GÜZEL SANATLAR LİSESİ MÜZİK BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİ- NİN MÜZİKSEL OKUMA VE YAZMA BOYUTLARINA İLİŞKİN TEMEL BECERİLERİNİN İNCELENMESİ

The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/jasss3725 Number: 52, p. 453-471, Winter I 2016 Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date 29.09.2016 10.12.2016 GÜZEL SANATLAR LİSESİ MÜZİK BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİ- NİN MÜZİKSEL OKUMA VE YAZMA BOYUTLARINA İLİŞKİN TEMEL BECERİLERİNİN İNCELENMESİ AN ANALYSIS OF FINE ARTS HIGH SCHOOL MUSIC DEPARTMENT STUDENTS' FUNDAMENTAL SKILLS IN MUSICAL READING AND WRITING Öğr. Gör. Şenol Afacan Ahi Evran Üniversitesi Neşet Ertaş Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bölümü Öz Güzel sanatlar liseleri müziğe yeteneği olan bu alana özgü bir sınavla alınan ve müziği meslek olarak seçmiş öğrencilerin öğrenim gördükleri kurumlardır. Bu kurumlarda mesleki müzik eğitimi verilmekte olup yükseköğretime müzik eğitimi alanında nitelikli bireyler hazırlanmaktadır. Araştırmanın amacı, Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümü 12. Sınıfta öğrenim gören öğrencilerin müziksel işitme okuma ve yazma (MİOY) dersi temel kazanımları yeterlilik düzeylerini tespit ederek öğrenci ve öğretmen görüşleri yönünde incelemek ve uygulamalı olarak değerlendirmektir. Çalışma nitel ve nicel araştırmaların bir arada kullanıldığı karma model niteliğindedir. Araştırma grubunu, Kırşehir ilinde bulunan Güzel Sanatlar Lisesi müzik bölümü 12. Sınıfında öğrenim gören 19 öğrenci oluşturmaktadır. Veri toplama araçları, Öğrenci Görüş Belirtme Formu, Bilgi Kazanım Testi, Performans Değerlendirme Formu, Öğretmen Mülakat Soruları şeklindedir. Veri toplama aracının uygulanmasından sonra ölçüt örnekleme yöntemi ile Öğrenci görüş belirtme formu na en çok Evet cevabını veren öğrencilerden 7 öğrenci seçilmiş ve araştırmanın nitel boyutunda belirtilen öğrencilerle çalışılmıştır. Araştırmanın sonucunda öğrencilerin müziksel okuma (solfej) beceri düzeyleri müziksel yazma (dikte) becerilerine göre daha düşüktür. Müziksel yazma becerisi duyma, isimlendirme, sesleri müzik yazısı ile ifade etme gibi daha karmaşık davranışların sentezi olduğundan öğrencilerin öncelikli olarak müziksel işitmeye isimlendirme alanında ciddi yetersizliklerinin olduğu tespit edilmiştir. Öğrencilerin yeterliliklerine ilişkin görüşleri genel olarak düşüktür. Kendisini yeterli bulan ve uygulama çalışmasına seçilen öğrencilerin özellikle müziksel yazma ve okumada büyük çoğunluğunun yetersiz olduğu görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Müziksel İşitme, Müziksel Okuma ve Yazma (Dikte) Becerileri, Öğrenci Görüşleri, Öğretmen Görüşleri, Güzel Sanatlar Lisesi

454 Şenol Afacan Abstract Fine arts high schools are institutions that train students who have musical talent, are accepted to the institutions after an examination and have selected music as a profession. These institutions provide occupational training in music and prepare students for higher education. This study aimed to determine fine arts high school twelfth grade students' competency levels in the fundamental acquisitions of musical hearing, reading and writing lesson, examine these levels considering student and teacher opinions and make a practical evaluation. This is mixed model research, blending qualitative and quantitative methods. The study sample included 19 twelfth grade students in the music department of the Fine Arts High School in the province of Kırşehir. The study data were collected using a student opinion form, a knowledge acquisition test, a performance evaluation form and teacher interview questions.after the data collection tools were administered, the researcher used criterion sampling to select seven students out of those who gave the most affirmative answers to the student opinion form and worked with them in the qualitative dimension of the study. The study results showed that students' musical reading (solfège) skills were weaker than their musical writing (dictation) skills. Since musical writing is a synthesis of more complex behaviors including hearing, naming and expresses voices with music writing, it was found that students had serious incompetencies in naming musical hearing. In general, the students had low opinions about their own competencies. A majority of the students who felt competent and were selected for practice were particularly incompetent in musical reading and writing. Keywords: Fine Arts High School, Musical Hearing, Musical Reading and Writing (Dictation) Skills, Student Opinions, Teacher Opinions GİRİŞ Güzel sanatlar liseleri müziğe yeteneği olan bu alana özgü bir sınavla alınan ve müziği meslek olarak seçmiş öğrencilerin öğrenim gördükleri kurumlarımızdır. Bu kurumlarımızda mesleki müzik eğitimi verilmekte olup yükseköğretime müzik eğitimi alanında nitelikli bireyler hazırlanmaktadır. Müzik eğitiminin uygulamadaki türlerinden biri olan mesleki müzik eğitimi müzik alanının bütününü, bir kolunu ya da dalımı, meslek olarak seçen müziğe belli düzeyde yetenekli kişilere yönelik olup, dalın, işin ya da mesleğin gerektirdiği müziksel davranışları ve birikimi kazandırmayı amaçlar (Uçan, 2005). Müziğe duyarlı, yetenekli birey ifadesinde geçen müzik yeteneği, belirli alt yeteneklerden oluşur. Bunların en önemlilerinden biri müziksel işitme yeteneğidir. Müziksel işitme yeteneği, müzik yeteneğinin temelini ve bel kemiğini oluşturur (MEB, 2009). Müziksel yeteneğin kapsadığı özelliklerden bazıları duyarlılık, ses yüksekliklerini ayırt etme, belleğe alma yeniden tanıma, ritim duygusu ve müzikal işitmeyi; bazıları ise ritim duygusu, bölgesel işitme, aynı anda tınlayan iki ve aha çok sesi algılayıp çözümleme, duyduğunu söyleme-çalma ve yaratıcı tasarlamayı müzik yeteneğinin kapsadığı başlıca özellikler olarak kabul eder (Uçan, 2005). Bu özelliklere baktığımızda sesleri, armonik ya da melodik aralıkları, akorları ayırt etme, müzik cümlelerini duyma, belleğe alma ve ezgisel olarak yineleme, duyduğu sesleri ve müzik cümlelerini notaya alabilme, bir ezgide hatalı kısımları tespit etme, dinlediği müzikleri tonal ya da makamsal olarak tanıma gerektiğinde bunları müzikal özelliklerine göre yazabilme gibi birçok beceriyi kapsadığını görebiliriz. Müziksel yaratıcılık, müziksel seslendirme-yorumlama ve besteleme çalışmalarının başarısı müziksel işitme okuma ve yazma (MİOY) becerilerinin yeterince gelişip gelişmediğine bağlıdır. Dolayısıyla MİOY dersi mesleki müzik eğitiminin temelini oluşturmaktadır. MİOY dersleri müzik dilini kullanabilmeyi, müzik okuryazarlığı edindirmeyi amaçlar. Bu dersin kaza-

Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümü Öğrencilerinin Müziksel Okuma ve Yazma Boyutlarına İlişkin Temel 455 nımları aynı zamanda bireye müzik yapıtlarını çözümleme, uygulama ve değerlendirme olanağı verir. MİOY becerileri müziği anlama, ifade etmede, müzikal düşünebilmede önemli rol oynar. Nitekim bu dersin önemine ilişkin Albuz (1996) diğer müzik dersleri ve çalgı derslerinin temelini oluşturması noktasına dikkat çekmiştir. MİOY dersi uygulamalı (çalgı, koro, orkestra vb.) derslerin tümünün, teorik (armoni, kontrapunk, müzik biçimleri vb.) derslerin ise birçoğunun ön koşuludur. Bu alandaki yetersizliğin diğer alanlardaki derslerin de başarısını olumsuz etkileyeceğini belirtmiştir MİOY eğitiminin önemi bu dersin öğretim programında da şu şekilde ifade edilmiştir: Müziksel işitme, okuma ve yazma dersi ile öğrenciler; ulusal ya da evrensel nitelikteki müzikleri doğru seslerle ve zamanlamalarla öğrenebilme, tekrar edebilme, gerektiğinde duyulan bir müziği notaya alabilme becerileri kazanacaktır. Müzik öğrenimi görmekte olan öğrenciler, çalgı derslerinde kendilerine verilen çalışma parçaları ve eserleri istenilen şekillerde seslendirebilecek ve çalgı çalma becerileri de bu doğrultuda gelişecektir (MEB, 2009). Bu dersten edinilen bilgi, beceri tutum ve alışkanlıkların meslek yaşamındaki rolü çok büyüktür. Öğrencinin bu dersteki başarısızlığı veya eksikliği diğer derslerin başarısını olumsuz yönde etkilemekte ve engellemektedir (Özgür, 1996). MİOY dersi başarısının diğer alan derslerini etkilemesine ilişkin olarak literatürde yapılan çalışmalar incelendiğinde şu örneklere rastlanmıştır. Uyan (2013), müzik teorisi ve işitme eğitimi ile bireysel çalgı eğitimi başarıları arasındaki ilişkiler başlıklı çalışmasında müzik teorisi ve işitme eğitimi dersi başarısıyla çalgı dersi başarısı arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişkinin olduğu sonucuna varmıştır. Sağer, Gürpınar ve Zahal (2013) müziksel işitme okuma ve yazma dersi ile diğer alan dersleri arasındaki ilişkiler incelenmiş, araştırma sonucunda MİOY dersi ile müziksel çalma ve müziksel söyleme dersleri arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bir müzik eserini profesyonelce anlayıp kavramak, müzisyenin müzik teorisi, solfej, dikte, armoni, kontrpuan, form, analiz, orkestrasyon ve müzik tarihi gibi birbirleriyle sıkı ilişkili müzik disiplinlerdeki uzmanlığına ve bu alanlardaki bilgi birikimine bağlıdır. Her biri başlı başına özel birer alan olan bu disiplinler içinde, özellikle müzik teorisi, müzikal okuma (solfej) ve yazma (dikte) alanları, öğrencilerin, işitme, ritim, müzikal hafıza ve duyarlılık yeteneklerinin geliştirilmesinde en temel alanlardır (Özçelik 2010). Yayla (2005) e göre müziksel işitme eğitimi, müziğin temel öğelerini kavramak ve bir çalgıyı gerçek anlamda çalmak ya da dinlediğimiz müziği anlamak için en gerekli bir çalışmadır. MİOY dersinin birbirleriyle bir bütünü oluşturan bu öğelerinden araştırmada ele alınan müziksel okuma ve yazma boyutları ile ilgili olarak Özgür ve Aydoğan (2009) müziksel okumayı bir müzik yazısını müziğin harfleri olarak nitelendirilebilecek notaların ad, yükseklik, süre, hız, gürlük ve ayrıntılarıyla seslendirilmesi şeklinde müziksel yazmayı ise sesleri müzik yazısının öğeleriyle ifade etmek şeklinde tanımlamışlardır. MİOY dersi programında (MEB, 2009) müziksel okuma (solfej) ezgisel nitelikteki okuma parçalarını, ölçü rakamına, ses sürelerine ve ses yüksekliklerine uygun olarak tonal-modal durumlar göz önünde bulundurularak okumadır. Müziksel yazma (dikte) ezgisel nitelikte yazılmış olan parçaları, ölçü rakamına, ses sürelerine ve ses yüksekliklerine uygun olarak tonal-modal durumlar göz önünde bulundurularak yazmadır biçiminde belirtilmektedir. Her iki tanımdan anlaşılacağı üzere

456 Şenol Afacan müziksel okuma bir eseri müzik yazısına uygun seslendirme becerisi müziksel yazma ise bir ezgiyi (tonal, makamsal) müzikal özellik ve müzik yazısına uygun olarak notaya alabilme becerisidir. Bu düşüncelerden hareketle MİOY derslerinin müzik yapmada, yaratmada ve müzikalitede önemli rol oynadığı müziğin tüm alanlarında temel oluşturduğu ve bu derste kazanılan bilgi ve becerilerin diğer alanların başarısını önemli ölçüde etkilediği söylenebilir. Önem İlgili alanda yapılan çalışmaların az sayıda olması ve genellikle yükseköğretimdeki MİOY dersini konu alması nedeniyle yapılan çalışmanın önemini artırdığı düşünülmektedir. Literatürde yer alan araştırmalara katkı sağlaması, yapılan araştırmanın nicel ve nitel boyutların bir arada incelenmesi, öğretmen ve öğrenci görüşleri ile desteklenmesi araştırma sonuçlarının Güzel Sanatlar Liselerinde görev yapan MİOY dersini yürüten öğretmenlere somut bilgiler vermesi açısından araştırmanın önemli olduğu düşünülmektedir. Amaç Bu çalışmanın amacı Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümü 12. sınıfta kayıtlı öğrencilerin 9. Sınıf MİOY dersi temel kazanımları beceri düzeylerini belirlemek, öğrenci ve öğretmen görüşleri yönünde incelemek ve uygulamalı olarak değerlendirmektir. Araştırma kapsamında aşağıdaki şu sorulara cevaplar aranmıştır. Alt Amaçlar 1.Öğrencilerin MİOY dersi temel kazanımları yeterlilikleri ile ilgili görüşleri nelerdir? 2. Öğrencilerin MİOY dersinde yaşadıkları öğrenme güçlüklerine ilişkin görüşleri nelerdir? 3. MİOY dersini yürüten müzik öğretmenlerinin öğrencilerin zorlandığı konular hakkındaki görüşleri nelerdir? 4. MİOY dersini yürüten müzik öğretmenlerinin dersin kazanımları hakkındaki düşünceleri nelerdir? 5.Öğrencilerin uygulama aşamasında MİOY dersi temel kazanımlara sahip olma düzeyi nasıldır? YÖNTEM Araştırmanın bu bölümünde araştırmanın modeli, araştırma grubu, verilerin toplanması ve verilerin analizine yer verilmiştir. Araştırma Modeli Bu araştırmanın modeli nitel ve nicel araştırmaların bir arada kullanıldığı karma model niteliğindedir. Creswell e (2008) göre karma model araştırmalarının temel varsayımı, nitel ve nicel araştırma yöntemlerinin birlikte veya harmanlanarak kullanılması sonucunda araştırmanın probleminin daha iyi anlaşılmasını sağlamaktadır (Akt: Fırat vd., 2014). Karma araştırmaların çok deseni olmakla birlikte yapılan araştırmada Zenginleştirilmiş desen (Triangulation Design) seçilmiştir. Bu desende araştırmacı, nitel ve nicel verileri eş zamanlı toplar. Daha sonra bu bulguları kullanarak verilerin birbirini destekleyip desteklemediğini test eder (Büyüköztürk vd., 2009). Araştırmanın Nicel Boyutu Araştırma grubuna uygulanan öğrenci görüş belirtme formu sonucundaki elde edilen veriler betimsel analiz yapılarak yüzde ve frekans tabloları oluşturulmuştur. Araştırmanın Nitel Boyutu Araştırmanın nitel boyutunda ise durum tespiti yapılmıştır. Durum tespitinin en temel özelliği bir ya da birkaç durumun derinliğine araştırılmasıdır. Durum çalışmalarında genellikle birden fazla veri toplama yöntemi işe koşulur; bu yolla zengin ve birbirini teyit edebilecek veri çeşitliliğine ulaşılmaya çalışılır (Yıldırım & Şimşek 2013). Öğrenci görüş belirtme formunda yer alan ve yazılan maddelere Hayır cevabını veren öğrencilerin cevapları için içerik analizi yapılmıştır. Araştırmada müziksel işitme okuma ve yazma dersini yürüten üç müzik öğretmeninin bu derse ilişkin görüşleri yarı yapılandı-

Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümü Öğrencilerinin Müziksel Okuma ve Yazma Boyutlarına İlişkin Temel 457 rılmış görüşme formu kullanılarak alınmıştır. Araştırma Grubu Araştırma grubunu, Kırşehir Neşet Ertaş GSL müzik bölümü 12. Sınıfında öğrenim gören 19 öğrenci oluşturmaktadır. Veri toplama aracının uygulanmasından sonra ölçüt örnekleme yöntemi ile Öğrenci görüş belirtme formu na en çok Evet cevabını veren öğrencilerden 7 öğrenci seçilmiştir. Bu öğrenci sayısı asıl araştırma grubunun %36.84 ünü oluşturmaktadır. Veri Toplama Araçlarının Geliştirilmesi Araştırmanın veri toplama araçları olarak, Öğrenci Görüş Belirtme Formu, Bilgi Kazanım Testi, Performans Değerlendirme Formu ve Öğretmen Mülakat Soruları hazırlanmıştır. 1. Öğrenci Görüş Belirtme Formu Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından Müzik 9. sınıfa ait müziksel işitme okuma ve yazma programının Müziksel okuma ve yazma boyutlarına ait kazanımları ele alınmış bu kazanımlar hakkında öğrencinin kendi yetenekleri ile ilgili görüşlerini almak için öğrenci görüş belirtme formu hazırlanmıştır. Form hazırlanırken MİOY dersinin her sınıftaki öğretim programı incelenmiş ve müziksel kazanımların temelini oluşturan 9 sınıf kazanımları temel alınmıştır. Bu formda her bir madde için öğrencilerin Evet ya da Hayır cevabını vermeleri gerekmektedir. Hayır cevabını veren öğrencilerin de bu cevaplarının sebeplerini yazmaları istenmektedir. Ek olarak öğrencilere MİOY derslerinde kendinizde gördüğünüz eksiklikler ve zorlandığınız noktalar nelerdir? şeklinde soru iletilerek öğrencilerin görüşleri yazılı olarak alınmıştır. Bu araştırmada öğrencilerin ad ve soyadları çalışmanın güvenirliğini olumsuz etkileyebileceği düşünülerek alınmamıştır. 2. Bilgi Kazanım Testi Ölçüt örnekleme ile 19 öğrenci içerisinden seçilen 7 öğrenci için araştırmacı tarafından müziksel okuma ve yazma ile bilgi düzeylerinin belirlenmesine ilişkin kazanımlar doğrultusunda 6 soruluk bilgi kazanım testi hazırlanmıştır. Bilgiye yönelik kazanımların soruya dönüştürülmesinde alan uzmanı iki müzik eğitimi öğretim elemanının görüşleri alınmıştır. 3. Performans Değerlendirme Formu Öğrencilerin uygulama becerilerinin düzeyini ölçmek üzere çok iyi, iyi, orta, zayıf ve çok zayıf olmak üzere Rubrik dereceleme ölçeği hazırlanmıştır. Öğrencilerin uygulama becerilerini ölçmek için müziksel okuma ve yazma kazanımları MEB (2009) MİOY dersi öğretim programında yer alan örnek ölçme değerlendirme formlarından yararlanılmıştır. Derecelerin belirlenmesinde şunlara dikkat edilmiştir. Çok zayıf: Diktelerde doğru yazılmış ölçü bulunmamaktadır. Zayıf: En az 1-3 ölçü doğru yazılmıştır. Orta: En az 4-5 ölçü doğru yazılmıştır. İyi: En az 6-7 ölçü doğru yazılmıştır. Çok iyi: Diktelerde 8 ölçü hatasız yazılmıştır. Öğrencilerin uygulamadaki becerilerini ölçmek için araştırmacı tarafından şu ezgiler belirlenmiştir

458 Şenol Afacan 1. Do majör tonda dikte (Özgür & Aydoğan, 2014) 2. La minör tonda dikte (Özgür & Aydoğan, 2014) 3. Makamsal dikte (Özgür & Aydoğan, 2014) 4. Makamsal dikte araştırmacı tarafından yazılmıştır. 5. Tartım araştırmacı tarafından yazılmıştır.

Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümü Öğrencilerinin Müziksel Okuma ve Yazma Boyutlarına İlişkin Temel 459 1. Öğretmen Mülakat Soruları MİOY dersini yürüten müzik öğretmenleri ile yüz yüze yarı yapılandırılmış mülakat yapılarak görüşleri alınmıştır. 2 soru sorulmuştur. Bu sorular Sizce MİOY derslerinde öğrencilerinizin zorlandığı noktalar nelerdir? ve Programda yer alan kazanımlar hakkında ne düşünüyorsunuz? şeklindedir. Yarı yapılandırılmış görüşme sorularının hazırlanmasında eğitim bilimleri alanında bir öğretim üyesinin görüşleri alınmıştır. Verilerin Toplanması Öğrenci görüş belirtme formu öğrencilere uygulandıktan sonra gizli bir numaralandırma işlemi yapılarak görüş belirtme formunda yer alan kazanımlara en çok Evet cevabını veren öğrenciler seçilerek araştırmacı tarafından sınıf ortamında bu kazanımların uygulamasına yönelik bir çalışma yapılmıştır. Öğrencilerin müziksel okuma ve yazma becerilerinin gerçekte ne düzeyde olduğu gözlenmiştir. Elde edilen veriler araştırmacı tarafından hazırlanan dereceleme ölçeği ile gösterilmiştir. Ayrıca MİOY dersine giren müzik öğretmenleri ile yüz yüze yarı yapılandırılmış mülakat yapılarak görüşleri alınmıştır. Seçilen araştırma modelinin ve kullanılan veri toplama tekniklerinin geçerli ve güvenilir olduğu, hazırlanan veri toplama araçlarının araştırmanın geçerlik ve güvenirliğini sağlayabilecek nitelik ve sayıda olduğu, öğrencilerin görüş belirtme formuna verdikleri cevaplar ve müziksel işitme okuma ve yazma dersine yönelik yetersizliklerini belirten görüşlerinin gerçeği yansıttığı ayrıca müzik 12. sınıfa gelmiş öğrencilerin müzik 9.sınıf kazanımlarına sahip olması gerektiği varsayımları temel alınarak araştırma gerçekleştirilmiştir. Araştırma 2015-2016 Eğitim Öğretim yılında öğrenim gören Kırşehir Neşet Ertaş Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümü 12. Sınıfta kayıtlı 19 öğrenci ve MEB (2009) MİOY dersi öğretim programı 9. sınıf müziksel okuma ve yazma kazanımları ile sınırlandırılmıştır. Araştırmacının Rolü Araştırmada ilk olarak MİOY dersi öğretim programı kazanımları incelenmiş 9. Sınıf kazanımlarının temel becerileri oluşturduğu görülmüştür. 9. Sınıf kazanımlarının öğrenme alanı müziksel okuma ve yazmaya ait toplam 25 kazanım maddesi alınarak öğrenci görüş belirtme formu hazırlanmıştır. İkinci aşamada öğrencilere MİOY dersinde zorlandıkları noktalar nelerdir ya da kendilerinde yetersiz gördükleri noktalar hakkında açık uçlu soru yöneltilmiş ve görüşleri yazılı olarak alınmıştır. Üçüncü aşamada MİOY dersini yürüten müzik öğretmenleri ile yüz yüze yarı yapılandırılmış mülakat yapılarak görüşleri alınmıştır. Dördüncü aşamada öğrenci görüş belirtme formunda en fazla evet cevabı verenlerden 7 öğrenci (K5,K6,K7,K13,K14,K15,K16) seçilmiş bu öğrencilerin uygulamadaki beceri düzeyleri incelenmiştir. Verilerin Analizi Araştırmanın nicel boyutu betimsel analiz ile nitel boyutu ise içerik analizi kullanılarak analiz edilmiştir. İçerik analizi yapılırken; ilk olarak elde edilen öğrenci görüşlerine ilişkin a. verilerin kodlanması b. temaların bulunması c. kodların ve temaların düzenlenmesi d. bulguların tanımlanması ve yorumlanması aşamaları takip edilmiştir (Yıldırım & Şimşek, 2013). Ayrıca öğrencilere yöneltilen MİOY derslerinde kendilerinde gördükleri yetersizliklere ilişkin açık uçlu soruya verdikleri yazılı cevaplar incelenerek öğrenci görüşlerine doğrudan yer verilmiştir. Çalışmanın bir diğer aşamasında öğretmenlerin görüşleri ele alınarak içerik analizi yapılmıştır.

460 Şenol Afacan Tablo 1. Müziksel İşitme Okuma ve Yazma Öğretim Programı Öğrenme Alanları Üniteler ve Süreleri Öğrenme Alanları Üniteler Kazanım Sayıları Süre/Ders Saati Oranı (%) Müzik İşaret ve Terimleri Müzik Yazmak İçin Kullanılan İşaretler 3 1 3 Temel Nota ve Sus Değerleri 8 2 5,5 Ölçü 6 2 5,5 Dizi ve Aralık 5 3 8 Tonal ve Makamsal Müzik Tonal Müzik 13 5 14 Makamsal Müzik 7 3 8 Müziksel Okuma Do Majör ve La Minörde Müziksel Okuma 7 10 28 Müziksel Yazma Hüseyni ve Kürdi Makamlarında Müziksel Okuma Do Majör ve La Minörde Müziksel Yazma 4 2 5,5 9 6 17 Hüseyni ve Kürdi 5 2 5,5 Makamlarında Müziksel Yazma Toplam 67 36 100

MÜZİKSEL YAZMA MÜZİKSEL YAZMA MÜZİKSEL OKUMA Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümü Öğrencilerinin Müziksel Okuma ve Yazma Boyutlarına İlişkin Temel 461 BULGULAR VE YORUMLAR 1. Öğrencilerinin MİOY Dersi Temel Kazanım Becerileri İle İlgili Görüşleri Nelerdir? Tablo 2.Öğrencilerinin MİOY Dersinde Yaşadıkları Öğrenme Güçlüklerine İlişkin Görüşleri KAZANIMLAR Evet Hayır f % f % Cevaplar f 1.Do majör diziyi inici ve çıkıcı olarak seslendirebilirim. 19 100-2.Doğal armonik ve melodik la minör dizileri inici 16 84 3 16 Öğrenmedik 2 ve çıkıcı seslendirebilirim. Bilmiyorum 1 3. Do majör tonda yazılmış olan solfejleri okuyabilirim. 19 100-4.Doğal la minörde yazılmış olan solfejleri okuyabilirim. 17 89 2 11 Öğrenmedik 1 Yapamıyorum 1 5. Armonik la minörde yazılmış olan solfejleri okuyabilirim. 14 73 5 27 Öğrenmedik 3 Zorlanıyorum 1 Bilmiyorum 1 6. Melodik la minörde yazılmış olan solfejleri okuyabilirim. 15 78 4 22 Öğrenmedik 3 Zorlanıyorum 1 7. Düzeyime uygun ritmik okuma (bona) çalışmaları 19 100 - yapabilirim. 8. Hüseyni makamı dizisini seslendirebilirim. 9 47 10 53 Öğrenmedik 2 Yapamıyorum 3 Bilmiyorum 2 Unuttum 3 9. Kürdi makamı dizisini seslendirebilirim. 10 53 9 47 Öğrenmedik 1 Bilmiyorum 6 Yetersizim 1 Unuttum 1 10. Hüseyni makamında yazılmış solfejleri okuyabilirim. 11..Kürdi makamında yazılmış solfejleri okuyabilirim. 10 53 9 47 Öğrenmedik 1 Bilmiyorum 4 Yetersizim 1 Yapamıyorum 1 Tam olarak 2 okuyamam 10 53 9 47 Bilmiyorum 1 Tam olarak 2 okuyamam Öğrenmedik 2 Bilmiyorum 1 Yetersizim 1 Cevap yok 2 12.. Do majör diziyi inici-çıkıcı olarak yazabilirim. 19 100-13.Doğal, armonik ve melodik la minör dizileri iniciçıkıcı 16 84 3 16 Bilmiyorum 1 olarak yazabilirim. Yapamıyorum 1 Cevap yok 1 14..Do majör tonda dikte yazabilirim. 17 89 2 11 Duyamıyorum 1 Yazamıyorum 1

462 Şenol Afacan 15.Doğal la minörde dikte yazabilirim. 16 84 3 16 Öğrenmedik 1 Zorlanıyorum 1 Cevap yok 1 16.Armonik la minörde dikte yazabilirim. 9 47 10 53 Öğrenmedik 1 Yapamıyorum 2 Yazmadık 1 Anlamıyorum 1 Bilmiyorum 2 Yapmadık 1 Duyamıyorum 2 17.Melodik la minörde dikte yazabilirim. 8 42 11 58 Öğrenmedik 4 Yapamıyorum 4 Anlamıyorum 1 Bilmiyorum 2 18. Do majör ve la minör tonda ezgi tekrarları yapabilirim. 19 100-19.Düzeyime uygun ritim tekrarları yapabilirim. 18 94 1 6 Zorlanıyorum 1 20. Çalınan tartım cümlelerini yazabilirim. 18 94 1 6 Yapamıyorum 1 21. Hüseyni makam dizisini yazabilirim. 4 21 15 79 Bilmiyorum 10 Yetersizim 1 Öğrenmedik 1 Unuttum 1 Cevap yok 2 22.Kürdi makam dizisini yazabilirim. 6 31 13 69 Unuttum 1 Bilmiyorum 7 Öğrenmedik 1 Yapamıyorum 1 Cevap yok 3 23.Hüseyni makamında ezgi dikteleri yazabilirim 5 26 14 74 Bilmiyorum 7 Öğrenmedik 2 Yetersizim 1 Yapamıyorum 2 Cevap yok 2 24.Kürdi makamında ezgi dikteleri yazabilirim 6 31 13 69 Bilmiyorum 6 Öğrenmedik 3 Yapamıyorum 2 Yetersizim 1 Cevap yok 1 25.Hüseyni ve kürdi makamlarında ezgi tekrarı yapabilirim 11 57 8 43 Öğrenmedik 3 Yapamıyorum 3 Yetersizim 1 Bilmiyorum 2

Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümü Öğrencilerinin Müziksel Okuma ve Yazma Boyutlarına İlişkin Temel 463 Tablo 2 incelendiğinde ilk 11 kazanımın müziksel okuma boyutuna ait olduğu sonraki 14 kazanımın müziksel yazma boyutu ile ilgili olduğu görülmektedir. Müziksel okuma kazanımlarından 1, 3, 7 numaralı kazanımlara bütün öğrenciler evet cevabı vererek bu becerileri gerçekleştirebileceklerini belirtmişlerdir. Bunun yanında 8, 9, 10 ve 11 numaralı kazanımlara öğrenciler, en düşük sayıda evet cevabını vermişlerdir. Bu kazanımlara hayır cevabını veren öğrencilerin neden hayır cevabı verdiklerine ilişkin örneğin; 8. kazanımda 2 öğrenci öğrenmediğini, 3 öğrenci yapamadığını, 2 öğrenci bilmediğini, 3 öğrenci de unuttuğunu belirtmiştir. 9. Kazanımda hayır cevabı veren öğrencilerden 1 öğrenci öğrenmediğini, 6 öğrenci bilmediğini, 1 öğrenci yetersiz olduğunu, 1 öğrenci de unuttuğunu belirtmiştir. Müziksel yazma kazanımları incelendiğinde 12, 18 numaralı kazanımlara bütün öğrencilerin evet cevabı vererek bu kazanımları gerçekleştirebileceklerini belirtmişlerdir. Müziksel yazma kazanımlarından 16, 17, 21, 22,23, 24 numaralı kazanımlara öğrenciler en az sayıda evet cevabı vermişlerdir. Örneğin, 17 numaralı kazanıma 8 öğrenci evet cevabını verirken, 11 öğrenci hayır cevabı vermiştir. Bir diğer örnekte 21 numaralı kazanıma 15 öğrenci hayır cevabını vermiştir. hayır cevabını veren öğrencilerden 10 öğrenci bilmediğini, 1 öğrenci yetersiz olduğunu, 1 öğrenci öğrenmediğini, 1 öğrenci unuttuğunu belirtirken 2 öğrenci ise sebep yazmamıştır. Tablo 2 in geneline bakıldığında müziksel okuma boyutuna ait kazanımlarda öğrenci yeterliliklerinin müziksel yazma boyutuna ait kazanımlara göre daha yüksek olduğu söylenebilir. Bir başka ifadeyle müziksel yazma boyutundaki becerilerde öğrenci yeterliliklerinin müziksel okuma boyutundaki becerilere göre çok daha düşük olduğu söylenebilir. 2. Öğrencilerinin MİOY Dersinde Yaşadıkları Öğrenme Güçlüklerine İlişkin Görüşleri Nelerdir? Tablo 3. Öğrencilerinin MİOY Dersinde Yaşadıkları Zorluklar ve Yetersizliklerine İlişkin Öğrenci Görüşleri Temalar Kodlar f MÜZİKAL DİKTE YAZMA MÜZİKSEL İŞİT- ME TONAL DİKTE Dikte yazmada yetersizlik 10 Dikte yazma kurallarını bilmeme 6 Tartımsal dikte yazamama 1 Dikte yazmada odaklanamama 2 Armonik ve melodik dikte yazamama 1 Nota yazım kurallarını bilmeme 1 MAKAMSAL DİKTE Makamsal dikte yazamama 6 TONAL İŞİTME Sesleri ayırt etmede zorlanma 10 İlk sesi duyamama 1 Tonu duyamama 7 Armonik akorları duyamama 1 MAKAMSAL İŞİTME Makamsal ezgileri duyamama 4 EZGİ BELLEĞİ Ezgileri hafızada tutamama 3 MÜZİKSEL OKUMA Sesleri yüksekliklerine göre verememe 3

464 Şenol Afacan MÜZİK TEORİSİ BATI MÜZİĞİ TEORİ- Sİ TÜRK MÜZİĞİ TEO- RİSİ Teorik konularda yetersizlik 7 Armonik melodik dizileri anlamama 2 Tonalite bilgi eksikliği 2 Makam bilgisinde yetersizlik 6 Tablo 3 e göre tonal dikte temasını incelediğimizde 10 öğrencinin tonal dikte yazmada yetersiz olduğu makamsal dikte yazmada da 6 öğrencinin yazamadığı görülmektedir. Tonal dikte ve makamsal dikte temaları ile ilgili örnek öğrenci cümleleri aşağıda verilmiştir. Müzikal dikte yazamıyorum asıl ezgi ile benim duyduğum ezgi arsında hep yarım ses fark oluyor (K5) Makamsal ezgileri duyamıyorum Makamsal dikte yazamıyorum (K11) Müziksel işitme teması incelendiğinde 14 öğrenci sesleri duyma ve ayırt etmede zorlandığını belirtirken 7 öğrenci tonu duyamadığını söylemiştir. Müziksel işitme teması ile ilgili örnek öğrenci cümleleri aşağıda verilmiştir. Sesleri duymada zorlanıyorum. Tonları ve arızalı sesleri duyamıyorum (K6) Seslerin hangi nota olduğuna karar veremiyorum Na hecesiyle sesleri doğru veriyorum fakat o sesin ismini bilemiyorum (K7) Batı müziği teorisi ve Türk müziği teorisi temalarını incelendiğinde 11 öğrenci Batı müziği teorik bilgisinde 6 öğrenci ise Türk müziği teorisinde yetersiz olduklarını belirtmişlerdir. Müzik teorisini ile ilgili örnek öğrenci cümleleri şu şekildedir. Teorik konularda da çok eksiğim olduğunu düşünüyorum (K18) Çoğu teorik konuda yetersizim (K2) Öğrencilerin MİOY dersinde yaşadıkları zorluklar ve yetersizliklerine ilişkin görüşlerine genel olarak bakıldığında en fazla müziksel yazmada yetersizliklerinin olduğu müziksel yazmanın ön koşulu olan müziksel işitmenin buna bağlı olarak ikinci en yüksek yetersizliklerin yaşandığı alan olduğu görülmektedir. Üçüncü olarak müzik teorisinde yetersizliklerin bulunduğu söylenebilir. Bu beceriler sarmal bir yapıda genişlediğine göre öğrencilerin temel kazanımlarda işitme, ayırt etme, isimlendirme, bilgilerini transfer etme vb. davranışlarda ciddi eksiklerinin olduğu söylenebilir. Bunun sonucu olarak kazanımlara ait değişken bir dağılım ortaya çıkmıştır. 3. MİOY Dersini Yürüten Müzik Öğretmenlerinin Öğrencilerin Zorlandığı Konular Hakkındaki Görüşleri Nelerdir? Tablo 4. MİOY Dersine Yürüten Müzik Öğretmenlerinin Öğrencilerin Zorlandığı Konular ve MİOY Dersleri Hakkındaki Görüşleri Temalar Kodlar Frekans (f) Program ve konular Programdaki yer alan konuları zamanında takip edememe 3 hakkındaki değerlendirme Konular için ayrılan süre yetersizliği 3 Bazı konuları uygulamaya aktaramama 3 Programda yer alan bazı konuları işleyemiyorum 3 Türk müziği konuları yetersiz 3 Batı müziği konuları ağırlıkta 3 Yapısalcı yaklaşım hakkında bilgi sahibi değilim. 2 Öğrenci kaynaklı Öğrenciler çalışmıyor. 3 olumsuzluklar Sınav kaygısı 1 Hazır bulunuşluk düzeyleri düşük 1

Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümü Öğrencilerinin Müziksel Okuma ve Yazma Boyutlarına İlişkin Temel 465 Öğretmenlerin ağırlık verdiği çalışmalar Öğretmenlerin derse yönelik önerileri Tonal duyma ve yazma 1 Bona ve solfej eğitimi 1 Do majör tonda dikte yazma 1 Müziksel okumada İki diyez ve bemol alan tonların dışına 1 çıkılmamalı Üniversite yetenek sınavına yönelik çalışmalara yer verilmeli 1 Her sınıf için ders kitabı olmalı 1 Çalgı dersleri ile eş zamanlı gitmeli 1 Dikte yazmada bir diyez ve bemol alan tonların dışına çıkılmamalı 1 Öğrenme güçlükleri Müziksel dikte 3 Ton bulma, duyma 2 Müziksel okuma 2 Batı müziği teorisi 3 Ezgi tekrarı 1 Tablo 4 te MİOY dersini yürüten müzik öğretmenleri, programda yer alan konuların ağır olduğunu ve konuları ayrılan sürede işleyemediklerini belirtmişlerdir. Program ve konuların değerlendirilmesi teması ile ilgili örnek öğretmen cümleleri aşağıda verilmiştir. Tonal duyma ve yazma çalışmaları ağırlıkta olduğunda Türk müziği makamlarına yönelik bu tür çalışmalar yapamıyorum (Ö2) Majör/minör tonlarda müziksel okuma ve dikte yazmayı tam olarak oturtmadan makamsal müzikle ilgili çalışmalar yapmıyorum (Ö3) MİOY derslerinde yer alan konuların özellikle uygulamaya aktarılması gerekmektedir. Aksi takdirde konu teoride kalacağından kazanımların tam olarak gerçekleştirilemeyeceği söylenebilir. 4. MİOY Dersini Yürüten Müzik Öğretmenlerinin Dersin Kazanımları Hakkındaki Düşünceleri Nelerdir? Tablo 5. MİOY Dersini Yürüten Müzik Öğretmenlerinin Dersin Kazanımları Hakkındaki Düşünceleri Temalar Kodlar Frekans (f) Kazanımların değerlendirilmesi 9, 10, 11, 12 sınıf kazanımları çok ağır 3 Öğrenci seviyesine uygun değil 3 Tablo 5 e göre kazanımların değerlendirilmesi temasında öğretmenlerin programda yer alan kazanımların ağır ve öğrenci seviyesine uygun olmadığını belirtmişlerdir. Kazanımların değerlendirilmesi ile ilgili olarak örnek öğretmen cümleleri şunlardır. 12. sınıf kazanımları çok ağır. Belki farklı güzel sanatlar liselerinde uygulanabilir fakat bizim okulumuza müracaat eden öğrenci sayısı çok az olduğu için müzikalite düşük (Ö1) 9 ve 11. sınıf kazanımları çok ağır. Do majör tonda solfej okuyamayan öğrenci la majör tonda okuması mümkün değil (Ö2)

466 Şenol Afacan 5. Öğrencilerin Uygulama Aşamasında MİOY Dersi Temel Kazanımlara Sahip Olma Düzeyi Nasıldır? Tablo 6.Bilgi Kazanım Testi Sonuçları Sorular Doğru Yanlış 1.Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde do majör dizi çıkıcı ve inici olarak gösterilmiştir? 2. Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde la minör armonik dizi verilmiştir? K5,K6,K7,K13,K14,K15,K16 K5, K7,K13,K14,K15,K16 K6 3.Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde la minör melodik dizi çıkıcı-inici olarak gösterilmiştir? 4.Aşağıdaki seçeneklerden hangisi doğal la minör dizidir? 5.Aşağıdaki dizilerden hangisinde hüseyni makamı gösterilmiştir? 6. Aşağıdakilerden hangisi kürdi makamı dizisidir? K5,K6,K7, K13,K14,K16 K5,K6,K7,K13,K14,K15,K16 K14,K15,K16 K7,K14,K15,K16 K15 K5,K6,K7,K13 K5,K6,K7 Tablo 6 ya bakıldığında öğrencilerin büyük çoğunluğunun sorulara doğru cevap verdikleri özellikle Türk müziği sorularında 5. Soruda dört 6.soruda üç öğrencilerin yanlış cevap verdiği görülmektedir. Burada Türk müziği makam bilgisinde eksiklik olduğu söylenebilir. Batı müziği teorik sorularda başarılı oldukları söylenebilir. Deniz (2009) Türkiye deki Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümü nde okuyan 12. Sınıf öğrencilerinin 9., 10., 11. ve 12. sınıf MİOY Dersi Öğretim Programı nda yer alan Kazanımlara ne derecede ulaştıklarını incelemiş ve değerlendirmiştir. Araştırmada kullanılmak üzere AGSL lerinde okutulan MİOY dersi öğretim programında yer alan kazanımlar soru şekline çevrilerek araştırmacı tarafından Kazanım Testi hazırlanmış ve örneklem gurubuna uygulanmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre araştırmaya katılan örneklem grubunun 9. sınıf Müzik İşaret ve Terimleri ile Tonal ve Makamsal Müzik öğrenme alanlarında yer alan kazanımlara ulaşamadıkları teorik konularda yetersiz oldukları sonucuna varılmıştır. Bu sonuçlar çalışmanın bu bölümündeki bulguları destekler niteliktedir.

Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümü Öğrencilerinin Müziksel Okuma ve Yazma Boyutlarına İlişkin Temel 467 Müziksel Yazma Boyutuna Ait Becerilerin İncelenmesi Tablo 7. Müziksel Yazma Boyutuna Ait Becerilerin İncelenmesi ÖLÇÜTLER DERECELER Çok zayıf Zayıf Orta İyi Çok iyi 1.Do majör tonda dikte yazma K5,K6,K15 K16,K7 K13,K14 2. La minör tonda dikte yazma K5,K15 K7 K6 K13,K16 K14 3.Tartım K7 K13,K15 K5,K14,K16,K6 4.Makamsal (hüseyni) dikte K15,K7 K16,K5,K6 K14 K13 5.Makamsal (Kürdi) dikte K7,K16 K5,K6 K15 K13,K14 Bu bölümde öğrencilerin müziksel yazma becerileri uygulamalı olarak belirlenmeye çalışılmıştır. Her bir kazanıma yönelik sekiz ölçüden oluşan ezgiler ve tartım kalıpları araştırmacı tarafından piyano ile üç kez tekrar edilerek çalınmış ve öğrencilerin yazmaları istenmiştir. Tablo 7 ye bakıldığında do majör tonda dikte yazmada dört öğrencinin iyi ve çok iyi düzeyde dikte yazdıkları, üç öğrencinin zayıf olduğu, la minör tonda dikte yazmada üç öğrencinin iyi düzeyde yazdıkları, dört öğrencinin ise çok zayıf ve zayıf düzeyde oldukları, tartım yazmada öğrencilerden biri hariç diğerlerinin iyi ve çok iyi düzeyde yazdıkları, makamsal dikte yazmada (hüseyni) öğrencilerden sadece bir kişinin iyi düzeyde yazdığı diğerlerinin ise zayıf ve hatta hiç yazamadıkları, bir başka makamsal dikte yazmada (kürdi) öğrencilerden beşinin hiç yazamadıkları diğer iki kişinin ise iyi düzeyde yazdığı görülmektedir. Bu bulgulara dayanarak öğrencilerin çoğunluğunun dikte yazmada zorlandığı ve yazamadığı özellikle makamsal dikte yazmada öğrencilerden biri hariç hiç yazamadıkları söylenebilir.

468 Şenol Afacan Müziksel Okuma Boyutuna Ait Becerilerin İncelenmesi Tablo 8. Müziksel Okuma Becerileri Dereceleme Ölçeği ÖLÇÜTLER DERECELER Çok zayıf Zayıf Orta İyi Çok iyi 1.Do majör tonda müziksel okuma K5,K6 K15 K7,K16 K13,K14 2.La minör tonda müziksel okuma K7 K5,K6 K15 K16 K13,K14 3.Hüseyni makamında müziksel okuma K7 K5,K6,K15 K16 K14, K13 4.Kürdi makamında müziksel okuma K7 K5,K6,K15 K16 K13,K14 5.Ritimsel Okuma K7 K5,K6,K15,K16 K13,K14 6.Do majör tonda ezgi tekrarı K5,K6,K7,K15 K16 7.La minör tonda ezgi tekrarı K7 K5,K6,K15,K16 K13,K14 8.Hüseyni makamında ezgi tekrarı 9.Kürdi makamında ezgi tekrarı K7 K7 K14,K5,K6, K15,K16 K14,K5,K6,K15 K16 K14 K13 K13 K13 Bu bölümde öğrencilerin müziksel okuma becerileri uygulamalı olarak belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmacı tarafından öğrencilere bireysel olarak piyanodan ses verilmiş ve ilgili tonlarda müziksel okumaları incelenmiştir. Müziksel okuma boyutuna ait kazanımlardan do majör ve la minör tonlarda, hüseyni ve kürdi makamlarında solfej yapıldığından ilgili ton ve makamlarda dizi seslendirilmesine gerek duyulmamıştır. Solfej yapabilen öğrencinin ilgili dizileri seslendirebileceği öngörülmüştür. Tablo 8 incelendiğinde K13, K14 numaralı öğrencilerin müziksel okuma ve ezgi tekrarlarında iyi düzeyde oldukları diğer öğrencilerin müziksel okuma düzeylerinin zayıf olduğu ezgi tekrarı ise müziksel okumaya göre orta düzeyde olduğu, ritimsel okumada bir öğrenci hariç diğer öğrencilerin iyi düzeyde okudukları söylenebilir. Öğrencilerin tonal ezgilerde dikte ve solfej gibi alanlarda yetersiz oldukları görülmüştür. Bu konuda yapılan çalışmalar incelendiğinde Sezerel (2006) tarafından hazırlanan Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümü Öğrencilerinin Müziksel İşitme Okuma Yazma Başarılarının İncelenmesi başlıklı yüksek lisans tezinde Güzel Sanatlar Lisesi öğrencilerinin Müziksel İşitme Okuma ve Yazma derslerinde sadece teorik konularda başarılı olup uygulamada dikte, solfej, deşifre gibi alanlarda başarısız olmaları araştırma sonuçlarını destekler niteliktedir.

Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümü Öğrencilerinin Müziksel Okuma ve Yazma Boyutlarına İlişkin Temel 469 Bir diğer çalışma Öztürk ve Durak (2015) tarafından yapılmış Güzel Sanatlar Lisesi mezunlarının müziksel işitme alanındaki ön öğrenme durumlarını değerlendirmek amacıyla 2011-2012 ve 2012-2013 Eğitim Öğretim yıllarında Bolu İzzet baysal Üniversitesi Müzik öğretmenliği Programını kazanan toplam 53 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler Temel Müzik Teorisi Testi, Müziksel Yazma (Dikte) Testi ve Deşifre Becerisi Performans Gözlem Formu ile elde edilmiştir. Güzel sanatlar lisesi mezunlarının temel müzik teorisi, müziksel dikte ve müziksel okuma boyutlarında yeterli düzeyde olmadıkları belirlenmiş olup elde edilen bulgular araştırma sonuçları ile örtüşmektedir. SONUÇLAR Araştırmanın bulgularına dayanarak aşağıdaki şu sonuçlar elde edilmiştir: 1.Öğrencilerin müziksel yazma (dikte) beceri düzeyleri müziksel okuma (solfej) becerilerine göre daha düşüktür. Müziksel yazma becerisinin duyma, isimlendirme, sesleri müzik yazısı ile ifade etme gibi daha karmaşık davranışların sentezi olduğundan öğrencilerin öncelikli olarak müziksel işitme isimlendirme alanında ciddi yetersizliklerinin olduğu belirlenmiştir. 2. Müzik 12. sınıf öğrencilerinin müzik 9 sınıfa ait temel kazanımlara sahip olmada yaşadığı zorluklar 12. sınıf kazanımlarına ulaşmalarını önemli ölçüde olumsuz etkilediği söylenebilir. 3. Türk müziği teorisi ve dikte yazımında öğrencilerin büyük ölçüde yetersiz oldukları görülmüştür. 4. Öğrencilerin yeterliliklerine ilişkin görüşleri genel olarak düşüktür. Kendisini yeterli bulan ve uygulama çalışmasına seçilen öğrencilerin özellikle müziksel yazma ve okumada büyük çoğunluğunun yetersiz olduğu görülmüştür. 5. Uygulama grubunda yer alan öğrencilerin Batı müziği teorik bilgi sorularında başarılı olmalarına rağmen uygulamada dikte, solfej alanlarında başarısız olmaları ders bütünlüğünün oluşmadığı sonucunu ortaya çıkarmıştır. ÖNERİLER 1.Öğrencilerin müziksel işitme ve yazmasını geliştirecek bilgisayar programları öğrencilere tanıtılmalıdır. Öğretmenlere, MİOY dersine ait yeni yöntem ve teknikler hakkında bilgi sahibi olmaları ve bu tür bilgisayar programlarını kullanabilmeleri için hizmet içi eğitim kursları verilebilir. 2. Derslerde özellikle tonalite, aralık vb. teorik konular işlendikten sonra konularla ilgili sorular çözülmeli sınıf ortamında örnek uygulamalara öğrencilerin aktif katılımı sağlanabilir. 3. Müzik dilini kullanma ve nota yazım kurallarını pekiştirmeye yönelik 9. sınıfta günlük ödev çalışmalarına ağırlık verilerek denetlenebilir. 4. Müziksel işitme okuma ve yazma çalışmaları eş zamanlı yürütülmeli her yeni çalışılan ses dikte ve solfej olarak uygulamaya aktarılmalı 2 li, 3 lü aralıklardan başlayarak ses alıkları aşamalı olarak genişletilmeli bu aralıklarda yazma ve okuma sorunu kalmayana kadar uygulama çalışmaları yapılarak rölatif işitme becerilerinin geliştirilmesi sağlanabilir. 5. Solfej ve bona eğitimine her ders yer verilebilir. 6. Araştırma farklı güzel sanatlar liselerinde uygulanabilir. Öğrenci başarısını etkileyen faktörler araştırılabilir. Konu ile ilgili deneysel çalışmalar yapılabilir. Yapılacak çalışmalarda öğrenci profilinin değişkenliği düşünüldüğünde farklı sonuçlar elde edilebilir. 7. Müziksel belleğin geliştirilmesi için öğrencilerde müzik dinleme alışkanlığı oluşturulmalıdır. Çalgı ve piyano dersleri müziksel işitme okuma ve yazma dersleriyle eş zamanlı yürütülebilir. Derslerde öğrenilen bilgi-

470 Şenol Afacan ler çalgı derslerinde uygulama ile pekiştirilebilir. 8. Derslerde konular arasında bağlantılar kurulmalı yeterince anlaşılmadan bir diğer konuya geçilmemesine dikkat edilebilir. 9. Türk müziği ile ilgili kazanımların yeterince oluşmadığı görüldüğünden Türk müziği konularına daha fazla ağırlık verilmeli teorik işlenişin yanında makamsal örnekler verilerek işitsel materyaller ile desteklenebilir. Türk müziği solfej çalışmaları özellikle temel makamlarda yoğunlaştırılmalı, koro derslerinde sözlü eserlere şarkılara sıkça yer verilebilir. KAYNAKÇA Albuz, A. (1996). AGSL Müzik Bölümlerinde Uygulanan Müziksel İşitme-Okuma Dersinin Önemi, İçeriği ve Sorunları. I. Ulusal Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümleri Sempozyumu, 28-30 Kasım 1996, Bursa: Uludağ Üniversitesi. Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., K., Akgün, Ö., E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (3. Baskı). Ankara: Pegem A Akademi. Creswell, J. W. (2008). Educational Research Planning, Conducting and Evaluating Quantitative and Qualitative Research. International Pearson Merril Prentice Hall. Deniz, Ü. (2009). Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümü Öğrencilerinin Müziksel İşitme Okuma ve Yazma Dersi Öğretim Programında Yer Alan Kazanımlara Ulaşma Durumlarının Değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi. Fırat, M., Kabakçı Yurdakul, I., & Ersoy, A. (2014). Bir Eğitim Teknolojisi Araştırmasına Dayalı Olarak Karma Yöntem Araştırması Deneyimi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi- Journal of Qualitative Research in Education, 2(1), 65-86. [Online]: www.enadonline.com, doi: 10.14689/issn.2148-2624.1.2s3m. MEB (2009). Müziksel İşitme Okuma ve Yazma Dersi Öğretim Programı. Ortaöğretim Genel Müdürlüğü. http://ogm.meb.gov.tr/belgeler/muzik sel_isitme_okuma_yazma.pdf adresinden erişildi. Özçelik, S. (2010). Müzikal Dikte ve Solfej (İkinci baskı). İzmir: Lamineks Matbaacılık. Özgür, Ü. (1996). AGSL Müzik Bölümlerinde Okutulmakta Olan Müziksel İşitme- Okuma-Yazma Dersinin İçeriği, Sorunları ve Çözümüne İlişkin Ders Öğretmenlerinin Görüşleri. 1.Ulusal Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümleri Sempozyumu, 28-30 Kasım 1996, 197-203, Bursa: Uludağ Üniversitesi. Özgür, Ü. & Aydoğan, S. (2009). Müziksel İşitme Okuma Eğitimi ve Kuram-I (Beşinci Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi. Özgür, Ü. & Aydoğan, S. (2014). Müziksel Yazma Eğitimi ve Ezgi Bankası. Üçüncü kitap (Genişletilmiş 2.Baskı). Ankara: Gazi Kitabevi. Öztürk, G. & Durak, Y. (2015). Güzel Sanatlar Lisesi Mezunlarının Müziksel İşitme Alanı Ön Öğrenme Durumlarının Değerlendirilmesi (Abant İzzet Baysal Üniversitesi Örneği) The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS) Number: 39, Autumn III, p, 189-200. Sağer, T, Gürpınar, E., & Zahal, O. (2013). Müziksel İşitme Okuma Yazma Dersi ile Diğer Alan Dersleri Arasındaki İlişkilerin Karşılaştırılmalı Olarak İncelenmesi. E-Journal of New World Sciences Academy (NWSA). ID: 2013.8.2.D0135, February, Sezerel, T. (2006). Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Müzik Bölümü Öğrencilerinin Müziksel İşitme Okuma Yazma Başarılarının İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi. Uçan, A. (2005). Müzik Eğitimi Temel Kavramlar-İlkeler-Yaklaşımlar ve Türkiye deki Durum (3. Basım). Ankara: Müzik An-

Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümü Öğrencilerinin Müziksel Okuma ve Yazma Boyutlarına İlişkin Temel 471 siklopedisi Yayınları. Uyan, M. O. (2013). Müzik Teorisi ve İşitme Eğitimi İle Bireysel Çalgı Eğitimi Başarıları Arasındaki İlişkiler, Sanat Eğitimi Dergisi, 1 (1), 53-68. Yayla, F. (2005). Müziksel İşitmenin Temel Prensipleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 12, 12-28. İnternet erişim: http://efd.mehmetakif.edu.tr/arsiv/ar alik2006/sayi12/28-38.pdf. Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (Genişletilmiş 9. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.

472 Şenol Afacan