İÇİNDEKİLER TABLOLAR LİSTESİ GRAFİKLER LİSTESİ ŞEKİLLER LİSTESİ KISALTMALAR LİSTESİ vii ix xiv xvi GİRİŞ 1 BİRİNCİ BÖLÜM AVRO BÖLGESİNDE BORÇ KRİZİNİN GELİŞİMİ VE NEDENLERİ I. EKONOMİK VE PARASAL BİRLİKTE KAMUNUN MALİ POZİSYONUNUN ÖNEMİ 3 II. AVRO BÖLGESİNDE BORÇ KRİZİNİN GELİŞİMİ 6 III. AVRO BÖLGESİNDEKİ BORÇ KRİZİNİN SİSTEMİK NEDENLERİ 10 A. Ekonomik ve Parasal Birliğin Yapısından Kaynaklanan Nedenler 10 B. Finansal Sistemin Yapısı ile Bankacılık ve Kamu Borç Krizinin Birbirini Tetiklemesi 18 C. Riskin Yanlış Ölçülmesi ve Sermayenin Yanlış Yere Yatırılması 21 D. Küresel Finansal Krizin Etkileri 22 E. Krizin Yönetiminde AB Ülkeleri Arasındaki Ayrışma ve Alınan Önlemlere Olan Güvensizlik 23 F. Kredi Derecelendirme Kuruluşlarının Krizin Derinleşmesi ve Yayılmasındaki Etkisi 25 İKİNCİ BÖLÜM AVRO BÖLGESİ ÇEVRE ÜLKELERİNİN EKONOMİK ANALİZİ I. YUNANİSTAN KRİZİ 29 A. Yunanistan Ekonomisine Genel Bir Bakış 29 1. Sektörler 31 2. Büyüme 32 3. İstihdam ve İşsizlik 34 4. Enflasyon 34 5. Rekabet Gücü ve Dış Ticaret 35
6. Cari Açık 38 7. Kamu Maliyesi 40 8. Bankacılık Sektöründeki Gelişmeler 46 B. Yunanistan Borç Krizinin Nedenleri 50 II. İRLANDA KRİZİ 53 A. İrlanda Ekonomisine Genel Bir Bakış 53 1. Sektörler 53 2. Ekonomik Büyüme 54 3. İstihdam, İşsizlik ve Enflasyon 56 4. Rekabet Gücü, Dış Ticaret ve Cari Açık 58 5. Kamu Maliyesi 61 6. Bankacılık Sektörü 63 B. İrlanda Ekonomisinin "Kelt Kaplanfna Dönüşme Serüveni 66 C. İrlanda Borç Krizinin Nedenleri 71 1. Yurt İçi Talebin Artması ve Konut Patlaması 71 2. Bankacılık Krizi'nden Kamu Borcu Krizine 73 III. PORTEKİZ KRİZİ 75 A. Portekiz Ekonomisine Genel Bir Bakış 75 1. Sektörler 75 2. Büyüme 76 3. İstihdam ve İşsizlik 78 4. Enflasyon 79 5. Rekabet Gücü ve Dış Ticaret 80 6. Cari Denge 83 7. Kamu Maliyesi 85 8. Özel Sektör Borcu 87 9. Dış borçlar 88 10. Bankacıhk Sektörü 89 B. Portekiz Borç Krizinin Nedenleri 92 IV. İTALYA KRİZİ 94 A. İtalya Ekonomisine Genel Bir Bakış 94 1. Sektörler 95 ıi
2. Büyüme 95 3. Rekabet Gücü 97 4. Dış Ticaret 98 5. Cari Denge 100 6. Enflasyon 102 7. İstihdam ve İşsizlik 103 8. Kamu Maliyesi 104 9. Özel Sektör Borçları 106 10. Bankacıhk Sektörü 107 B. İtalya Borç Krizinin Nedenleri 109 V. İSPANYA KRİZİ 113 A. İspanya Ekonomisine Genel Bir Bakış 113 1. Sektörler 114 2. Ekonomik Büyüme 115 3. Gayrimenkul Sektörü ve Konut Patlaması 119 4. Özel Sektör Borcu 123 5. İşgücü Piyasası, İstihdam ve İşsizlik 127 6. Enflasyon 130 7. Rekabet Gücü 132 8. Dış Ticaret 133 9. Cari Açık, Dış Denge ve Dış Borç 135 10. Kamu Maliyesi 137 11. Bankacılık Sistemi 140 B. İspanya Borç Krizinin Nedenleri 147 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AVRUPA BORÇ KRİZİNİN ETKİLERİ I. KRİZİN AVRO BÖLGESİNE YAYILMASI 149 II. KRİZİN AVRUPA ENTEGRASYONUNA OLAN ETKİSİ 152 III. KRİZİN AVRO'NUN DEĞERİ VE DÜNYA EKONOMİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 152 IV. KRİZİN SİYASİ ETKİLERİ 157 iii
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM BORÇ KRİZİNE KARŞI ALINAN TEDBİRLER AVRUPA BİRLİĞİ VE AVRO BÖLGESİ DÜZEYİNDE ALINAN TEDBİRLER 1 6 0 A. AVRUPA MERKEZ BANKASI'NIN ALDIĞI TEDBİRLER 161 1. Para Politikası Tedbirleri 161 2. AMB'nin Krizle Beraber Üstlendiği Yeni Roller 166 B. EKONOMİ YÖNETİMİNE İLİŞKİN YAPILAN REFORMLAR 167 1. Mali Disiplini Artırmaya Yönelik Tedbirler 168 a. Altılı Paket (Six Pack) Düzenlemeleri 169 a.l. SGP'nin Önleyici Kurallarına İlişkin Değişiklikler 171 a.2. SGP'nin Düzeltici Kurallarına İlişkin Değişiklikler 171 a.3. Karar Alma Süreçlerine ve Yaptırımlara İlişkin Değişiklikler 172 a. 4. Ulusal Bütçe Çatılarına İlişkin Değişiklikler 173 b. Mali Sıkılaştırma (Fiscal Compact) 173 c. Avrupa Komisyonu Tarafından Mali Disiplini Artırmaya Yönelik Diğer Öneriler: İkili Paket (Two Pack) 176 2. Makroekonomik Dengesizlikleri Önlemeye Yönelik Tedbirler 177 a. Makroekonomik Gözetimin Önleyici Kolu: Uyarı Mekanizması 178 b. Makroekonomik Gözetimin Düzeltici Kolu: Aşırı Dengesizlik Prosedürü 181 c. MlP'in Uygulanması 182 3. Ekonomi Politikalarının Koordinasyonuna Yönelik Tedbirler: Avrupa Sömestırı 183 C. FİNANSAL DENETİMİN ARTIRILMASINA YÖNELİK TEDBİRLER 184 1. Kriz Öncesinde AB'de Finansal Denetim 184 2. AB'de Finansal Denetime İlişkin Olarak Oluşturulan Yeni Yapı 186 a. Makro Tedbirsel Denetim: Avrupa Sistemik Risk Kurulu 189 b. Mikro Tedbirsel Denetim: Avrupa Denetim Otoriteleri 193 b. l. Ortak Özellikler 193 b.2. Avrupa Denetim Otoriteleri 200 b.2.1. Avrupa Bankacılık Otoritesi (European Banking Authority)...200 b.2.2. Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Otoritesi (European Insurance and Occupational Pensions Authority - EIOPA) 200 iv
b.2.3. Avrupa Menkul Kıymetler ve Piyasalar Otoritesi (European Securities and Markets Authority - ESMA) 201 3. Avrupa Komisyonu'nun AB'de Tek Denetim Mekanizması Oluşturulmasına İlişkin Önerisi 201 D. AB'DE EKONOMİK BÜYÜMEYİ ARTIRMAYA YÖNELİK TEDBİRLER 205 1. Avrupa 2020 Stratejisi 205 2. Avro Artı Paktı (Euro Plus Pact) 208 E. AB'DE OLUŞTURULAN MALİ YARDİM MEKANİZMALARI 214 1. Ödemeler Dengesi Kolaylığı (Balance of Payments Facility - BoP) 215 2. Yunanistan Borç Kolaylığı (Greek Loan Facility - GLF) 216 3. Avrupa Finansal İstikrar Mekanizması (European Financial Stability Mechanism - EFSM) 2177 4. Avrupa Finansal İstikrar Kolaylığı (European Financial Stability Facility - EFSF) 219 5. Avrupa İstikrar Mekanizması (European Stability Mechanism - ESM) 223 F. AB'DE FİNANSAL İSTİKRARI SAĞLAMAK İÇİN YAPILAN DİĞER ÖNERİLER 232 1. AB'de Ortak Tahvil İhracına İlişkin Öneriler 232 a. Literatürde "Eurobonds" İhracına İlişkin Öneriler 232 b. Avrupa Komisyonu'nun İstikrar Tahvili (Stability Bonds) İhracına İlişkin Yayınladığı Yeşil Belge 236 2. Avrupa Para Fonu Oluşturulmasına İlişkin Öneri 239 II. ÇEVRE ÜLKELERDE KRİZE KARŞI ALINAN TEDBİRLER 242 A. YUNANİSTAN 'DA KRİZE KARŞI ALINAN TEDBİRLER 242 1. Yunan Hükümetinin Krize Karşı Aldığı Önlemler 242 2. AB-IMF Ekonomik Uyum Programı Kapsamında Alınan Tedbirler 244 B. İRLANDA'DA KRİZE KARŞI ALINAN TEDBİRLER 250 C. PORTEKİZ'DE KRİZE KARŞI ALİNAN TEDBİRLER 254 D. İTALYA'DA KRİZE KARŞİ ALINAN TEDBİRLER 256 E. İSPANYA'DA KRİZE KARŞI ALINAN TEDBİRLER 258 1. Bankacılık Sektöründe Alınan Tedbirler ve Yapılan Reformlar 258 2. İşgücü Piyasasında Yapılan Reformlar 261 3. Maliye Politikasında Yapılan Reformlar 264 v
BEŞİNCİ BÖLÜM BORÇ KRİZİNE KARŞI ALINAN TEDBİRLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ I. AMB'NİN ALDIĞI TEDBİRLERİN DEĞERLERLENDİRİLMESİ 266 II. EKONOMİ YÖNETİMİNE İLİŞKİN YAPILAN REFORMLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ A. Mali Disiplini Artırmaya Yönelik Tedbirlerin Değerlendirilmesi 271 B. Makroekonomik Dengesizlikleri Önlemeye Yönelik Tedbirlerin Değerlendirilmesi 275 C. Avrupa Sömestırı'nın Değerlendirilmesi 277 III. FİNANSAL DENETİMİN ARTIRILMASINA YÖNELİK TEDBİRLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ A. Oluşturulan Yeni Finansal Denetim Yapısına İlişkin Değerlendirme 279 B. Avrupa Komisyonu'nun AB'de Bankacılık Birliği Oluşturulmasına İlişkin Önerisinin Değerlendirilmesi 284 IV. AB'DE EKONOMİK BÜYÜMEYİ ARTIRMAYA YÖNELİK TEDBİRLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ ^6 2 7 1 2 7 9 A. Avrupa 2020 Stratejisi'nin Değerlendirilmesi B. Avro Artı Paktı'nın Değerlendirilmesi 2 8 2 9 2 V. AB MALİ YARDIM MEKANİZMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ... 293 VI. AB'DE FİNANSAL İSTİKRARI SAĞLAMAYA YÖNELİK YAPILAN DİĞER ÖNERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 2% A. AB'de Ortak Tahvil İhracına İlişkin Önerilerin Değerlendirilmesi 296 B. Avrupa Para Fonu Oluşturulmasına İlişkin Önerinin Değerlendirilmesi 302 VII. KRİZDEKİ ÜLKELER TARAFINDAN ALINAN TEDBİRLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 303 VII.GENEL DEĞERLENDİRME 309 SONUÇ 311 EK-1: 2012 ve 2013 Yılı Uyarı Mekanizması Raporu MIP Skorbord Değerleri...320 EK-2: Ortak Tahvil İhracına Yönelik Önerilerin Karşılaştırılması 321 KAYNAKÇA 322 vi