KİMYA haftalık ders sayısı 2, yıllık toplam 36 ders saati (18 haftada gerçekleştirilir) GİRİŞ Sekizinci sınıf Kimya dersi yedinci sınıf Kimya dersinin devamıdır. Sekizinci sınıfta gerçekleştirilmesi gereken program içerikleri şunlardır: Kimyasal hesaplamalar-stokiyometri, kimyasal reaksiyonların hızı, kimyasal elementler (metaller, ametaller ve metaloidler) özellikleri ve bileşikleri. Öğretim programında çevre korunumu ile ilgili içerikler de yer almaktadır. UZAK HEDEFLER: Kimyasal hesaplamalar, kimyasal reaksiyonların hızı ve kimyasal denge, kimyasal elementler-özellikleri ve bileşikleri hakkındaki bilgileri genişletebilme; Denel bir bilim olan Kimyanın günlük hayatımızın bir parçası olduğunu ve toplumsal, bilimsel, ekonomik, kültürel ve teknolojik gelişmeye katkıda bulunduğunu kavrayabilme; Değişik aktiviteler, denel çalışmalar, kendi başına yapılan teorik ve pratik çalışmalarda sorunları incelemeler sayesinde alışkanlık ve yetenekleri geliştirebilme; Bağımsız ve eleştirel olan, öğretmen ve velilerle, okul personeli ile barışık ve işbirliği içinde olan bir öğrenci şahsiyeti kazandırabilme. GENEL VE ÖZEL HEDEFLER: Bilgi açısından: q Mol, molar kütle ve molar hacim kavramlarını kavrayabilme; 75
q q Element ve bileşik özelliklerini kavrayabilme; Metal, metaloid ve ametallerin elde edilişini kavrayabilme. Anlama açısından: q Kimyasal reaksiyonların gerçekleştiği bilimsel teori, kanun ve yöntemleri anlayabilme; q Periyodik sistemin, elementlerin özelliklerine göre yapıldığını anlayablme; q Kimyasal reaksiyonların hızını ve bu hızı etkileyen etkenleri anlayabilme. Uygulama açısından: q SI sistemine ait ölçme birimlerini ve kimyada hesaplama kurallarını uygulayabilme; q Uluslararası Saf ve Uygulamalı Kimya Birliği (İUPAC) sistemine göre bileşikleri adlandırabilme; q Laboratuvar araç ve gereçleri, ayrıca kimyasal maddeleri kullanabilme ve koruyucu önlemleri alabilme. Analiz açısından: q Element ve bileşiklerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini inceleyebilme; q Metal, metaloid ve ametallerin özelliklerini inceleyebilme; q Kimyasal reaksiyonların hızını ve bu hızı etkileyen etkenleri inceleyebilme. Sentez açısından: q İnorganik bileşikleri (oksitler, asitler, bazlar, tuzlar vb.) kavrayabilme. Değerlendirme açısından: q Element ve bileşiklerin günlük yaşamdaki önemini değerlendirebilme; q Kimyasal maddelerin çevreye getirdiği zararları, çevrenin korunmasında alınması gereken önlemleri değerlendirebilme. 76
PROGRAM İÇERİĞİ Kategori Alt kategori Ders Saati Yüzdelik % I. Kimyanın Temelleri 1. Kimyasal Hesaplamalar 5 13. 8 II. Kimyasal Elementler ve Sınıflandırılmaları 2. Kimyasal Reaksiyonların Hızı ve Kimyasal Denge 7 19. 6 1. Ametaller ve Metaloidler ve Metaller 20 55. 5 2. Çevre Korunumu 4 11. 1 Kategori Alt Kategori Program İçeriği Kazanımlar Dersler Arası İlişki I. Kimyanın Temelleri I. 1. Kimyasal Hesaplamalar I. 1. 1. Gerçek ve Bağıl Atom Kütlesi (Gerçek ve bağıl atom kütlesinin, ayrıca bağıl molekül kütlesinin hesaplanması). I. 1. 2. Madde Miktarı - Mol (Madde miktarı ve molar kütlenin hesaplanması). I. 1. 3. Elementlerin Bileşiklerdeki Yüzdelikleri, Reaksiyona Giren ve Reaksiyondan Çıkan Maddelerin Kütleleri Bu konuları tamamlayan her öğrenci: 1. Atomların gerçek atom kütlelerini hesaplayarak kütle birimiyle gösterir. 2. Periyodik cetvelden yararlanarak bağıl molekül kütlelerini hesaplar. 3. Molün ne olduğunu açıklar ve molar hesaplamalar yapar. 4. Atom ve molekül gram kavramlarını tanımlar. 5. Elemetlerin bileşiklerdeki yüzdeliklerini hesaplar. 6. Kimyasal denklemleri denkleştirir. 7. Reaksiyon maddelerinin molekül Fizik (Ölçme birimlerinin kullanılması). Matematik (Kimyasal hesaplamalarda matematiksel işlemlerin uygulanması). Enformatik (İnternetteki bilgilerden yararlanma). 77
(Elementlerin bileşiklerdeki yüzdeliklerinin hesaplanması. Reaksiyona giren ve reaksiyondan çıkan maddelerin kütlelerinin hesaplanması). kütle ve molar hacımlarını hesaplar. I. Kimyanın Temelleri I. 2. Kimyasal Reaksiyonların Hızı ve Kimyasal Denge I. 2. 1. Kimyasal Reaksiyonların Hızı ve Bu Hızı Etkileyen Etkenler (Kimyasal reaksiyon hızı kavramı.yoğunluk, sıcaklık ve katalizörlerin kimyasal reaksiyon hızına etkisi). I. 2. 2. Kimyasal Denge (Tersinir olmayan ve tersinir olan reaksiyonlar). I. 2. 3. Oksido-Redüksiyon Reaksiyonları ve Elektrik Akımının Kimyasal Kaynakları (Oksidasyon ve redüksiyon kavramı ve oksidoredüksiyon reaksiyonlarının denkleştirilmesi. Elektroliz olayı ve piller). Bu konuları başarıyla tamamlayan her öğrenci: 1. Kimyasal reaksiyon hızı kavramını tanımlar. 2. Reaksiyon hızını etkileyen etkenleri belirler. 3. Tersinir olmayan reaksiyonları tersinir olanlardan ayırt eder. 4. Oksidasyon ve Redüksiyon olaylarını 5. Oksido-redüksiyon reaksiyonlarında oksitlenen ve redüklenen maddeleri birbirlerinden ayırt eder. 6. Basit örneklerde oksido-redüksiyon reaksiyonlarını denkleştirir. 7. Elektrik akımının kimyasal kaynaklarını belirler. Fizik (Elektroliz kanunları). Enformatik (İnternetteki bilgilerden kullanılması). Biyoloji (Canlılardaki oksidoredüksiyon reaksiyonları). Endüstri (Elektrik akımının kimyasal kaynaklarından yararlanma). 78
II. Kimyasal Elementler ve Sınıflandırılmaları II. 1. Ametaller ve Metaloidler II. 1. 1. Ametaller ve Metaloidler edilişi ve kullanılışı). II. 1. 2. Klor bileşikleri ve kullanılışı) II. 1. 3. Oksijen ve Kükürt II. 1. 4. Azot II. 1. 5. Fosfor II. 1. 6. Karbon II. 1. 7. Silisyum Bu konuları başarıyla tamamlayan her öğrenci: 1. Metal, metaloid ve ametalleri birbirinden ayırt eder. 2. Klorün fiziksel ve kimyasal özelliklerini 3. Klor bileşiklerini tanımlar ve kullanılışlarını 4. Oksijenin ve kükürdün bulunuşunu, özelliklerini, bileşiklerini ve kullanılışını 5. Oksijen ve kükürdün bileşiklerini inceler ve kullanılışlarını 6. Oksijenin solunumdaki önemini 7. Azotun bulunuşunu ve özelliklerini 8. Azotun önemli bileşiklerinin fomüllerini yazar, özellik ve kullanılışların 9. Azot gübrelerinin tarımdaki önemini değerlendirir. 10. Fosforun elde edilişini, özelliklerini, bileşiklerini ve kullanılışını 11. Karbonun bulunuşunu, özelliklerini, inorganik bileşiklerini ve Fizik (Metal, metaloid ve ametal özellikleri). Enformatik (İnternetteki bilgilerden yararlanma). Biyoloji (Biyolojik elementlerin önemi). Endüstri (Metal, metaloid, ametal ve bileşiklerinin kullanılışı). 79
II. Kimyasal Elementler ve Sınıflandırılmaları 80 II. 1.8. Metaller edilişi, alaşımları ve kullanılışı). II. 1. 9. Sodyum II. 1. 10. Magnezyum ve Kalsiyum II. 1. 11. Demir. Paslanma Korozyon ve Önlenmesi edilişi, bileşikleri ve kullanılışını 12. Karbonun allotropik şekillerini ayırt eder. 13. Karbonun inorganik bileşiklerini organik bileşiklerinden ayırt eder. 14. Silisyumun bulunuşunu, özelliklerini ve bileşiklerini 15. Silisyumun elektronikte, silikatların inşaattaki önemini Bu konuları başarıyla tamamlayan her öğrenci: 1. Metal ve filizlerinin bulunuşunu 2. Metal ve alaşımlarının özelliklerini, elde ediliş ve kullanılışlarını 3. Sodyumun fiziksel ve kimyasal özelliklerini, elde edilişini, bileşiklerini ve kullanılışını 4. Magnezyum ve kalsiyumun bulunuşunu, özelliklerini, bileşiklerini ve kullanılışlarını 5. Magnezyum ve kalsiyum bileşiklerini ve onların canlılar için önemini inceler.
kullanılışı. Paslanma olayı). II. 1. 12. Bakır edilişi, bileşikleri ve kullanılışı). II. 1. 13. Kurşun ve Çinko edilişi, bileşikleri ve kullanılışı). II. 1. 14. Alüminyum edilişi, bileşikleri ve kullanılışı) 6. Kalsiyum ve bileşiklerinin inşaattaki önemini 7. Kalsiyum ve magnezyum tuzlarının doğal sulardaki önemi. 8. Demirin bulunuşu, özellikleri, filizlerinden elde edilişi. 9. Demirin önemli olan alaşım ve bileşiklerini ve kullanılışını 10. Paslanma ve zararları; paslanmanın önlenmesi. 11. Bakırın bulunuşunu, elde edilişini, alaşımlarını, bileşiklerini ve onların önemini 12. Kurşun ve çinkonun bulunuşunu, elde edilişini, özelliklerini, alaşım ve bileşiklerini, kullanılışlarını 13. Kurşun ve çinkonun, ayrıca alaşımlarının endüstri ve yaşamdaki önemini 14. Alüminyumun bulunuşunu, elde edilişini, özelliklerini, alaşımlarını, bileşiklerini ve kullanılışlarını 81
II. Kimyasal Elementler ve Sınıflandırılmaları II. 2. Çevre Korunumu II. 2. 1. Hava, Su ve Toprak Kirliliği - Kirliliğin Önlenmesi (Hava, su ve toprak kirliliği ve neticeleri; kirliliğin önlenmesi). II. 2. 2. Atıkların Yeniden Kazanılması - Resiklaj (Atıkların yeniden kazanılması yöntemleri). Bu konuları başarıyla tamamlayan her öğrenci: 1. Kirli havayı temiz havadan ayırt eder. 2. Hava kirlilik kaynaklarını tespit eder. 3. Su kirlilik kaynaklarını belirler ve suların temizlenme yollarını 4. Toprak kirlilik kaynaklarını ve bu kaynakların canlılara etkisini 5. Atıkların yeniden kazanılması resiklaj yöntemlerini Enformatik (İnternetteki bilgilerden yararlanma). Biyoloji (Kirli hava, su ve toprağın ekosistemlere etkisi). Endüstri (Kirliliğin önlenmesi ve atıkların yeniden kazanılması). 6. Kirli hava, su ve toprağın insana etkisini 82
METODOLOJİ Kimya dersi plan ve programının gerçekleştirilebilmesi için çalışmalarda değişik öğretim yöntem ve tekniklerinin (bilgi edinme, tekrarlama, pekiştirme, ödev yapma, proje yapma, pratik çalışma, ayrıca çizim, diyagram, grafik, laboratuvar araçları, ölçme araçları gibi teknik araç ve gereçleri kullanma, internet kullanma) uygulanması gerekir. Kimya dersinde uygulanacak olan öğretim yöntem ve teknikler öğretmenin seçimine bırakılmıştır. Yöntem ve teknik seçerken öğrencilerin istem ve ihtiyaçları, konuların içeriği, didaktik kurallar, öğrencilerin bilgi seviyesi vb. gözönünde bulundurulmalıdır. Aynı bir derste öğretim yöntem ve tekniklerin birkaçı uygulandığında çalışmalar daha ilginç ve daha dinamik olur; monotoni kırılır, neticede öğrenciler daha başarılı olur. Öğrencilerle çalışmada uygulanabilecek olan öğretim yöntem ve teknikler öğretim çeşitleri kadar çoktur. Öğretim yöntem ve tekniklerin program içeriklerinin kolay öğrenilmesini sağlayabileceği gibi, bilgi ve alışkanlıkların, yetenek, tutum ve değerlerin, özellikle günlük problemlerin çözümü için gereken bilgilerin de uygulanmasını sağlamalıdır. Öğretimde uygulanabilecek bazı yöntem ve teknikler aşağıda verilmiştir: Doğrudan öğretim (anlatma, açıklama, alıştırma, örnek verme); Dolaylı öğretim (inceleme, keşfetme, problem çözme); Soru sormakla öğretim ( öğrencilere soru sorma); Tartışma ve işbirliği yapmakla öğretim (eleştirel düşünme, yapıcı düşünme, problemleri bilgisayar aracılığı ile çözme); Proje yapmakla öğretim; Gösteri ve deney yapmakla öğretim; Multimedyal araçlar, özellikle bilgisayar aracılığı ile öğretim; Bağımsız inceleme ile öğretim; Doğa ve endüstri objelerinde öğretim. Yukarıda sözü edilen öğretim yöntem ve tekniklerin araç ve gereçlerle birlikte uygulanması gerekir. Aksi halde beklenen sonuçlara ulaşılamaz. DEĞERLENDİRME Bireylere verilen eğitim sonunda, istenen yönde bazı davranışların oluşması beklenir. Bu davranışların oluşup oluşmadığını, oluştu ise ne 83
derecede oluştuğunu saptamak için değerlendirmeye; değerlendirmenin yapılabilmesi için de ölçmeye ihtiyaç vardır. Öğretimde uygulanan değerlendirmenin birkaç türü vardır: Yapıcı değerlendirme; Teşhis edici değerlendirme; Toplam değerlendirme; Teşvik edici değerlendirme. Değişik konuların işlenmesinden sonra yapılan her değerlendirme iyi sonuçlar vermektedir. Bu tür değerlendirmeler gerek öğrencilerde gözlenen davranışlar, gerekse eğitim sistemi hakkında önemli bilgiler sunar. Son değerlendirme öğrencilerin tüm aktivitelerini (sözlü cevaplar, projeler, seminerler, davranışlar, deneyler sırasında kazanılan yetiler, ev ödevleri, test sonuçları, sınavlar vb.) içine almaktadır. Öğretim sürecinde öğrencilere kazandırılacak olan davranışlar üç alanda toplanabilir: Bilişsel alan; Duyuşsal alan; Devinimsel alan. Öğretmen, program içeriklerini değerlendirirken çeşitli araç ve teknikler uygular. Program içerikleri (bir konu, bir bölüm, bir sömestre ya da yarı yıl ve ders yılı sonunda) gerçekleştirildikten sonra öğrencilere not vererek değerlendirme yapılır. Değerlendirme sonuçları öğrenci, veli ve eğitim yöneticileri için açık olmalıdır. Değerlendirme sonuçları değişik amaçların gerçekletirilmesinde yararlı olur. Örneğin: 1. Öğrencilerin ilerlemesiyle ilgili bilgilerin saptanması; 2. Öğrencilere gereken bilgilerin saptanması; 3. Öğrencilerin teşvik edilmesi; 4. Öğrencilerin ilerlemeleri için gereken koşulların sağlanması; 5. Güncel amaçların gerçekleştirilmesi; 6. Öğrencilerde becerilerin saptanması; 7. Kendini ve diğerlerini değerlendirme sırasında öğretim kalitesinin düzeltilmesi. 84 KAYNAKÇA VE DERS ARAÇ İLE GEREÇLERİ Kimya dersi öğretim plan ve programının gerçekleştirilebilmesi için öğretmen ve öğrenciler aşağıdaki kaynakça ve ders araç ile gereçlerinden yararlanabilir:
Kaynakça: 1. H. Çağırgan, M. Ay: Fen Bilgisi 7, MEB-Ankara, 1999. 2. H. Çağırgan, M. Ay: Fen Bilgisi 8. MEB Ankara, 1999. 3. Y Koroliya: Kimya 7, Priştine, 1996. 4. Y Koroliya: Kimya 8, Priştine, 1996. Ders Araç ve Gereçleri: 1) Kimya laboratuvarı ya da mobil laboratuvar;. 2) Kimya kitapları, elkitapları, praktikumlar, iş defterleri; 3) Mesleki ve bilimsel dergiler, sözlükler, ansiklopediler; 4) Elementlerin periyodik cetveli, fotoğraflar, modeller, şemalar, diyagramlar, maketler, mineraller koleksiyonu; 5) Multimedyal araçlar (bilgisayar programları, internet, CD); 6) Video rekorderli TV araçlar, grafoskop, fotoslaydlar, videokasetler vb. Kaynakça ve ders araç ile gereçlerin seçimini Kimya öğretmeni, okuldaki koşulları ve kimya dersi genel ve özel amaçlarını gözönünde bulundurarak yapar. Aynı imkânlar öğrencilere de tanınmalıdır. 85