlar. İhtiyaç: İlgili hadise gerçekleştiğinde zararın temini ile sigortalıların finansal ihtiyaçları karşılanır. Ölçülebilirlik: Uğranılan zarar parayla ölçülebilir bir menfaat olmalıdır.
Sel Riskinin Sigortalanabilirliği Tesadüfilik: Gerçekleşen sigortalı hadise önceden tahmin edilebilir ve sigortalıdan bağımsız, yani onun istemi dışında olmalıdır. Ekonomik Gelecek: Sigortalılardan oluşan topluluk gerçekleşen zarar ile ilgili olarak geleceklerini parasal açıdan güvence altına almalıdır. Benzer Tehdit: Sigortalı topluluk aynı tehdide açık olmalı ve gerçekleşmesi beklenen hadise topluluk üyelerinde bir fon ihtiyacı doğurmalıdır.
Sigortalanabilirliğe engel olan hususları aşma; Kötü riziko seçimi (Anti-seleksiyon): Teminatın sadece riskli bölgelerden talep edilmesi Büyük Hasarların Ölçülebilirliği: Zarar potansiyelinin büyüklüğünün tahmininde ve hesaplanmasında yaşanan zorluklar ve istatistiki verilerin yetersizliği Ekonomik Geçerlilik: Beklenen yüksek hasar potansiyeli ve optimal teminat sağlanması Teminatın Kısıtlanması: Muafiyet, Koasürans, PML Reasürans Alternatif Risk Transfer (ART) Çözümleri: Afet bono/tahvili
Sigortacının Risk Ölçüm İçin İhtiyaç Duyduğu Bilgiler: Sel/Taşkın İle Maruz Kalınan Tehlike: Meteorolojik ve istatistiki veriler yardımıyla sel/taşkının hangi bölgeye ne ölçüde etki edeceğinin tahmini Sigortalı Mülkün Afet Sırasındaki Hasar Riski: Mülkün inşa edildiği bölge ve çevresi, inşaat formu verilerinden yola çıkarak sigortalı mülklerin uğrayabileceği hasarın tahmini Sigortalı Mülklerin Bölgede Dağılımı: Hasar riskinin tespiti için risk bölgesi bazında sigortalı mülklerin dağılma verilerinin bulunması. Sigorta Teminatı Şartları: Ödenecek hasarın tahmini için teminat şartlarının incelenmesi ve muafiyet/koasürans gibi detayların belirlenmesi.
Sigorta Teminatı Şartlarını etkileyen önemli faktörler; Verilen Teminat ve İstisnalar (fırtına, baraj çökmesi, kanalizasyon tepmesi) Muafiyet ve Koasürans Uygulaması Kümül Hadise Limiti
2007-2009 Yılları Türkiye Sel Hasarları* Sıra Tarih Bölge Hasar (milyon TL) Dosya Sayısı 1 07/13.09.2009 Marmara Bölgesi 632 9.200 2 12/16.10.2007 İstanbul ve Çevresi 34 1.154 3 26.10.2008 İstanbul ve Çevresi 17 1.232 4 16.11.2007 Trakya ve Silivri 17 637 5 12/22.07.2009 Karadeniz Bölgesi 9 246 6 16.12.2009 Güney Ege ve Akdeniz 8 358 7 18.11.2007 Güney Ege 3 214 8 23.01.2009 Güney Ege 2 389 9 27/28.07.2009 Giresun ve Çevresi 2 114 10 29.01.2009 Akdeniz Bölgesi 0,7 122 * Kaynak : Milli Re
2009 Eylül Marmara Sel Hasarı Branş Dağılımı Yangın ve Mühendislik % 89 Kasko % 9 Nakliyat % 2 Mühendislik hasarı makine ve elektronik cihazların sele maruz kalmasından kaynaklanmaktadır. Kasko ve nakliyat hasarlarının beklenenden az olması sel altında kalan özellikle tır gibi nakliye araçlarının yabancı plakalı olmasından kaynaklanmaktadır.
Sonuç Gerek sigortalılık gerekse sel konusunda halkı bilinçlendirici faaliyetler ve yayınlar yaparak farkındalığın ve sigorta bilincinin artırılması sağlanmalıdır. İleriye dönük, iklim değişikliğine bağlı riskler, risk haritaları ve çok boyutlu modellerle risk değerlendirme çalışmaları yapılmalıdır. Katılımın sağlanabileceği homojen bir sigorta topluluğu oluşturulmalıdır. Risk değerlendirme çalışmaları yapılarak riski karşılayacak ve herkesin karşılayabileceği makul primler tespit edilmelidir. Reasürans yoluyla kapasite optimum seviyeye çıkarılmalıdır. 23