Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 51, Ağustos 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 51, Ağustos 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Yrd. Doç. Dr. Kasım KAYA Harran Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi kkaya1972@hotmail.com ÇALIŞANLARIN DEMOGRAFİK FAKTÖRLERİ BAĞLAMINDA KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK ALGILAMALARI Öz Kurumun sosyal çevresine yönelik sorumluluklarının tümünü ele alan ve işletmeler tarafından önemi gün geçtikçe artan kurumsal sosyal sorumluluk uygulamaları aynı amaç çerçevesinde farklı sektörlerde uygulanmaktadır. Bu uygulamalar çerçevesinde, çalışanlar hiç kuşkusuz her sektörde işletme için hayati öneme sahiptir. Bu nedenle bu çalışma, otomotiv sektörü çalışanlarının kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarında farklılığa neden olan demografik faktörlerin belirlenmesi amacı ile yapılmıştır. Çalışmaya yönelik hazırlanan anket, Şanlıurfa otomotiv sektöründe çalışan kişiye uygulanmıştır. Frekans dağılımları, faktör analizi, Kurumsal sosyal sorumluluk algılaması açısından cinsiyet ve çalışma türü grupları arasında farklılığın olup olmadığını belirlemek amacıyla T-testi yapılmıştır. Kurumsal sosyal sorumluluk algılamasının yaş grupları, eğitim durumu, firmadaki pozisyon, görev ve çalışma süresi açısından anlamlı bir farklılığın bulunup bulunmadığını belirlemek amacıyla Kruskal Wallis H Testinden yararlanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda çalışanların cinsiyeti, çalışma türü, yaşı ve firmadaki pozisyonu açısından kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarında anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Kurumsal sosyal sorumluluk, çalışan, otomotiv sektörü, bireysel özellikler.

2 CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY PERCEPTIONS WITHIN THE CONTEXT OF EMPLOYEES DEMOGRAPHIC FACTORS Abstract Corporate social responsibility practices that cover an organization s all responsibilities towards its social sphere and have an increasing importance for organizations are implemented in various industries for the same purpose. As part of these practices, employees are undoubtedly of vital importance for businesses in all sectors. Therefore, this study was conducted to find out the demographic factors that affect corporate social responsibility perceptions of employees in the automotive industry. The survey of study was applied to employees in the automotive industry in Şanlıurfa. Frequency distribution, factor analysis and T-test were made to determine if there is a difference between gender and study groups in terms of perception of corporate social responsibility. Kruskal Wallis H test was made to find out if there is a significant difference among age groups, educational level, position, duty and term of employment in terms of perception of corporate social responsibility. As a result of the analyses, it was found that a significant difference exists in corporate social responsibility perceptions of employees in terms of their gender, type of job, age and position in the company. Keywords: Corporate social responsibility, employee, automotive industry, personal characteristics. 153 GİRİŞ Toplumun işletmelerden beklentilerinin değişmesi ile birlikte, işletmelerin de topluma yönelik duyarlılığı artmış ve sosyal sorumluluk faaliyetlerine başlamışlardır. Sanayileşme ile birlikte, işletmeler toplum ve çevre açısından önemli etkilere sahip ekonomik birimler olmuşlardır. İşletmeler toplum tarafından çevre kirliliği, gelir dağılımı gibi birçok sebepten dolayı sosyal sorunların kaynağı olarak görülmektedir. Modern işletme yalnızca mal ve hizmet üreten, satan, kar elde eden kuruluş olmaktan ziyade, topluma karşı belirli sorumluluklar taşıyan kuruluşlar olarak tanımlanmaktadır. Sosyal sorumluluk, işletmenin faaliyetlerini etkileyen çalışanlar, müşteriler, tedarikçiler, hükümet gibi sosyal paydaşlarına karşı çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerinin belirlemesi, negatif etkileri azaltması, toplumun ve işletmenin aynı zamanda gelişmesine katkı sağlaması gibi faaliyetleri uygulaması olarak tanımlanabilir (Angay, 2006:5). İşletmeler kar etmenin yanında sosyal sorunları çözme konusunda da yardımcı olmalıdırlar. Bu sorunların çözümü kısa ya da uzun vadede işletmelere kar getirmese de, işletmelerin paydaşlarının sorunlarını göz ardı etmemesi, sadece kar elde etmeye odaklanmaması gerekmektedir. Böylece, uzun vadede işletmelerin satışları artacak, çalışanlarda ise işe bağlılık görülecektir(antepli ve İlhan, 2017:171). İşletmelerin amaçlarına ulaşmalarındaki en etkili faktör çalışanlardır. Çalışanlar işletme içi halkla ilişkilerin en önemli öznesidir. İyi halkla ilişkiler ve kurumsal sosyal sorumluluk hiç kuşkusuz işletme içinde başlar. Bu nedenle, işletmeler sosyal sorumluluk uygulamalarında çalı-

3 şanlarını göz ardı etmemelidir. Kendi içinde iyi bir iletişime sahip olan işletmeler, dışarı ile iletişimde daha avantajlı konumda olmaktadır. Öte yandan kurumsal sosyal sorumluluk uygulamalarının çalışanlar tarafından algılanması ile birlikte işletmenin iç çevresine yönelik daha sağlıklı bilgilere ulaşmak mümkün olacaktır. Kurumsal sosyal sorumluluk, halkla ilişkilerin tanıma ve tanıtma faaliyetlerinden biridir. İşletme iç çevresini tanıma ve kendini iç çevresine tanıtma yoluyla, daha verimli üretim ve satış elde edebilecektir. İşletmenin uyguladığı sosyal sorumluluk faaliyetlerinin çalışanları tarafından algılanması, işletmenin sosyal sorumluluk faaliyetlerinin önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Çalışanların beklentileri doğrultusunda tatmin edilmesi, daha verimli çalışmalarına, motivasyonunun artmasına olanak sağlamaktadır. Kurumsal sosyal sorumluluk gerek özel gerekse kamu sektöründe birçok defa ele alınıp incelenmiştir. Bu çalışma ile Şanlıurfa da faaliyet gösteren otomotiv şirketlerinin çalışanlarının kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarına etki eden demografik faktörler belirlenmeye çalışılacaktır. KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK Kurumsal Sosyal Sorumluk Kavramı ve Sorumluluk Alanları Kurumsal sosyal sorumluluk kavramı literatüre yeni girmiş bir kavramdır. Kurumsal sosyal sorumluluğun açık ve genel geçer bir tanımı yapılmış değildir (Çakır ve Arslan, 2016:439). Son yıllarda Amerika da yaşanan birçok işletmenin yaşadığı skandallar sonucunda tüketicilerin işletmelere ve ekonomiye olan güvenleri sarsılmış bunun neticesinde de iş ahlakı ve kurumsal yönetim konularına yönelik önemin artması kurumsal sosyal sorumluluk kavramını ortaya çıkarmıştır (Aktan ve Börü, 2007:11). 154 Sosyal sorumluluk, insanların bütün eylemlerine uygulanan evrensel bir kavramdır. Sorumluluk, bireyin kendi davranış veya kendi yetki alanı ile ilgili herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir (TDK, 2017). Sosyal sorumluluk literatürde farklı şekillerde tanımlanmıştır. Sosyal sorumluluk, insanların ve organizasyonların kendi davranışlarının başkaları üstündeki sonuçlarıyla ilgilenmesi ve negatif sonuçlarını ortadan kaldırmasıdır (Grunig ve White, 2005:57). Sosyal sorumluluk kavramı, kişi ya da kurumların topluma karşı olan sorumluluklarını belirtmekte olup, yüklendiği işten dolayı gerektiğinde hesaba çekilme durumunu, sorumluluk duygusunu ifade etmektedir (Yılmaz ve Alkan, 2006:730). Kurumsal Sosyal sorumluluk, işletmelerin elde ettikleri karlar ile bu karı elde etmek için katlandığı maliyetler arasında denge kurmaları demektir (Wood, 1991:698). Kurumsal sosyal sorumluluk aynı zamanda talep edilen ürün ve hizmetlerin en düşük finansal ve sosyal maliyetler ile üretilmesine yapılan katkılardır (Angay, 2006:7). Bir diğer tanımda ise kurumsal sosyal sorumluluk, işletmelerin amaçlarına ulaşırken, ahlaki değerlere sadık kalmaları ve kaynaklarını içinde bulunduğu toplumu geliştirmede kullanmalarıdır (Çelik, 2007:62). İşletmeler sosyal yapılar olmaları nedeni ile sınırlılıkları ve sorumlulukları toplum tarafından belirlenmektedir. Kurumsal sosyal sorumluluk kavramı, kurum kültürüne ve değer sistemine bağlı olduğu için farklılık gösterebilmektedir (Arslan, 2016:197). Literatürde yapılan kurumsal sosyal sorumluluk tanımlarına bakıldığında (Türkiye de Kurumsal Sosyal Sorumluluk Değerlendirme Raporu, 2008:4) o Kurumsal kelimesine karşılık olarak hem sosyal hem de çevresel konuları bünyesinde o bulundurmalı, İş stratejileri ve faaliyetleri içine çevresel ve sosyal konuları dahil edilmeli,

4 o o Gönüllülük esasına dayanmalı, İşletmelerin kendi iç ve dış paydaşlarıyla paylaşımda bulunmaları ile ilgilenmelidir. Kurumsal sosyalsorumluluk şu alanları kapsamaktadır (Carroll, 1991:4-6): Ekonomik sorumluluk: Toplumun ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetleri üretirken kaynakların verimli bir şekilde kullanılması ve üretilenlerin karlı bir şekilde satılmasıdır. Verimli olmak, kar elde etmek ve işletmenin sürekliliğini sağlamak işletmelerin ekonomik sorumluluğudur. Yasal sorumluluk: İşletmenin faaliyetlerini yasalar çerçevesinde sürdürmesidir. Toplum işletmelerin faaliyetlerinden kar sağlamalarını kabul ederken, bu amacı koşulsuz olarak onaylamamaktadır. Ekonomik faaliyetlerini sürdürürken, işletmelerin belli yasal ve denetim kısıtlarını da göz ardı edemeyeceklerine değinmektedir. İşletmelerin ekonomik faaliyetlerini gerçekleştirirken uyması gereken ilke ve değerler yasa koyucular tarafından oluşturulmuş olmaktadır. Etik sorumluluk: İşletmelerin yasalara uymanın ötesinde toplumsal norm ve beklentilere, uluslararası platformda kabul edilmiş etik değerlere uyumlu davranmasıdır. Gönüllü sorumluluk: Bu sorumluluk, işletmeler için bir zorunluluk ifade etmeyen ancak, işletmenin toplumda oluşturduğu iyi niyeti güçlendiren ya da işletmenin bulunduğu çevre tarafından iyi kurumsal vatandaş olarak algılanmasına katkıda bulunan bir sosyal sorumluluk boyutudur. Gönüllü KSS, hayırseverlik, diğerkamlık gibi kavramlarla ilişkisi olan bir kavramdır. 155 Çalışanlar Açısından Kurumsal Sosyal Sorumluluk Çalışanların yaşam standartlarının geliştirilmesi ile işletmenin başarısı arasında bir bağlantı vardır. Çalışanlar emeklerine karşılık, iş güvenliği, ücret, sosyal hak ve tatmin edici özellikte bir iş talep etmektedirler. İşletme ise çalışanlardan yöneticilerin talimatlarına uymalarını, işletme hakkında olumlu düşünce beyan etmelerini ve işletmenin faaliyette bulunduğu topluma sorumlu davranmalarını beklemektedir. Çalışanlar işletmenin başarısında bir araç gibi görülebilir. Bu şekilde düzenlenmiş politikalar ve değerler sistemi verimli bir işletme ve çalışan ilişkisine yöne verecektir (Ay, 2003:27). Sosyal sorumluluk açısından işletmelerde çalışanların memnuniyeti en önemli göstergelerden biridir. Toplu sözleşme düzenlerine uygun davranışlar sergileyen, çalışma yaşamında asgari yaş, asgari ücret, çalışma saatleri ile ilgili tüm yasalara uygun hareket eden, çalışanların özlük haklarını koruyan, çalışanların iş ile ilgili yaratıcı ve verimliliğini arttırıcı fikirlerini dile getirmeye olanak sağlayan ve teşvik eden, insan hakları standartlarına uygun çalışma ortamı içerisinde iletişime ve mesleki gelişme olanaklarına öncelik tanıyan, çalışanların eğitimine, deneyim kazanmasına yönelik programlar uygulayan işletmeler sosyal açıdan sorumluluk taşıyan işletmeler olarak görülmektedir (Kıldokum, 2002:80). Diğer tüm sektörlerde olduğu gibi otomotiv sektöründe faaliyet gösteren işletmeler de çalışanların motive olmaları, iş doyumuna ulaşmaları, örgütsel bağlılığı olmaları ve kurumsal dav-

5 ranabilmeleri için çalışanlarına karşı bazı sorumluluklarını yerine getirmektedir. Ekonomik, yasal, etik ve gönüllü sorumluluklar yerine getirildikçe çalışanın işletmeye bağlılığı ve iş tatmini artabilecektir. İşletmenin çalışanlarına karşı hem yasal hem de etik sorumlulukları vardır. Bunlar; çalışma hakkına saygı gösterme, adil ücret ödeme, çalışanların özgür konuşma hakkını sağlama, işçilerin dernek sendika kurma ve grev yapma hakkına engel olmama, özel hayatın gizliliği hakkında saygılı olma, güvenli ve sağlıklı koşullar yaratma ve çalışma hayatının kalitesini yükseltme, çalışanlar arasında ayrımcılık yapmama, tacizden sakınma, çalışanların yıldırmaya maruz kalmamasını sağlama ve çalışanların kararlara katılma hakkını sağlama sorumluluğudur (Şimşek, 1999:73). I. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ A. Araştırmanın Amacı Araştırmanın amacı, Şanlıurfa otomotiv sektöründe faaliyet gösteren firmaların çalışanlarının kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarında farklılığa neden olan demografik faktörleri belirlemektir. B. Örnekleme Süreci Araştırmanın ana kütlesini, Şanlıurfa otomotiv sektöründe faaliyet gösteren firmaların çalışanları oluşturmaktadır. Örnekleme yöntemi, tesadüfi olmayan örnekleme yöntemlerinden kolayda örnekleme yöntemidir. Araştırma için gerekli olan birincil veriler, yüz yüze anket metodu uygulanarak toplanmıştır. Anketler ile tarihleri arasında yapılmıştır. C. Veri a Yöntemi ve Aracı 156 Anket formu iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarına yönelik Maignan ve Ferrell (2000) tarafından geliştirilmiş ölçek ve Türker (2006) tarafından Türkçe ye uyarlanmış ölçek temel alınarak oluşturulan ölçek yer almaktadır. İkinci bölümde, katılımcıların cinsiyeti, yaşı, eğitimi, firmadaki pozisyonu, çalışma türü, görevi ve çalışma süresi ile ilgili 7 demografik soruya yer verilmiştir. Kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarını ölçmeye yönelik ölçeğe katılımcıların her bir ifade için 1 ile 5 arasında kendilerine en uygun şıkka katılma derecelerini gösteren Kesinlikle katılmıyorum=1, Katılmıyorum=2, Kararsızım=3, Katılıyorum=4, Kesinlikle katılıyorum=5 seçeneklerinden kendilerine en uygun şıkkı işaretlemeleri istenmiştir. D. Araştırmanın Modeli ve Hipotezleri Demografik Faktörler -cinsiyet -yaş -eğitim -firmadaki pozisyonu Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algılamaları -çalışma türü -çalışma süresi

6 ŞEKİL 1. Araştırmanın Modeli Araştırmanın modeli ve amacı doğrultusunda geliştirilen hipotezler şu şekildedir: H 1: Çalışanların kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları demografik faktör grupları bağlamında istatistiksel olarak farklılık gösterir. H 1a: Çalışanların kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları cinsiyet faktörü bağlamında istatistiksel olarak farklılık gösterir. H 1b: Çalışanların kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları çalışma türü açısından bağlamında istatistiksel olarak farklılık gösterir. H 1c: Çalışanların kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları eğitim faktörü bağlamında istatistiksel olarak farklılık gösterir. H 1d: Çalışanların kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları firmadaki pozisyonları bağlamında istatistiksel olarak farklılık gösterir. H 1e: Çalışanların kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları yaş faktörü bağlamında istatistiksel olarak farklılık gösterir. H 1f: Çalışanların kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları firmadaki görevi bağlamında istatistiksel olarak farklılık gösterir. H 1g: Çalışanların kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları firmada çalışma süresi bağlamında istatistiksel olarak farklılık gösterir. E. Verilerin Analizi 157 Araştırma kapsamında gerçekleştirilen anket çalışması sonucunda yapılan değerleme sonucunda eksik ve hatalı doldurulan anketlerin elenmesiyle, analize elverişli anket sayısı olarak saptanmıştır. Anket çalışması sonucunda elde edilen veriler, SPSS 11 paket programı ile analiz edilmiştir. Araştırmada ölçeğin tek boyutluluk özelliğini araştırmak amacıyla Faktör Analizinden yararlanılmıştır. Güvenilirliğin belirlenmesi için Cronbach Alpha Testinden yararlanılmıştır. Kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları açısından cinsiyet ve çalışma türü grupları arasında farklılığın olup olmadığını belirlemek amacıyla T-testi yapılmıştır. Kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları açısından yaş grupları, eğitim durumu, firmadaki pozisyon, görev ve çalışma süresi arasında anlamlı bir farklılığın bulunup bulunmadığını belirlemek amacıyla Kruskal Wallis Testinden yararlanılmıştır. Bu demografik faktörlerde değişkenlerin gözlem sayıları 30'un altında olduğu için parametrik olmayan testlerden Kuruskal Wallis testi uygulanmıştır (Arslan, 2016:206). F. Araştırmanın Bulguları Cinsiyet Kadın Erkek Tablo 1: Araştırmaya Katılan Bireylerin Demografik Özellikleri Sıklık Yüzdelik Sıklık Yüzdelik Eğitim Durumu İlköğretim 16 15, Lise 58 55,2 Önlisans 25 23,8

7 Lisans Lisansüstü 6-5,8 - Yaş ve üstü ,2 74,3 9,5 - Firmadaki Pozisyonunuz Üst kademe yönetim Orta kademe yönetim İlk kademe yönetim Yönetsel olmayan ,8 18,1 77,1 Çalışma türünüz Beyaz yaka Mavi yaka ,6 51,4 Göreviniz Satış pazarlama Muhasebe/Mali İşler/Denetim/ Hukuk İnsan Kaynakları Kurumsal İletişim İkmal/Teknik/Ar-Ge Üretim Güvenlik/Sekreter/ İdari İşler Diğer ,6 5,7 4,8 2 26,7 18,1 12, Çalışma Süresi 1 yıldan az 1-5 yıl 6-10 yıl 10 yıldan fazla ,3 47,6 31,4 6,7 Araştırmaya katılan bireylerin demografik özellikleri incelenecek olursa, katılımcıların 65'i (%62) kadın, 40 ı (%38) erkektir. Araştırmaya katılanların eğitim durumu incelendiğinde en büyük grubu lise düzeyinde eğitimi olan bireyler oluşturmaktadır (%55,2). Ankete katılanların yaş dağılımı ise 17 si (%16,2) yaş, 78'i (%74,3) yaş ve 10 u (%9,5) yaş aralığındadır. Katılımcıların firmadaki pozisyonlarına baktığımızda en yüksek oranın yönetsel olmayan kademeden olduğunu görmekteyiz (%77,1). Katılanların çalışma türü göz önüne alındığında katılımcıların 51 i (%48,6) beyaz yakalı, 54 ü (%51,4) mavi yakalı olduğu görülmektedir. Katılımcıların çalışma süresi dikkate alındığında ise en yüksek oranın %47,6 ile 1-5 yıl arasında çalışanlarda olduğu görülmektedir. G. Araştırmanın Güvenilirliği ve Faktör Analizi Kurumsal sosyal sorumluluk algılamaları ile ilgili olan veri setinin faktör analizine uygunluğunu test eden KMO değeri (0,881) faktör analizi yapılabilmesi için uygun ve mükemmel bir değerdir. Yine aynı amaca hizmet eden Bartlett testi significance = 0,00) olduğundan ve p<0.05 olması koşulunu sağladığından verilerin faktör analizi için uygun olduğuna karar verilmiştir. Bireylerin kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarını ölçmek amacıyla uygulanan faktör analizi sonucunda, kullanılan ölçekteki ifadelerin dört boyut altında toplandığı görülmektedir.

8 Tablo 2: Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algılamasına İlişkin Faktör Analizi ve Güvenilirlik Analizi Faktör İsimleri Maddeler Yük Değerleri Ekonomik Sosyal Sorumluluk Bu kurumun temel prensiplerinden birisi müşterilerine kaliteli ürün ve hizmet sunmaktır. Bu kurum müşterilerin memnuniyetini sağlamaktadır. Bu kurum gelirlerini en yüksek seviyeye çıkarmada başarılıdır. Bu kurum çalışanların verimli çalışmasını sağlamaktadır. Bu kurum rakiplerine göre rekabet avantajına sahiptir. Bu kurum faaliyet giderlerini düşürmek için çabalamaktadır.,894,847,827,785,771,756 22,365 Açıklanan Varyans % Cronbach s Alfa,830 Yasal Sosyal Sorumluluk Bu kurum çevrenin korunmasına yönelik yasalara uymaktadır. Bu kurum rekabeti düzenleyen kanunlara uymaktadır. Bu kurum kanunlara uygun bir şekilde faaliyetlerini gerçekleştirmektedir. Bu kurum çalışanlarla ilgili kanuni düzenlemelere uygun hareket etmektedir.,901,809,797,728 13,761, Gönüllü Sosyal Sorumluluk Bu kurum çalışanlarının gönüllü olarak katıldıkları faaliyetleri desteklemektedir. Bu kurum hayırsever kuruluşlara yardımda bulunmaktadır. Bu kurum toplumun sosyal sorunlarının çözümüne yönelik çaba göstermektedir. Bu kurum eğitim kültür sanat sağlık gibi faaliyetlere destek olmaktadır. Bu kurum çalışanlarının özel hayatlarını daha iyi hale getirmeye yönelik faaliyetler gerçekleştirmektedir.,891,799,761,705,672 10,976,792

9 Etik Sosyal Sorumluluk Bu kurum ürün ve hizmetleri hakkında müşterilere tam ve doğru bilgi sunmaktadır. Bu kurum müşteri memnuniyetine önem verir. Bu kurum doğal çevreyi korumaya ve geliştirmeye dönük faaliyetlere aktif olarak katılmaktadır. Bu kurum tüketici hakları konusunda yasal düzenlemelerin ötesinde bir duyarlılığa sahiptir. Bu kurumda çevreye olan olumsuz etkileri azaltan çeşitli programlar uygulanmaktadır. Bu kurum çalışanların sağlık güvenlik ve refahını koruyan uygun düzenlemelere sahiptir. Bu kurum çalışanların yaşam kalitesini arttıran sosyal haklar sağlamaktadır.,880,851,768,791,691,685,661 18,816,734 KMO = 0,881 Total Variance Extracted = 5,918 H. Hipotezlerin Test Edilmesi Tablo 3: Cinsiyete Göre Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algılamalarına Yönelik t-testi Sonuçları 160 N Mean T Sig. Kadın 65 4,2419 1,173,033 Erkek 40 4,1580 Katılımcıların cinsiyetlerine göre kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarına yönelik tutumlarında fark olup olmadığını ölçmek için bağımsız gruplar t-testi yapılmıştır. Cinsiyete göre yapılan t-testi sonucunda kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarının katılımcıların cinsiyetine göre farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır (p= 0,033<0,05). H 1a hipotezi desteklenmiştir. Tablo 4: Çalışma Türüne Göre Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algılamalarına Yönelik Tutuma Yönelik t-testi Sonuçları N Mean T Sig. Beyaz Yaka 51 4,1132 3,318,005 Mavi Yaka 54 4,3308

10 Katılımcıların çalışma türlerine göre kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarına yönelik tutumlarında fark olup olmadığını ölçmek için bağımsız gruplar t-testi yapılmıştır. Çalışma türüne göre yapılan t-testi sonucunda kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarının katılımcıların çalışma türüne göre farklılık gösterdiği sonucuna ulaşılmıştır (p= 0,005<0,05). H 1b hipotezi desteklenmiştir. Tablo 5: Eğitim Durumuna Göre Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algılamalarına Yönelik Kruskal Wallis H Testi Sonuçları KSS Chi-Square 3,197 df 3 Asymp. Sig.,362 Katılımcıların eğitim durumuna göre kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarına yönelik tutumlarında fark olup olmadığını ölçmek için Kruskal Wallis testi yapıldı. Eğitim durumuna göre yapılan Kruskal Wallis testleri sonucunda kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarının katılımcıların eğitim durumuna göre farklılık göstermediği sonucuna ulaşıldı (p= 0,362>0,05). H 1c hipotezi reddedilmiştir. Tablo 6: Katılımcıların Firmadaki Pozisyonuna Göre Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algılamalarına Yönelik Kruskal Wallis H Testi Sonuçları 161 KSS Chi-Square 6,282 df 3 Asymp. Sig.,099 Katılımcıların firmadaki pozisyonlarına göre kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarına yönelik tutumlarında fark olup olmadığını ölçmek için Kruskal Wallis testi yapıldı. Katılımcıların firmadaki pozisyonlarına göre yapılan Kruskal Wallis testleri sonucunda kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarının katılımcıların tüketicilerin firmadaki pozisyonlarına göre farklılık göstermediği sonucuna ulaşıldı (p= 0,099>0,05). H 1d hipotezi reddedilmiştir. Tablo 7: Yaş Durumuna Göre Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algılamalarına Yönelik Kruskal Wallis Testi Sonuçları KSS Chi-Square 8,707 df 2 Asymp. Sig.,011 Katılımcıların yaş durumuna göre kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarına yönelik tutumlarında fark olup olmadığını ölçmek için Kruskal Wallis testi yapıldı. Katılımcıların yaş durumuna göre yapılan Kruskal Wallis testleri sonucunda kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarının katılımcıların yaşına göre farklılık gösterdiği sonucuna ulaşıldı (p= 0,011<0,05). H 1e hipotezi desteklendi.

11 Tablo 8: Katılımcıların Firmadaki Görevlerine Göre Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algılamalarına Yönelik Kruskal Wallis Testi Sonuçları KSS Chi-Square 26,454 df 7 Asymp. Sig.,000 Katılımcıların firmadaki görevlerine göre kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarına yönelik tutumlarında fark olup olmadığını ölçmek için Kruskal Wallis testi yapıldı. Katılımcıların firmadaki görevlerine göre yapılan Kruskal Wallis testleri sonucunda kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarının katılımcıların firmadaki görevlerine göre farklılık gösterdiği sonucuna ulaşıldı (p= 0,011<0,05). H 1f hipotezi desteklendi. Tablo 9: Katılımcıların Firmada Çalışma Süresine Göre Kurumsal Sosyal Sorumluluk Algılamalarına Yönelik Kruskal Wallis Testi Sonuçları KSS Chi-Square 3,728 df 3 Asymp. Sig.,292 Katılımcıların firmada çalıştıkları toplam çalışma süresine göre kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarına yönelik tutumlarında fark olup olmadığını ölçmek için Kruskal Wallis testi yapıldı. Yapılan Kruskal Wallis testleri sonucunda kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarının katılımcıların firmada çalıştıkları toplam çalışma süresine göre farklılık göstermediği sonucuna ulaşıldı (p= 0,292>0,05). H 1g hipotezi reddedilmiştir. 162 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Küreselleşmenin etkisiyle artan rekabet işletmelerin faaliyet göstermesini güç hale getirmektedir. Bu rekabet ortamında işletmelerin ayakta kalmaları ve tüketicilerin gözünde tercih edilebilir bir işletme konuma gelmelerinde hiç kuşkusuz kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri çok önemli bir rol oynamaktadır. Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri işletmelere yoğun rekabet ortamında ayakta kalmalarına tanınırlığının artmasına, tercih edilebilirliğinin artmasına, pazar payının artmasına ve markalarını daha güçlü bir konuma getirmelerine çok önemli katkılar sağlamaktadır. İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluk alanları, işletmenin iç ve dış çevresindeki kişi ve kurumlardır. İşletmelerin çevresine karşı sorumlulukları dört başlıkta toplanmaktadır. Bunlar; ekonomik sosyal sorumluluk, yasal sosyal sorumluluk, etik sosyal sorumluluk ve gönüllü sosyal sorumluluktur. Ekonomik sosyal sorumlulukta; işletmenin sürekli karlılığı, verimliliği ve rekabet durumu ile ilgili konular bulunmaktadır. Yasal sosyal sorumluluk, işletmenin devam edebilmesi için gerekli hukuki düzenlemelerden oluşur. Etik sosyal sorumlulukta; toplumun belirlediği kurallara uyarak, toplumun işletmelerden beklediği saygı gösterilmelidir. Ayrıca iş hayatının ahlaki davranış kurallarının, yasal düzenlemelerden daha üstün olduğu kabul edilmelidir.

12 Gönüllü sosyal sorumlulukta ise, toplum gönüllüğü, hayırsever kuruluşlara yardım, doğa, çevre, sanat ve spor gibi faaliyetlere katılım ele alınır (Yönet, 2006:248). Araştırmanın amacı, Şanlıurfa otomotiv sektöründe faaliyet gösteren firmaların çalışanlarının kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarında farklılığa neden olan demografik faktörleri belirlemektir. Araştırmanın ana kütlesini, Şanlıurfa otomotiv sektöründe faaliyet gösteren firmaların çalışanları oluşturmaktadır. Araştırmanın H1 hipotezi doğrultusunda yapılan analizler sonucunda çalışanların cinsiyetleri, yaşı, çalışma türü ve firmadaki görevleri açısından kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarında anlamlı bir farklılık olduğu tespit edilmiştir. Çalışanların eğitim düzeyi, firmadaki pozisyonu ve firmadaki toplam çalışma süreleri açısından kurumsal sosyal sorumluluk algılamalarında bir farklılık olmadığı tespit edilmiştir. Çalışanların kurumsal sosyal sorumluluğu algılamalarına yönelik yapılan bu çalışma, ileride sadece çalışanlar üzerinde değil müşteriler, hissedarlar, tedarikçiler gibi diğer çevre üyelerine de uygulanıp toplumun tamamının kurumsal sosyal sorumluluk algısı tespit edilebilir. Ayrıca araştırma sadece Şanlıurfa ilinde faaliyet gösteren otomotiv işletmelerinin çalışanlarına uygulanmıştır. Bu çalışma her il, her bölge ve ülke geneli için ayrı ayrı uygulanabilir. Araştırmada sadece anket tekniği uygulanmıştır. Ancak ileriki çalışmalarda anketin yanı sıra mülakat tekniği de kullanılırsa daha sağlıklı ölçümler yapılıp, daha iyi sonuçlar elde edilebilir. KAYNAKLAR Aktan, C. C., ve Börü, D., (2007), Kurumsal Sosyal Sorumluluk, (Ed. Coşkun Can Aktan), Kurumsal Sosyal Sorumluluk, s.11-37, İstanbul. 163 Angay, B., (2006), Halka Açık Şirketlerde Sosyal Raporlama Ve Türkiye Uygulaması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, İstanbul. Antepli, A., ve İlhan, A., (2017), Örgütlerde Sosyal Sorumluluk Olgusunun Tüketicilere Etkisi: Çevre ve İnsan Faktörlerinin Ele Alınması, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Y.5, S.45, s Arslan, B., (2016), Beyaz Eşya Sektöründe Faaliyet Gösteren Kurumların Uyguladıkları Sosyal Sorumluluk Projelerinin Tüketicilerin Marka Sadakati Üzerine Etkileri, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Y. 7, S. 18, s Ay, Ü., (2003), İşletmelerde Etik ve Sosyal Sorumluluk, Nobel Kitabevi, İstanbul. Carroll, A. B., (1991), The Pyramid of Corporate Social Responsibility: Toward the Moral Management of Organizational Stakeholder, Business Horizon, Y. 34, S. 4, s Çakır, A. ve Arslan, B., (2016), Kurumların Uyguladıkları Sosyal Sorumluluk Projelerinin Tüketicilerin Marka Sadakati Üzerine Etkileri: Otomobil Markaları Üzerine Bir Araştırma, Cbü Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 14, S. 2, s Çelik, A., (2007), Şirketlerin Sosyal Sorumlulukları, İgiad Yayınları, İstanbul. Grunig, J. E. ve White, J., (2005), Halkla İlişkiler Kuram ve Uygulamasında Dünya Görüşlerinin Etkisi, Halkla İlişkiler ve İletişim Yönetiminde Mükemmellik, Çev. Elif Özsayar, Rota Yayınları, İstanbul.

13 Kıldokum, H., (2002), İşletme Sosyal Sorumluluğu Kapsamında İşletmelerin Sosyal Performansları İle Mali Performanslarının Karşılaştırılması ve Türkiye İçin Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Maignan, I., ve Ferrell, O.C., (2000), Measuring Corporate Citizenship in Two Countries: The Case of the United States and France, Journal of Business Ethics, S.23, s Şimşek, B., (1999), Yöneticilerin Çalışanlara Karşı Etik Sorumlulukları, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Y. 1, S. 3, s Türkçe Sözlük, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları, Türker, D., (2006), The Impact of Employee Perception of Corporate Social Responsibility on Organizational Commitment: A Scale Development Study. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Wood, D. J.,(1991), Corporate Social Performance Revisited, Academy Of Management Review, Y. 16, S. 4, s Yılmaz, B. ve Alkan, A.T., (2006), Muhasebenin Sosyal Sorumluluk Kavramı Açısından Küçük ve Orta Ölçekli İşletmelerde, Kurumsal Yönetim Anlayışının Algılanma Biçimi Üzerine Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S:16, s Yönet, E., (2006), Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışında Son Dönemeç, Sosyal Bilimler Dergisi, s Türkiye de Kurumsal Sosyal Sorumluluk Değerlendirme Raporu, (Erişim Tarihi: ). 164