Grafik-1: Avrupa Birliğinde Haftalık Dana Karkas Ortalama Fiyatları / 100 KG

1. KIRMIZI ET SEKTÖRÜNDEKĠ GELĠġMELER a. Kırmızı Et Sektörü Pazar Analizi AVRUPA BĠRLĠĞĠ: Grafik-1: Avrupa Birliğinde Haftalık Dana Karkas Ortalama Fiyatları / 100 KG Kaynak: Avrupa Birliği Komisyonu Grafik-2: Avrupa Birliğinde Haftalık Ortalama Canlı Dana Fiyatları / 100 KG Kaynak: Avrupa Birliği Komisyonu 1

Grafik-3: Avrupa Birliğinde Dana Karkas Yıllık Ortalama Fiyatları / 100 KG Grafik-4: Avrupa Birliğinde Haftalık Koyun Karkas Ortalama Fiyatları / 100 KG Kaynak: Avrupa Birliği Komisyonu 2

Grafik-: 5 Avrupa Birliğinde Kuzu Karkas Aylık Ortalama Fiyatları / 100 KG Grafik-6: Avrupa Birliğinde Kuzu Karkas Yıllık Ortalama Fiyatları / 100 KG 3

TÜRKĠYE: Hayvan Varlığı: TÜİK verilerine göre 2012 yılında büyükbaş hayvan sayısı bir önceki yıla göre %12,3 artarken küçükbaş hayvan sayısı ise %10,7 artmıştır. Yılsonu itibariyle sığır sayısı 13 milyon 915 bin baş, koyun sayısı 27 milyon 425 bin baş, keçi sayısı ise 8 milyon 357 bin baş olarak gerçekleşmiştir. Kesilen Hayvan sayısına göre ise büyükbaşta %8,5 artış gerçekleşmiş, Küçükbaşta ise %18,8 azalma yaşanmıştır. (Tablo-1) Tablo-1: Ülkemizde 2010-2012 Yılları Arasında Hayvan Varlığı ve Kesilen Hayvan Sayısı Hayvan Türleri 2010 2011 2012 2010 2011 2012 Sayı (BaĢ) Sayı (BaĢ) Sayı (BaĢ) Kesilen Hayvan Sayısı Kesilen Hayvan Sayısı Kesilen Hayvan Sayısı 2011-2012 % Değişim Hayvan Sayıları 2011-2012 % Değişim Kesilen Hayvan TOPLAM 41.254.569 45.195.600 50.186.583 11,0 BüyükbaĢ 11.454.526 12.483.969 14.022.347 2.617.966 2.579.020 2.798.460 12,3 8,5 Sığır 11.369.800 12.386.337 13.914.912 2.602.246 2.571.765 2.791.034 12,3 8,5 Kültür 4.197.890 4.836.547 5.679.484 Kültür melezi 4.707.188 5.120.621 5.776.028 Yerli 2.464.722 2.429.169 2.459.400 KüçükbaĢ 29.382.924 32.309.518 35.782.519 8.093.130 6.733.638 5.467.921 10,7-18,8 Koyun 23089691 25.031.565 27.425.233 6.873.626 5.479.546 4.541.122 9,6-17,1 Merinos 1086392 1.220.529 1.532.651 25,6 Yerli 22003299 23.811.036 25.892.582 8,7 Keçi 6293233 7.277.953 8.357.286 1.219.504 1.254.092 926.799 14,8-26,1 Kıl keçisi 6140627 7.126.862 8.199.184 15,0 Tiftik keçisi 152 606 151.091 158.102 4,6 Diğer 417 119 402.113 381.717-5,1 Grafik 7: 2010-2011-2012 yılları arası BüyükbaĢ ve KüçükbaĢ Hayvan varlığı (BaĢ) Kaynak: TUİK 4

Kırmızı Et Üretimi: TÜİK kırmızı et üretim istatistiklerine göre III.Çeyrek (Temmuz - Eylül 2013) döneminde toplam kırmızı et üretimi bir önceki döneme göre %3 oranında azalırken, bir önceki yılın aynı dönemine göre %5,3 oranında artmıştır. Sığır eti üretimi bir önceki yılın aynı dönemine göre %2,6 oranında arttı. Koyun eti üretimi ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %25,8 oranında artmıştır. (Tablo-2) Tablo-2 Kırmızı Et Üretim Miktarı Ġstatistikleri 2010-2013 Miktar ( Ton ) Yıl I.Dönem II.Dönem III.Dönem IV.Dönem Toplam 2010 157.282 175.247 173.842 274.347 780.718 TOPLAM 2011 157.932 171.595 173.177 274.210 776.915 2012 171.465 182.872 196.108 365.255 915.700 2013 208.597 212.885 206.466 627.948 2010 125.145 144.121 138.983 210.334 618.584 Sığır 2011 133.724 144.153 144.970 222.059 644.906 2012 149.722 159.320 173.202 317.100 799.343 2013 180.764 187.587 177.757 546.108 2010 27.306 26.042 28.940 53.400 135.687 Koyun 2011 19.856 23.959 23.491 39.770 107.076 2012 17.330 19.969 20.987 38.903 97.189 2013 19.930 21.959 26.396 68 285 2010 4.018 3.866 4.961 10.216 23.060 Keçi 2011 4.128 3.303 4.114 11.773 23.318 2012 3.848 2.657 1.840 9.085 17.430 2013 7.883 3.278 2.273 13.434 Kaynak: TUİK, Kırmızı Et Üretim İstatistikleri Grafik 8. 2010-2013 Yılları arası I-II-III-IV. Dönem Üretim Ġstatistikleri Kaynak: TUİK, Kırmızı Et Üretim İstatistikleri 5

Perakende Et Fiyatları: TUİK TÜFE verilerine göre 2013 yılı Kasım ayında perakende dana eti 25,97 TL/Kg. olmuştur. 12 aylık ortalama ise 24,66 TL/Kg. olmuştur. Grafik-9: Perakende Dana Eti Fiyatları, 2003=100 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksleri- Madde Sepeti ve Ortalama Fiyatlar (TL/Kg) Perakende Koyun Eti Fiyatları: TUİK TÜFE verilerine göre perakende koyun eti fiyatı Kasım ayında 25,72 TL/Kg. olmuştur. 2013 yılı ortalaması 25,21 TL dir.(grafik-10) Grafik-10 TUĠK Perakende Koyun Eti Fiyatları 6

Grafik-11 TÜĠK Perakende Sucuk Fiyatları Grafik-12 TÜĠK Perakende Sosis Fiyatları Grafik-13 TÜĠK Perakende Salam Fiyatları 7

KARKAS FĠYATLARININ DEĞERLENDĠRMESĠ: Dana Karkas Ortalama Fiyatları: Ankara Ticaret Borsası verilerine göre 2013 yılı itibarı ile ortalama fiyat 15,43 TL/Kg. olmuştur. Aralık ayında ise fiyat 16,32 TL/Kg dır (Grafik-14). Grafik-14 Dana Karkas Ortalama Fiyatları Kaynak: Ankara Ticaret Borsası Verileri Grafik-15 Yıllar Ġtibarı ile Dana Karkas Ortalama Fiyatları (ATB) Kuzu Karkas Ortalama Fiyatları: Ankara Ticaret Borsası verilerine göre 2013 yılı itibarı ile 10 aylık fiyat ortalaması 17,84 TL/Kg. dır. 2013 yılı Aralık ayı itibarı ile fiyat ise 19,01 TL/Kg olmuştur (Grafik-16). 8

Grafik-16 Kuzu Karkas Ortalama Fiyatları Kaynak: Ankara Ticaret Borsası Verileri Tablo-3: Ticaret Borsalarında Aralık ayında Tescil Edilen Dana Karkas Mikt. ve Fiyatları Borsa Adı Miktar En az En çok Ortalama Fiyat Fiyat Fiyat Ankara Ġstanbul Kars Kayseri Ġzmir Konya Diyarbakır Tokat Samsun ORTALAMA Grafik-17: Haftalık Kesimhanelerden Alınan Yağsız Dana ve Kuzu Kesim Fiyatları TL/Kg 9

Tablo-5:Kesimhanelerden Alınan Yağsız Dana ve Kuzu Fiyatları (09.01.2013) Sıra No İL Dana Bıçak Yağsız TL/KG Yağsız Kuzu Karkas TL/KG 1 Afyon 17,00 TL 2 Balıkesir 17,00 TL 22,25 TL 3 Diyarbakır 4 Edirne 17,00 TL 24,75 TL 5 İzmir 17,00 TL 6 Kahramanmaraş 16,50 TL 17,00 TL 7 Konya 16,30 TL 20,00 TL 8 Gaziantep 17,50 TL 19,00 TL 9 İstanbul 17,00 TL 23,00 TL 10 Ankara 17,00 TL 21,00 TL 11 Elazığ 16,75 TL 19,00 TL 12 Burdur 13 Kayseri 17,00 TL 14 Amasya 17,40 TL 21,00 TL 15 Çorum 16,15 TL 18,75 TL 16 Sakarya 16,25 TL 18,25 TL 17 Tokat 17,00 TL 19,50 TL 18 Kırşehir 17,00 TL ORTALAMA 16,87 TL 20,29 TL Tablo- 6: Sanal Marketlerdeki Perakende Fiyatları Tarih CİNSİ MİGROS CARREFOURSA REAL ET VE SÜT KURUMU 09.01.2013 Kıyma 23,99 TL 24,90 TL 21,90 TL 18,50 TL Kuşbaşı 27,99 TL 25,90 TL 26,90 TL 23,00 TL Biftek 33,99 TL 26,90 TL ** 26,90 TL Pirzola ** ** ** 31,90 TL Kuzu Pirzola 44,99 TL 39,90 TL ** 37,20 TL Kaynak: Ulusal Marketlerin perakende fiyatları, * Et ve Süt Kurumu Tarak Pirzola fiyatıdır. Tablo- 7: Ġngiltere Haftalık Perakende Et Fiyatları 07.12.2013 ORTALAMA EN DÜġÜK EN YÜKSEK Dana Kıyma-özel 24,23 TL 17,99 TL 35,25 TL Dana Kıyma-standart 16,84 TL 9,81 TL 31,65 TL Dana KuĢbaĢı 28,84 TL 14,39 TL 37,21 TL Dana Bonfile 68,15 TL 50,65 TL 86,59 TL Kuzu Kıyma 28,29 TL 17,99 TL 38,59 TL Kuzu KuĢbaĢı 38,49 TL 17,99 TL 49,05 TL Kaynak: Meat Trades Journal/ meatprices.co.uk 10

OCAK ġubat MART NĠSAN MAYIS HAZĠRAN TEMMUZ AĞUSTOS EYLÜL EKĠM KASIM TOPLAM Ġthalat Rakamları: Tablo- 8: 2013 Yılı Canlı Hayvan ve Karkas Et İthalat Verileri DAMIZLIK DÜVELER BESİLİK SIĞIR KESİMLİK DANA KARKAS SIĞIR ETİ DAMIZLIK KOÇ, KOYUN DAMIZLIK TEKE, KEÇİ KOYUN KUZU KG 1.883.942 3.029.518 5.948.640 2.539.698 158.789 2.840.550 15.254 BAġ 3.382 14.653 12.994 3.235 62.200 419 $ 10.800.738 16.515.750 17.847.012 11.014.386 870.942 6.289.210 37.871 TL 19.421.267 29.851.540 32.239.711 19.842.457 667.782 4.767.547 28.983 KG 2.218.090 4.420.605 6.000.257 87.896 17.400 BAġ 4.266 19.166 10.358 1.490 626 $ 13.443.900 23.386.263 18.338.325 435.763 55.185 TL 24.115.551 41.974.643 32.801.419 328.633 41.760 KG 1.189.380 3.597.442 640.986 282.300 BAġ 2.252 15.006 4.843 $ 7.713.016 16.690.068 2.574.420 1.359.163 TL 13.836.247 29.899.716 4.672.808 2.429.257 KG 1.526.790 1.125.231 105.559 12.070 17.460 BAġ 2.934 5.029 1.730 524 655 $ 10.747.877 5.966.283 365.341 45.451 59.653 TL 19.098.589 10.683.441 655.882 70.181 106.194 KG 540.570 11.194.828 2.163.740 2.583.079 213.041 37.711 BAġ 980 46.277 4.834 3.566 970 $ 3.138.630 54.178.611 6.651.634 9.164.914 1.098.337 111.153 TL 5.656.577 95.459.167 12.022.262 16.388.544 1.971.631 197.896 KG 724.088 956.535 290.700 151.560 6.390 BAġ 1.283 4.701 439 2.418 142 $ 4.119.855 5.482.777 1.020.464 632.637 70.703 TL 7.445.288 9.824.228 1.834.998 1.136.863 127.746 KG 682.581 3.006.805 120.556 33.475 12.200 13.542 BAġ 1.344 14.729 177 704 300 326 $ 4.093.608 15.404.263 366.784 304.431 40.218 52.007 TL 7.452.455 27.528.885 659.514 554.268 74.267 93.711 KG 2.628.630 201.093 14.950 BAġ 5.032 742 253 $ 14.918.765 1.117.261 42.065 TL 27.501.532 2.117.243 79.827 KG 1.307.398 408.119 179.430 46.630 BAġ 2.356 1.654 3.459 941 $ 7.204.812 2.327.403 834.061 550.019 TL 13.655.952 4.380.058 1.576.782 1.037.479 KG 1.282.381 1.038.091 376.818 107.205 20.007 BAġ 2.474 4.626 0 1.792 402 $ 7.798.095 5.677.790 1.518.148 737.541 190.920 TL 15.002.344 10.284.278 2.747.303 1.395.260 356.586 KG 1.072.208 852.993 129.194 41.190 BAġ 2.219 4.185 2.221 850 $ 6.959.325 4.315.654 575.548 576.713 TL 13.581.344 7.856.809 1.151.595 1.031.934 KG 15.056.058 29.831.260 14.523.893 6.140.581 1.463.399 126.417 2.890.331 63.656 BAġ 28.522 130.768 28.802 0 25.711 2.635 63.694 2.026 $ 90.938.621 151.062.123 44.224.219 24.271.868 7.255.829 1.428.573 6.445.814 204.716 TL 166.767.146 269.860.008 79.557.904 43.651.112 11.947.780 2.628.012 5.035.624 270.648 Kaynak: TUİK 11

Grafik- 18: 2013 Yılı 11 Ay Ġtibarı Ġle Ülkelere Göre Besilik Canlı Hayvan Ġthalatı (BaĢ) Kaynak: TUİK, Dış Ticaret Verileri Tablo- 9: Yıllar itibarı ile BüyükbaĢ ve KüçükbaĢ Canlı Hayvan Ġthalatı (BaĢ) 2010 2011 2012 2013 DAMIZLIK DÜVELER 17.303 76.761 48.164 28.522 BESİLİK SIĞIR 1.443 225.451 223.498 130.768 KESİMLİK DANA 118.578 164.360 193.972 28.802 DAMIZLIK KOYUN 275 1.191 10.663 25.711 KOYUN 209.437 626.270 181.763 63.694 KUZU 25.262 820.303 213.200 2.026 12

b. Yem Sektörü Pazar Analizi Yem ve yem hammaddelerinin fiyatlarında 2013 yılının ilk aylarından itibaren düşmüş, ancak yılın son aylarında fiyatlarda bir artış görülmektedir. (Tablo 15-16) Tablo-10: Yıllar Ġtibarı ile Türkiye yem ve yem hammadde fiyatları (TL/TON) *Yemlik Arpa *Yemlik Buğday Mısır Kepek ATK Besi yemi *Yulaf Süt yemi 2010 417 509 481 315 290 484 561 494 2011 521 580 622 429 363 665 824 686 2012 614 619 588 480 473 738 652 766 Kaynak: Türkiye Yem Sanayicileri Birliği KDV Dahil Nakliye Hariç Peşin Fiyatlarıdır.* TOBB Tablo- 11: 2013 yılı 9 ayı itibarı ile yem ve yem hammaddeleri fiyatları (TL/TON) Yemlik *Yemlik Mısır Kepek ATK Besi *Yulaf Süt yemi Arpa Buğday yemi Ocak 707 739 646 556 586 821 701 853 Şubat 692 725 667 505 571 799 714 831 Mart 677 730 646 490 550 777 680 810 Nisan 667 748 646 485 530 756 650 778 Mayıs 667 732 651 480 540 756 600 778 Haziran 611 656 697 480 571 756 778 Temmuz 591 633 712 500 535 756 735 778 Ağustos 581 626 626 505 455 756 594 778 Eylül 576 633 586 485 429 756 567 778 Ekim 576 684 576 444 394 734 599 745 Kasım 596 738 596 434 444 734 630 745 Aralık 758 662 Ortalama 634 700 645 493 516 761 648 783 Kaynak: Türkiye Yem Sanayicileri Birliği KDV Dahil Nakliye Hariç Peşin Fiyatlarıdır.* TOBB Grafik 19: 2013 Yılı Ġtibarı ile Yem ve Yem Hammaddeleri Fiyatları (TL/Ton) 13

c. Süt Sektörü Pazar Analizi Süt üretimi: TÜİK verilerine göre 2011 yılında 15 milyon 56 bin ton olan toplam süt üretimi 2012 yılında bir önceki yıla göre %15,6 artarak, 17 milyon 401 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Bunun 15.98 milyon tonu inek sütü olup, yaklaşık 7.93 milyon tonu sanayiye gönderilen inek sütü, geriye kalan 8 milyon ton süt ise, hane halkı tüketimi ve sokak sütü olarak kullanılmıştır. 2013 yılı 11 ayı itibarı ile toplanan inek sütü 7.275 milyon tondur (Tablo: 12) Tablo-12: Toplanan (Sanayiye Gönderilen) Ġnek Sütü (Ton) Ocak ġubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam 2010 494.351 492.360 594.800 610.599 654.696 622.359 610.645 560.309 526.132 531.445 503.311 544.004 6.745.011 2011 561.766 545.628 627.484 646.648 699.122 636.494 591.864 566.040 537.872 543.633 530.376 586.867 7.073.794 2012 634.578 631.521 715.190 727.769 782.621 727.805 695.079 641.380 599.773 587.149 575.344 614.276 7.932.485 2013 637.799 622.185 708.981 730.169 768.696 692.008 675.451 628.928 594.386 605.194 610.997 7.274.792 Süt Fiyatları: TÜİK in TÜFE verilerine göre perakende ortalama süt fiyatları 2012 yılında 2,16 TL/Kg olmuştur. 2013 yılı 12 ay ortalaması itibarı ile fiyat 2,35 TL/Kg dır. Ortalama Fiyat Ekim ayı itibarı ile 2.49 TL/Kg. olmuştur. (Grafik-19) Grafik-20: Perakende Süt Fiyatları (TL/Kg.) Kaynak: TÜİK, 2003=100 Temel Yıllı TÜFE Madde Sepeti ve Ortalama Fiyatlar (TL/KG) Tablo-13: 2013 Yılı Çiğ Süt Fiyatları Dönemler Fiyat (TL/Litre) Ocak - Şubat - Mart 0,90 1 Ağustos 31 Aralık 1,00 Kaynak: Ulusal Süt Konseyi Verileri 14