Social

Social Business@Anadolu Restoran Yöneticilerinin Sosyal Sorumluluk Algısı, Faaliyetleri ve Beklentileri Üzerine Keşifsel Bir Araştırma An Exploratory Study on Restaurant Managers Perceptions of Social Responsibility, Activities and Expectations Bülent Aydın 1 - B. Zafer Erdoğan 2 Öz Özelde restoran yöneticilerinin genelde ise temsil ettikileri işletmenin sosyal sorumluluk algıları, faaliyetleri ve beklentilerinin araştırılmasının amaçlandığı bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan yüz yüze görüşme tekniği kullanılarak toplamda 14 işletme yöneticisi ile görüşülmüştür. Elde edilen veriler ses kayıt cihazı yardımıyla kaydedilerek yazıya dökülmüş ve içerik analizine tabi tutulmuştur. Bulgular literatür ışığı altında analiz edilerek yorumlanmıştır. Sonuçlar işletmelerin müşterilere, çalışanlara, çevreye ve topluma karşı kendilerini sorumlu gördükleri ve bu yönde faaliyetlerde bulunduklarını göstermektedir. Yapılan faaliyetlerden beklentiler farklı olsa da genel olarak bireysel inanç ve değerler beklentileri şekillendirmiştir. Ayrıca bu çalışmada ulaşılan en önemli sonuçlardan biri de yapılan faaliyetlerin toplumla paylaşılmak istenmemesidir. Bu bulgu bize sosyal sorumluluk faaliyetlerinin bir ticari yatırım olarak görülmekten ziyade, hayır işi gibi algılandığını işaret etmektedir. Abstract This paper aims to explore restaurant managers perceptions of social responsibility concept, activities and expectations as individuals and as managers of businesses they represents. In a qualitative design, semistructured face to face interviews were conducted with 14 business managers. The data was recorded and transcribed by the researchers and subjected to content analysis. Findings have been analized in the light of the literature. Results indicate that businesses not only feel responsible to customers, employees, environment, and community, but also undertake such activities. However, the expectations from these activities vary depending on individual s faith and values. Another interesting finding is that managers do not want their social responsibility activities to be known by the public. This leads us to conclude that manager undertake these activities as a philantrophy rather than a business investment. Giriş Kurumsal sosyal sorumluluk (KSS), son zamanlarda ağırlıklı olarak büyük işletmeler tarafından sıkça kullanılan ve popülerlik kazandırılan bir konu haline gelmiş olmakla birlikte küçük işletmeler tarafından da kullanılmaya başlanmıştır. İşletmelerin büyük bölümü bu konuya tutundurma çabası olarak yakolaşmakta ve yapılan faaliyetlerin duyurumunu yapmaktadırlar. KSS sahip olduğu özelliklerle de toplum tarafından takdir edilmekte ve işletmeye çeşitli faydalar sağlamaktadır. Bu faydalar somut olabildiği gibi soyut da olabilmektedir. Genellikle konu üzerinde 1 Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, bulent_aydin@anadolu.edu.tr (Contact Person) 2 Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, bzerdogan@anadolu.edu.tr 109

Restoran Yöneticilerinin Sosyal Sorumluluk Algısı, Faaliyetleri ve Beklentileri Üzerine Keşifsel Bir Araştırma kısa vadeli hesaplar yapan işletmeler somut faydaya odaklanmakta ve yapılan faaliyetlerden ötürü finansal dönüşler beklemektedirler. Ancak konunun kısa vadeden ziyade uzun vadede getirileri olmaktadır. Bu getiriler ise işletmenin imajı, itibarı, değeri, bağlılığı gibi faktörlerledir. KSS her ne kadar işletme açısından geri dönüşleri olsa da aslında en büyük geri dönüşü işletmenin sürdürülebilir olma özelliği yakalaması ve bu özelliği devam ettirmesidir. İşletmeler üst yönetimin aldığı kararlarla yönetildiği için yapılan kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri de bu kişilerin sosyal sorumluluk algılarından etkilenmektedir. Yöneticilerin sahip olduğu değerler işletmenin KSS faaliyetlerinin şekillenmesinde büyük bir etkendir. Bu çalışmada da yöneticilerin sosyal sorumluluk algıları, beklentileri ve işletmenin bu kapsamdaki faaliyetleri üzerine araştırma yapılması amaçlanarak genel olarak işletmenin kurumsal sosyal sorumluluk boyutları belirlenmeye çalışılmıştır. Bu araştırma, üzerinde çok az çalışma yapılan yiyecek içecek sektöründeki işletmelerin yaptıkları faaliyetleri ortaya çıkarması açısından bilimsel bilgi birikimine de katkısı sağlayacaktır. Literatür Sosyal sorumluluğun geçmişi çok eskiye dayanmasına rağmen literatürde nispeten yeni ve popüler bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. KSS yi literatüre kazandıran ilk kişi H. Bowen olarak belirtilmektedir. KSS, Bowen ın 1953 yılında yayınlanan işadamlarının sosyal sorumlulukları (Social Responsibilities of the Businessman) adlı kitabı ile farkındalık kazanmıştır (akt. Caroll, 1999). Bowen bu eserinde iş adamlarına seslenmekte ve gerçekleştirilen işletme faaliyetlerinde sorumlu olmaya davet etmektedir. Sosyal sorumluluğun tarihini semavi dinlerin yeryüzünde görülmeye başladığı dönemlere kadar geri götürmek mümkündür. Çünkü bütün semavi dinler veya kısmen semavi olmayan dinler incelendiğinde tanrının insanlardan iyilik yapmalarını istediği, yoksullara yardım etmelerini emrettiği gibi öğretilere rastlamak mümkündür. Bu dönemlerde, tanrı nezdinde iyi insan olmak, tanrının takdirini kazanmak ve onun sevgisini kazanmak gibi güdülerle bireysel olarak sorumluluk uygulamaları yapılmaya çalışılmıştır. Bu hususta Williams ve Zinkin de (2010) sosyal sorumluluk alanında dinin önemli bir role sahip olduğunun bilindiğine işaret etmişlerdir. Sosyal sorumluluk konusunda yapılan tartışmaların başlamasının üzerinden yarım yüzyıl geçmiş olmasıena rağmen bu konu üzerindeki tartışmalar hala devam etmektedir. Bu tartışmaların en önemlisi de işletmelere yöneliktir. Nobel ödüllü ekonomist Milton Friedman ve onun görüşünü benimseyenlere göre işletmelerin sosyal sorumluluğu onun asli göreviyle ilgilidir. Friedman (1970) işletmelerin tek sorumluluğunun kar elde etmek olduğu görüşünü savunmaktadır. Ona göre işletme, hissedarlarının zenginliğini artırmalı, etik olmalı ve yasalara uymalıdır. Friedman ve onun gibi düşünen araştırmacı ve ekonomistler klasik görüş çatısı altında toplanmışlardır. Diğer tarafta işletmelerin kar dışında da sorumluluklarının olduğunu savunan sosyo-ekonomik görüşe sahip akademisyen ve ekonomistler bulunmaktadır. Bu görüşün en önemli savunucularından biri de Archie B. Carroll dur. Caroll (1979) işletmelerin ekonomik, yasal, etik ve gönüllü sorumluluklarının olduğunu belirtmiştir. Caroll bu görüşlerini 1991 yılındaki çalışmasında bir piramit ile görselleştirmiştir. Quazi ve O Brien (2000) de bu görüşleri dar ve geniş boyut şeklinde değerlendirmişlerdir. Onlara göre dar boyutu, klasik görüş ve sosyo-ekonomik görüş oluştururken; geniş boyutu modern görüş ve hayırseverlik görüşü oluşturmaktadır. Sosyal sorumluluk literatürde farklı isimler altında açıklanmasına rağmen konunun özünde aynı değerlere hizmet etmenin amaçlandığı ve aynı şeylerin farklı etiketlerle sunulduğu görülmüştür. Kimi araştırmacılar ve işletmeler bunu kurumsal vatandaşlık, kurumsal sosyal sorumluluk (KSS), kurumsal duyarlılık şeklinde ifade etmişlerdir. Sosyal sorumluluğun ne olduğu konusunda açıklamalara bakıldığında, Moon (2007) göre KSS temel olarak çevre dâhil sosyal refaha katkı sağlayan bir öz denetim biçimidir. Burada yazar bu katkıyı işletmenin topluma verdiği sosyal izlerin bir tazminatı olarak veya sosyal refah için bir değer şeklinde görmektedir. Aktan ve Börü (2007, s. 13) KSS yi bir organizasyonun hem iç, hem de dış çevresindeki tüm paydaşlara karşı etik ve sorumlu davranması, bu doğrultuda kararlar alması ve uygulaması olarak açıklamaktadır. Bir işletmenin sorumluluklarını yerine getirebilmesi için paydaşlarının kimler olduğunu bilmesi gerekmektedir. Caroll (1991) işletmenin eylemlerinden etkilenen ve işletmenin başarısını etkileyen paydaşları 110

Social Business @ Anadolu International Conference, 30-31 May, 2013 şu şekilde sıralamıştır: sahipler, çalışanlar, müşteriler, ortaklar, toplum, rakipler, tedarikçiler, sosyal gruplar, genel olarak kamu ve diğerleri. İşletmelerin uyguladığı sosyal sorumluluk faaliyetlerinin işletmeye çeşitli kazanımları bulunmaktadır. Özellikle tüketicilerin sorumlu davranmayan işletmelere çok sert tepki göstermesi (Sen ve Bhattacharya, 2001) bu kazanımları daha da önemli hale getirmektedir. Aguinis ve Glavas (2012) bu kazanımları şu şekilde belirtmişlerdir: itibar, müşteri bağlılığı ve işletmenin olumlu değerlendirilmesi, paydaş ilişkileri, müşterilerin işletmeyi ve ürünlerini tercih etmesi, finansal performans (varlıkların ve öz kaynakların getirisi, yatırımcıların cezbedilmesi), firmanın yetenekleri (operasyonel etkinlik, ürün kalitesi, demografik çeşitlilik), riski azaltma, örgütsel özdeşleşmenin artırılması, çalışan bağlılığı, örgütsel vatandaş davranışı ve potansiyel çalışanların cezbedilmesi. İşletmeler, sosyal sorumluk faaliyetleri ile geleneksel yönetim anlayışından uzaklaşmakta ve yeni iş yapma anlayışlarını kazabilmektedirler. Bu anlayış değizşikliklerine örnek olarak da kullan ve at şeklindeki ürünler yerine çevre dostu ürünler ve ambalajlama, az enerji ve kaynak kullanmaya yönelme gösterilmektedir (Tokgöz ve Önce, 2009). KSS yi işletmeler için yük getirici olarak görenler olsa da aslında işletmeleri birçok maliyetten kurtardığı da bir gerçektir. Özellikle pazarlama maliyetlerinin azaltılması açısından işletmeye avantajlar sağladığını söyleyebiliriz. Maignan ın 2001 ve Salmones, Crespo ve del Bosque nin 2005 yılında yaptıkları araştırma bu doğrultuda önemli bilgiler sağlamaktadır. Bu araştırmacıların ulaştıkları sonuca göre KSS tüketiciler üzerinde önemli bir pazarlama aracı konumunda bulunmaktadır. Yöntem Araştırma nitel ve keşifsel bir özellik taşımaktadır. Araştırma kapsamında bulunan işletmelerde yöneticilerle yüz yüze görüşmeler yarı yapılandırılmış görüşme formu vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında bulunan turizm işletme belgeli restoranlar ve özel tesislerin sayısına bakanlığın internet sayfasından ulaşılmış ve toplamda 13 işletme olduğu tespit edilmiştir 3. Bu işletmelerden 8 inin 1. sınıf restoran 5 inin ise özel tesis olduğu görülmüşütür. Ayrıca araştırma kapsamında bulunan Eskişe- 3 31.12.2012 tarihiyle güncel, http://www.ktbyatirimisletmeler. gov.tr hir Ticaret Odası na bağlı restoranların tam sayısına ulaşabilmek için kurumun internet sayfası incelenmiş fakat gerekli bilgiye ulaşılamamıştır. Bu nedenle kurumdan gerekli bilgiyi almak için e-mail yoluyla başvuru yapılmış ve çeşitli nedenlerden dolayı gerekli bilginin gönderilmesinin gecikebileceğine dair cevap alınmıştır. Bu gecikme göz önüne alınarak araştırmacı tarafından Eskişehir Ticaret Odası na bağlı olduğu bilinen sınırlı sayıda (3) işletme ile de görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında bulunan turizm belgeli işletmelerin sayısının az olması dolayısı ile örnekleme gidilmeye gerek duyulmamış ve tüm işletmeler ile görüşme gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Araştırmaya başlarken, turizm işletme belgeli 1. sınıf restoranlardan birinin kapandığı ve özel tesislerden birinin de bünyesinde küçük çapta çok sayıda işletme bulundurduğu tespit edilmiş ve bu işletmeler araştırma kapsamına alınmamıştır. Bu sonuçlarla üzerinde araştırma yapılan turizm belgeli 1. sınıf restoran sapyısı 7 ve özel tesis sayısı ise 4 e düşmüştür. Görüşme talebinde bulunulan tüm işletmelerle bildirilen gün ve saatte en fazla 45 dakikalık bir görüşme gerçekleştirilmiştir. Görüşme, yarı yapılandırılmış bir yöntem dâhilinde önceden hazırlanan ve uzmanların da onayına sunulan sorularla başlamış fakat daha detaylı bilgiler elde etmek için görüşme esnasında farklı sorular da yöneltilmiştir. Araştırmaya başlanmadan bir yıl önce bu araştırmayı yürüten araştırmacının da içinde bulunduğu üç araştırmacı tarafından bir ön çalışma yapılmış (Aydın, Baltalı ve Göde tarafından 2011 yılında ders kapsamında) ve bazı işletmelerin sosyal sorumluluk algısı, faaliyetleri ve beklentileri tespit edilmiştir. Bu araştırma kapsamında ön çalışmada görüşülen işletmeler de olduğu için kendilerine önceki çalışmada elde edilen bilgiler sunulmuş ve bu bilgiler üzerinde gerekli değişiklikler yapılmış ve böylelikle verilerin de güncellenmesi sağlanmıştır. Verilerin Analizi ve Bulgular Araştırma için gerekli veriler iki şekilde toplanmıştır. İlk defa görüşülen işletmelerden elde edilen bilgiler ses kayıt cihazı yardımıyla toplanmış (6 işletme); ikinci kez görüşülen işletmelerle ise ilk görüşmede elde edilen veriler üzerinde güncellemeler yapılmıştır (8 işletme). Görüşmede ses kayıt cihazı yardımıyla elde edilen veriler her işletmeye bir kod verilerek (İ1, İ2, İ3,..) yazıya dökülmüş ayrıca ikinci kez görü- 111

Restoran Yöneticilerinin Sosyal Sorumluluk Algısı, Faaliyetleri ve Beklentileri Üzerine Keşifsel Bir Araştırma şülen işletmelerden elde edilen veriler de yeni kodlar altında güncellenerek tekrardan yazıya dökülmüştür. Özellikle ses kayıt cihazıyla kaydedilen görüşmeler her işletmeye verilen kod altında yazıya dökülebilmesi için birçok kez dinlenmiş, eksik veya yanlış bir bilgiye yol açmamak için büyük bir hassasiyet gösterilmiştir. Verilerin güvenilirliğini sağlamak için elde edilen kodların sayısına bakılmaksızın (tek bir kod dahi olsa) tablolarda verilmeye çalışılmıştır. Böylece araştırmacının veri setinde eklemeler ve çıkarımlar yapması önlenerek nesnel olması sağlanmaya çalışılmıştır. Nitel araştırma yaklaşımı kapsamında hazırlanan bu çalışmada içerik analizi uygulanmıştır. Kassarjian (1977) içerik analizini üç boyutta karakterize etmektedir. Bunlar; nesnellik, sistematiklik ve niceklikselliktir. İçerik analizinde temelde yapılan işlem, birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirmek ve bunları okuyucunun anlayabileceği bir biçimde düzenleyerek yorumlamaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Nitel araştırma verileri dört aşamada analiz edilir (Yıldırım ve Şimşek, 2006): (1) verilerin kodlanması, (2) temaaların bulunması, (3) kodların ve temaların düzenlenmesi, (4) bulguların tanımlanması ve yorumlanması. Araştırma kapsamında görüşme yapılan işletmelerden 7 sinin aile türü işletme olduğu, 5 inin limited şirket olduğu, 1 inin franchise ve 1 inin ise zincir işletme olduğu tespit edilmiştir. İşletmeleri temsilen görüşülen kişilere bakıldığında ise 9 işletmede işletıme müdürü, 4 işletmede işletme sahibi ve 1 işletmede ise restoran şefi ile görüşülmüştür. Genel olarak veriler incelendiğinde yöneticilerin sosyal sorumluluk algıları aşağıdaki gibi özetlenmektedir. İçerisinde bulunulan şehre katkı sağlamak, çevreye ve insanlara faydalı olmak, sağlıklı temiz ve hijyen olmak, toplumsal olay ve problemlerin çözümüne yardımcı olmak, örnek olmak ve yasalara tam uymak, müşteriye duyarlı davranmak, müşteriye hizmetin en iyisini, ürünün en lezzetlisini sunmak, müşterilerini en iyi şekilde ağırlayıp ve onları en iyi şekilde uğurlamak, çalışanların eğitimini sağlamak, insanlara yemek kültürü kazandırmak, istihdam sağlamak, gelecek nesillerin daha kaliteli, daha çağdaş ve daha sağlıklı yaşamalarını sağlamak şeklinde özetlenebilir. İşletmelerin KSS kapsamında yaptıkları faaliyetler dört ana tema altında incelenmiştir. Bu temalardan ilki çevreye yönelik yapılan faaliyetler olup, Tablo 1 de 7 kod altında toplanmıştır. Burada işletmelerin en fazla uyguladığı faaliyet atık yağların geri dönüşümüne yöneliktir. Tüm işletmelerin bu faaliyete önem vermelerinin bir nedeni yasal zorunluluk olmasıdır. Bundan dolayı işletmelerin yasal olarak sorumluluk - larının bilincinde oldukları söylenebilir. Tablo 1. Çevreye Yönelik Sıra No Kodlanmış Sosyal Sorumluluk Faaliyetleri f 1 Atık yağların geri dönüşümü (İ1,İ2,İ3,İ4,..İ14) 14 2 Metal, cam, kağıt dönüşümü (İ1,İ2,...,İ10,İ12,İ13,İ14) 13 3 Enerji tasarrufu (İ1,İ2,İ3,İ6,İ7,İ8,İ9) 7 4 Atık yemek ayrıştırma (İ3,İ7,İ8,İ9,İ14) 5 5 Ağaçlandırma (İ2,İ5,İ11,İ14,İ9) 5 6 İsrafı azaltma (İ1,İ3,İ5,İ14) 4 7 Yenilenebilir enerji kullanımı (İ7) 1 ),İ; Kodlanmış İşletme, * f; Frekans *( İkinci tema çalışanlara yönelik faaliyetler olarak belirlenmiş ve bu faaliyetler Tablo 2 de 6 kod altında toplanmıştır. Burada işletmelerin en çok üzerinde durduğu faaliyeti çalışanların eğitimi oluşturmaktadır. İşletmelerin bu konuya önem vermelerinin nedeni ise doğrudan olmasa da dolaylı olarak müşteri odaklı olmalarıdır. 112

Tablo 2. Çalışanlara Yönelik Social Business @ Anadolu International Conference, 30-31 May, 2013 Sıra Kodlanmış Sosyal Sorumluluk Faaliyetleri No f 1 Çalışanların eğitimi (İ1,İ7,İ8,İ9,İ10,İ13) 6 2 Görevde yükselme (İ6,İ10) 2 3 Problemlerini çözmek (İ3,İ5) 2 4 Personel geceleri (İ5,İ6) 2 5 Çocuklarına eğitim yardımı (İ3) 1 6 Çalışanlara tatil fırsatı (İ1) 1 Üçüncü tema müşterilere yönelik faaliyetler olarak belirlenmiştir. Bu faaliyetler Tablo 3 de 4 kod altında toplanmıştır. Dördüncü tema olarak toplumun geneline yönelik gerçekleştirilen faaliyetler belirlenmiştir. Bu faaliyetler Tablo 4 de 11 kod altında toplanmıştır. Tablo 3. Müşterilere Yönelik Sıra No Kodlanmış Sosyal Sorumluluk Faaliyetleri f 1 Kaliteli, temiz, denetimli ve güvenli ürünler (İ1,İ2,İ3,İ4,İ14) 5 2 Lezzetli yemek (İ1,İ10) 2 3 Ucuz hizmet (İ1) 1 4 İyi ağırlamak (İ11) 1 )İ; Kodlanmış İşletme, * f; Frekans *( Tablo 4. Topluma Yönelik Sıra Kodlanmış Sosyal Sorumluluk Faaliyetleri No f 1 Engelliler için mavi kapak (İ2,İ4,İ10,İ11,İ13,İ14) 6 2 Öğrencilere yardım (İ8,İ10,İ11,İ12,İ14) 5 3 Sigara yasağına uyum (İ4,İ9) 2 4 Doğal afetzedelere yardım (İ3,İ6,) 2 5 Sanatsal ve kültürel faaliyetlere destek (İ3,İ6) 2 6 Lösemili çocuklara yardım (İ6) 1 7 Hastalıklara karşı bilinçlendirme etkinlikleri (İ6) 1 8 Görme engellilere özel menü (İ1) 1 9 Okul yapımına katkı (İ3) 1 10 Şiddete karşı kampanya (İ1) 1 11 Tarihi mekânların korunması (İ10) 1 )İ; Kodlanmış İşletme, * f; Frekans *( Yapılan faaliyetlerden ötürü herhangi bir beklentinin olup olmadığı araştırılmış ve şu şekilde bulgulara ulaşılmıştır. İşletmelerin sekizi yaptıkları faaliyetleri toptlumla paylaşmadığını yani herhangi bir menfaat beklentilerinin olmadığını yapılanlardan bireysel olarak haz aldıklarını belirtirken, diğer beş işletme yapılan faaliyetleri toplumla paylaştıklarını ve bundan çeşitli kazançlar sağlamayı düşündüklerini belirtmişlerdir. Ayrıca işletmelerden biri ise, yaptıkları faaliyetleri meslektaşlarıyla paylaşarak onların da fikirleriyle daha iyi faaliyetlerde bulunmayı ve onlara da örnek olmayı amaçladıklarını ifade etmişlerdir. Sonuç Konu ile ilgili literatüre bakıldığında araştırmacıların çoğunun genel olarak işletmelerin paydaşları konusunda hemfikir oldukları görülmektedir. Genellikle işletmelerin paydaşları şu şekilde sıralanmıştır: Bune- 113

Restoran Yöneticilerinin Sosyal Sorumluluk Algısı, Faaliyetleri ve Beklentileri Üzerine Keşifsel Bir Araştırma lar; müşteriler, çalışanlar, ortaklar, çevre, toplum, rakipler, tedarikçiler, sosyal gruplar ve diğerleri şeklinde belirtilmiştir. Fakat bu araştırmada ortaya çıkan sonuçlar bu kanıya farklı bir boyut kazandırmaktadır. Araştırma incelendiğinde söz konusu araştırmaya alınan işletmelerin yöneticileri kendilerini müşterilerine, çevreye, çalışanlarına ve içerisinde faaliyet gösterdiği topluma karşı sorumlu hissettiği ve dolayısıyla bu belirtilenleri kendilerine paydaş olarak gördüğü şeklinde değerlendirilebilmektedir. Yani literatürde sayılan bütün paydaşlara karşı işletmeler kendilerini sorumlu olarak görmemektedirler. Bu da gösteriyor ki işletmelerin büyüklüklülerine ve içerisinde faaliyet gösterdiği toplumun değerlerine göre paydaşlarında değişiklikler söz konusu olabilmektedir. Yapılan faaliyetlerin toplumla paylaşılması konusunda farklı tutumlar söz konusudur. Yaygın olarak yapılan faaliyetlerin toplumla paylaşılmadığı belirtilmiştir. Bu durumdan da anlaşılmaktadır ki stratejik olarak değerlendirilebilecek beklentilerden ziyade manevi beklentiler gözetilmektedir. Yöneticilerin yapılan faaliyetlerin takdirini yaratıcıdan beklemeleri yukarıdaki sonucu destekler bir mahiyettedir. Öte yandan yapılan faaliyetleri toplumla paylaşanlar da mevcuttur. Bunlar yapılan faaliyetler üzerinden imaj kazanmak, müşterilerini memnun etmek, dinamik kalmak ve potansiyel müşterileri etkileyebilmeyi amaçlamaktadır. Yapılan faaliyetlere katılım sağlamak, meslektaşlarına örnek oluşturmak, onların da desteğini sağlamak için dar çerçevede paylaşıldığını belirtenler de bulunmaktadır. Yapılan faaliyetlerden ötürü gerek yerel, gerek ulusal ve gerekse uluslararası bir ödül alıp almadıkları konusunda ise şu şekilde bir sonuç çıkmaktadır. İşletmelerden yalnızca beş tanesi yapılan faaliyetlerden ötürü ödüle layık görüldüğü diğerlerinin ise herhangi bir ödül almadıkları belirlenmiştir. Bu noktada yaptıkları faaliyetleri toplumla paylaşan işletmeler (2/5) ile paylaşmayan (3/8) işletmelerin benzer oranda ödüllendirilmesi önemli ve dikkat çekici bir tespittir. Ayrıca bazı işletmeler yapılan faaliyetlere müşteri ve çevrenin gösterdiği memnuniyeti kendileri için ödül olarak kabul ettiklerini belirtmişlerdir. Genel olarak bakıldığında yöneticilerin gelecekte de sosyal sorumluluk faaliyetleri içerisinde bulunmaya yönelik bir duyarlılıkları söz konusudur. Bu kapsamda kimi yöneticiler, yaptıkları faaliyetler dışında başka alanlarda da genişlemeyi düşünürken; kimileri yalnızca yaptıkları faaliyetleri sürdürmeye devam edeceklerini belirtmişlerdir. Bütün araştırmalarda olduğu gibi bu araştırmanın da kısıtlılıkları mevcuttur. Araştırmanın zaman, yer ve kapsam bakımından sınırlılıkları bulunmaktadır. Zaman bakımından 2012 Kasım ve Aralık ayı verileri, yer bakımından Eskişehir iliyle ve kapsam bakımından Turizm Bakanlığı na bağlı Eskişehir deki 1. sınıf restoranlar, özel tesisler ve Eskişehir Ticaret Odasına bağlı restoranlar la sınırlıdır. Gelecekte, işletmelerin yaptıkları faaliyetlerin kendilerine paydaş olarak gördüğü müşteriler, çalışanlar ve toplum üzerinde naasıl bir etkisinin olduğu araştırılabilir ve paydaşların işletmelerden ne tür beklentilerinin olduğu ortaya çıkarılabilir. İşletmenin çevreye yönelik faaliyetleri ise bu kapsamda çalışan ve çalışacak akademisyenlere önemli bilgiler sağlayabilir. Kaynakça Aguinis, H ve Glavas, A. (2012). What we know and don t know about corporate social responsibility: A review and research agenda. Journal of Management, 38, 932-968. Aktan, C. C ve Börü, D. (2007). Kurumsal Sosyal Sorumluluk. C. C. Aktan (Edt), Kurumsal Sosyal Sorumluluk: İşletmeler ve Sosyal Sorumluluk. İstanbul: İGİAD Yayınları. Caroll, A. B. (1979). A three-dimensional conceptual model of corporate performance. The Academy of Management Review, 4, 497-505. Caroll, A. B. (1991). The pyramid of corporate social responsibility: Toward the moral management of organizational stakeholders. Business Horizons, 39-48. 114

Social Business @ Anadolu International Conference, 30-31 May, 2013 Caroll, A. B. (1999). Corporate social responsibility evolution of a definitional construct. Business & Society, 38, 268. Friedman, M. (1970). The social responsibility of business is to increase its profits. The New York Times Magazine, September 13, 173-178. Quazi, A. M ve O Brien, D. (2000). An empirical test of a cross-national model of corporate social responsibility. Journal of Business Ethics, 25,33-51. Kassarjian, H. H. (1977). Content analysis in consumer research. Journal of Consumer Research, 4, (1), 8-18. Maignan, I. (2001). Consumers perception of corporate social responsibility: A cross- cultural comparison. Journal of Business Ethics, 30, 57-72. Moon, J. (2007). The contribution of corporate social responsibility to sustainable development. Sustainable Development, 15, 296-306. los Salmones, M. M. G.; Crespo, A. H. ve del Bosque, I. R. (2005). Influence of corporate social responsibility on loyalty and valuation of services. Journal of Business Ethics, 61, 369-385. Sen, S. ve Bhattacharya, C. B. (2001). Does doing good always lead to doing better? consumer reactions to corporate social responsibility. Journal of Marketing Research, 38 (2), 225-243. Tokgöz, N. ve Önce, S. (2009). Şirket sürdürülebilirliği: Geleneksel yönetim anlayışına alternatif. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, 11 (1), 249-275. Yıldırım, A ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin Williams, G. ve Zinkin, J. (2010). Islam and CSR: A study of the compatibility between the tenets of islam and the UN global compact. Journal of Business Ethics, 91, 519-533. http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr/tr,9579/ turizm-tesisleri-islemleri.html Erişim Tarihi: 02.01.2013. 115