NEDEN-SONUÇ DIYAGRAMLARı Neden-Sonuç Diyagramı? Belli bir sonuca neden olan temel faktörleri bulmaya ve bunların etkilerini belirlemeye yönelik bir analiz ve karar verme sürecidir. Balık Kılçığı Haritası Döngü Göstergesi Olay Zinciri Dizileri Balon Doldurma Balık Kılçığı Haritası Örnek 1: Karmaşık bir olayın nedenlerini veya sonuçlarını ortaya koymak için kullanılır. X e neden olan faktörler nedir? Nasıl ilişkilendirilebilir? sorularına yanıt aranarak, neden-sonuç ilişkileri kurulur. 3 4 1
Örnek 2: Personelden kaynaklanan nedenler Öğrenciden kaynaklanan nedenler Tasarım ilkelerine dikkat edilmeden hazırlanmış bir balık kılçığı diyagramı örneği Örnek 3: Değerlendirme veya uygulama yapma amacıyla kullanılabilecek bir balık kılçığı diyagramı Öğrenciyi Ders Öğretmenle olan aşırı sıkma çalışmama sorunlar Öğrenciye Sabırsızlık yorgunluk başarısızlık korkusu yaklaşamama Okulu sevmeme Öğrenci performansı nı düşüren Ailenin ekonomik Evin geçimini Personelden nedenlerr sorunu sağlama kaynaklanan neden Aileden destek görememe Sistemin makineleşmesi Yetersiz iletişim Dış etkenlerden Kaynaklanan nedenler Sistemden kaynaklanan nedenler Döngü Göstergesi Örnek 1: Bir dizi olayın tekrar tekrar bir dizi sonuca nasıl neden olduğunu anlatmak için kullanılır. Döngüdeki kritik olaylar nelerdir? Nasıl ilişkilendirilir? Nasıl tekrara neden olur? gibi sorulara yanıt aranır. 7 2
Örnek 2: Örnek 3: 10 Örnek 4: 11 Olaylar Zinciri Dizileri Bir olayın evrelerini, lineer bir işlemin adımlarını, bir dizi olayı veya bir süreçte yaşananları anlatmak için kullanılır. Kavram, işlem veya olay nedir? Aşamalar veya adımlar nelerdir? Biri diğerine nasıl yol açmaktadır? Sonuç nedir? gibi sorulara yanıt aranır. 3
Örnek 1: Örnek 2: Örnek 3: Balon Doldurma Bir olay veya neden ile ilişkili sonuç durum veya sonuçları anlatmak için kullanılır. Kavram, olay veya neden nedir? sonuç NEDE N sonuç Oluşan durumlar veya sonuçlar nedir? gibi sorulara yanıt aranır. sonuç sonuç 4
Örnek 1: Örnek 2: SÜREKLILIK GÖSTERGESI 5
Süreklilik Göstergesi Tarihsel olaylar veya yaşa (yıla) göre değişim gösteren zaman çizelgeleri, bir kavramın değişkenliğini (ağırlık/boyut/ özellik)) anlatmak için kullanılır. Örnek 1: Değişimi gösterilecek kavram veya olay nedir? Başlangıç ve sonuç nedir? gibi sorulara yanıt aranır. 21 24 Örnek 2: Örnek 3: 6
Örnek 4: Örnek 5: ETKILEŞIM GÖSTERGESI Etkileşim Göstergesi Kişiler veya gruplar arasındaki etkileşimi göstermek için kullanılır. Kişiler veya gruplar kimdir? Amaçları nelerdir? Anlaşma/Çatışma yaşanmış mıdır? Sonuçlar nelerdir? gibi sorulara yanıt aranır. 28 7
Örnek: PROBLEM/ÇÖZÜM GÖSTERGESI 32 Problem/Çözüm Göstergesi Bir problemi tanımlamak, olası çözüm ve sonuçları göstermek için kullanılır. Problem nedir? Kimin problemidir? Neden bir problemdir? Nasıl çözülebilir? Çözüm önerileri başarılı mıdır? gibi sorulara yanıt aranır. Örnek : Matematik Öğretmeni Öğrencilerin Matematik Notlarının Düşük Olması Olası Çözümler: 1. Önceki Konuların Tekrar Edilmesi 2. Sınavın Güvenirliliğinin Tespit Edlilmesi 3. Öğrencilerin Derse Olan Tutumlarının Tespit Edilmesi Sonuçlar: 1. Konunun Eksik Kısımlarının Tespit Edilmesiyle Bilgi Eksiklerinin Kapatılması 2. Sınavın Hatalarının Ayıklanması 3. Öğrencilerin Derse Karşı Olan İlgilerinin Arttırılması Öğrencilerin Matematik Başarı Puanlarının Artışı 8
Karşılaştırma Matrisi (Anlam Çözümleme Tablosu) Birden fazla insan, olay, KARŞıLAŞTıRMA MATRISI (ANLAM ÇÖZÜMLEME TABLOSU) fikir vb. arasındaki benzerlik veya farklılıkları anlatmak için kullanılır. Neler karşılaştırılacak? Benzer/Farklı yönleri nedir? Özellik 1 Özellik 2 Özellik 3 İsim 1 İsim 2 İsim 3 gibi sorulara yanıt aranır. Bu araç, öğrencilerin de katıldığı bir etkinlikle iki boyutlu bir tablo olarak geliştirilmiştir. Tablonun ; bir boyutunda özellikleri çözümlenecek olan varlıklar veya kavramlar bulunur, diğer boyutunda özellikler sıralanır. 34 35 36 Örnek 1: Örnek 2: Öğrenme Öğrenme Süreci Öğretmenin Rolü Davranışsal Bakış Bir davranışın gösterilme olasılığındaki değişim Etki-tepki-davranış Dış etkenlerin düzenlenmesi Bilişsel Bakış Bellekte depolanan bilgide meydana gelen değişim Dikkat-kodlamabellekten geri çağırma Bilişsel süreci destekleyen koşulların düzenlenmesi Oluşturmacı Bakış Yaşantılar sonucu, anlamda meydana gelen değişim Tekrarlanan grup diyalogları ve katılımcı problem çözme Örnek olma ve rehberlik sağlama 9
37 Örnek 3: Örnek 4: Örnek 5: Değerlendirme veya uygulama amaçlı kullanılabilecek bir karşılaştırma matrisi tablosu örneği KAVRAM KARIKATÜRLERI 10
11
12
ŞIMŞEK KARTLAR (FLASH CARDS) Şimşek Kartlar 13
Şimşek Kartlar Şimşek Kartlar Şimşek Kartlar Şimşek Kartlar 14
TANıLAYıCı DALLANMıŞ AĞAÇ (TDA) Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Öğrencilerin yanlış algılamalarını ortaya çıkarmak için kullanılır. Öğretmence hazırlanır. Öğrenci ilk sorudan başlayarak sorulara doğru veya yanlış cevap verme durumuna göre 2 veya 3. soruya geçer. Eğer yanlış cevap verirse ilk soruya eşdeğer diğer bir soruyu cevaplamaya çalışır. Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Geleneksel doğru/yanlış testlerinde her bir soru ayrı ayrı ele alınır ve çoğunlukla bir soru önceki veya sonrakinden bağımsızdır. Oysa birbiri ile bağlantılı olan TDA da her bir D/Y kararı bir sonraki D/Y kararını etkileyen veya belirleyen sonuçlar içerir. 15
Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Avantajları: Öğrencinin kafasındaki yanlış bağlantılar yanlış bilgi ortaya çıkartılabilir. Bilgisayar ortamında da uygulanabilir ve her çatallaşan soru daha da geliştirilebilir. D/Y kararları sırasında öğrenci yanlış bir karar verdiğini fark ederek geri dönebilir. Sınırlılıkları: Birbiri ile ilintili D/Y ifadelerinin hazırlanması, öğretmenler için zaman alici olabilir. Üst düzey becerilerin (sentez ve değerlendirme) ölçülmesinde yeterli olmayabilir. Öğrenci tahminle doğru cevaba ulaşabilir. Tanılayıcı Dallanmış Ağaç Örnek: 16
Kelime İlişkilendirme Kısa bir sürede bir anahtar kavramın akla getirdiği diğer kavramların cevap olarak verilmesi istenir. Bilişsel yapıdaki kavramlar arasında bağlantılar ortaya konulur. Hazırlanması ve uygulanması kolaydır. Tüm derslerde kullanılabilir. Öğrencilerin bildiği ile öğrendiği arasındaki farkı anlayabilmesini sağlar. Kaynakça www.conceptcartoons.com/examples http://classes.aces.uiuc.edu/aces100/mind/cmap.html http://www.ed.gov/databases/eric_digests/ed407938.html http://www.coun.uvic.ca/learn/program/hndouts/map_ho.html http://www.inov8.engr.psu.edu/faculty/cmap.htm http://www.inspiration.com http://www.inspiration.com/inspclass.html Novak, J. D. The Theory Underlying Concept Maps and How To Construct Them. URL: http://wwwcmap.coginst.uwf.edu/info/ http://www.inspiration.com/diagrams/ed/conceptmap2.html http://www.zirvedagcilik.org/dersnotlari/meteorolojii.htm http://www.ncrel.org/sdrs/areas/issues/students/learning/lr1grorg.htm Demirel, Ö. (2002). Öğretme Sanatı. PegemA Yayıncılık: Ankara. http://www.glencoe.com/sec/science/glencoescience/skill_handbook/imgs/fig7.gif http://www.turkuaz.com/html/ images/gorsel_low.jpg http://sosyalbilgiler.tripod.com/tarih1/sema1.jpg http://www.mmo.org.tr/endustrimuhendisligi/2004_1/erp_uy6.gif http://www.biltek.tubitak.gov.tr/canlilar/img/siniflandirma.jpg http://www.uskudar.gov.tr/afetyonetim/tablo4.jpg http://www.lpg.fsu.edu/charting/instructionalstrategies/howto-tactics/howtographics/k2ccmap3.gif 17