The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/jasss3083 Number: 39, p. 491-508, Autumn III 2015 Yayın Süreci Yayın Geliş Tarihi Yayınlanma Tarihi 05.09.2015 25.10.2015 ÖĞRENCİLERİN GENEL SİNİZM TUTUMLARI VE OKULA YABANCILAŞMA ALGILARI ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN İNCELENMESİ 1 A STUDY ON THE RELATION BETWEEN GENERAL CYNISM AND COLLEGE ALIENATION PERCEPTION OF STUDENTS Yrd.Doç. Dr. Ahmet AYIK Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Öğr. Gör. Tevfik UZUN Giresun Üniversitesi Tirebolu Mehmet Bayrak Meslek Yüksekokulu Arş. Gör. Öznur ATAŞ Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Engin YÜCEL Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Özet Bu araştırmada, öğrencilerin genel sinizm tutumları ile okula yabancılaşma algıları arasındaki ilişkilerin incelemesi amaçlanmıştır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini bir devlet üniversitesine bağlı meslek yüksekokulunda öğrenim gören 537 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada öğrencilerin genel sinizm düzeylerini belirlemek amacıyla Wrightsman (1992) tarafından geliştirilen Genel Sinizm Ölçeği kullanılmıştır. Öğrencilerin okula yabancılaşma düzeylerini ölçebilmek amacıyla Burbach (1972) tarafından geliştirilen Üniversite Yabancılaşma Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde yüzde, frekans, aritmetik ortalama, standart sapma, korelasyon analizi, basit ve çoklu doğrusal regresyon analizi, parametrik testlerden bağımsız örneklemler için t-testi; bağımsız örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yapılmıştır. Araştırmanın sonuçları şu şekilde özetlenebilir: Öğrencilerin genel sinizm tutumları kararsızım aralığında orta düzeyde bulunmuştur. Öğrencilerin genel sinizm tutumları cinsiyet, yaş, sınıf, bölüm seçme kararı, sınıf arkadaşları ile ilişkiler gibi değişkenlere göre anlamlı şekilde farklılaşmazken ekonomik durum ve öğretim elemanları ile ilişkiler değişkenlerine göre anlamlı şekilde farklılaşmaktadır. Öğrencilerin okula yabancılaşma algıları orta derecede katılıyorum aralığında orta düzeyde bulunmuştur. Öğrencilerin okula yabancılaşma algıları cinsiyet ve yaş 1 Bu çalışma, 16-19 Nisan tarihleri arasında Niğde de düzenlenen 24. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi nde sunulan poster bildirinin genişletilmiş halidir.
492 Ahmet AYIK & Tevfik UZUN & Öznur ATAŞ & Engin YÜCEL değişkenine göre anlamlı bir şekilde farklılaşmamaktadır. Ancak öğrencilerin okula yabancılaşma algıları sınıf, bölüm seçme kararı, ekonomik durum, öğretim elemanları ve sınıf arkadaşları ile ilişkiler değişkenlerine göre anlamlı şekilde farklılaşmaktadır. Araştırmaya göre, öğrencilerin genel sinizm tutumları ile okula yabancılaşma algıları arasında orta düzeyde pozitif bir ilişki bulunmaktadır ve öğrencilerin genel sinizm tutumları okula yabancılaşma algılarını pozitif yönde ve anlamlı şekilde yordamaktadır. Anahtar Kelimeler: Öğrenciler, Genel Sinizm, Okula Yabancılaşma Abstract This study focuses on the relation between the students perception of general cynism and college alienation. Relational screening model is chosen to conduct the study. Sample of the study covers 537 vocational school students from a state university. In order to determine the general cynism level of the students, General Cynism Scale developed by Wrightsman (1992) is used. College Alienation Survey developed by Burbach (1972) is also used to have an idea of the college alienation level of the students. Percentage, frequency, median, standard deviation, correlation analysis, basic and multi linear regression, for non-parametric tests independent t-test, and for independent samples one-way variance analysis (ANOVA) tests are used to calculate the gathered data. The findings are as follows: general cynism perception of students is found out to be medium-level with the majority of I Am Not Sure option. It is found out that students general cynism perception is not affected by gender, age, department, peers and relations with them while the finding is meaningful in terms of financial situation and interaction with lecturers. College alienation level is also found medium-level with the answer I Partially Agree. Sample group s alienation perception does not differ meaningfully in terms of gender and age. However, difference is found in college alienation perception in terms of class, department, financial situation, interaction with classmates and lecturers. When it comes to the relation between the two; it is also turned out to be a positive correlation at intermediate level. General cynism perception of the students predicts the perception of college alienation meaningfully and positively. Keywords: Students, General Cynism, College Alienation GİRİŞ Dünyada yaşanan sosyal, siyasal ve ekonomik olumsuz gelişmeler; insanlarda sinik tutumların artmasına neden olmaktadır. Kanter ve Mirvis (1989, s.10) Amerikan işgücünün % 43 nün sinik tutumlara sahip iş görenlerden oluştuğunu, bu oranın giderek artarak 1991 de % 48 (1991, s.50) ulaştığını belirtmektedir. Yine Reichers, Wanous ve Austin (1997, s.52) de çalışanların %53 nün yüksek düzeyde sinizm yaşadıkları ortaya koymaktadır. Sinizmin temeli antik Yunan daki Sinikler Okuluna dayanmaktadır. Sinikler okulunun kurucusu Sokrates in bir öğrencisi olan Antisthenes dir (M.Ö.444 368). Ancak bu okulun popüler olmasını sağlayan, ünlü Sinop lu Diagones tir (M.Ö.412 323) (Kanter ve Mirvis, 1989, s.18). Antik dönem sinizmini; insanın bağımsızlık ve özgürlüğünü sınırlayan tüm toplumsal kuralları reddeden, eleştiren, insan mutluluğunu ve erdemini tüm hazları terk etmede gören, doğal yaşamayı ilke olarak benimseyen bir yaşam şekli ve felsefesi olarak tanımlamak mümkündür. Ancak günümüzde sinizm kavramı, antik dönemdeki anlamından izler taşımasına rağmen o zamanki anlamından uzak görülmektedir. Sinizmin klasik tanımının pozitif bir yanı bulunmaktadır. Eski zamanlarda sinikler, sinizmi erdemli bir ideal ve insanlığın aptallığının farkına varılarak insanlığın bu aldatma şokunu araştırma yolu olarak görmüşlerdir. Çağdaş dönemde sinizm, insan davranışının yalnızca kişisel çıkarlar tarafından harekete geçirildiği ve başka insanların çok iyi niyetli hareketlerine bile
Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumları Ve Okula Yabancılaşma Algıları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi 493 alaycı (küçümseyici) bir güvensizlik (inançsızlık) olarak tanımlanmaktadır. Sinizm, derin bir şüphe, güvensizlik ve bencillik içermektedir. Siniklerin yaşama bakış açılarının merkezinde insan doğasına duyulan bir güvensizlik bulunmaktadır (Kanter ve Mirvis, 1989, s.18 19). Kanter ve Mirvis e göre (1989, s.3) sinizmin gelişmesinde insanların beklentilerinin karşılanmaması sonucu oluşan hayal kırıklığı olduğunu söylemek mümkündür. Psikolojik yaklaşımların çoğunda sinizm, kalıcı bir kişilik özelliği olarak görülmektedir. Sinizme bir kişilik özelliği olarak bakan Graham a (1993) göre, sinik kişiler başkalarının davranış nedenlerini sorunlu, dikkatsiz ve başkalarını bencil ve dürüstlükten yoksun olarak görür. Yine sinik olan kişiler düşmanca ve otoriter olabilir, başkalarının isteklerine karşı kızgın, düşmanca ve yararsız eğilimlere sahip olabilirler (Brandes, 1997, s.9). Abraham a göre (2000, s.270 271) sinizm, aşağılama ve zayıf kişiler arası ilişkilerle tanımlanan, insan ilişkileriyle ilgili olarak genellikle olumsuz algıları yansıtan, doğuştan gelen ve kararlı bir kişilik özelliğidir. Yine bir açıdan sinizme kişisel eğilim olarak bakan Stanley, Mayer ve Topolnytsky (2005, s.436) göre de sinizm; genel olarak insanların aldığı kararlara ve sergiledikleri davranışlara karşı açık veya imalı bir güvensizliktir. Andersson (1996, s.1397 1398), Anderson ve Beteman (1997, s.450) sinizmi; engellenme, umutsuzluk ve hayal kırıklığıyla nitelenen genel ve özel bir tutum olmanın yanı sıra bir kişi, grup, ideoloji veya kurumlara yönelik negatif duygular ve güvensizlik olarak da tanımlamaktadır. Bu bağlamda sinikler, insan doğasının temelinde bencillik ve kurnazlık görürler. Siniklere göre insanlar dürüst ve ahlaki olduklarını iddia ederler fakat maddiyat söz konusu olunca aksi davranışta bulunurlar (Mirvis ve Kanter, 1989, s.379). Andersson a (1996) göre sinizm, kişilere ve nesnelere yönelik, güvensizlik, küçümseme, hayal kırıklığı, umutsuzluğu ve engellemeyi içeren geniş bir kavramdır. Abraham (2000, s.269) sinizmle ilgili temel inancın samimiyet, dürüstlük ve doğruluk ilkelerinin yöneticilerin kendi ilerlemesi için kurban edildiği yönünde olduğunu ve sinizmin duygusal bileşenlerinin; utanma, sıkıntı, öfke, hayal kırıklığı gibi güçlü olumsuz duyguların oluşmasında etkili olduğunu belirtmektedir. Sinizme kişilik temelli yaklaşımla bakan araştırmacılar, sinizmi genel olarak insan doğasına kapsayıcı bir bakış açısıyla tartışmaktadır. Bu çalışmalarda sinizm, Cook ve Medley in (1954), Minesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri nden (MMPI) türettikleri düşmanlık ölçeğine dayanmaktadır (Dean ve diğerleri, 1998, s.342). Costa, Zonderman, McCrae, Williams (1986); Cook ve Medley in düşmanlık ölçeğinden Sinizm ve Paranoyak Yabancılaşma olarak iki ölçek türetmişler ve bununla insanların güvensizlik ve yabancılaşma tutumlarını belirlemeyi amaçlamışlardır. Türetilen sinik düşmanlık ölçeği; insan doğasına karşı olumsuz (düşük, alçak vb.) bir yaklaşımla, başka insanlara karşı güvensizlik ve aşağılama (küçümseme, hürmetsizlik, hor görme) gibi tutumlarla ilgilidir. Barefoot, Dodge, Peterson, Dahlstrom ve Williams (1989) genel (kişilik) sinizmin, düşmanlık duyguları ve saldırgan tepkilerle güçlü ilişkisinin bulunduğunu ortaya koymaktadır. Greenglass ve Julkurien e (1991) göre sinik bir kişiliğe sahip insanların; kendileri dışındaki bütün insanları, güvensiz, şüpheli, kişilerarası ilişkilerinde zayıf gördükleri, başka insanlara karşı öfke, kızgınlık, kırgınlık, küçümseme içinde oldukları söylenebilir. Ayrıca siniz-
494 Ahmet AYIK & Tevfik UZUN & Öznur ATAŞ & Engin YÜCEL me bir kişik özelliği olarak bakan Smith, Pope, Sanders, Allred ve O Keffe (1988) de sinik düşmanlığı yüksek olan kişilerin; aile içinde daha yüksek çatışma yaşadıklarını, işteki kişilerarası ilişkilerde daha fazla stres altında olduklarını, düşük iş tatmini yaşadıklarını, iş ilişkilerinde olumsuz bir bakış açısına sahip olduklarını ve daha az sosyal destek algılarına sahip olduklarını belirtmektedirler. Yabancılaşma, insanlığın yeryüzünde başlangıcıyla beraber var olan ve tarih boyunca oluşturulan uygarlığın her aşamasında kendini gösteren ve doğası gereği bundan sonraki süreçte de var olmaya devam edecek olan bir olgudur (Avcı, 2012, s. 36). Yabancılaşma, toplum ve kültüre karşı bireydeki kayıtsızlık ve ilgisizlik hissi ya da bireylerin kendilerinden ve diğerlerinden uzaklaşma veya ayrılmaları olarak tanımlanmaktadır (Bademci, 2001, s.29). Tutar (2010, s.178) yabancılaşmanın kişinin kendisiyle uzlaşamaması ve kendisinden ayrılması durumu olduğunu belirtmektedir. Okula yabancılaşma ise bireylerin bilgiden, öğrenmeden, öğrenme ile ilgili süreçlerden soğuması, uzaklaşması, bu süreçlerin zaman geçtikçe bireylere anlamsız gelmesi, öğrenmeye olan ilginin azalması, eğitimin giderek, sıkıcı, zevksiz ve sıradan bir etkinlik haline gelmesi gibi öğe ve süreçleri içermesini (Sidorkin, 2000) ifade etmektedir. Avcı (2012, s.37) da okulda yaşanan yabancılaşmayı, okulun yer aldığı fiziksel çevrenin, okuldaki fiziksel olanakların ya da öğretmen tutumlarının öğrenciyi etkilemesi sonucu, onun toplumsal çevresinden koparak içine kapanması, kendisini çaresiz hissetmesi, yalnızlaşması veya uyumsuz davranışlar içine girmesi durumu olarak tanımlamaktadır. Brown, Higgins ve Paulsen (2003) e göre, okula yabancılaşan öğrenciler; Okulu sıkıcı bir hapishane gibi görürler. Okul sorumluluklarını kendileri için fazla bulurlar. Kendi görüş ve düşüncelerini değersiz bulurlar. Okulun ve ailenin beklentilerini gerçekleştirebilmek için kurallara uymazlar. Okulda aldıkları eğitimin gelecek yaşantısına katkı sağlayacağını düşünmezler. Okulda kendilerini yalnız, kurallardan ve standartlardan kopuk hissederler. Yapılan araştırmalar, öğrenci yabancılaşmasının birçok değişken ile ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır. Öğrenci yabancılaşması; bürokratik yapı, aile, kitle iletişim araçları ve akran grupları, sınıf yönetimi anlayışı, sınıfın fiziksel yeterliği, sınıfta çalışma koşulları iletişim, işbölümü, ekonomik, teknolojik ve kültürel yapı (Parsıl, 2007); anne-baba ilişkileri (Koçayörük, 2007), cinsiyet, öğretmen ve sınıf arkadaşlarıyla ilişkiler (Ataş ve Ayık, 2012), benlik algıları (Çoşkun ve Altay, 2009); öfke duygusu (Trent, 2001); öfke yaşantısı, düşmanlık ve yıkıcı ifade (Çivitçi, 2011); sosyoekonomik düzey, aile eğitim düzeyi ve sınıf mevcudu (Uzun-Yüksek, 2006) ve akademik başarı (Jhonson, 2005) gibi değişkenlerle ilişkilendirilmektedir. Şimşek ve Katıtaş (2014) da öğrencilerin okula yabancılaşma düzeylerinin cinsiyet, bir işte çalışma durumu, şiddet eğilimi, ailede konuşulan dil, ailenin ekonomik durumu, aile baskısı, idareci ve öğretmenlerden memnuniyet ve yakın arkadaşların okul başarı düzeyine göre farklılaştığını bildirmektedir. Öte yandan Erjem (2005) ve Sidorkin (2000); okulların bürokratik yapısının, kalabalık sınıfların, yoğun müfredat ve ders yükünün, yönetsel yapının demokratik olmayışının, hayatta işe yaramayacak bilgilerin öğretilmeye çalışılmasının, öğretim süreçlerinin dışarıdan belirlenmesinin eğitimde yabancılaşmaya neden olduğunu belirtmektedirler.
Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumları Ve Okula Yabancılaşma Algıları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi 495 Seeman (1959), yabancılaşma duygusunun yaşandığını gösteren anlamsızlık, güçsüzlük, kuralsızlık ve sosyal uzaklık gibi göstergelerin olduğunu belirtmektedir. Bunlar; Anlamsızlık: Öğrenciler, okulda yaptıkları çalışmalar ile gelecek için hedefledikleri çalışmalarının arasında bir ilişki kuramadıklarında, başka bir deyişle, ders ve müfredat içeriklerinin onları gelecekte yapılacak işe hazırlamaması durumunda anlamsızlık duygusu yaşamaktadırlar (Mau, 1992; Oerlemans ve Jenkins, 1998). Güçsüzlük: Öğrenci, ilgi alanının görmezden gelindiğini ve okulun yapısı, ders programları, ders seçimi ve sınıf içi etkinlikleri üzerinde etkili olamadığını düşünmektedir. Bu durumda eğitim etkinliklerine yabancılaşan öğrencide güçsüzlük duygusu ortaya çıkar (Oerlemans ve Jenkins, 1998). Kuralsızlık: Kuralsızlık, öğrencilerin okul yönetiminin kendilerinin yerine karar vermelerine karşı çıkma şeklindedir. Kuralsızlık duygusu yaşayan öğrencilerin hedeflere ulaşmak için okul yönetim tarafından kabul edilmeyen davranışlar sergiledikleri görülür (Seeman, 1983). Sosyal Uzaklık: Okul ortamında sosyal uzaklık, kendilerini sosyal açıdan uzaklaşmış olarak gören öğrencilerin yalnızlığı tercih etmeleriyle ortaya çıkar. Bu öğrenciler okul etkinliklerine pek katılmazlar. Ancak bu tarz davranan öğrenciler aynı zamanda derslere düzenli bir şekilde katılım sağladıklarından, genelde okul yöneticileri onları yabancılaşmış olarak kabul etmezler (Mau, 1992). İnsan ilişkileriyle ilgili olarak genellikle olumsuz algıları yansıtan, doğuştan gelen ve kararlı bir kişilik özelliği olan sinizmin gelişmesinde, insanların beklentilerinin karşılanmaması, engellenme, umutsuzluk ve hayal kırıklığı duyguları önemli rol oynamaktadır. Sinik özelliğe sahip olan kişiler, hayata ve insanlara karşı olumsuz ve kötümser bir tutum içine girebilmektedir. Bu noktada tüm insanlar gibi öğrencilerde genel sinizm yaşamaktadır. Öte yandan okul ortamında yaşanan yabancılaşma, öğrencileri olumsuz etkilemekte ve eğitim sürecinden soğumalarına, uzaklaşmalarına yol açmaktadır. Bu bağlamda araştırmanın problem cümlesini: Öğrencilerin genel sinizm ve okula yabancılaşma algıları arasındaki ilişki var mıdır? sorusu oluşturmaktadır. Bu araştırma, meslek yüksekokulu öğrencilerinin genel sinizm ve okula yabancılaşma algıları arasındaki ilişkileri incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır: 1. Öğrencilerin genel sinizm düzeyleri nedir? 2. Öğrencilerin genel sinizm düzeyleri cinsiyet, bölüm, sınıf, yaş, bölüm seçme kararı, ailenin ekonomik durumu, öğretim elemanlarıyla ilişki ve sınıf arkadaşlarıyla ilişki değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? 3. Öğrencilerin okula yabancılaşma ve yabancılaşmanın boyutları olan güçsüzlük, anlamsızlık ve sosyal uzaklık boyutlarındaki algıları ne düzeydedir? 4. Öğrencilerin okula yabancılaşma düzeyleri cinsiyet, bölüm, sınıf, yaş, bölüm seçme kararı, ailenin ekonomik durumu, öğretim elemanlarıyla ilişki ve sınıf arkadaşlarıyla ilişki değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermekte midir? 5. Öğrencilerin genel sinizm ve okula yabancılaşma algıları arasında bir ilişki var mıdır? 6. Öğrencilerin genel sinizm tutumları okula yabancılaşma algılarını yordamakta mıdır? YÖNTEM Model Bu araştırmada, ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. İlişkisel tarama mo-
496 Ahmet AYIK & Tevfik UZUN & Öznur ATAŞ & Engin YÜCEL deli, iki ya da daha fazla değişken arasındaki ilişkileri belirlemek amacıyla yapılan araştırmalardır (Büyüköztürk, Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2014, s. 81). Evren ve Örneklem Araştırma 2013-2014 akademik yılı içerisinde bir devlet üniversitesine bağlı 1. ve 2. sınıfında 1029 öğrencisi olan bir meslek yüksek okulunda yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini basit tesadüfi örnekleme yolu ile belirlenen 537 öğrenci oluşturmaktadır. Öğrencilerin 317 si kız (% 59) 219 u erkek (% 41), 270 si (%53) 1. sınıf 267 si (% 49.7) 2. sınıftır. Veri Toplama Araçları Araştırmanın veri toplama aracı iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, araştırmaya katılan öğrencilere ait demografik bilgiler yer almıştır. İkinci bölümde ise, öğrencilerin genel sinizm tutumları ölçmek amacıyla Genel Sinizm Ölçeği ve okula yabancılaşma algılarını ölçmek amacıyla da Üniversite Yabancılaşma Ölçeği bulunmaktadır. Genel Sinizm Ölçeği: Araştırmada öğrencilerin genel sinizm düzeylerini belirlemek amacıyla Wrightsman (1992) tarafından insan doğasının felsefesi nden yola çıkılarak geliştirdiği 10 maddelik Genel Sinizm Ölçeği kullanılmıştır. Ölçek, Türkçeye Erdost, Karacaoğlu ve Reyhanlıoğlu (2007) tarafından uyarlanmış ve ölçeğin güvenirliği (Cronbach s Alpha) 0.83 olarak hesaplanmıştır. Araştırmacılar tarafından yapılan güvenilirlik analizinde ölçeğin güvenilirliği 0.78 olarak hesaplanmıştır. Beşli Likert tipindeki ölçek tek boyutludur. Üniversite Yabancılaşma Ölçeği: Öğrencilerin okula yabancılaşma düzeylerini ölçebilmek amacıyla Üniversite Yabancılaşma Ölçeği kullanılmıştır. Ölçeğin orijinal formu Burbach (1972) tarafından geliştirilmiş ve Ataş (2012) tarafından Türkçe ye uyarlanmıştır. Burbach tarafından tasarlanan, 5 li likert derecelendirmeye sahip olan ölçek 24 madde ve Anlamsızlık, Güçsüzlük ve Sosyal Uzaklık üzere üç boyuttan oluşmaktadır. Ataş (2012) tarafından ölçeğin güvenirliği (Cronbach s Alpha) 0.89 olarak hesaplanmıştır. Araştırmacılar tarafından yapılan güvenilirlik analizinde ölçeğin güvenilirliği 0.87 olarak hesaplanmıştır. Verilerin Analizi Verilerin analizinde yüzde, frekans, aritmetik ortalama, standart sapma, korelasyon analizi, basit ve çoklu doğrusal regresyon analizi, parametrik testlerden bağımsız örneklemler için t-testi; bağımsız örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yapılmıştır. BULGULAR Bu bölümde araştırmada elde edilen verilerin analizi sonucunda ortaya çıkan bulgulara ve yorumlara yer verilmiştir. Araştırmaya katılan öğrencilerin genel sinizm düzeylerine ilişkin bulgular Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 1. Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumlarına İlişkin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Değerler Öğrenci (N=537) X SS Genel Sinizm 3.39 0.70 Öğrencileri genel sinizm tutumlarına ilişkin ifadelere verdikleri cevapların ortalamalarının genel toplamı X =3.39 olarak bulunmuştur. Bu bulgulara göre, öğrencilerin genel sinizm tutumlarının kararsızım aralığında orta düzeyde olduğunu söylemek mümkündür.. Öğrencilerin genel sinizm tutumlarının cinsiyet değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak ama-
Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumları Ve Okula Yabancılaşma Algıları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi 497 cıyla, bağımsız örneklemler için t-testi ya- pılmış ve bulgular Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Cinsiyet Değişkenine Göre Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumlarına İlişkin, t- Testi Sonuçları. Genel Sinizm Cinsiyet N X SS Sd T P Kız 317 3.41 0.72 Erkek 219 3.35 0.67 534 0.95 0.34 Tablo 2 incelendiğinde, genel sinizm tutumlarına ilişkin kız öğrencilerden elde edilen ortalamaların, erkek öğrencilerden daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Ancak, hesaplanan t testi sonuçları; [t(537)=0.95; p>.05] cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılık olmadığını göstermiştir. Buna göre öğrencilerin cinsiyetlerinin genel sinizm tutumları üzerinde etkisi bulunmamaktadır. Öğrencilerin genel sinizm tutumlarının sınıf değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için t-testi yapılmış ve bulgular Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3. Sınıf Değişkenine Göre Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumlarına İlişkin, t- Testi Sonuçları Genel Sinizm Sınıf N X SS Sd t P 1. Sınıf 270 3.33 0.72 2. Sınıf 267 3.45 0.67 535 1.96 0.50 Tablo 3 incelendiğinde, genel sinizm tutumlarına ilişkin ikinci sınıf öğrencilerden elde edilen ortalamaların, birinci sınıf öğrencilerinden daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Ancak, hesaplanan t testi sonuçları; [t(537)=1.96; p>.05] sınıf değişkenine göre anlamlı bir farklılık olmadığını göstermiştir. Öğrencilerin genel sinizm tutumlarının bölüm seçme değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için t-testi yapılmış ve bulgular Tablo 4 te verilmiştir. Tablo 4. Bölüm Seçme Kararı Değişkenine Göre Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumlarına İlişkin, t- Testi Sonuçları. Genel Sinizm Seçme Kararı Kendi İsteğimle Başkalarının Etkisiyle N X SS Sd t p 373 3.37 0.71 162 3.41 0.66 533 0.64 0.51 Tablo 4 incelendiğinde, genel sinizm tutumlarına ilişkin başkalarının etkisiyle bölümünü seçen öğrencilerden elde edilen ortalamaların, kendi isteğiyle bölümünü seçen öğrencilerden daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Ancak, yapılan testi
498 Ahmet AYIK & Tevfik UZUN & Öznur ATAŞ & Engin YÜCEL sonuçları; [t(537)=0.64; p>.05] bölüm seçme kararı değişkenine göre anlamlı bir farklılık olmadığını göstermiştir. Buna göre öğrencilerin bölüm seçme kararlarının genel sinizm tutumları üzerinde bir etkisi bulunmamaktadır. Öğrencilerin genel sinizm tutumlarının yaş değişkeni değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yapılmış ve sonuçlar Tablo 5 te verilmiştir. Tablo 5. Yaş Değişkenine Göre Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumlarına İlişkin Anova Sonuçları. Yaş N X SS F p Anlamlı Fark Genel Sinizm A.1-22 410 3.37 0.72 B.22-26 115 3.48 0.60 1.69 0.18 - C.27 ve üstü 12 3.16 0.72 Tablo 5 incelendiğinde öğrencilerin genel sinizm tutumları (F(2-534)=1.69, p>0,05) yaş değişkeni bakımından farklılaşmamaktadır. Öğrencilerin genel sinizm tutumlarının ekonomik durum değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yapılmış ve sonuçlar Tablo 6 da verilmiştir. Tablo 6. Ekonomik Durum Değişkenine Göre Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumlarına İlişkin Anova Sonuçları. Anlamlı Ekonomik Durum N X SS F P Fark Genel Sinizm A.Çok iyi 17 3.14 0.81 B.Orta Üstü 88 3.38 0.68 C.Orta 373 3.36 0.70 D.Kötü 59 3.64 0.68 3.56 0.01 A-D B-D C-D Tablo 6 incelendiğinde öğrencilerin genel sinizm tutumları (F(3-533)=3.56, P<0,05) ekonomik durum değişkeni bakımından farklılaşmaktadır. Farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu ortaya koymak için LSD testi yapılmıştır. Bu testin sonuçlarına göre, farkın ekonomik durumu Çok iyi (A), Orta üstü (B), Orta (C) olan öğrenciler ile ekonomik durumu kötü (D) olan öğrenciler arasında olduğu tespit edilmiştir. Buna göre ekonomik durumu kötü olan öğrencilerin diğerlerine göre daha fazla genel sinizm yaşadıklarını söylemek mümkündür. Öğrencilerin genel sinizm tutumlarının öğretim elemanları ile ilişkiler değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yapılmış ve sonuçlar Tablo 7 de verilmiştir.
Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumları Ve Okula Yabancılaşma Algıları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi 499 Tablo 7. Öğretim Elemanları İle İlişkiler Değişkenine Göre Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumlarına İlişkin Anova Sonuçları. Genel Sinizm Öğretim Elemanları İle İlişkiler N X SS F P A.Çok iyi 94 3.40 0.69 B.Orta 332 3.33 0.70 C.Zayıf 111 3.53 0.70 Anlamlı Fark 3.30 0.03 B-C Tablo 7 incelendiğinde öğrencilerin genel sinizm tutumları (F(2-537)=3.30, P<0.05) öğretim elemanları ile ilişkiler değişkeni bakımından farklılaşmaktadır. Farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu ortaya koymak için LSD testi yapılmıştır. Bu testin sonuçlarına göre, farkın öğretim elemanları ile ilişkileri orta (B) düzeyde olan öğrenciler ile zayıf düzeyde olanlar arasında olduğu tespit edilmiştir. Buna göre öğretim elemanları ile ilişkileri orta düzeyde olan öğrencilerin genel sinizm düzeyleri kötü olanlara göre daha düşüktür. Başka bir ifadeyle öğretim elemanları ile ilişkileri orta düzeyde olan öğrencilerin hayata ve insanlara karşı olumsuz tutumları öğretim elemanları ile ilişkileri kötü olan öğrencilere göre daha düşüktür. Öğrencilerin genel sinizm tutumlarının sınıf arkadaşları ile ilişkiler değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yapılmış ve sonuçlar Tablo 8 de verilmiştir. Tablo 8. Sınıf Arkadaşları İle İlişkiler Değişkenine Göre Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumlarına İlişkin Anova Sonuçları. Genel Sinizm Sınıf Arkadaşlarıyla İlişkiler N X SS F P A.Çok iyi 201 3.42 0.72 B.Orta 258 3.34 0.69 C.Zayıf 78 3.47 0.68 Anlamlı Fark 1.32 0.26 - Tablo 8 incelendiğinde öğrencilerin genel sinizm tutumları (F(2-537)=1.32, p>0.05) sınıf arkadaşları ile ilişkiler değişkeni bakımından farklılaşmamaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin genel yabancılaşma düzeylerine ilişkin bulgular Tablo 9 da verilmiştir.
500 Ahmet AYIK & Tevfik UZUN & Öznur ATAŞ & Engin YÜCEL Tablo 9. Öğrencilerin Okula Yabancılaşma ve Alt Boyutlarına İlişkin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Değerler Öğrenci (N=537) X SS Okula Yabancılaşma 2.81 0.68 Anlamsızlık 2.93 0.83 Güçsüzlük 2.73 0.80 Sosyal Uzaklık 2.71 0.84 Öğrencileri okula yabancılaşma algılarına ilişkin ifadelere verdikleri cevapların ortalamalarının genel toplamı X =2.81 olarak hesaplanmıştır. Okula yabancılaşma ölçeğinin alt boyutlarına ilişkin ortalamalar; anlamsızlık boyutunda X =2.93, güçsüzlük boyutunda X =2.73, sosyal uzaklık boyutunda X =2.71 olarak hesaplanmıştır. Bu bulgulara göre, öğrencilerin okula yabancılaşma algılarının hem genel toplamda hem de alt boyutlarda orta derecede katılıyorum aralığında orta düzeyde olduğunu söylemek mümkündür. Ayrıca öğrenciler en çok anlamsızlık boyutunda en az sosyal uzaklık boyutunda okula yabancılaşma yaşamaktadır. Öğrencilerin okula yabancılaşma algılarının cinsiyet değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için t-testi yapılmış ve bulgular Tablo 10 da verilmiştir. Okula Yabancılaşma Tablo 10. Cinsiyet Değişkenine Göre Öğrencilerin Okula Yabancılaşma Algılarına İlişkin, t- Testi Sonuçları. Cinsiyet N X SS Sd T P Kız 317 2.79 0.72 Erkek 219 2.82 0.63 534 0.56 0.57 Tablo 10 incelendiğinde, okula yabancılaşma algılarına ilişkin erkek öğrencilerden elde edilen ortalamaların, kız öğrencilerden daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Ancak, hesaplanan t testi sonuçları; [t(537)=0.56; p>.05] cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılık olmadığını göstermiştir. Buna göre öğrencilerin cinsiyetlerinin, okula yabancılaşma algıları üzerinde etkisi bulunmamaktadır. Öğrencilerin okula yabancılaşma algılarının sınıf değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için t-testi yapılmış ve bulgular Tablo11 de verilmiştir. Okula Yabancılaşma Tablo 11. Sınıf Değişkenine Göre Öğrencilerin Okula Yabancılaşma Algılarına İlişkin, t- Testi Sonuçları. Sınıf N X SS Sd T P 1.Sınıf 270 2.89 0.72 2.Sınıf 267 2.72 0.64 535 2.90 0.00
Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumları Ve Okula Yabancılaşma Algıları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi 501 Tablo 11 incelendiğinde, okula yabancılaşma algılarına ilişkin 1.sınıf öğrencilerinden elde edilen ortalamaların, 2. sınıf öğrencilerden daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Hesaplanan t testi sonuçları; [t(537)=2.90; p<.05] sınıf değişkenine göre anlamlı bir farklılık olduğunu göstermektedir. Buna göre 1. sınıf öğrencileri 2. sınıf öğrencilerine göre daha fazla okula yabancılaşmaktadır. Öğrencilerin okula yabancılaşma algılarının bölüm seçme kararı değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için t-testi yapılmış ve bulgular Tablo 12 de verilmiştir. Tablo 12. Bölüm Seçme Kararı Değişkenine Göre Öğrencilerin Okula Yabancılaşma Algılarına İlişkin, t- Testi Sonuçları. Okula Yabancılaşma Bölüm Seçme Kararı Kendi İsteğimle Başkalarının İsteğiyle N X SS Sd t p 373 2.74 0.68 162 2.94 0.66 533 3.11 0.00 Tablo 12 incelendiğinde, okula yabancılaşma algılarına ilişkin başkalarının isteğiyle bölüm seçen öğrencilerden elde edilen ortalamaların, kendi isteğiyle gelen öğrencilerden daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Hesaplanan t testi sonuçları; [t(537)=3.11; p<.05] bölüm seçme kararı değişkenine göre anlamlı bir farklılık olduğunu göstermektedir. Buna göre başkalarının isteğiyle bölüm seçen öğrencilerin, kendi isteğiyle bölüm seçen öğrencilere göre daha fazla okula yabancılaştıkları söylenebilir. Öğrencilerin okula yabancılaşma algılarının yaş değişkeni değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yapılmış ve sonuçlar Tablo 13 te verilmiştir. Tablo 13. Yaş Değişkenine Göre Öğrencilerin Okula Yabancılaşma Algılarına İlişkin Anova Sonuçları. Yaş N X SS F P Anlamlı Fark Okula Yabancılaşma A.1-22 410 2.82 0.69 B.22-26 115 2.78 0.67 2.26 0.10 - C.27 ve üstü 12 2.41 0.41 Tablo 13 incelendiğinde öğrencilerin okula yabancılaşma algıları (F(2-534)=2.26, p>0,05) yaş değişkeni bakımından farklılaşmamaktadır. Öğrencilerin okula yabancılaşma algılarının ekonomik durum değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yapılmış ve sonuçlar Tablo 14 te verilmiştir.
502 Ahmet AYIK & Tevfik UZUN & Öznur ATAŞ & Engin YÜCEL Tablo 14. Ekonomik Durum Değişkenine Göre Öğrencilerin Okula Yabancılaşma Algılarına İlişkin Anova Sonuçları. Okula Yabancılaşma Ekonomik Durum N X SS F p A.Çok iyi 17 2.89 0.81 B.Orta Üstü 88 2.91 0.72 C.Orta 373 2.75 0.66 D.Kötü 59 2.97 0.74 2.68 0.46 Anlamlı Fark B-C C-D Tablo 14 incelendiğinde öğrencilerin okula yabancılaşma algıları (F(3-533)=2.68, P<0,05) ekonomik durum değişkeni bakımından farklılaşmaktadır. Farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu ortaya koymak için LSD testi yapılmıştır. Bu testin sonuçlarına göre, farkın ekonomik durumu Orta üstü (B) ile Orta (C) olan öğrenciler ve ekonomik durumu orta ile ekonomik durumu kötü (D) olan öğrenciler arasında olduğu tespit edilmiştir. Buna göre ekonomik durumu orta üstü olan öğrenciler ekonomik durumu orta olan öğrencilere göre daha fazla okula yabancılaşmaktadırlar. Yine ekonomik durumu kötü olan öğrenciler, ekonomik durumu orta olan öğrencilere göre daha fazla okula yabancılaşmaktadır. Öğrencilerin okula yabancılaşma algılarının öğretim elemanları ile ilişkiler değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yapılmış ve sonuçlar Tablo 15 te verilmiştir. Tablo 15. Öğretim Elemanları İle İlişkiler Değişkenine Göre Öğrencilerin Okula Yabancılaşma Algılarına İlişkin Anova Sonuçları. Okula Yabancılaşma Öğretim Elemanları İle İlişkiler N X SS F p A.Çok iyi 94 2.60 0.56 B.Orta 332 2.76 0.68 C.Zayıf 111 3.11 0.69 16.44 0.00 Anlamlı Fark A-B A-C B-C Tablo 15 incelendiğinde öğrencilerin okula yabancılaşma algıları (F(2-534)=3.30, P<0.05) öğretim elemanları ile ilişkiler değişkeni bakımından farklılaşmaktadır. Farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu ortaya koymak için LSD testi yapılmıştır. Bu testin sonuçlarına göre, farkın öğretim elemanları ile ilişkileri çok iyi düzeyde olan öğrencilerle orta (B), zayıf (C) olan öğrenciler arasında olduğu tespit edilmiştir. Yine öğretim elemanları ile ilişkileri orta (B) düzeyde olan öğrencilerle zayıf (C) olan öğrenciler arasında bir fark olduğu da görülmüştür. Buna göre öğretim elemanları ile ilişkileri çok iyi olan öğrenciler, öğretim elemanlarıyla ilişkileri orta ve zayıf öğrencilere göre daha düşük okula yabancılaşma algısına sahiptirler. Öte yandan öğretim elemanlarıyla ilişkileri orta olan öğrenciler öğretim elemanlarıyla ilişkileri zayıf olanlara göre daha düşük okula yabancılaşma algısına sahiptirler. Öğretim elemanlarıyla ilişkileri zayıf olan öğrenciler diğerlerine göre daha fazla okula yabancılaşma algısına sahiptir.
Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumları Ve Okula Yabancılaşma Algıları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi 503 Öğrencilerin okula yabancılaşma algılarının sınıf arkadaşları ile ilişkiler değişkeni bakımından farklılaşıp farklılaşmadığını ortaya koymak amacıyla, bağımsız örneklemler için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) yapılmış ve sonuçlar Tablo 16 da verilmiştir. Tablo 16. Sınıf Arkadaşları İle İlişkiler Değişkenine Göre Öğrencilerin Okula Yabancılaşma Algılarına İlişkin Anova Sonuçları. Okula Yabancılaşma Sınıf Arkadaşlarıyla İlişkiler N X SS F P A.Çok iyi 201 2.70 0.68 B.Orta 258 2.78 0.68 C.Zayıf 78 3.16 0.62 13.47 0.00 Anlamlı Fark A-C B-C Tablo 16 incelendiğinde öğrencilerin okula yabancılaşma algıları (F(2-537)=1.32, p<0.05) sınıf arkadaşları ile ilişkiler değişkeni bakımından farklılaşmaktadır. Farklılığın hangi gruplar arasında olduğunu ortaya koymak için LSD testi yapılmıştır. Bu testin sonuçlarına göre, farkın sınıf arkadaşları ile ilişkileri çok iyi düzeyde olan öğrencilerle zayıf (C) olan öğrenciler arasında ve sınıf arkadaşları ile ilişkileri orta (B) olan öğrencilerle zayıf (C) olan öğrenciler arasında olduğu tespit edilmiştir. Buna göre öğrencilerin sınıf arkadaşlarıyla ilişkileri iyileştikçe okula yabancılaşma algıları da azalmaktadır. Öğrencilerin genel sinizm tutumları ile okula yabancılaşma algıları arasındaki ilişkilere yönelik korelâsyon analizi sonuçları Tablo 17 de verilmiştir. Tablo 17. Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumları ile Okula Yabancılaşma Algılarına İlişkin Korelâsyon Analizi Sonuçları Değişkenler 1 2 3 4 5 1.Genel Sinizm - 2.Okula Yabancılaşma (Toplam).40 ** - 3.Anlamsızlık.40 **.84 ** - 4.Güçsüzlük.33 **.84 **.61 ** - 5.Sosyal Uzaklık.26 **.82 **.48 **.56 ** - n = 537; * p <.0.01 Tablo 17 incelendiğinde; öğrencilerin genel sinizm tutumları ile okula yabancılaşma algıları (r=.40, p<0.01) arasında orta düzeyde pozitif bir ilişki bulunmaktadır. Buna göre; öğrencilerin genel sinizm tutumları arttıkça okula yabancılaşma düzeylerinin de orta düzeyde artacağı söylenebilir. Tablo incelendiğinde; öğrencilerin genel sinizm tutumları ile okula yabancılaşma anlamsızlık alt boyutu (r=.40, p<0.01) ve güçsüzlük alt boyutu (r=.33, p<0.01) arasında orta düzeyde pozitif, sosyal uzaklık boyutu (r=.26, p<0.01) arasında düşük düzeyde pozitif bir ilişki bulunmaktadır. Öğrencilerin genel sinizm tutumlarının okula yabancılaşma algılarını yordamasına ilişkin regresyon analizi sonuçları Tablo 18 de verilmiştir.
504 Ahmet AYIK & Tevfik UZUN & Öznur ATAŞ & Engin YÜCEL Tablo 18. Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumlarının Okula Yabancılaşma Algılarını Yordamasına İlişkin Basit Doğrusal Regresyon Analizi Sonuçları Değişkenler B Standart Hata β t p Sabit 1.50 0.13-11.14 0.00 * Genel Sinizm 0.39 0.04 0.40 9.99 0.00 * R=0.40 a R 2 =0.16 F=99.71 P=0.00 Tablo 18 de görüldüğü gibi öğrencilerin genel sinizm tutumlarının öğrencilerin okula yabancılaşma algılarını yordama gücü istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (F=99.71, p<.01). Öğrencilerin genel sinizm tutumları, okula yabancılaşma algılarındaki değişimin %16 sını (R=0.40, R 2 =0.16) açıklayabilmektedir. Öğrencilerin genel sinizm tutumları (β= 0.40, p<0.05) okula yabancılaşma algılarını pozitif yönde ve anlamlı düzeyde yordamaktadır. Bu bulguya göre, öğrencilerin hayata ve insanlara karşı olumsuz tutumları (genel sinizm) okula yabancılaşmalarını pozitif yönde ve orta düzeyde yordamaktadır. SONUÇ VE ÖNERİLER Öğrencilerin genel sinizm tutumları ile okula yabancılaşma algıları arasındaki ilişkileri incelemeyi amaçlayan bu araştırmada öğrencilerin genel sinizm tutumları kararsızım aralığında orta düzeyde bulunmuştur. Öğrencilerin genel sinizm tutumları cinsiyet, yaş, sınıf, bölüm seçme kararı, sınıf arkadaşları ile ilişkiler gibi değişkenlere göre anlamlı şekilde farklılaşmamaktadır. Araştırmanın genel sinizm tutumlarının cinsiyete göre farklılaşmadığı sonucu; Andersson ve Beteman ın (1997), Tokgöz ve Yılmaz ın (2008), Sur un (2010), Efilti, Gönen ve Öztürk (2008), Erdost ve diğerlerinin (2007), Akman ın (2013) ve Doğan-Kılıç ın (2013) araştırma bulgularıyla örtüşmektedir. Araştırmanın genel sinizm tutumlarının yaşa göre farklılaşmadığı bulgusu da Andersson ve Beteman ın (1997), Tokgöz ve Yılmaz ın (2008), Erdost ve diğerlerinin (2007) ve Akman ın (2013) araştırma bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Ancak öğrencilerin genel sinizm tutumları ekonomik durum ve öğretim elemanları ile ilişkiler değişkenlerine göre anlamlı şekilde farklılaşmaktadır. Araştırmanın bu sonucu, genel sinizm tutumlarının ekonomik duruma göre farklılaştığını; gelir düzeyi düştükçe sinik tutumları yükseldiğini ortaya koyan Kanter ve Mirvis (1989), Mirvis ve Kanter (1991) araştırmalarıyla benzerlik göstermektedir. Buna göre ekonomik durumu kötü olan öğrenciler; orta, orta üstü ve çok iyi ekonomik duruma sahip öğrencilere göre daha fazla genel sinizm tutumuna sahiptirler. Yine öğretim elemanları ile ilişkileri kötü olan öğrenciler; ilişkileri orta ve çok iyi olan öğrencilere göre daha fazla genel sinizm tutumuna sahiptirler. Araştırma sonuçlarına göre; öğrencilerin okula yabancılaşma algıları hem genel toplamda, hem de anlamsızlık ve güçsüzlük alt boyutlarında orta derecede katılıyorum aralığında orta düzeyde bulunmuştur. Ancak sosyal uzaklık alt boyutundaki okula yabancılaşma algıları biraz katılıyorum aralığında düşük düzeyde tespit edilmiştir. Araştırmanın bu sonucu, öğrencilerin okula yabancılaşma düzeylerini orta düzeyde bulan Çiftçi (2009) ve Bay-
Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumları Ve Okula Yabancılaşma Algıları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi 505 han (1995) in araştırma bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Öğrencilerin okula yabancılaşma algıları cinsiyet ve yaş değişkenine göre anlamlı bir şekilde farklılaşmamaktadır. Ancak öğrencilerin okula yabancılaşma algıları sınıf, bölüm seçme kararı, ekonomik durum, öğretim elemanları ve sınıf arkadaşları ile ilişkiler değişkenlerine göre anlamlı şekilde farklılaşmaktadır. Sonuçlara göre; 1. sınıf öğrencileri 2. sınıf öğrencilerine göre; başkalarının isteğiyle bölüm seçen öğrenciler, kendi isteğiyle bölüm seçen öğrencilere göre daha fazla okula yabancılaşmaktadırlar. Ayrıca; ekonomik durumu kötü olan öğrenciler, ekonomik durumu orta, orta üstü, çok iyi olan öğrencilere göre; öğretim elemanları ve sınıf arkadaşları ile ilişkileri kötü olanlar, ilişkileri orta ve çok iyi olan öğrencilere göre daha fazla okula yabancılaşmaktadırlar. Öğrencilerin okula yabancılaşma algılarının sınıf arkadaşlarıyla ilişkilerine göre farklılaştığı sonucu, Russell (1994), Yiğit (2010), Ataş ve Ayık ın (2013) araştırma sonuçlarını desteklemektedir. Öğrencilerin okula yabancılaşma algılarının bölüm seçme kararı ve öğretim elemanlarıyla ilişkilere göre farklılaştığı sonucu, Lewis (2009), Yiğit (2010), Ataş ve Ayık ın (2013) araştırma bulgularıyla benzerlik göstermektedir. Öğrencilerin okula yabancılaşma algılarının ekonomik duruma göre farklılaştığı sonucu da Seidel (1991) ve Trusty ın (1992) araştırma sonuçlarını desteklemektedir. Araştırma sonucuna göre, öğrencilerin genel sinizm tutumları ile okula yabancılaşma algıları arasında orta düzeyde pozitif bir ilişki bulunmaktadır. Öğrencilerin genel sinizm tutumları ile okula yabancılaşma anlamsızlık ve güçsüzlük alt boyutu arasında orta düzeyde pozitif, sosyal uzaklık boyutu arasında ise düşük düzeyde pozitif bir ilişki bulunmaktadır. Araştırmanın bu sonucu; genel sinizm (kişilik) ile yabancılaşma arasında pozitif ve anlamlı bir ilişkinin olduğunu ortaya koyan Abraham ın (2000) araştırmasıyla benzerlik göstermektedir. Araştırmanın bir diğer sonucuna göre, öğrencilerin genel sinizm tutumları okula yabancılaşma algılarını pozitif yönde ve anlamlı düzeyde yordamaktadır. Öğrencilerin genel sinizm tutumları ile okula yabancılaşma algıları arasında % 40 düzeyinde bir ilişki bulunmaktadır ve öğrencilerin genel sinizm tutumları okula yabancılaşma algılarındaki toplam varyansın % 16 sını açıklamaktadır. Araştırma sonuçlarına göre, meslek yüksekokulu öğrencilerinin genel sinizm seviyesi yükseğe çok yakın, okula yabancılaşma algıları da orta düzeydedir ve genel sinizm tutumları okula yabancılaşmayı pozitif olarak etkilemektedir. Bu sonuç eğitim açısından olumsuz olarak değerlendirilebilir. Okul yöneticileri, okullarda hayatın ve insanın olumlu yanları konu alan konferans, panel, seminer gibi etkinliklerin düzenlenmesini sağlayabilirler. Ders müfredatlarına değerler eğitimi içerikli dersler konulmasını sağlayabilirler. Öğretim elemanlarıyla öğrenciler arasında daha fazla iletişim olanakları oluşturarak, ekonomik durumu kötü olan öğrenciler için burs imkanları araştırabilirler. Öğrencilere okula başladıkları hafta oryantasyon eğitimi verilmesini sağlayabilirler. Öğretmenler derslerde hayata, geleceğe ve insanlara yönelik olumlu konulara değinebilir, öğrencileriyle iletişimlerini geliştirerek, onlara rehberlik edebilirler. Okullarda sosyal ve kültürel etkinlikler artırılabilir. Ayrıca ilkokul, ortaokul ve liselerdeki gibi tüm meslek yüksekokulu ve fakültelerin kendi bünyelerinde de rehberlik servisleri oluşturulabilir. Öte yandan öğrencilerin genel sinizm tutumları ve okula yabancılaşma algıları arasındaki ilişkiler diğer eğitim kademelerinde de incelenebilir.
506 Ahmet AYIK & Tevfik UZUN & Öznur ATAŞ & Engin YÜCEL KAYNAKÇA Abraham, R., (2000). Organizational cynicism: bases and consequences. Genetic, Social, and General Psychology Monographs. 126 (3), 269 292. Akman, G. (2013). Sağlık çalışanlarının örgütsel ve genel sinizm düzeylerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Andersson, L., (1996). Employee cynicism: an examination using a contract violation framework. Human Relation. No. 49, 1395 1418. Andersson, L. M. and Bateman, T. S. (1997). Cynicism in the workplace: some causes and effects. Journal of Organizational Behavior, 18, 449 469. Arslan (2006). İlkçağ felsefe tarihi 2 sofistlerden Platon a. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Ataş, Ö. ve Ayık, A. (). Öğretmen adaylarında okula yabancılaşma. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/8, p. 103-122. Ataş, Ö. (2012). Öğretmen adaylarının okula yabancılaşma düzeyleri ve kurumsal itibar algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Erzurum. Avcı, M. (2012). Eğitimde Temel Bir Sorun: Yabancılaşma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (3): 23-40. Bademci, V. (2001). Türkiye deki okullar ne işe yarar? Türkiye nin anomi, yabancılaşma, ekonomik büyüme, demokratikleşme sorunlarına çözüm önerisi: TKY temelli bir eğitimde yeniden yapılanma stratejisi. Ankara: Alp Yayınevi. Barefoot, J. C., Dodge, K. A., Peterson, B. L., Dahlstrom, W. G., and Williams. R. B. (1989). The Cook-Medley hostility scale: Item content and ability to predict survival. Psychosomatic Medicine, 5 1, 46-57. Brandes, P.M., (1997) Organizational cynicism: ıts nature, antecedents, and consequences. Unpublished doctoral dissertation, The University of Cincinnati, Cincinnati. Brown, M. R. Higgins, K., and Paulsen, K. (2003). Adolescent alienation: What is it and what can educators do about it? Intervention in School and Clinic, 39(1), 3-9. Burbach, H. J. (1972). The development of a contextual measure of alienation. The Pacific Sociological Review, 15(2), 225-234. Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, E.Ö., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Costa, P. T., Zonderman, A. B., McCrae, R. R.. and Williams, R. B. 1986. Cynicism and paranoid alienation in the Cook and Medley HO scale. Psychosomatic Medicine. 48(3/4), 283 285. Cook, W. W. and Medley, D.M. (1954). Proposed hostility and pharisaic-virtue scales for the MMPI. Journal o f Applied Psychology. 38(6), 414 418. Çeçen, A. R. (2006). Okula yabancılaşma: ortaöğretim öğrencilerinin cinsiyet, sosyoekonomik düzey ve öfke ifadeleri düzeyleri açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 6(3):701-726 Çiftçi, G. (2009). İlköğretim okullarının bürokratikleşme düzeyi ile öğrenci yabancılaşması arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli. Çivitçi, N. (2011).Lise öğrencilerinde okul öfkesinin yordayıcıları olarak okula yabancılaşma ve algılanan sosyal destek. İlköğretim Online, 10(3), 861-
Öğrencilerin Genel Sinizm Tutumları Ve Okula Yabancılaşma Algıları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi 507 871, 2011.. [Online]: http://ilkogretim-online.org.tr Çoşkun, Y. ve Altay, C. A. (2009). Lise öğrencilerinde yabancılaşma ve benlik algısı ilişkisi. M. U. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı. 29, 41-56 Dean, Jr, J.W., Brandes, P. and Dharwadkar, R., (1998). Organizational cynicism. The Academy of Management Review, 23 (2), 341 352. Erdost, H.E., Karacaoğlu, K., ve Reyhanoğlu, M. (2007). Örgütsel sinizm kavramı ve ilgili ölçeklerin türkiye deki bir firmada test edilmesi. 15. Ulusal Yönetim Ve Organizasyon Kongresinde sunulan bildiri, Sakarya Üniversitesi, Sakarya. Efilti, S., Gönen, Y. ve Öztürk, F. (2008), Örgütsel sinizm: Akdeniz Üniversitesinde görev yapan yönetici sekreterler üzerinde bir alan araştırması. 7. Ulusal Büro Yönetimi ve Sekreterlik Kongresi Kitabı, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon: Erjem, Y. (2005). Eğitimde yabancılaşma olgusu ve öğretmen: Lise öğretmenleri üzerine sosyolojik bir araştırma, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4). Gökberk, M. (2011). Felsefe tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi. Graham, J. R. (1993). MMPI 2: Assessing personality and psychopathology. New York: Oxford University Press. Greenglass, E. R, and Julkurien, J. (1991). Cook-Medley hostility, anger, and the Type A behavior pattern in Finland. Psychological Reports, Volume 68, Issue, pp. 1059 1066. Johnson, G. M. (2005). Student alienation, academic achievement, and webct use. Educational Technology & Society, 8, 179-189. Kanter, D. L. and Mirvis. P.H. (1989). The Cynical Americans. San Francisco: Jossey-Bass. Lewis, J. (2009). Social alienation, selfefficacy, and career goals as related to the academic performance of college sophomores. Unpublished doctoral dissertation, Marywood University, USA. Mau, R., Y. (1992). The validity and devolution of a concept: Student alienation. Journal of Adolescence, 27, 721-741. Mirvis, H. P. ve Kanter, L. D. (1989). Combatting cynicism in the workplace. National Productivity Review; 8, 4, 377 394. Oerlemans, K. and Jenkins, H. (1998). There are aliens in our school. Curtin University of Technology, Perth Issues in Educational Research Issues in Educational Research, 8(2), 117-129. Parsıl, A.M. (2007). Sınıf örgütünde yabancılaşma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas. Reichers, A. E., Wanous, J.P. and Austin, J. T., (1997). Understanding and managing cynicism about organizational change. Academy of Management Executive. 11 (1), 48 59. Russell, B. A. (1991). Dimensions of alienation. Unpublished doctoral dissertation, Columbia Pacific University, Columbia. Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American Sosyological Review, 24, 783-791. Seeman, M. (1983). Alienation motifs in contemporary theorizing:the hidden continuity of the classic themes. Social Psychology Quarterly, 46(3), 171-184. Seidel, J.F. (1991). Social alienation and the learning: Disabled school dropout.
508 Ahmet AYIK & Tevfik UZUN & Öznur ATAŞ & Engin YÜCEL Learning Disabilities Research and Practice, 6, 152-157. Sidorkin, A. M. (2004). In the event of learning: Alienation and participative thinking ineducation. Educational Theory, 54(3), 251-262. Smith T. W., Pope, M. K., Sanders, J. D., Allred, K. D., and O Keffe, J. L. (1988). Cynical hostility at home and work: Psychosocial vulnerability across domains. Journal of Research in Personality, 22, 525 548. Stanley, D. J., Meyer, J. P., and Topolnytsky, L. (2005). Employee cynicism and resistance to organizational change. Journal of Business & Psychology, 19(4), 429 459. Sur, Ö. (2010). Örgütsel sinizm: Eskişehir ili büro çalışanları üzerine bir alan araştırması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Şimşek, H. ve Katıtaş, S. (2014). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinde okula yabancılaşmanın çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Şanlıurfa ili örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KE- FAD), Cilt 15, Sayı 1, Sayfa 81-99. Trusty, J. (1992). An examination of possible predictors of alienation from school in elementary and middle school students. Unpublished doctoral dissertation, Mississippi State University, Mississippi. Tokgöz, N. ve Yılmaz, H. (2008). Örgütsel sinisizm: Eskişehir ve Alanya daki otel işletmelerinde bir uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 238-305. Tutar, H. (2010). İşgören yabancılaşması ve örgütsel sağlık ilişkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65 1, 175 204 Wrightsman, L.,S. (1992). Assumptions about human nature ımplications for researchers and practitioners. Newbury Park: Sage Publications, Inc. Uzun-Yüksek, Ö. (2006). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin okula yabancılaşma düzeylerine etki eden sosyo-demografik değişkenlerin belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Yiğit, S. (2010). İlköğretim 5., 6., 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin okula yabancılaşma düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.