CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM TANIYALIM / CANLILAR VE HAYAT Dünyamızda milyonlarca tür canlının yaşadığı tahmin edilmektedir. Bunlar kedi, köpek, aslan, yılan, böcek, kuş gibi hayvanlar, elma, meşe, erik, çimen, su yosunu gibi bitkiler, mantarlar ve dördüncü sınıfta öğrendiğiniz gibi mikroskopla görebildiğiniz mikroskobik canlılardır. Gördüğünüz gibi dünyamızda yaşayan canlı çeşidi çok fazladır. Bu kadar canlıyı incelemek çok zor olacağından bilim insanları, canlıları benzerlik ve farklılıklarına göre gruplandırılmışlardır. - Canlılar benzerlik ve farklılıklarına göre gruplandırılır. - Aynı özelliğe sahip canlılar aynı grupta toplanır. Canlıları neden gruplamak gerekli? - Çok dağınık bir eşya dolabınızın olduğunu düşünün aradığınızı bulup giymeniz zordur. Bu eşyaları bir rafa kazaklar, bir rafa pantolonlar, diğer rafa gömlekler olarak gruplandırıp sınıflandırırsanız aradığınızı rahatlıkla bulabilirsiniz. - İşte bilim insanları da canlıları gruplara ayırarak özelliklerini daha kolay belirleyebilirler. Canlıları gruplandırmanın faydası? - Canlılar gruplandırıldığında gruptaki canlılardan birisinin özelliği bilindiğinde o gruptaki diğer canlılar hakkında da bilgi sahibi olursunuz. - Canlılar gruplandırıldığında bir canlıyı milyonlarca canlı içinden kolayca bulabilirsiniz. 5
1. Aşağıdaki ifadelerde boş bırakılan yerleri uygun bir şekilde doldurunuz. * Bilim insanları canlıları... ve... göre gruplandırmışlardır. * Canlıları daha rahat incelemek için bilim insanları canlıları.... * Aynı özelliğe sahip canlılar aynı... toplanır. * Dünyamızda yaşayan canlılar hayvanlar,... mantarlar ve... olarak gruplandırılır. * Gruptaki bir canlının özelliği bilindiğinde o gruptaki diğer canlılar hakkında da... oluruz. 2. Bilim insanları neden canlıları sınıflandırma gereği duymuşlardır? Cevap:......... 3. Canlıların gruplandırılmasının faydaları nelerdir? Cevap 1:......... Cevap 2:....... 6
TEST 1 1. Bilim insanları canlıları neye göre gruplandırırlar? A) Boy ve kilolarına göre B) Büyüyüp - büyümemelerine göre C) Benzerlik ve farklılıklarına göre D) Gözle görülüp - gözle görülmemelerine göre 3. Canlılar gruplara ayrılır.bir gruptaki canlılardan birisinin özellikleri öğrenilirse aynı gruptaki diğer canlılar hakkında da bilgi edinilmiş olunur. Farklı gruptaki...... Yukarıdaki ifade hangi öğrencinin cümlesi ile tamamlanırsa doğru olur? A) Hasan Canlılar bitkilerdir. 2. Aynı özelliğe sahip olan canlılar aynı... yer alır. Aslan, yılan, kedi... grubundadır. Yonca, nilüfer, yosun... grubundadır. Zeka Küpü Yayınları B) C) D) Ezgi Efe Zehra Canlılar ise benzer özelliklere sahiptir. Canlılar hayvanlardır. Canlılar ise farklı özelliklere sahiptir. Yukarıdaki ifadelerde çeşitli sembollerle gösterilen boşluklara hangi seçenekteki ifadeler getirilmelidir? A) Çevrede Bitki Mantar B) Grupta Hayvan Bitki C) Çevrede Mantar Hayvan D) Grupta Hayvan Mikroskobik canlı 4. I. Canlılar daha kolay beslenir. II. Bir canlı milyonlarca canlı içinden kolayca bulunur. III. Her canlının farklı bir adı olmuş olur. Yukarıdaki ifadelerden hangisi ya da hangileri canlıların gruplandırılmasının faydalarındandır? A) Yalnız I B) I ve III C) Yalnız II D) II ve III 7
Bilim insanlarının canlıları benzerlik ve farklılıklarına göre gruplandırdığını öğrendik. Öncelikle canlıların ortak özelliklerini hatırlayalım. Tüm Canlıların Ortak Özellikleri; - Solunum yaparlar - Büyür ve gelişirler - Hareket ederler - Etkilere tepki verirler - Ürerler - Beslenirler - Boşaltım yaparlar İşte canlılar bu ortak özelliklerinde bulunan benzerlikler ve farklılıklarına göre gruplandırılır. CANLILARIN GRUPLANDIRILMASI Canlılar dört gruba ayrılarak incelenir. CANLILAR 1. BİTKİLER 2. HAYVANLAR 3. MANTARLAR 4.MİKROSKOBİK CANLILAR 1. Çiçekli bitkiler 2. Çiçeksiz bitkiler 1. Omurgalı hayvanlar 2. Omurgasız hayvanlar Canlıların sınıflandırılmasında benzerlikler ve farklılıklar önemlidir. Her canlı grubunu inceleyerek benzerlikleri ve farklılıkları öğrenelim. BİTKİLER Bitkiler yaprakları sayesinde boşaltım yaparlar. Kendi besinlerini üreten canlılardır. Bu yönleriyle diğer canlılardan ayrılırlar. Bitkiler üreme yolları ve hareket yetenekleriyle de diğer canlı gruplarından farklıdırlar. Ayrıca bitkilerde büyüme diğer canlılardaki gibi belli bir süre sonra durmaz, yaşamları boyunca sürer. Bilim insanları bitkileri çiçekli ve çiçeksiz olmak üzere iki gruba ayırır. -ÇİÇEKLİ BİTKİLER - * Çiçek ve tohuma sahiptirler. * Meyve ağaçları, menekşe, domates çiğdem gül... vb çiçekli bitkilere örnektir. 8 - ÇİÇEKSİZ BİTKİLER - * Çiçeği ve tohumu olmayan bitkilerdir. * Kara yosunu, kibrit otu, eğrelti otu, ciğer otu, at kuyruğu çiçeksiz bitkilere örnektir.
1. Tüm canlıların ortak özelliklerini aşağıdaki çiçeğin yapraklarına yazınız. 2. Bilim insanları canlıları kaç gruba ayırmışlardır, bunlar nelerdir? Yazınız. Cevap:......... 3. Bitkileri diğer canlılardan ayıran özellikler nelerdir? Cevap:......... 4. Bitkiler kaç gruba ayrılır? Örnek vererek yazınız. Cevap:......... 9
TEST 2 2. CANLILAR mantarlar mikroskobik canlılar 1. Yukarıdaki yapbozda canlıların sahip olduğu ortak özellikler dışındaki özellikler çıkarıldığında hangi şekil elde edilir? A) B) Boşaltım yapma Üreme Avlanma Hareket etme Besin üretme Uçabilme Zeka Küpü Yayınları Yukarıda canlıların gruplandırılması ile ilgili bir tablo verilmiştir. Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) bitki ise, hayvandır. B) kendi besinini üretebilir. C) iki grupta incelenebilir. D) gözle görülmeyen canlı olabilir. 3. canlılar : K, L, M, N kendi besinini : K üreten canlı Yukarıdaki tabloya göre, K canlısı ile ilgili verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? C) A) Bir yerden bir yere gidemez, sınırlı hareket eder. B) Tohumla üreme yapabilir. C) Boşaltım yapamayan bir canlıdır. D) Yaşamının sonuna kadar büyür. D) 4. Bir bitkinin çiçeği ve tohumu olduğuna göre bu bitki aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Kara yosunu B) Kiraz ağacı C) Eğrelti otu D) Kibrit otu 10
HAYVANLAR Hayvanlar, yer değiştirme hareketi yapabilen canlılardır. Birçok farklı hayvan türü farklı hareketler yapar. Bazısı koşar, bazısı yüzer, bazısı sürünür, bazısı uçar. Hayvanları diğer canlılardan ayıran en önemli özellik hareket yetenekleridir. Hayvanlar böbrek, deri gibi organlarıyla boşaltım yaparlar. Hayvanlar kendi besinlerini üretemezler. Bu yüzden dışarıdan besin alırlar. Örneğin; aslan, kaplan, kurt gibi hayvanlar etle; inek, koyun gibi hayvanlar otla; ayı, tavuk, domuz gibi hayvanlar hem et hem de otla beslenir. Canlılar dünyasının çeşitlilik bakımından en geniş grubu hayvanlar grubudur. Bunlar; 1. Omurgalı hayvanlar; - Bazı hayvanlarda kemik ve kıkırdaktan oluşan iskelet bulunur. Omurga iskeletin gövde kısmını oluşturur. İşte omurgası bulunan hayvanlara omurgalı hayvanlar denir. - Omurgalı hayvanlar benzer özelliklerine göre beş gruptur. 1. Balıklar: Hamsi, sazan, levrek v.b 2. Kurbağlar: Ağaç kurbağası, keseli kurbağa, kara kurbağası. 3. Sürüngenler: Yılan, timsah, kertenkele 4. Kuşlar: Kartal, serçe, güvercin, tavuk v.b 5. Memeliler: İnek, kedi, aslan, yunus, fok, balina, yarasa, eşek, tavşan, fare v.b 11
2. Omurgasız hayvanlar - Vücutlarında omurga bulunmayan hayvanlara omurgasız hayvanlar denir. - Vücutları sert bir yapı ile kaplıdır. -Süngerler, böcekler, örümcekler, akrep, midye, ahtapot, kelebek, salyangoz, deniz anası, deniz yıldızı, solucan bu grupta yer alır. 1 Aşağıdakilerden hangisi hayvanların özelliği değildir? A) Hayvanlar besinlerini kendileri üretirler. B) Canlılar dünyasının çeşitlilik bakımından en geniş grubudur. C) Yer değiştirme hareketi yapabilen canlılardır. D) Omurgalı ve omurgasız olmak üzere iki grupta incelenirler. B, C ve D seçenekleri hayvanlara ait özelliklerdir. Fakat A seçeneği, bitkilere ait bir özelliktir. Hayvanlar kendi besinlerini üretmez, besinlerini dışarıdan alırlar. Doğru yanıt A seçeneğidir. 2 Hayvanlar Omurgalı hayvanlar örneğin K Omurgasız hayvanlar örneğin midye Yukarıdaki şemada K ile gösterilen yere hangi seçenekteki canlı getirilemez? A) B) C) D) K ile gösterilen yere omurgalı bir hayvan yazılmalıdır. B seçeneğindeki solucan omurgasız olduğundan K nın yerine yazılamaz. Doğru yanıt B seçeneğidir. 12
1. Aşağıda verilen canlıların birbirleriyle aynı olan ve birbirlerinden farklı olan özelliklerini örnekteki gibi yazınız. * Her iki canlı da solunum yapar. (aynı özellik) * Keçinin omurgası vardır, menekşenin yoktur. (ayrı özellik) *... ( ) *... ( ) *... ( ) *... ( ) *... ( ) *... ( ) 2. Bilim insanları hayvanları iki kısma ayırır. Bunlar aşağıda verilmiştir. Sizler tanımlarını yaparak 5 er tane örnek yazınız. 1. Omurgalı hayvan:...... Örnek:... 2. Omurgasız hayvan:...... Örnek:... 13
1. Aşağıda verilen ifadelerin bitki ve hayvanlar için benzerlik ya da farklılık olduğuna karar vererek doğru panoya yazınız. Benzerlik Panosu Farklılık Panosu - Boşaltım yapma - Solunum yapma - Üreme yapma - Tohumla üreme - Kendi besinini üretme - Omurgaya sahip olma - Büyüme ve gelişme - Hareket etme - Yer değiştirme 2. Deve kuşu - solucan - akrep - penguen - yarasa - yılan - koyun - kedi - kelebek - serçe - hamsi - ahtapot - böcek Yukarıda verilen hayvanları omurgalı hayvanlar - omurgasız hayvanlar olarak gruplandırın. Omurgalı hayvanlar Omurgasız hayvanlar 14