Haftalık Yurtiçi Ekonomi Raporu VakıfBank 14 21 Mart 211 Bu Haftaki Yazımız... Önümüzdeki Dönemde Türkiye Büyümesine İlişkin Risk Var mı? Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar Son dönemde artan petrol fiyatlarının, ekonomiye ve finansal piyasalara etkileri gündeme gelirken, özellikle petrol fiyatlarındaki artışların global büyüme üzerinde oluşturacağı riskler önem kazanmıştır. Bu haftaki yazımızda, geçtiğimiz hafta açıklanan Ocak ayı sanayi üretim endeksi incelendikten sonra, ikinci bölümde petrol fiyatlarında yaşanan yükselişin Türkiye büyümesine etkileri hem tarihsel yaklaşım hem de ekonometrik olarak detaylı bir şekilde analiz edilmiştir. Petrol fiyatları ile Türkiye büyümesi arasında uzun dönemli bir ilişkisi bulunamazken, petrol fiyatları ile büyüme arasında uzun dönemli bir ilişki bulunamamasının nedenleri iki temel başlık altında incelenmiştir. Sonuç bölümünde ise son gelişmeler ışığında 211 yılsonu büyüme beklentimiz tartışılmıştır. Geçtiğimiz Hafta Açıklanan Veriler... Cari işlemler dengesi Ocak ayında.86 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir... 211 yılının Ocak ayında cari işlemler hesabı, 6.1 milyar dolar olan piyasa beklentilerinin altında.86 milyar dolar açık vermesine karşın, geçen yılın aynı ayına göre %91.4 oranında artış yaşamıştır. Böylece 211 yılının Ocak ayı itibariyle yıllık cari işlemler açığı, 21 yılının aynı dönemine göre %21 oranında artış göstererek 16.6 milyar dolardan, 1.4 milyar dolara yükselmiştir. Cari işlemler açığının beklentilerin altında kalmasında TÜİK tarafından açıklanan dış ticaret rakamları ile ödemeler dengesinin altında yer alan dış ticaret rakamları arasındaki sapma rol oynarken, cari işlemler hesabında yer alan dış ticaret açığının 21 yılının Ocak ayına göre %19.6 oranında artarak.9 milyar dolara ulaştığı dikkat çekmektedir. TÜİK verilerinde ise bu rakam 7.3 milyar dolar düzeyindeydi. Enflasyon beklentilerinde yaşanan yükseliş dikkat çekmektedir. Merkez Bankası Mart ayı birinci dönem beklenti anketi sonuçlarını açıkladı. Buna göre, yıllık enflasyon beklentisi %6.64 seviyesindende %6.77 seviyesine yükselirken, 12 ay sonrasının ve 24 ay sonrasının enflasyon beklentileri %6.73 e ve %6.3 a ulaştı. Cari ayın enflasyon beklentisi ise %.72 oldu. Öte yandan beklenti anketinde yıl sonu cari açık tahmini.9 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Yıl sonu Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) beklentisi ise %4.9 olarak açıklandı. Önümüzdeki Hafta Açıklanacak Veriler.. Haftalık Yurtiçi Ekonomi Gündemi Tarih Açıklanacak Veri Önceki Veri Beklenti.3.211 İşsizlik Oranı (Aralık) %11. %11.9 16.2.211 Tüketici Güven Endeksi (Ocak) 91.3 ekonomik.arastirmalar@vakifbank.com.tr Ankara, TÜRKİYE
Önümüzdeki Dönemde Türkiye Büyümesine İlişkin Risk Var mı? 2 Son dönemde artan petrol fiyatlarının, ekonomiye ve finansal piyasalara etkileri gündeme gelirken, özellikle petrol fiyatlarındaki artışların global büyüme üzerinde oluşturacağı riskler önem kazanmıştır. Bu haftaki yazımızda, geçtiğimiz hafta açıklanan Ocak ayı sanayi üretim endeksi incelendikten sonra, ikinci bölümde petrol fiyatlarında yaşanan yükselişin Türkiye büyümesine etkileri hem tarihsel yaklaşım hem de ekonometrik olarak detaylı bir şekilde analiz edilmiştir. Petrol fiyatları ile Türkiye büyümesi arasında uzun dönemli bir ilişkisi bulunamazken, petrol fiyatları ile büyüme arasında uzun dönemli bir ilişki bulunamamasının nedenleri iki temel başlık altında incelenmiştir. Sonuç bölümünde ise son gelişmeler ışığında 211 yılsonu büyüme beklentimiz tartışılmıştır. Grafik 1 Grafik 2 8 8 7 7 6 6 3 2 1 1 2 3 Oca.6 Haz.6 Kas.6 Nis.7 Eyl.7 Şub.8 Tem.8 Ara.8 May.9 Eki.9 Mar.1 Ağu.1 Kaynak: TÜİK Oca.7 Nis.7 Tem.7 Eki.7 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 Kaynak: TCMB, Reuters Sanayi Üretim Endeksi (y y,%) Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (a a,%, Sağ Eksen) 8. 6. 4. 2.. 2. 4. 6. Kapasite Kullanım Oranı (%) PMI İmalat Endeksi (Sağ Eksen) 6 4 4 3 3 Sanayi üretim endeksi, Ocak ayında, 21 yılının aynı ayına göre, %18.9 (piyasa beklentisi: %14.7) oranında artarak, 118.2 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bir önceki aya göre ise endekste %13.2 oranında düşüş yaşanmıştır. Endekste yıllık bazda yaşanan artışta olumlu baz etkisi rol oynarken, aylık bazda yaşanan düşüşte ise Ocak ayında ihracat rakamlarında yaşanan düşüşle birlikte özellikle imalat sanayinin aylık bazda %. daralması rol oynamıştır. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretim endeksi de bir önceki aya göre %. artış göstermiştir. Sanayi üretim endeksi, Ocak ayında baz etkisinin desteğiyle %18.9 ile çift haneli güçlü seyrini devam ettirmiştir. Üç aylık ortalama olarak % oranına ulaşan sanayi üretim endeksi, PMI imalat verilerindeki olumlu seyir ile birlikte değerlendirildiğinde, 211 yılının ilk çeyreğinde büyüme performansı konusunda olumlu bir görünüm ortaya koymaktadır. Şubat ayında PMI imalat endeksinin beklentilerin üzerinde tarihinin en yüksek seviyesine ulaşmasına karşın, kapasite kullanım oranının Ocak ayındaki düşüşünün ardından Şubat ayında da düşüşünü devam ettirerek %73 e gerilemesi, sanayi sektöründeki olumlu rakamların devam etmesi üzerinde risk oluşturmaktadır. Diğer yandan son dönemde Ortadoğu daki siyasi belirsizlikler kaynaklı risk algılamalarının yükselişi ile petrol fiyatlarının rekor seviyelere ulaşması da önümüzdeki dönemde sanayi sektörü büyümesi ile Türkiye nin ekonomik toparlanması üzerinde risk oluşturmaktadır. Raporumuzun bundan sonraki bölümünde petrol fiyatlarındaki söz konusu artışın Türkiye büyümesi üzerindeki etkileri incelenecektir.
Petrol Fiyatları ile Türkiye Büyümesi İlişkisi Grafik 3 İkinci Dünya Savaşı ndan sonraki dönemde 1973 74, 1979 81, 199 ve 23 yıllarında olmak üzeree arz yönlü 4 petrol şoku yaşanmıştır. Petrol şoklarının yaşandığı dönemde petrol fiyatlarında yukarı yönlü artışların yaşandığı bilinmektedir. Petrol fiyatlarında son dönemde yaşanan yukarı yönlü artışların, petrolde arz şoku yaşanabileceği endişelerinden kaynaklanıyor olması nedeniyle, geçmiş petrol şoklarında Türkiye büyümesinin ve cari açığının nasıl hareket ettiğini incelemek faydalı olacaktır. 1979 yılında İran Devrimi ve peşinden gelen İran Irak savaşı sonucu petrol fiyatlarında %6 oranında bir artış görülmüştür. 198 yılında Türkiye ekonomisinin daraldığı ve cari açığın arttığı görülmektedir. Ancak 198 yılından sonra büyüme tekrar pozitife dönmüş ve cari açık azalmaya başlamıştır. Körfez Savaşı nın çıktığı 199 yılında Türkiye büyümesi %9 ile yüksek oranda gerçekleşmiş ancak cari açık bir önceki yıla göre artmıştır. Krizi takip eden 1991 yılında ise büyüme oranı ve cari açık azalmıştır. Irak ta askeri müdahalenin yapıldığı 23 yılında ise büyüme oranı bir önceki yıla göre düşerken, cari açık ise bir önceki yıla göre artmıştır. Ancak 24 yılında büyüme oranı önemli ölçüde artmıştır. Cari açığın da artmaya devam ettiği görülmüştür. Sonuç olarak, tarihsel olarak incelendiğinde, petrol şoklarınınn yaşandığı dönemlerde Türkiye büyümesinin olumsuz etkilenmediği görülürken, cari açığın ise arttığı dikkat çekmektedir. Tarihsel olarak incelendiğinde, petrol şoklarının Tablo 1 Eşbütünleşmee Testi (Johansen Cointegration) Türkiye büyümesine etkisinin zayıf olduğu Hipotez Petrol Fiyatları ile %99 güven görülürken, söz konusu hipotezin doğruluğunu Büyüme arasında düzeyinde istatistiksel olarak incelemek önemli uzun dönem ilişkisi reddedilemedi. görünmektedir. Petrol fiyatlarındaki şokların yoktur Türkiye büyümesine etkisini ekonometrik olarak Kaynak: VakıfBank incelemek amacıyla öncelikle eşbütünleşme testi kullanılarak söz konusu değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişkininn varlığı test edilmiştir. Yandaki tablodan görüldüğüü üzere, petrol fiyatları ile büyüme arasında istatistiksel olarak anlamlı uzun dönemli bir ilişki bulunamamıştır. Bu durum petrol ithalatına bağımlı bir ülke olan Türkiye için sürpriz bir sonuçken, aşağıda bu sonucun nedenleri iki ana başlık altında tartışılacaktır. 3 1. Türkiye de petrol talebininn fiyat esnekliğinin düşük olması Grafik 4 Petrol Fiyatları (USD/Varil) 12 1 8 6 4 2 21 29 Kaynak: TUİK, Reuters, VakıfBank 1 2 İthal Edilen Ham Petrol Miktarı (Ton) Talep Eğrisi 3 Büyümenin petrol fiyatlarındaki değişimlere duyarlılığınınn zayıf olmasının nedeni, öncelikle Türkiye petrol talebinin fiyat esnekliğinin düşük olmasıdır. Yandaki Grafik 4 incelendiğinde, ithal edilen ham petrol miktarı ile petrol fiyatları arasındaki ilişkiyi gösteren talep eğrisinin dik olduğu görülmektedir. Bu durum fiyatların talep üzerinde etkisinin oldukça sınırlı olduğuna işaret etmektedir. Diğer bir ifade ile petrol fiyat artışlarının petrol talebini azaltıcı yönde etkisinin zayıf olduğu söylenebilir. Bu durum
4 Türkiye de petrolün fiyat esnekliğinin zayıf olduğuna işaret ederken, söz konusu fiyat artışlarının talebi düşürmemesinin nedeni fiyat artışlarının cari açıkla finanse edilmesidir. Açıklamak gerekirse, petrolün üretimde önemli bir girdi mal olduğu ve ihracatın yoğunlukla ithalata dayandığı değerlendirildiğinde, petrol fiyatları artsa dahi üreticiler, bu artışları petrol taleplerini azaltmak yerine borçlanarak ve sonrasında tüketicilere bu fiyat artışını yansıtarak telafi etme eğilimindedirler. Bu durum cari işlemler açığında artış ve enflasyonist baskılara işaret ederken, büyüme yönlü bir risk oluşturmamaktadır. Dolayısıyla yukarıda bahsettiğimiz sözkonusu uzun dönem ilişkinin var olmamasında Türkiye de petrol fiyat esnekliğinin düşük olması önemli bir etkendir. 2.Petrol Üreticisi Ülkelerin İhracatımız İçindeki Payının Artması Grafik 6 Ülke Gruplarının İhracatımız İçindeki Payı (%) 6.3 46.2 Diğer bir neden ise Türkiye ihracatında petrol ihraç eden ülkelerin payının artması olarak açıklanabilir. Petrol fiyatlarındaki yükseliş petrol tüketen ülkelerden petrol üreten ülkelere doğru 4 bir servet transferine neden olurken, 3 2 1 14.1 Türkiye nin, petrol ihracatçısı olan ülkelere 19.6 yaptığı ihracatın krizin ardından artış yaşadığı görülmektedir (Bkz. Grafik ). Türkiye nin petrol ihraç eden ülkelere ihracatının artması göz önüne alındığında, petrol ihracatçısı ülkelerin Avrupa Birliği Petrol İhracatçısı Ülkeler artan gelirleri dolayısıyla daha fazla 27 21 tüketmelerinin artan ihracat kanalı ile Türkiye Kaynak: TÜİK büyümesine olumlu katkı yapması mümkün olabilir. Büyümeye olumlu bir katkı sağlayamasa bile en azından bu durum petrol fiyatlarındaki yükselişin ithalat kanalı ile büyümeye verdiği negatif katkıyı azaltabilir. Tüm bu gelişmeler ışığında, petrol fiyatlarındaki son dönemde yaşanan yükselişin büyümeye olumsuz etkisinin olmayabileceğini düşünüyoruz. Sonuç olarak 211 yılının geneline ilişkin %4 olan büyüme beklentimizde şimdilik bir değişikliğe gitmiyoruz. Beklentilerimiz üzerinde petrol fiyatlarında yaşanan artışlardan daha çok, TCMB nin son dönemde aldığı politika tedbirleri risk oluşturmaktadır. TCMB nin net etkisinin sıkılaştırıcı yönde olacağını belirttiği kararları ardından öncül veriler incelendiğinde, kredilerde ve cari işlemler açığında beklenen ölçüde bir etki görülmemiştir. Bu durumda piyasaların gerisinde kaldığı yönünde eleştirilere maruz kalan TCMB nin, enflasyonist baskıların da artması ile beklenenden daha sert bir faiz artırımına geçmesi, büyüme üzerinde risk oluşturabilecektir. Diğer yandan petrol fiyatlarındaki yükselişlerin devam etmesinin, sınırlı olduğunu düşündüğümüz petrol fiyatlarındaki artışın büyümeye olumsuz etkisinin artmasına neden olabileceği de göz ardı edilmemelidir. Genel olarak petrol fiyatlarında 12 dolar/varil seviyesinin sınır olduğu düşünülürken, Libya daki gerginliklerin Suudi Arabistan ve İran a da sıçraması durumunda petrol arzına ilişkin endişelerin daha da hızlanması ile petrolün sınır değer olarak kabul edilen 12 dolar/varil seviyesini aşması mümkün olabilir. Böyle bir durumda analizimizde ilk etapta olumsuz etkilenmeyeceğini düşündüğümüz Türkiye büyümesinin petrol fiyatlarındaki artışların kalıcı olması ile birlikte olumsuz etkilenmesi söz konusu olabilecektir.
TÜRKİYE Türkiye Büyüme Oranı (Çeyrek) Reel GSYİH (Yıllık % Değişim). Mevsim ve Takvim Etkisinden Arın. GSYİH (% q q) Takvim Etkisinden Arın. GSYİH (% y y) 1 1. 1 2.... 1.. 2. 1999Q1 1999Q3 2Q1 2Q3 21Q1 21Q3 22Q1 22Q3 23Q1 23Q3 24Q1 24Q3 2Q1 2Q3 26Q1 26Q3 27Q1 27Q3 28Q1 28Q3 29Q1 29Q3 21Q1 21Q3 1999Q1 1999Q3 2Q1 2Q3 21Q1 21Q3 22Q1 22Q3 23Q1 23Q3 24Q1 24Q3 2Q1 2Q3 26Q1 26Q3 27Q1 27Q3 28Q1 28Q3 29Q1 29Q3 21Q1 21Q3 Sektörel Büyüme Hızları (%) Sektörler Sektör 29 29 21 21 21 Payları III. IV. I. II. III. (%) Çeyrek Çeyrek Çeyrek Çeyrek Çeyrek Tarım 4.1 3.6 1. 3.8.6.8 Sanayi 2.4 4. 12.8 2.6.4 8.7 İnşaat.6 18.3 6.6 8 21.9 24.6 Ticaret 13.3 7.2 1.3 22.4 14. 7. Ulaş. ve Haber. 14.9. 3.6 11.3 1.2 6.7 Mali Kur. 12. 7.8 8.1 4.7 7.3 6.4 Konut Sah.. 3.8 3.4.6 2.1 2.7 Eğitim 2.4 3.3 3.1 1. 1.1. Sağ. İş. ve Sos. Hiz. 1. 4. 4.9 4.9 2. 1.1 Vergi Süb. 8.6 8.1 6.3 17.2 14. 8.2 GSYİH 2.9 6. 11.7 1.3. 3. 2. 1.. 1. 2. 3. Sektörel Büyüme Hızları (%) 29 I 29 II 29 III29 IV 21 I 21 II 21 III Tarım Sanayi İnşaat Ticaret Ulaştırma
Harcama Bileşenlerinin Yıllık Büyüme Oranları (%) Harcama Bileşenleri Sektör Payları (%)* 29 III. Çey 29 IV. Çey 21 I. Çey 21 II. Çey Yer. Hanehalkı Tük. Har. 67.6 1.9. 8.6 6.2 7.6 21 III. Çey Dev. Nihai Tük. Har. 9.1.2 17.9.9 3. 1.1 Gay. Safi Ser. Oluş. 22. 18. 4.6.2 28.7 31.3 Kamu Sektörü 3.8.7 8.6 2.6 14.6 17.9 Özel Sektör 18.3 21. 3. 23.1 32.2 34.4 Mal ve Hiz. İhracatı 23.1.4 7.4.4 11.6 2. 4. 3. 2. 1.. 1. 2. 3. Harcama Bileşenleri Büyüme Hızları (%) Mal ve Hiz. İthalatı 26.9 11.7 11. 22.3 18.8 16.9 GSYİH 2.7 6. 11.8 1.2. 4. 29 I 29 II 29 III29 IV 21 I 21 II 21 III Tüketim Devlet Yatırım İhracat İthalat *21 Q3 itibariyle Sanayi Üretim Endeksi İmalat Sanayi Üretim Endeksi 3 2 1 1 2 3 8. 6. 4. 2.. 2. 4. 6. 3. 2. 1.. 1. 2. Oca.6 Haz.6 Kas.6 Nis.7 Eyl.7 Şub.8 Tem.8 Ara.8 May.9 Eki.9 Mar.1 Ağu.1 Sanayi Üretim Endeksi (Yıllık % Değişim) 3. Mar.7 Haz.7 Eyl.7 Ara.7 Mar.8 Haz.8 Eyl.8 Ara.8 Mar.9 Haz.9 Eyl.9 Ara.9 Mar.1 Haz.1 Eyl.1 Ara.1 Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırılmış Sanayi Üretim Endeksi (Bir Önceki Aya Göre % Değ.) İmalat Sanayi 3 Aylık Ort. Yıllık Değ. 6
Sektörel Bazda Sanayi Üretim Endeksi 4 3 2 1 1 2 3 4 6 Oca.6 Haz.6 Kas.6 Nis.7 Eyl.7 Şub.8 Tem.8 Ara.8 May.9 Eki.9 Mar.1 Ağu.1 Sektörler Yıllık Değişim Oranı (%) Ocak Ayı 21 211 Petrol Ürünleri 8.6 33.1 Tekstil 18. 12.1 Gıda 13.9 6.8 Kimyasal Madde 36. 18.1 Ana Metal Sanayi.7 21.8 Metalik Olm. Diğ. Mineral.6 23.6 Aramalı İmalatı (Yıllık % Değ.) Dayanıklı Tüketim Malı İmalatı (Yıllık % Değ.) Dayanıksız Tüketim Malı İmalatı (Yıllık % Değ.) Sermaye Mali İmalati (Yıllık % Değ.) Taşıt Araçları 8. 29.3 Elektrikli Teçhizat 22.1 34. Giyim. 7.2 Aylık Sanayi Sipariş Endeksi Aylık Sanayi Ciro Endeksi 22. 2. 18. 16. 14. 12. 1. 22. 2. 18. 16. 14. 12. 1. Toplam Otomobil Üretimi Beyaz Eşya Üretimi 7 6 4 3 2 1 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 Oca.1 Eki.1 Tem.2 Nis.3 Oca.4 Eki.4 Tem. Nis.6 Oca.7 Eki.7 Tem.8 Nis.9 Oca.1 Eki.1 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 May.1 Tem.1 Eyl.1 Kas.1 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 May.1 Tem.1 Eyl.1 Kas.1 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 May.1 Tem.1 Eyl.1 Kas.1 Aylık Sanayi Sipariş Endeksi (İmalat Sektörü) Aylık Sanayi Ciro Endeksi Toplam Otomobil Üretimi (Adet) (12 aylık Har. Ort.) Kaynak:OSD,Vakıfbank Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Beyaz Eşya Üretimi (Adet) 7
Kapasite Kullanım Oranı 8 8 7 7 6 6 Oca.7 Haz.7 Kaynak: TCMB Kas.7 Nis.8 Eyl.8 Şub.9 Tem.9 Ara.9 May.1 Kapasite Kullanım Oranı (%) Eki.1 73 9 8 7 6 4 Oca.7 Nis.7 Tem.7 Eki.7 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Dayanıklı Tüketim Malları Dayanıksız Tüketim Malları Ara Malları Yatırım Malları Eki.1 Yatırım Teşvik Belgeli Sabit Sermaye Yatırım Tutarı Verilen İnşaat Ruhsatları 19,9. 17,9.,9. 13,9. 11,9. 9,9. 7,9.,9. 3,9. 1,9.. 8,. 7,. 6,.,. 4,. 3,. 2,. 1,.. 23 I 23 III 24 I 24 III 2 I 2 III 26 I 26 III 27 I 27 III 28 I 28 III 29 I 29 III 21 I 21 III Yatırım Teşvik Belgeli Sabit Sermaye Yatırım Tutarı (milyon TL) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Verilen İnşaat Ruhsatları (Yüzölçümü,1 m2) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı 12. 1. 11.. 1. 9. 9. 8. 8. Toplam Sanayide Verimlilik 6 4 4 3 3 PMI Endeksi Toplam Sanayide Verimlilik Endeksi Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Kaynak:Reuters PMI Imalat Endeksi 8
ENFLASYON GÖSTERGELERİ TÜFE ve Çekirdek Enflasyonu ÜFE 14 2 12 1 8 6 4 2 4.16 3.78 2 1 1.8 Oca.4 Haz.4 Kas.4 Nis. Eyl. Şub.6 Tem.6 Ara.6 May.7 Eki.7 Mar.8 Ağu.8 Oca.9 Haz.9 Kas.9 Nis.1 Eyl.1 Şub.11 Oca.4 Haz.4 Kas.4 Nis. Eyl. Şub.6 Tem.6 Ara.6 May.7 Eki.7 Mar.8 Ağu.8 Oca.9 Haz.9 Kas.9 Nis.1 Eyl.1 Şub.11 TÜFE (yıllık % değ.) Çekirdek I Endeksi ÜFE (yıllık %değ.) TÜFE Harcama Grupları (Katkı, Puan) Gıda ve Enerji Enflasyonu (yıllık % değ.) Ulaştırma Eğlence ve kültür Konut Lokanta ve Oteller Giyim ve Ayakkabı Gıda ve Alkolsüz İçecekler, Vakıfbank Yıllık Aylık 1 1 2 3 4 3 3 2 2 1 Oca.8 Mar.8 May.8 Tem.8 Eyl.8 Kas.8 Oca.9 Mar.9 May.9 Tem.9 Eyl.9 Kas.9 Oca.1 Mar.1 May.1 Tem.1 Eyl.1 Kas.1 Gıda Enerji Tüfe ÜFE Alt Sektörler (yıllık % değ.) Dünya Gıda ve Emtia Fiyat Endeksi 3 3 2 2 1 1 2 2 1 2 2 1 Oca.6 Nis.6 Tem.6 Eki.6 Oca.7 Nis.7 Tem.7 Eki.7 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 Tarım Sanayi İmalat Sanayi UN Dünya Gıda Fiyat Endeksi UBS Emtia Fiyat Endeksi (sağ eksen) Kaynak:Bloomberg 9
İTO Enflasyon Göstergeleri Türk İş Mutfak Enflasyonu 9 8 7 6 4 3 2 1 1 Oca. Tem. Oca.1 Tem.1 Oca.2 Tem.2 Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Tem. Oca.6 Tem.6 Oca.7 Tem.7 Oca.8 Tem.8 Oca.9 Tem.9 Oca.1 Tem.1 İstanbul Toptan Eşya Fiyat Endeksi İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi 8 6 4 2 2 4 26M1 26M4 26M7 26M1 27M1 27M4 27M7 27M1 28M1 28M4 28M7 28M1 29M1 29M4 29M7 29M1 21M1 21M4 21M7 21M1 211M1 Kaynak:Türk İş Türk İş Gıda Enflasyonu( Bir önceki aya göre Değ.) Enflasyon Beklentileri Tük. Güven Endeksi Fiyatların Değ. Yönünde Beklenti 1 9 8 7 6 4 12 Ay Sonrası Yıllık TÜFE Beklentisi 24 Ay Sonrası Yıllık TÜFE Beklentisi 1 9 8 7 6 4 Oca.4 Haz.4 Kas.4 Nis. Eyl. Şub.6 Tem.6 Ara.6 May.7 Eki.7 Mar.8 Ağu.8 Oca.9 Haz.9 Kas.9 Nis.1 Eyl.1 Fiyatların değişim yönüne ilişkin beklenti 1
İŞGÜCÜ GÖSTERGELERİ İşsizlik Oranı İşgücü Durumu 17. 16.. 14. 13. 12. 11. 1. 9. 8. 11.2 11 2M1 2M6 2M11 26M4 26M9 27M2 27M7 27M12 28M 28M1 29M3 29M8 21M1 21M6 21M11 27, 26, 2, 24, 23, 22, 21, 2, 19, Mevsimsellikten Arındırılmış İşsizlik Oranı Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 İşsizlik Oranı İşgücü Arzı İstihdam Edilenler, Vakıfbank İşgücüne Katılım Oranı Sektörlerin Toplam İşgücü İçindeki payı.. 4. 4. 3. 3. 3 2 2 1 3 2 1 49 48 47 46 4 44 İşgücüne Katılma Oranı İstihdam Oranı Tarım Sanayi İnşaat Hizmetler İşkur İstatistikleri Sanayi İstihdam Endeksi (2=1) 2, 18, 16, 14, 12, 1, 8, 6, 4, 2, 11 1 9 9 8 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 Kaynak:Hazine Müsteşarlığı İş Arayanların Sayısı Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Sanayi İstihdam Endeksi 11
Kurulan Kapanan Şirket Sayısı Reel Brüt Ücret Maaş Endeksleri, 4, 4, 3, 3, 2, 2, 1, 1, 1. 113. 111. 19. 17.. 13. 11. 99. 97. 9. Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 Kurulan Kapanan Şirket Sayısı (Adet) Kaynak:Hazine Müsteşarlığı Reel Brüt Ücret Maaş Endeksleri 12
DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ 2 2 1 İthalat İhracat Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Mar.7 Eyl.7 Mar.8 Eyl.8 Mar.9 Eki.9 Nis.1 Eki.1 İhracat (milyon dolar) İthalat (milyon dolar) 1 2 3 4 6 7 8 9 1 Dış Ticaret Dengesi Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Mar.7 Eyl.7 Mar.8 Eyl.8 Mar.9 Eki.9 Nis.1 Eki.1 Dış Ticaret Dengesi (milyon dolar) 14 12 1 8 6 4 2 2 4 6 İthalat Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Mar.7 Eyl.7 Mar.8 Eyl.8 Mar.9 Eki.9 Nis.1 Eki.1 Ara Malları (y/y) Sermaye Malları (y/y) Tüketim Malları(y/y) 14 12 1 8 6 4 2 2 4 6 İhracat Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Mar.7 Eyl.7 Mar.8 Eyl.8 Mar.9 Eki.9 Nis.1 Eki.1 Ara Malları (y/y) Sermaye Malları (y/y) Tüketim Malları (y/y) Cari İşlemler Dengesi Sermaye ve Finans Hesabı 6 4 14 24 34 44 4 64 Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Mar.7 Eyl.7 Mar.8 Eyl.8 Mar.9 Eki.9 Nis.1 Eki.1 Cari İşlemler Dengesi (Yıllık milyon dolar) 3 1 1 3 7 9 Cari İşlemler Dengesi (milyon dolar sağ eksen) 4 3 2 1 1 2 Oca.3 Tem.3 Oca.4 Tem.4 Oca. Ağu. Şub.6 Ağu.6 Mar.7 Eyl.7 Mar.8 Eyl.8 Mar.9 Eki.9 Nis.1 Eki.1 Doğrudan Yatırımlar (12 aylık milyon dolar) Portföy Yatırımları (12 aylık milyon dolar) Diğer Yatırımlar(12 aylık milyon dolar) 13
TÜKETİM GÖSTERGELERİ Tüketici Güveni ve Reel Kesim Güveni Tüketim Harcamaları 1 11 1 9 9 8 8 7 7 6 13 12 11 1 9 8 7 6 4 2 1 1 Tüketici Güven Endeksi Reel Kesim Güven Endeksi (sağ eksen) 1999Q1 1999Q3 2Q1 2Q3 21Q1 21Q3 22Q1 22Q3 23Q1 23Q3 24Q1 24Q3 2Q1 2Q3 26Q1 26Q3 27Q1 27Q3 28Q1 28Q3 29Q1 29Q3 21Q1 21Q3 Reel Hanehalkı Tüketimi (Yıllık % Değişim) CNBC e Güven Endeksleri Krediler 2. 2.. 1... 8 7 6 4 3 2 1 17 13 1 9 7 3 Oca.4 Haz.4 Kas.4 Nis. Eyl. Şub.6 Tem.6 Ara.6 May.7 Eki.7 Mar.8 Ağu.8 Oca.9 Haz.9 Kas.9 Nis.1 Eyl.1 Oca.2 Eyl.2 May.3 Oca.4 Eyl.4 May. Oca.6 Eyl.6 May.7 Oca.8 Eyl.8 May.9 Oca.1 Eyl.1 Oca.4 Nis.4 Ağu.4 Kas.4 Mar. Tem. Eki. Şub.6 May.6 Eyl.6 Oca.7 Nis.7 Ağu.7 Ara.7 Mar.8 Tem.8 Eki.8 Şub.9 Haz.9 Eyl.9 Oca.1 Nis.1 Ağu.1 Ara.1 Kaynak:Hazine Müsteşarlığı CNBC e Tüketici Güven Endeksi CNBC e Tüketim Endeksi Bireysel ve Ticari Krediler Kaynak:BDDK Krediler (Yıllık % Değişim) Bireysel Krediler (Yıllık %Değişim) Ticari Krediler (Yıllık % Değişim) Kaynak:BDDK 14
KAMU MALİYESİ GÖSTERGELERİ 1 2 3 4 6 Bütçe Dengesi Ara.6 Şub.7 Nis.7 Haz.7 Ağu.7 Eki.7 Ara.7 Şub.8 Nis.8 Haz.8 Ağu.8 Eki.8 Ara.8 Şub.9 Nis.9 Haz.9 Ağu.9 Eki.9 Ara.9 Şub.1 Nis.1 Haz.1 Ağu.1 Eki.1 Ara.1 Bütçe Dengesi (12 Aylık toplam milyar TL) 31 29 27 2 23 21 19 17 Bütçe Gelirleri ve Harcamaları Ara.6 Mar.7 Haz.7 Eyl.7 Ara.7 Mar.8 Haz.8 Eyl.8 Ara.8 Mar.9 Haz.9 Eyl.9 Ara.9 Mar.1 Haz.1 Eyl.1 Ara.1 Bütçe Gelirleri (12 aylık toplam milyar TL) Bütçe Harcamaları (12 aylık toplam milyar TL) Vergi Gelirleri Faiz Dışı Denge 6 4 3 2 2 3 Oca.7 Nis.7 Tem.7 Eki.7 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1,Vakıfbank Vergi Gelirleri (Nominal yıllık %) Vergi Gelirleri (Reel yıllık %) 7 47 37 27 17 7 3 Faiz Dışı Denge (12 aylık milyar TL) Borç Stoku İç ve Dış Borç Stoku. 48. 46. 44. 42. 4. 38. 36. 34. 32. 3. Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Toplam Borç Stoku (milyar TL) 38. 36. 34. 32. 3. 28. 26. 24. 22. 2. Oca. Ağu. Mar.6 Eki.6 May.7 Ara.7 Tem.8 Şub.9 Eyl.9 Nis.1 Kas.1 İç Borç Stoku (milyar TL) Dış Borç Stoku (milyar TL sağ eksen) Kaynak: Hazine Müsteşarlığı 13. 12. 11. 1. 9. 8. 7. 6.
Türkiye nin Net Dış Borç Stoku Türkiye nin Dış Borç Stoku Profili 4 4 3 3 2 2 1 21 22 23 24 2 26 27 28 29 Türkiye'nin Net Dış Borç Stoku/GSYH (%) 3 2 2 1 22 23 24 2 26 27 28 29 TCMB (milyar TL sol eksen) Kamu Sektörü (milyar TL) Özel Sektör (milyar TL) 2.. 1... Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Kaynak: Hazine Müsteşarlığı LİKİDİTE GÖSTERGELERİ TCMB Faiz Oranı Reel ve Nominal Faiz 3 3 2 2 1 2 2 1 Borç alma Faiz Oranı (%) Borç Verme Faiz Oranı (%) Ocak 24 Mayıs 4 Eylül 4 Ocak Mayıs Eylül Ocak 6 Mayıs 6 Ağustos 6 Aralık 6 Nisan 7 Ağustos 7 Aralık 7 Nisan 8 Ağustos 8 Aralık 8 Nisan 9 Ağustos 9 Aralık 9 Nis.1 Ağu.1 Ara.1,Vakıfbank Reel Faiz Nominal Faiz Para Arzı 7 6 4 3 2 1 14 13 12 11 1 9 8 7 6 Oca.6 Nis.6 Tem.6 Eki.6 Oca.7 Nis.7 Tem.7 Eki.7 Oca.8 Nis.8 Tem.8 Eki.8 Oca.9 Nis.9 Tem.9 Eki.9 Oca.1 Nis.1 Tem.1 Eki.1 M2 (milyar TL) M3 (milyar TL) M1 (milyar TL sağ eksen) 16 Kaynak: TCMB
Dünya Piyasalarında Son Açıklanan Ekonomik Göstergeler Reel Büyüme (y/y) (Çeyreklik) (%) Enflasyon (y/y) (Aylık) (%) Cari Denge/GSYİH (%) Merkez Bankası Faiz Oranı (%) Tüketici Güven Endeksi ABD 2.7 1.6 3.19.2 7.4 Euro Bölgesi 2 2.3.17 1 1. Almanya 4 2.2 6. 1 19 Fransa 1. 1.9 1.79 1. 36. İtalya 1.1 2.1 2.86 1. 16.4 Macaristan 1.9 4.1.1 1. 27.7 Portekiz 1.2 3. 9.98 1. 46.7 İngiltere 1.4 4. 2.28. 28. Japonya 2.2. 3.8.1 42.7 Çin 9.8 4.9 4.69 6.6 99.9 Rusya 2.7 9. 4.72 8. Hindistan 8.2 9.3 3.8. Brezilya.4 6.1 2.6 11.2 1.1 G.Afrika 3.8 3.7 4.28.. Türkiye. 4.16.21 6.2 91.29 Beklentiler 211 IMF Beklentisi Reel Büyüme (y/y) Enflasyon (y/y) Cari Denge /GSYH İşsizlik Oranı Borç St./GSYH (Ekim 21) Gelişmiş Ülkeler 2.167 1.36.67 8.3 Gelişmekte Olan Ülkeler 6.43.164 1.429 Tüm dünya 4.22 3.141 ABD 2.313.98 2.642 9.89 99.324 Euro Bölgesi 1.48 1.478.47 1.44 Almanya 2.22 1.39.83 7.147 76.18 Fransa 1.648 1.66 1.78 9.787 87.9 İtalya 1.1 1.689 2.694 8.6 119.692 Macaristan 2.33 3.3.688 1.327 78.7 Portekiz. 1.233 9.171 1.84 87.86 İngiltere 2.18 2.2 2.37 7.386 81.931 Japonya 1.4.324 2.346 4.99 234.127 Çin 9.89 2.78.7 4. 18.81 Rusya 4.339 7.447 3.698 7.3 12.82 Hindistan 8.373 6.668 3.119 71.429 Brezilya 4.126 4.646 2.966 7. 66.69 G.Afrika 3.471.823.761 24.4 37.162 TÜRKİYE 3.6.76.41 1.68 42.393 17
Türkiye Makro Ekonomik Görünüm MAKROEKONOMİK GÖSTERGELER 28 29 En Son Yayımlanan 211 Yılsonu Beklentimiz Reel Ekonomi Açıklanacak İlk Veriye Ait Beklentimiz GSYİH (Cari Fiyatlarla, Milyon TL) 9 144 93 974 298 89 (21 3. Çeyrek) GSYİH Büyüme Oranı (Sabit Fiyatlarla, %).7 4.7. (21 3. Çeyrek) 8. Sanayi Üretim Endeksi Yıllık Değ. Oranı (%) 17.8 9. 16.9 (Aralık 21) Kapasite Kullanım Oranı (%) 64.7 67.6 73. (Şubat 211) İşsizlik Oranı (%) 13.6 13. 11. (Kasım 21) 1.8 Fiyat Gelişmeleri TÜFE (Yıllık % Değişim) 1.6 6.2 4.16 (Şubat 211) 7. ÜFE (Yıllık % Değişim) 8.11.93 1.87 (Şubat 211) Parasal Göstergeler (Milyon TL) M1 83,38 17,1 128,781 (2.2.211) M2 434,2 494,24 62,614 (2.2.211) M3 48,383 2,674 63,88 (2.2.211) Emisyon 3,468 34,289 4,24 (2.2.211) TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) 7,7 7,689 83,372 (4.3.211) Faiz Oranları TCMB O/N (Borç Alma). 6. 1. (17.12.21) TRILIBOR O/N. 6. 9. (17.12.21) Ödemeler Dengesi (Milyon $) Cari İşlemler Açığı 41,947 13,84,86 (Ocak 211) 3, İthalat 193,821 134,41 16,873 (Ocak 211) İhracat 14,799 19,672 9,611 (Ocak 211) Dış Ticaret Açığı 3,22 24,729 7,312 (Ocak 211) 83, Kamu Ekonomisi (Milyon TL) Bütçe Gelirleri 28,898 2,6 23,499 (Ocak 211) Bütçe Giderleri 22,967 267,27 22,494 (Ocak 211) Bütçe Dengesi 17,69 2,2 4,88 (Ocak 211) Faiz Dışı Denge 33,92 986 1, (Ocak 211) Borç Stoku Göstergeleri Merkezi Yön. İç Borç Stoku (Milyar TL) 274.8 33. 33.3 (Ocak 211) Merkezi Yön. Dış Borç Stoku (Milyar TL). 111.4 124.8 (Ocak 211) Kamu Net Borç Stoku (Milyar TL) 268. 39.8 39. (21 III. Çeyrek) 18
Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar ekonomik.arastirmalar@vakifbank.com.tr Serkan Özcan Baş Ekonomist serkan.ozcan@vakifbank.com.tr 312 4 7 87 Cem Eroğlu Kıdemli Ekonomist cem.eroglu@vakifbank.com.tr 312 4 84 8 Nazan Kılıç Ekonomist nazan.kilic@vakifbank.com.tr 312 4 84 89 Bilge Özalp Türkarslan Ekonomist bilge.ozalpturkarslan@vakifbank.com.tr 312 4 84 88 Ümit Ünsal Ekonomist ümit.ünsal@vakifbank.com.tr 312 4 84 18 Seda Meyveci Ekonomist seda.meyveci@vakifbank.com.tr 312 4 84 8 Emine Özgü Özen Araştırmacı emineozgu.ozen@vakifbank.com.tr 312 4 84 87 Naime Doğan Araştırmacı naime.dogan@vakifbank.com.tr 312 4 84 86 Fatma Özlem Kanbur Araştırmacı fatmaozlem.kanbur@vakifbank.com.tr 312 4 84 82 Elif Artman Araştırmacı elif.artman@vakifbank.com.tr 312 4 84 9 Senem Güder Araştırmacı senem.guder@vakifbank.com.tr 312 4 84 76 Halide Pelin Kaptan Araştırmacı halidepelin.kaptan@vakifbank.com.tr 312 4 84 83 Bu rapor Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kaynaklardan sağlanan bilgiler kullanılarak hazırlanmıştır. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. bu bilgi ve verilerin doğruluğu hakkında herhangi bir garanti vermemekte ve bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan dolayı sorumluluk kabul etmemektedir. Bu rapor sadece bilgi vermek amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir konuda yatırım önerisi olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. bu raporda yer alan bilgilerde daha önceden bilgilendirme yapmaksızın kısmen veya tamamen değişiklik yapma hakkına sahiptir. Vakıfbank Ekonomik Araştırmalar