Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersinin WebQuest Yöntemi ile Yürütülmesinin Akademik Başarıya Etkisi Gazi Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü, Ankara handanustun@gmail.com, esra.ergull@gmail.com Özet: Bu çalışmanın amacı WebQuest yönteminin Ortaokul öğrencilerinin Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersindeki akademik başarılarına etkisini incelemektir. Bu nedenle 5. sınıf Bilişim Teknolojileri (BT) ve Yazılım Dersi kazanımı olan kelime işlemci programını etkili bir şekilde kullanabilme konusunun öğretiminde WebQuest yöntemi kullanılmıştır. Araştırma 2013-2014 Eğitim Öğretim Yılı ikinci döneminde Ankara İli Çankaya İlçesi Rauf Orbay Ortaokulu 5. sınıf öğrencilerine uygulanmıştır. 4 hafta süren araştırmaya deney grubunda 25, kontrol grubunda 24 öğrenci olmak üzere toplam 49 öğrenci katılmıştır. 5A sınıfı deney, 5B sınıfı ise kontrol grubu olarak atanmıştır. Kelime işlemci programı konusunun anlatımına geçilmeden önce her iki sınıfa da ön-test uygulanmıştır. Ön-test sonucunda öğrencilerin ön bilgi düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. 4 haftalık kelime işlemci programı öğretimi süresince deney grubunda WebQuest yöntemi, kontrol grubuna ise geleneksel anlatım yöntemi uygulanmıştır. 4 haftalık öğretim sonunda her iki gruba da son-test uygulanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde t-testi kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçları göstermektedir ki; bilişim teknolojisi ve yazılım dersinin WebQuest temelli olarak yürütülmesi, geleneksel sınıf yöntemine göre 5. sınıf seviyesinde kelime işlemci programını etkin kullanma konusunda öğrencilere olumlu katkılar sağlamaktadır. Anahtar Kelimeler: E-Eğitim, WebQuest Yöntemi, Web Tabanlı Öğrenme, Akademik Başarı Abstract: The aim of this research is searching the effects of WebQuest method in İnformation Technology and Software Course. For this reason, WebQuest method has been used in teaching the subject which the 5th grade class IT and software gain: "word processor program to use effectively". The study was conducted on N=49 5th students at a middle school in Ankara. This study employed experimental design with pre and posttest control group. At the beginning of the study, the Scale for academic achievement was applied as pretest. The subject of "word processor program in BT course was taught by using WebQuest to 25 students in the experimental group two hours a week in total four weeks, and the control group of 24 students was taught the same subject through traditional instruction methods. After teaching to experimental and control groups, the academic achievement test was administered as posttest to both groups. T-test was used for analyze the data. When examining the effects of WebQuest, a positive improvement has been found on experimental group. Keywords: E-Learning, WebQuest, Web Based Learning, Academic Achievement 1. Giriş 121 WebQuest yöntemi 1995 yılında Bernie Dodge ve TomMarch tarafından geliştirilmiştir. WebQuestyöntemi öğrencilerin bütün bilgileri internetten araştırarak öğrendiği bir yöntemdir. Bu yöntemde amaç öğrenenlerin zamanı iyi kullanmasını, bilgilere bakmak yerine onları kullanmasını ve öğrencilerin analiz, sentez, değerlendirme basamağında düşünmesini sağlamaktır (edweb.sdsu.edu/webquest/overview.htm).
Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersinin WebQuest Yöntemi ile Yürütülmesinin Akademik Başarıya Etkisi WebQuest hem öğretmenlere hem de öğrencilere planlama ve rehberlik etme imkanı sağlamaktadır. Sınırlı bilgisayar bilgisini kullanarak, üst düzey düşünme becerilerini geliştirmesi yönünden dikkat çekmektedir. İnternette Web- Quest konusu araştırıldığında bir çok araştırma ile karşılaşılmakta, bu araştırmaların çoğu ders içi ödevlerinden oluşmakta, diğerleri ise daha uzun zamanda ve daha çok düşünülerek geliştirilmiş, her yıl uygulandıktan sonra güncellenmesi gereken örneklerdir (Dodge, 2004). WebQuest yöntemi uygulama aşamasında aşağıdaki basamakları takip eder: İşlem Süreç Bilgi Kaynakları Değerlendirme Sonuç (Dodge,1995). WebQuest geliştirecek yeni araştırmacılara Bernie Dodge beş önemli tavsiyede bulunmaktadır. Bu tavsiyelerin İngilizcedeki baş harflerinden oluşan FOCUS aşağıda ki gibidir (Dodge, 2004): Büyük siteler bulun. Öğrencilerinizi ve kaynakları düzenleyin. Düşünmeleri için öğrencilerin şans verin. Ortalamaları kullanın. Yüksek beklentileri oluşturun. Büyük Siteler Bulun WebQuest yönteminin başarılı olmasında en etkili faktörlerin başında kullanılan Web Sitelerinin kalitesi gelmektedir. Peki bir siteyi büyük site yapan özellikler nelerdir? Bu sorunun cevabı öğrencilerin yaşı, konu başlığı, öğretmenin özel öğrenme beklentilerine göre değişmektedir. Web Sitesinin okunabilir ve öğrenciler için ilginç olması, güncel ve doğru bilgiler içermesi, son olarak da öğrencilerin daha önce okul ortamında karşılaşmadığı bir site olması olması gereken özellikler olarak sıralanabilir (Dodge, 2004). 122 Öğrencilerinizi ve Kaynakları Düzenleyin Mesleğinin ilk yıllarında olan öğretmenler öğrencileri ve kaynakları organize etmede daha başarılı olmaktadır (Dodge, 2004).Mesleğinin ilk yıllarında olan öğretmenler konuları anlatırken kullanabileceği yeterli materyal, kitap, kaynak vb. bulamayacağı için araştırmaya yönelecektir. Fakat bu deneyim azlığı bilgisayar süreçlerini yönetmede sorunlara da sebep olabilmektedir. WebQuest yönteminin başarılı olması bütün bilgisayarların çalışıyor olmasına ve bütün öğrencilerin her an anlamlı çalışmalar yapıyor olmasına bağlıdır (Dodge, 2004). Bilgisayarların az sayıda olduğu durumlarda öğretmenin bu durumu iyi yönetebilmesi gerekmektedir. İyi bir WebQuest öğrenme ortamında olması gereken özellikler: Öğrenciler birbirleri olmadan başarılı olamayacaklarını bilmeli, Çalışmanın doğal ortamında öğrencilerin birbirlerine yardım ediyor ve teşvik ediyor olmaları, Her öğrenci hem kendi görevlerinden hem de grup görevlerinden sorumlu olmalı, Öğrencilerin çoğunun birlikte çalışmayı biliyor olması gerekir. Grubun etkinliğini artıracak konuşmalar yapılması gerekmektedir. Düşünmeleri İçin Öğrencilerin Şans Verin Öğrenciler genel olarak akıllarına ilk gelen kelime ile arama yaptıklarından, buldukları sonuçlar birbirlerinin aynısı olacak, bu durum da projelerinin birbirlerine çok benzemesine sebep olacaktır. Bu gibi durumları önlemek için öğretmenin oluşabilecek genel projeleri önceden bulup öğrencilerden daha iyisini beklediğini belirtmesi gerekir (Dodge, 2004). Bu nedenle amaçların iyi belirlenmesi, tasarımın iyi yapılması ve öğrenci işbirliğinin güçlü olması sağlanmalıdır. Ortalamaları Kullanın WebQuest yönteminde öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Bu yöntem uygulanırken Web temel
arama ortamı iken bununla sınırlı kalınması zorunlu değildir. Öğretmen sınıf içinde öğrencilerin buldukları kitap ve yazıları kağıtlara dökebileceği bir yazıcı bulundurabilir. Böylece sınıf içinde bu kaynaklarda etkin olarak kullanılabilir. İnternet ortamının en önemli özelliğinden birisi de başka insanlarla iletişim imkanı sağlamasıdır (Dodge, 2004). Bunun için öğrencilerin ulaşabileceği insanlar bulup onlara ulaşmalarını organize etmek gerekebilir. Öğrenciler başkalarının fikirlerini öğrendiklerinde yeni fikirler bulabilirler. Bunun için öğrencilerin fikirlerini paylaşabileceği forum benzeri bir ortam oluşturmak faydalı olacaktır. İnternet ortamında bulunan ses, video vb. çokluortam özellikleri dikkat dağıtıcı olabilir. Bu konuda da öğretmenin önceden hazırlık yaparak dikkat dağınıklığına sebep olacak etmenleri azaltması gerekmektedir (Dodge, 2004). Yüksek Beklentileri Oluşturun Yüksek beklentiler oluşturarak öğrencilerin yapacakları çalışmaların seviyesini artırabilirsiniz. Öğrenciler tam olarak gösterdiğiniz seviyeye gelemeseler de böyle bir beklenti oluşturmadan gelebilecekleri seviyeden daha iyi bir WebQuest projesi yapabilirler (Dodge, 2004). 2. Problem Araştırmanın temel problemi; WebQuest öğretim ortamının öğrencilerin akademik başarı üzerindeki etkisi nedir? şeklinde düzenlenmiştir. Bu genel amaç çerçevesinde, WebQuest in kullanıldığı deney grubu öğrencilerinin başarı puanları (ön-test, son-test ) ile geleneksel ortamın kullanıldığı kontrol grubu öğrencilerinin başarı puanları arasında anlamlı bir fark var mıdır? Sorusuna cevap aramaya çalışılmıştır. 3. Önceki Çalışmalar İlköğretim Okullarında Matematik Derslerinde WebQuest Kullanımı konusunu araştıran Öksüz ve Uça (2010), WebQuest tekniği sayesinde öğrencilerin proje tabanlı bir öğretimi benimseme ve gerçekleştirme konusunda istekli ve başarılı oldukları, proje sonucunda öğrencilerden yaratıcı ve yüksek kalitede ürünler elde edildiğini belirtmişlerdir. WebQuest Öğrenme Ortamının Öğrencilerin Akademik Başarı ve Tutumlarına Etkisini inceleyen Özerbaş (2012), Deney ve kontrol grubunun deney öncesi ve deney sonrası öntest ve son-test toplam Akademik başarı testi puanları arasında anlamlı bir fark bulunmadığı, deneysel işlem sonrası deney grubunda bulunan öğrencilerin tutum düzeyleri olumlu yönde yüksek çıktığı sonucuna ulaşmıştır. 4. Yöntem Araştırma 2013-2014 Eğitim Öğretim Yılı ikinci döneminde Ankara İli Çankaya İlçesi Rauf Orbay Ortaokulu 5. sınıf öğrencilerine uygulanmıştır. Araştırmada gerçek deneme modellerinden tek faktörlü öntest-sontest kontrol gruplu deneysel desen kullanılmıştır. 4 hafta süren araştırmaya deney grubunda 25, kontrol grubunda 24 öğrenci olmak üzere toplam 49 öğrenci katılmıştır. 5A sınıfı deney, 5B sınıfı ise kontrol grubu olarak atanmıştır. Kelime işlemci programı konusunun anlatımına geçilmeden önce her iki sınıfa da ön-test uygulanmıştır. Ön-test sonucunda öğrencilerin ön bilgi düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. 4 haftalık kelime işlemci programı öğretimi süresince deney grubunda Web- Quest yöntemi, kontrol grubuna ise geleneksel anlatım yöntemi uygulanmıştır. 4 haftalık öğretim sonunda sonunda her iki gruba da son-test uygulanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde t-testi kullanılmıştır. Ahmet Akçay ve Abdullah Şahin Dil Bilgisi Öğretimine Yönelik Bir Web Macerası Tasarımı adlı araştırmasında öğrencileri için dil bildisi konusunda WebQuest geliştirerek uygulamıştır. 123 5. Verilerin Toplanması Kelime işlemci programı konusunun anlatımına geçilmeden önce her iki sınıfa da ön-test
Bilişim Teknolojileri ve Yazılım Dersinin WebQuest Yöntemi ile Yürütülmesinin Akademik Başarıya Etkisi uygulanmıştır. Ön-test sonucunda öğrencilerin ön bilgi düzeyleri arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. 4 haftalık kelime işlemci programı öğretimi süresince deney grubunda Web- Quest yöntemi, kontrol grubuna ise geleneksel anlatım yöntemi uygulanmıştır. 4 haftalık öğretim sonunda sonunda her iki gruba da sontest uygulanmıştır. Ön-test ve son test soruları Milli Eğitimin Bilişim Teknolojileri ve yazılım dersi Kelime İşlemci konusunda belirlediği kazanımlar dikkate alınarak hazırlanmıştır. Kelime işlemci konusunda 5. Sınıf öğrencilerinin öğrenmesi gereken kazanımlar ışığında belirlenen öğrenme hedefleri aşağıdaki gibidir: 1. Microsoft Word kelime işlemci yazılımı tanır. 2. Temel metin biçimlendirmelerini yapar (renk, boyut, yazı tipi, vurgu, kalın, eğik vs.) 3. Belge oluşturma, kaydetme, farklı kaydetme ve kaydedilen dosyayı açma davranışlarını gerçekleştirir 4. Metinlerin çeşitli yönlere hizalar 5. Numaralandırma ve madde işaretleri 6. Liste görünümünü (madde işaretleri, rakam ve harfler vs.) bilir. 7. Belirli bir sütün ve satır içeren tablo oluşturur. 8. Tabloda hücre, satır, sütün ekleme, birleştirme, silme, metin hizalar. 9. Sayfa ve hücre dolgu rengini değiştirme 10. Sayfa kenarlığı ekler. 11. Belgeyi yatay ve ya dikey olarak kullanabilir. 12. Sayfaya resimler, şekiller ekler. 13. Eklenen resim ve şekilleri konumlandırır. boyutlandırma, döndürme ve silme özelliklerini kullanır. 14. Sayfaya WordArt ekleyebilir. Ön-test ve Son-testlerin hazırlanmasında ayrıca WebQuest sürecinin düzenlenmesinde yukarda verilen kazanımlar dikkate alınmıştır. Ön-test ve son-test soruları her bir kazanımı kapsayacak şekilde oluşturulmuştur. Kelime işlemci konusu öğrenciler için öğrenmesi biraz sıkıcı olan ve dikkat çekmede zorlanılan bir konudur. WebQuest yöntemi ile ders işleyen öğretmen mesleğinde 4. Yılını çalışmaktadır. Öğretmen daha önceden hazırlanmış WebQuest süreç planı doğrultusunda 4 hafta boyunca derslerin işlenmesine deney grubunda rehberlik etmiş, kontrol grubunda ise dersleri geleneksel yöntemle anlatmıştır. WebQuest için kullanılan sınıf ortamı 19 bilgisayardan oluşmaktadır. Bilgisayarların tamamı internet bağlantısına sahiptir. Sınıf ortamında öğrencilerin buldukları kaynakları yazdırabilecekleri bir yazıcı vardır. WebQuest ile dersin işlenmesinde işbirlikli bir öğretim yapılmış, öğrencilerin gruplar halinde çalışması sağlanmıştır. Öğrencilere daha önceden belirlenen uygun büyük web sitelerine ulaşmaları konusunda rehberlik edilmiştir. Öğrencilerin hedeflenen bütün etkinlikleri yapması konusunda onlara rehberlik edilmiştir. 6. Öğrenme Materyali Araştırmada yer alan siteler 1 aylık bir sürecin sonrasında seçilmiştir. İlk olarak Bilişim teknolojileri eğitiminde kullanılabilecek tüm siteler taranmış, sitelerin adresleri bir havuzda toplanmış ve sonunda konu alanlarıyla ilişkilendirilerek sınıflara ayrılmıştır. Araştırmada kullanılan web sitelerin, ücretli olmamasına, üyelik istememesine, yasal olmayan özellikler barındırmamasına ve eğitsel değeri olmasına dikkat edilmiştir. WebQuest sitesi bağlantısı okul web sitesi üzerinden öğrencilere sunulmuştur. Açılış bölümünde selamlama yazısı WebQuest konusu ile ilgili bilgiler ve kullanım açıklamaları yer almıştır. Giriş kısmında ise problem cümlesi, senaryo, öğrenci rol ve görevleri verilmiştir. Giriş ekranında öğrencilerden Kelime işlemci konusunda her bir kazanım için ayrı ayrı görevler istenmiştir. İşlem bölümünde yapılacak çalışmanın sonunda elde edilecek ürün için 124
grup üyelerinin araştırmadaki rolleri hakkında bilgi verilmektedir. Süreç bölümünde işlemi tamamlamak için yapılması gerekenler adım adım anlatılmıştır. Araştırmayı nasıl yapacakları anlatılmıştır. Süreç basamağında belirlenen kazanımları kapsayan görevler ve her görevin devamında öğrencinin araştırmalarında kullanacağı bilgi kaynakları bölümü yer almıştır. Bu bölüm İnternet üzerindeki kaynaklar taranarak hazırlanmış kolay ulaşabilmeleri için öğrencilere önerilmiştir. Etkileşimli etkinlikler, video, web siteleri, küçük çalışma kağıtları sunulmuştur. Değerlendirme basamağında öğrencilerin çalışmalarının nasıl değerlendirileceği ve değerlendirme rubriğini nasıl kullanmaları gerektiği anlatılmıştır. Sonuç basamağında öğrencilerin çalışma sonunda neleri öğrenmiş olmalarının beklendiği açıklanmıştır. 7. Sonuçlar ve Öneriler WebQuest in kullanıldığı deney grubu öğrencilerinin başarı puanları (ön-test, son-test ) ile geleneksel ortamın (soru-cevap, anlatım, gösteri, sunumlar) kullanıldığı kontrol grubu öğrencilerinin başarı puanları arasındaki farklar incelenmiştir. Araştırmanın sonuçları göstermektedir ki; bilişim teknolojisi ve yazılım dersinin WebQuest temelli olarak yürütülmesi, geleneksel sınıf yöntemine göre 5. sınıf seviyesinde kelime işlemci programını etkin kullanma konusunda öğrencilere olumlu katkılar sağlamaktadır. Bunun dışında WebQuest yöntemi öğrencilerin işbirlikli çalışmasına yardımcı olmuş, öğrencilerin geleneksel anlatıma göre daha etkin ve motive olarak derse katıldıkları gözlemlenmiştir. WebQuest yöntemi Bilişim Teknolojileri dersinde uygulanarak, dersin diğer kazanımları arasında yer alan İnternette Doğru Kaynaklara Ulaşabilme becerilerinin gelişmesine imkân tanıdığı düşünülmektedir. Kelime işlemci konusu web ortamında araştırma için eğlenceli bir konu olarak görülmemekte ve değişik kaynaklar bulunamamaktadır. Gelecek araştırmalarda web ortamında araştırmaya uygun başka BT konuları incelenebilir. Öğrenciler 5. Sınıf düzeyinde oldukları için web aramaları konusunda daha üst sınıflara göre tecrübesizdir. Gelecek araştırmalar daha üst kademelere uygulanabilir. Kaynaklar [1] Akçay, A., Şahin, A. Dil Bilgisi Öğretimine Yönelik Bir Web Macerası Tasarımı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. [2] Bergman, M. K. (2000). The deep Web: Surfacing hidden value. BrightPlanet.Com [3] Dodge, B. (2004). FOCUS: Five Rules for Writing a Great WebQuest. [4] Dodge, B. J. (1995) Some thoughts about WebQuests. [5] edweb.sdsu.edu/webquest/overview.htm. [6] Öksüz, C., Uça, S., (2010). İlköğretim Okullarında Matematik Derslerinde WebQuest Kullanımı. Ankara Üniversitesi [7] Özerbaş, M.A., (2012). WebQuest Öğrenme Ortamının Öğrencilerin Akademik Başarı ve Tutumlarına Etkisi. Ahi evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim fakültesi. 125