Bu çalışmanın hayata geçirilmesine öncülük eden emekli öğretmen Filiz Ersan, raporumuzun hazırlık aşamasında hayatını kaybetmiştir. 25 yılı aşkın bir süredir Marmaris in kıyıları ve doğasının korunması için mücadele eden ve Marmaris Çevre ve Turizm Gönüllüleri Grubu nun kurucusu ve başkanı olan Sn. Filiz Ersan a çevreye karşı duyarlılığı, mücadeleden yılmayan kişiliği ve çevresel sorunların bilimsel çalışmalarla çözüme ulaştırılabileceğine olan inancı için teşekkür ediyoruz. Bu rapor onun anısına ithaf edilmiştir.
Marmaris Körfezi Yıldız (Cennet) ve Keçi Adaları İçinde Yer Alan Posidonia oceanica çayırlarının Tespiti Çalışmaları Yard. Doç. Dr. Ahsen YÜKSEK, Yard. Doç Dr. Sinan DEMİREL Dr. Nazlı DEMİREL (Editör) Doç. Dr. İ. Noyan YILMAZ Yard. Doç. Dr. Volkan DEMİR Yard. Doç. Dr. Denizhan VARDAR
Posidonia oceanica Önemi Posidonia oceanica, Avrupa Birliği nin Habitat Direk5fi ile Bern ve Barselona Sözleşmeleri kapsamında, tüm Akdeniz havzasında koruma albna alınmışbr. Türkiye, Barselona da imzalanan Akdeniz in Kirliliğe Karşı Korunması anlaşmasına 2002 yılında taraf olmuştur. 100 yıl içinde %10 kayba uğramışbr
Posidonia oceanica Önemi Akdeniz için, su ve deniz tabanında birinci derecede önemli oksijen kaynağı Özel Habitatlar (Biyoçeşitliliğin Sürdürülebilmesi için %25 destek sağlar) Kıyı erozyonunun önlenmesi (1 m 2 lik çayır kaybı, kıyı şeridinin 20 m içeri çekilmesine neden olur.
Amaç Marmaris Körfezi nin Yıldız (Cennet) ve Keçi Adalarının içinde kalan kısmında Marmaris Körfezi denizel alanında gerçekleştirilen bu çalışma ile Posidonia oceanica türü deniz çayırlarının mevcut durum tespitinin yanı sıra, türün denizel ortamda karşı karşıya kaldığı sorunların saptanması ve bu konuda bölge için en uygun çözümlerin oluşturulabilmesi için gerekli bilimsel verilerin toplanması amaçlanmıştır
Araş0rma Yöntemi Fiziksel Ölçümler 137 noktada yürütülmüştür Sıcaklık, tuzluluk ve ph ölçümlerinde YSI Professional Plus model, mul5- parametre ölçüm cihazı kullanılmışbr. Mul5- parametre probun kalibrasyonu tüm parametreler için örnekleme gününün sabahında yapılmışbr. Ayrıca Posidonia nın gelişiminde çok önemli olan ışıklı derinliğin belirlenmesi için Seki Diski metodu kullanılmışbr. Tüm çalışma boyunca Garmin GPS 188C model derinlik ölçme özellikli bir GPS sisteminin NMEA verisi (zaman, koordinat, derinlik) bir saniyelik zaman aralığıyla bilgisayar ortamına aktarılmışbr.
Posidonia oceanica önemi Fotokuadrat çalışmaları Posidonia deniz çayırlarının derinliğe ve bölgeye bağlı dağılım ve yaprak yüzey örtücülüğünün belirlenmesinde PPRC malzeme kullanılarak üre5len 1 m 2 lik alana sahip bir fotokuadrat sistemi kullanılmışbr. Görüntülerin kalibrasyonu yapıldıktan sonra Posidonia yapraklarının öraüğü alan ölçüm modunda çizilen polinomlar üzerinden hesaplanarak derinlik ve diğer gözlem sonuçları ile beraber bir veri tabanına girilmiş5r. Elde edilen veriler CBS ile haritalandırılmışbr.
Araş0rma Yöntemi Yandan taramalı sonar (YTS) deniz tabanında geniş bir alanı yüksek çözünürlüklü olarak gösteren, görüntüleme cihazıdır.
Araş0rma Yöntemi 50x50 cm lik kuadrat ile duplike çalışma yapılmıştır. Kuadrat içinde bulunan bölgede shoot sayıları belirlenmiş, yaprak boyları ve sağlık durumları incelenmiştir. Her bölgeden rastgele seçilen 7 adet shoot örneklenerek detaylı ölçüm ve incelemeler için tekneye çıkarılmıştır.
Araş0rma Yöntemi ArcGIS 10.1 programı kullanılarak - Sayısal veritabanları (Access, Excel), - Uydu görüntüleri (Astrium, Ikonos, Quickbird), - Hazır sayısal veriler (Esri shape, MapInfo tab), - Taranmış veriler
Oşionografik Bulgular
Oşionografik Bulgular Dip
Fotokuadrat Sonuçlarına Göre Dağılım 137 fotokuadratın % 17 si 2-4m aralığında, % 13 ü 8-10m aralığında ve % 10 u 12-14 m aralığındadır. Genel olarak 2-16 m aralığı en fazla görüntünün alındığı derinlik bandını oluşturmaktadır ve 16m bandı fotokuadratlarda Posidonia dağılımının görüldüğü en derin noktadır. Fotokuadratların derinliğe göre dağılımının göreceli frekansı (n=137).
Fotokuadrat Sonuçlarına Göre Dağılım Fotokuadrat analiz verilerine göre Marmaris Körfezi genelinde Posidonia dağılımı ve yüzey örtücülüğü
Fotokuadrat Sonuçlarına Göre Dağılım En önemli çayır topluluğunun İçmeler Koyu nun kuzeyinden, Liman sahasının sınırına kadar uzandığı görülmektedir. Posidonia çayırları, Yazıcı Otel önünde kalan bölgede en derin noktasına ulaşmakta ve bunda Yıldız Adası nın batısında kalan Büyük Boğaz dan gelen akıntının etkisi olduğu düşünülmektedir. Seki derinliği de bu bölgede Körfez geneline göre oldukça yüksektir. Keçi Adası nın doğusunda oldukça sağlıklı çayırlar tespit edilirken karşı kıyıda Yıldız Adası nın batısında bulunan bölgede çayırların büyük zarar gördüğü tespit edilmiştir. Günübirlik gezi tekneleri tarafından yoğun olarak kullanılan bölgede yoğun demirleme faaliyetleri yüzünden zemin stabilitesi bozulmuş, Posidonia çayırları kümelere bölünmüş ve çoğu noktada tamamen tahrip olmuştur. Yalancı Boğaz civarında ışık geçirgenliği bölgenin en düşük seviyelerine inmiş ve tatlı su girişlerine rağmen açık denizden gelen suyun azalması nedeniyle Posidonia çayırları, Körfez in en doğusunda tespit edilememiştir.
Yandan Taramalı Sonar Bulguları Keçi Adası nın batısı ve İçmeler mevkiinde deniz çayırı dağılımı yer yer kesilmesine rağmen süreklilik arz etmekte ve 15m derinlik çizgisine kadar devam etmektedir. Posidonia çayırlarının yansıması ve çıpa hasarı Deniz tabanı azmak deformasyonları
Yandan Taramalı Sonar Bulguları Yalancı Boğaz ve marina önü tonoz sistemi Körfez in doğu kısmında a) Posidonia yansıması, b) Deniz tabanı çökel yansıması
Dalışlardan Elde Edilen Bulgular Her dalışta 3 farklı noktaya atılan kuadratlardan elde edilen shoot sayım sonuçlarına göre, 0-7 m aralığında ortalama 260 shoot/m 2, 8-15m aralığında ortalama 120 shoot/m 2 ve 16-24m aralığında ortalama 80 shoot/m 2 tespit edilmiştir. Birim alandaki ortalama shoot sayıları, Körfez in güneyinde Boğaz a ve Adalar a yakın yerlerde yüksek değerlere sahipken, oteller bölgesinde sayının belirgin şekilde düştüğü görülmektedir.
Dalışlardan Elde Edilen Bulgular Derinlik arttıkça yaprak boy dağılımı açısından kısa yaprakların görülme sıklığının arttığı gözlenmiştir. En sık rastlanan yaprak boyu uzunluğu 40 cm olarak gözlemlenmiştir.
Dalışlardan Elde Edilen Bulgular Sağlıklı yaprakların %35 i 8-15m derinlik aralığında elde edilmiştir. Sağlıklı yaprakların ancak %5 i 16-24m derinlik aralığında dağılım yapmaktadır. Kıyıdaki tahribatı insan baskısı yaparken, Derinlerdeki en önemli etken görünürlüktür ve bu durum dereler ile taşınıma bağlı organik madde yükünden kaynaklanmaktadır.
BKAY (Bütünleşik Kıyı YöneGmi) Günümüzde yeryüzündeki karasal alanların %20 si kıyı bölgesi olmasına rağmen, dünya nüfusunun yaklaşık %50 si 200km genişliğindeki kıyı şeridinde yaşamaktadır. Kıyısal alanlardaki bu yoğun baskı, çevre sorunlarının küresel bir nitelik taşımaya başlamasını ve kıyıların özel bir çalışma alanı olarak ele alınmasını zorunlu kılmıştır. 1992 Rio Çevre ve Kalkınma Konferansı nda bu sorunlara önlem olarak Bütünleşik Kıyı Alanları Yönetimi ilkeleri belirlenmiş, kıyı yönetimi ile ilgili önemli bir adım atılmıştır BKAY ın ilkeleri iki başlık altında toplanabilir. 1- Doğal Deniz, akarsu ve tatlı su kaynaklarının kirlenmesinin önlenmesi, Kıyı karakterinin, doğal plajların korunması, Kıyı erozyonunun önlenmesi, Doğal, kültürel zenginliklerin ve duyarlı ekosistemlerin korunması, 2- Sektörel Yatırımların sürdürülebilir kullanımının sağlanması, Koruma kullanma dengesinin sağlanması Marmaris Milli Parkı toplam 29.206 hektarlık bir alanı kapsamaktadır. Bölgede yıllık ~ 18 oranındaki nüfus artış hızı özellikle yerleşimin olduğu iç körfezde insan kaynaklı baskıların gün geçtikçe artmasına sebep olmaktadır.
CBS Uyarlamaları Marmaris Körfezi Posidonia dağılımı Marmaris körfezi yerleşim alanı
CBS Uyarlamaları Dozerle yapılan kıyı düzenlemesi Marmaris Körfezi demirleme etkisi alanları Körfeze dökülen dere ve yağmur suyu kanalları
CBS Uyarlamaları Marmaris Körfezi nde Posidonia çayırları 1,56 km 2 lik alanda dağılım gösterir. Yaklaşık 1 km 2 lik alan son 30 yılda kaybedilmiştir (%64).
Risk Analizi Marmaris Körfezi için oluşturulan risk dağılım haritası
Risk Analizlerine Göre Alınması Gereken Önlemler Marmaris Körfezi ndeki şamandıra alanları Marmaris Körfezi için oluşturulan potansiyel bölgelendirme teklif haritası
Öneriler Oluşturulan risk analizine göre, doğal denizel yapıyı korumayı ve kullanmayı hedefleyen bir yönetim planının oluşturulması, Körfez de doğal yaşamın hiçbir insan etkisine maruz kalmadan devam edebileceği çekirdek bölgelerin oluşturulması, Havza bazında ele alarak Körfez e dökülen tüm azmakların rehabilitasyon çalışmalarının yapılması, Körfez genelinde demirleme faaliyetlerinin kesin kurallar çerçevesinde yürütülmesi, Önerilen bölgelere şamandıra sistemlerinin yerleştirilmesi, Su kalitesi, biyolojik çeşitlilik ve balıkçılık durumunun gözlenebilmesi için kapsamlı ve uzun dönemli bir "İzleme Projesi" oluşturulması, Deniz turizmi ve kıyı kullanımına ilişkin düzenli sayısal verilerin toplanması, Düzenli sosyoekonomik verilerin toplanması Bölgenin doğal zenginlikleri ve sorunları ile ilgili bilinçlendirme ve eğitim programlarının düzenlenmesi.
İzleme Körfez için önerilen Posidonia, su kalitesi ve sediman izleme noktaları
Teşekkürler Projenin hayata geçirilmesinde büyük emeği olan ve desteklerini bizden esirgemeyen Marmaris Belediye Başkanı Ali ACAR a, Marmaris Çevre ve Turizm Gönüllüleri Grubu nun kurucusu ve başkanı Filiz ERSAN a ve Marmaris Belediyesi Özel Kalem Müdürü Sedat KİRT e teşekkür ederiz. Dalışlar esnasında ve veri değerlendirme sürecinde ekibimize değerli katkılarda bulunan Kim.Yük.Müh. Müge DEMİR e minnettarız. Çalışmalar esnasında bizlere her aşamada yardımcı olan Enstitümüz doktora öğrencisi JeofizikYüksek Mühendisi Hakan BEYAZ a teşekkürü bir borç biliriz. Oşinografik ölçümler ve dalış çalışmaları esnasında her ihtiyacımızı karşılamak için seferber olan Yat Limanı Sorumlusu Metin KALEMİNALİ ve ekibi Hüseyin EREN ve Hasan GÜNEY e, teknelerini tüm imkanıyla beraber kullanımımıza sunan Kaptan Mehmet ŞENGÜL ve Kaptan Kemal ŞAHİN e teşekkür ederiz.