T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (Sağlık Turizmi Birimi) 2010 FAALİYET RAPORU VE 2011 ÇALIŞMA PLANI 1
T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (Sağlık Turizmi Birimi) Dünü, Bugünü ve Yarını Hazırlayan: Dr. Dursun AYDIN T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Sağlık Turizmi Koordinatörü T.C. Sağlık Bakanlığı 2010 Aralık / ANKARA 2
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ YÖNETİCİ ÖZETİ A- VİZYONUMUZ B- MİSYONUMUZ C- ARAÇLARIMIZ D- T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI 2010-2014 STRATEJİK EYLEM PLANI BİRİNCİ BÖLÜM GENEL 1. SAĞLIK TURİZMİNİN TANIMI 2. SAĞLIK TURİZMİNİN KAPSAMI 2.1. Medikal Turizm 2.2. Termal Turizm ve SPA- Wellness 2.3. İleri Yaş ve Engelli Turizmi 2.4. SAĞLIK TURİZMİNİ TETİKLEYEN SEBEPLER 2.4.1. Mali Sebepler 2.4.1.1. Demografik Gelişmeler ve Bakım Maliyetlerinin Artması 2.4.1.2. Sağlık Sigortaları Açısından 2.4.1.3. Sağlık Hizmeti Alan Kişilerin Gelirlerinin Düşmesi Açısından 2.4.2. Sağlık Hizmetine Erişim ve Bilgilenmenin Artmasına Bağlı Sebepler 2.4.3. Kalifiye Eleman Eksikliğine Bağlı Sebepler 2.4.4. Diğer Sebepler 2.5. SAĞLIK TURİZMİ VE TÜRKİYE 2.5.1. Genel Bakış 2.5.2. Türkiye nin Çevresindeki Potansiyel 2.5.3. SWOT Analizi 2.5.4. Ülkemiz Açısından Fırsatlar ve Tehditler 2.5.5. Türkiye de Sağlık Hizmeti Sunumunda Yabancı Yatırımcıların Payı 2.5.6. Performans Göstergeleri 3. DÜNYADA SAĞLIK TURİZMİNİN DURUMU 3.1. Rakamlar 3.2. Dünya Genelinde En Çok Sağlık Turisti Alan 5 Ülke 3.3. En Çok Sağlık Turisti Gönderen Yerler 3.4. Bölgemizde En Çok Sağlık Turisti Çeken Ülkeler 3.5. Diğer Ülkelerde Sağlık Bakanlığı Bünyesinde Sağlık Turizmi Birimi Olan Ülkeler 4. YOL HARİTASI 5. SAĞLIK TURİZMİNDE OLMASI GEREKEN ÖNCELİKLERİMİZ İKİNCİ BÖLÜM SAĞLIK TURİZMİ BİRİMİ 3
6. T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI SAĞLIK TURİZMİ BİRİMİ 6.1. Sağlık Turizmi Biriminin Kurulmasındaki Arka plan ve Gerekçe 6.2. Sağlık Turizmi Biriminin Kurulmasının Yasal Dayanağı 6.3. Sağlık Turizmi Biriminin Yönetsel Yapısı 6.3.1. Birim Yapılanması ve Görev Dağılımı 6.3.2. Sağlık Turizmi Birimi Yönetim Şeması 6.3.3. Sağlık Turizmi Biriminin Görevleri 6.3.4. Medikal Turizm Şube Müdürlüğünün Görevleri 6.3.5. Termal Turizm Spa- Wellness Şube Müdürlüğünün Görevleri 6.3.6. İleri Yaş ve Engelli Turizmi Şube Müdürlüğünün Görevleri 6.3.7. Yurtdışı Koordinasyon Şube Müdürlüğünün Görevleri 7. SAĞLIK BAKANLIĞI 2010-2014 STRATEJİK EYLEM PLANI 8. SAĞLIK TURİZMİNDE PAYDAŞLARIMIZ 8.1. Resmi Paydaşlarımız 8.2. Sağlık Turizmi Hizmet Sunumundaki Paydaşlar 8.3. Sağlık Turizminde Diğer Paydaşlar 9. SAĞLIK TURİZMİ OFİS VE İLETİŞİM VERİLERİ ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 2010 YILI FAALİYET RAPORU 10. 2010 YILI FAALİYETLERİ 10.1. NİSAN AYI FAALİYETLERİ 10.1.1. Planlanan 10.1.2. Fiili Gerçekleştirilen Faaliyetler 10.2. MAYIS AYI FAALİYETLERİ 10.2.1. Planlanan 10.2.2. Fiili Gerçekleştirilen Faaliyetler 10.3. HAZİRAN AYI FAALİYETLERİ 10.3.1. Planlanan 10.3.2. Fiili Gerçekleştirilen Faaliyetler 10.4. TEMMUZ AYI FAALİYETLERİ 10.4.1. Planlanan 10.4.2. Fiili Gerçekleştirilen Faaliyetler 10.5. AĞUSTOS AYI FAALİYETLERİ 10.5.1. Planlanan 10.5.2. Fiili Gerçekleştirilen Faaliyetler 10.6. EYLÜL AYI FAALİYETLERİ 10.6.1. Planlanan 10.6.2. Fiili Gerçekleştirilen Faaliyetler 10.7. EKİM AYI FAALİYETLERİ 10.7.1. Planlanan 10.7.2. Fiili Gerçekleştirilen Faaliyetler 10.8. KASIM AYI FAALİYETLERİ 10.8.1. Planlanan 4
10.8.2. Fiili Gerçekleştirilen Faaliyetler 10.9. ARALIK AYI FAALİYETLERİ 10.9.1. Planlanan 10.9.2. Fiili Gerçekleştirilen Faaliyetler 10.10. TÜRKİYE VE DÜNYADA SAĞLIK TURİZMİ ENVANTER ARAŞTIRMASI 10.11. 2O1O FAALİYET RAPORU EKLERİ 10.11.1. 2010 Yurtiçi ve Yurtdışı Sağlık Turizmi Kongre ve Etkinlikleri Çizelgesi 10.11.2. Türkiye Sağlık Turizmi Politikası Değerlendirme Toplantı Tutanağı 10.11.3. Los Angeles ABD 3. Uluslar arası Medikal Turizm Kongre Tutanağı 10.11.4. Kuveyt I. Uluslar arası Medikal Turizm Kongre Tutanağı 10.11.5. İran Meşhed I. İslam Ülkeleri Sağlık Turizmi Kongre Tutanağı 10.11.6. III. Uluslar arası Sağlık Turizmi Kongre Tutanağı DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 2011 YILI ÇALIŞMA PLANI 11. SAĞLIK TURİZMİ BİRİMİ 2011 YILI ETKİNLİK VE ÇALIŞMALARI 11.1. BİRİM Yapılanması ve Görev Dağılımı 11.2. 2010 Faaliyet Raporu 11.3. 2011 Çalışma Planı 11.4. Bölgesel / Sektörsel Sağlık Turizmi Çalıştayları 11.5. Sağlık Turizmi Ulusal Danışma Kurulu Teşekkülü 11.6. Ulusal Sağlık Turizmi Mevzuat ve Politika Çalışmaları 11.7. Türkiye Sağlık Turizmi E- Bülteni (Türkçe) 11.8. Türkiye Sağlık Turizmi E- Bülteni (İngilizce) 11.9. Türkiye Sağlık Turizmi Birimi Bilgi Bankası Teşekkülü 11.10. Türkiye Sağlık Turizmi Birimi Veri Tabanı Teşekkülü 11.11. Türkiye Sağlık Turizmi Birimi Arşive ve Kütüphanesi 11.12. Sağlık Turizmi Birimi Yurtdışı İlişkileri ve İşbirliği Çalışmaları 11.13. Sağlık Turizmi Birimi Basılı ve Görsel Malzemelerini Geliştirme 11.14. Raporlama 12. SONUÇ 5
ÖNSÖZ TÜRKİYE NİN GELECEK VİZYONU; SAĞLIK TURİZMİNDE BÖLGESEL LİDERLİK Yakın zamana kadar pek bilinmeyen ve bilinmediği gibi, üzerinde konuşmaya başladığınızda pek çok insan tarafından gerekliliği hususunda şüpheyle bakılan Sağlık Turizmi küresel ölçekte hızlı bir gelişme göstermiş ve Ürdün, Hindistan, Panama, Malezya gibi pek çok ülkenin turizm girdilerinde çok ciddi oranları temsil etmeye başlamış bulunmaktadır. Kısaca; bireyin sağlık hizmetleri almak amacıyla bir yerden aşka bir yere gitmesi olarak tanımlanan sağlık turizmi aslında bu yalın ve yalın olduğu kadar da çok anlam ifade eden veciz cümlelerin ötesinde büyük anlam ve gerçeklikler taşımaktadır. Kitle iletişim araçlarının gelişmesi sonucunda ulaşım ve erişimin kolaylaşması, sınır geçişlerinin önceye kıyaslanamayacak kadar sıradanlaşması, sağlık hizmetlerinde geçiş dönemi ülkelerinde ki sıçramalar, sunulan hizmetlerin kalite ve fiyat çekicilikleri Türkiye ve benzeri durumda olan ülkeleri sağlık turistinin gözünde cazip ülkeler haline getirmiş bulunmaktadır. Buna ülkemizin güzelliklerinin de eklenmesiyle artılarla dolu farklı bir durum ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte ülkemizde bu alanda yapılan çalışmaların tek elden yürütülmesi, alanın denetlenebilirliğinin sağlanması, kalite ve akreditasyon çalışmalarının yapılabilmesi ve bu alanda çalışma yapacak kurum ve kuruluşlara standart ve normların getirilmesi amacıyla kamu cihetinden çalışmalar yapılması zorunluluk arz etmektedir. Bu amaca yönelik olarak resmen Mart 2010 da kurulan Sağlık Turizmi Birimimiz 2010 yılı çalışmalarına başlamış ve yeni olmasına rağmen geriye dönüp baktığımızda çok hızlı gelişmiş ve ciddi kazanımlar elde etmiş bulunmaktadır. Bir yanda iç dinamiklerini bir düzene koyma diğer yanda hızla gelişen olaylar ve durumlara intibak etme ve bunları yönlendirme hususunda oldukça iyi bir noktaya geldiğimizi gururla belirtebiliriz. Tabi ki bütün bu çalışmalar ve elde edilen sonuçlarla her şeyin istenen noktaya ulaştığını söylemem mümkün değildir; ilk adımlar gayet iyi ve sonuç odaklı atıldıktan sonra ikinci aşama olarak 2011 yılına daha derli toplu ve daha hazırlıklı olarak girmeyi hedefleyerek bu konuda gerekli çalışmaları yapmış bulunuyoruz. Elinizdeki 2010 Faaliyet Raporu, Birimimizin kuruluş yılının faaliyet ve çalışmalarını kapsamakta olup çalışmalarımıza ilişkin bir intiba vereceğini umuyorum. Bu formun hazırlanmasında katkısı olan ekibime özellikle Danışmanımız Drs. Cemal YILMAZ a çok teşekkür ediyorum. 2011 yılının ülkemiz ve sağlık turizmi sektörü için güzel geçmesini temenni ediyorum. Dr. Dursun AYDIN Sağlık Turizmi Koordinatörü 6
YÖNETİCİ ÖZETİ Mart 2010 da Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulan Sağlık Turizmi Birimi çok yoğun geçen bir yılı geride bırakmaktadır. Her kuruluş yılına özgü süreçlerin yaşandığı bu dönemde Birimimiz özellikle altyapı oluşumu, Birim yapısının sağlamlaştırılması, dış ilişkiler, iletişim ağının kurulması ve geliştirilmesi, Birim çalışma alan ve kapsamının belirlenmesi, ekip teşekkülü, görev dağılımı gibi pek çok konularla ilgilenmiş olmakla birlikte bunlarla sınırlı kalmayarak gerek ulusal gerekse uluslar arası pek çok etkinliğe fiilen katılmış ve katkıda bulunmuştur. Bu çerçevede Türkiye içerisinde kamu kurum ve kuruluşlarına Birimimizin kuruluşuna ilişkin bilgiler verilmiş, yazışmalar yapılmış, başkaları tarafından yapılan toplantılarda konuşmalar yapılmış ve tebliğler sunulmuştur. Bu bağlamda Bakanlığımız tarafından 20 Ekim 2010 tarihinde Ankara Hekimevi nde düzenlenen ve sektör temsilcilerinin yoğun olarak katıldığı toplantı önemli bir yer tutmaktadır. Sektörün büyük ve önemli temsilcilerinin katıldığı bu toplantıda Bakanlığımızdan bir Ulusal Sağlık Turizmi Konseyi kurulması, kurulan bu Konseyin sektörle Bakanlığımız Sağlık Turizmi Birimi arasında bir köprü olması, söz konusu Konseyin, Sağlık Turizmi Birimi koordinasyonu altında çalışması ve sekretarya ve gündeminin Birimimizce hazırlanması ve yürütülmesi talep edilmiştir. Ayrıca, ülkemizin Sağlık Turizmi alanında uluslar arası tanıtım faaliyet ve çalışmalarının yapılması ve bunun finanssal desteğinin sağlanması amacıyla bu Konseyin başkanlığı altında bir Sağlık Turizmi Tanıtım Fonu kurulması teklif edilmiştir. Aynı etkinlikler uluslar arası alanda da hızla sürdürülmüş ve Sağlık Turizmi alanında öneme haiz kongre ve etkinliklere katılınmıştır. Los Angeles ta (ABD) düzenlenen 3. Dünya Sağlık Turizmi ve Küresel Bakım Kongresi, Kuveyt City de (Kuveyt) düzenlenen 1. Kuveyt Sağlık Turizmi Kongresi, Meşhed de (İran) düzenlenen 1. İslam Ülkeleri Sağlık Turizmi Kongreleri bunlara verilecek örnekleri teşkil etmektedir. Buralarda Türkiye tarafından açılan stantlar oldukça ilgi görmüş ve sunulan bilgiler büyük bir istekle özümsenmiştir. En son 3-6 Aralık 2010 tarihleri arasında İstanbul da Sağlık Turizmi Derneği tarafından düzenlenen ve 100 yabancı 200 yerli katılımcının iştirakiyle yapılan 3. Uluslar arası Sağlık Turizmi Kongresi nde de benzer durumlar ortaya çıkmış, gerek yurtdışı gerekse yurtiçi katılımcıları müştereken Türkiye nin Sağlık Turizmi alanında büyük bir potansiyeli bünyesinde barındırması hasebiyle bu alanda genelde Türkiye den özelde ise Bakanlığımız ve Sağlık Turizmi Biriminden olan beklentilerini dile getirmişlerdir. Bütün bunlar Türkiye nin Sağlık Turizmi alanında bir devinim içerisinde olduğunu, alanda var olan ve gittikçe de hızlanan bir hareketliliğin göstergesi olduğunu ispat etmektedir. Türkiye de hızlı gelişen bu alanla ilgili özel bir mevzuatın olmayışı bir takım sıkıntıları de beraberinde getirmektedir. Örneğin, Sağlık Turizmi yapan sağlık kuruluşlarında aranması gereken özellikler, standartlar, alt yapı gereklilikleri, eleman ve uzmanlarda aranan şartlar 7
gibi gerek fiziki gerekse bilgi, görgü, tecrübe ve beceriye dayanan ölçütler konusu boşlukta durmaktadır. Bu nedenle Sağlık Turizmi Birimi olarak 2011 yılında ivedilikle mevzuat ve politika oluşumuna öncelik vermek durumundayız. Nitekim 2011 yılı çalışma Planımızda mevzuat ve politika oluşumu ağırlıklı konular arasında yer almaktadır. Bununla birlikte Sağlık Turizmi Birimi olarak önümüzdeki bazı sorunları da görmemiz ve bunların çözüm yoluna gitmemiz gerekmektedir. Her ne kadar Birim olarak 2010 yılında çok ciddi çalışmalar yapmış ve ilerlemeler kaydetmiş olsak ta iş yükünün fazlalığı mevcut kadro ve işgücü hacmi ile doğru orantılı bulunmamaktadır. Gelecek yıllarda daha geniş bir ölçekte hizmet sunabilmemiz için Birimimizin acil gereksinim duyduğu ilave kalifiye insan gücünü tedarik etmemiz gerekmektedir. 2010 yılında kuruluş aşamasını başarıyla tamamlayan bir Birim olarak 2011 yılına oldukça iddialı bir şekilde girmekteyiz. Nitekim bu raporun ikinci bölümünde görüleceği üzere 2011 Yılı Çalışma Planında gerek Ülkemiz gerekse Bakanlığımız ve Birimimiz için çok önem arz eden projeler yer almaktadır. 2010 yılında göreve başlayan Danışman tarafından yapılan Türkiye ve Dünya da Sağlık Turizmi Potansiyel ve Gelişmelerin Araştırılması, Bu Alandaki Çalışmaların Envanterinin Çıkarılması başlıklı araştırma sonucunda elde edilen bulgular ışığında 2011 yılında Sağlık Turizmi Bilgi Bankası, Veri Tabanı Teşekkülü, Arşiv ve Kütüphane gibi projelerin yanı sıra Birimimizi ve çalışmalarını tanıtıcı görsel ve basılı materyallerin geliştirilmesi, dönemsel Türkçe ve İngilizce E- Bültenlerin çıkarılması, Uluslar arası işbirliğini geliştirilmesi gibi çok önemli konular yer almaktadır. Kısacası 2011 yılı gerek Birimimiz için gerekse sektör için oldukça dolu ve yoğun geçecek bir yıl olacaktır. Burada Birim olarak yapılması gereken hazırlıkları yaptığımızı ve 2011 yılına bir yıl öncesinin tecrübe ve deneyiyle girdiğimizi belirtebiliriz. Elinizdeki bu çalışma dört ana bölümden meydana gelmektedir Birinci Bölümde: Sağlık Turizminin tanımı, kapsamı, Türkiye ve Dünya da Sağlık Turizmine kısa bir bakış; İkinci Bölümde: Sağlık Turizmi Birimi olarak, vizyonumuz, misyonumuz, araçlarımız, kuruluşumuz, şubelerimiz ve görev tanımları; Üçüncü Bölümde: 2010 Yılı Faaliyet Raporumuzda, yapılan faaliyet ve çalışmaların kısaltılmış bir şekli; Dördüncü Bölümde: 2011 Yılı Çalışma Planımız kapsamında yapacağımız çalışma ve etkinliklerin proje formatında izahını bulacaksınız. Bunun haricinde Sağlık Turizmi Birimi Danışmanı tarafından yapılan ve Ocak 2011 de bir kitap halinde yayınlanacak olan araştırmada Sağlık Turizminin Türkiye ve Dünya daki yansımaları hakkında daha geniş bir bilgi sunulacaktır. 2011 Yılının Ülkemiz ve tüm paydaşlar için verimli geçmesi en büyük temennimizdir. 8
A- VİZYONUMUZ Türkiye yi Bölgesinde Sağlık Hizmeti Sunumu Açısından Cazibe Merkezi Haline Getirmek B- MİSYONUMUZ Türkiye de Sağlık Turizmi Mevzuat ve Politikalarını Geliştirip Uygulamak Suretiyle Alanın Denetim ve Düzenlemesi Yapılarak Ülkemiz Yararına Artı Değer Oluşturmak C- ARAÇLARIMIZ Vizyon ve misyonumuzu temel alarak belirlenen hedeflerimize ulaşmak için 2011 Çalışma Yılında değerlendireceğimiz araçlarımız: Türkiye Sağlık Turizmi Mevzuat ve Politikasının Belirlenmesi; Sağlık Turizmi Birimi Altyapısının Güçlendirilmesi; 2011-2014 Sağlık Turizmi Stratejik Planının Yapılması; Stratejik Ortaklarımızın Belirlenmesi (Kamu, Özel Sektör, STK, Üniversiteler vb.); Ulusal, Bölgesel ve Uluslar arası İşbirliklerinin Kurulması ve Geliştirilmesi; Türkiye Sağlık Turizmi Konseyinin Teşekkülü. 9
2010 FAALİYET RAPORU VE 2011 ÇALIŞMA PLANI T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ - SAĞLIK TURİZMİ BİRİMİ D- T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI 2010-2014 STRATEJİK EYLEM PLANI 10
2010 FAALİYET RAPORU VE 2011 ÇALIŞMA PLANI T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ - SAĞLIK TURİZMİ BİRİMİ 11
BİRİNCİ BÖLÜM GENEL 12
1. SAĞLIK TURİZMİ TANIMI Çeşitli tanımları olmakla birlikte Sağlık Turizmi bireyin sağlık hizmeti almak amacıyla bir yerden başka bir yere gitmesi olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımda sağlık hizmeti alımının boyutu, kapsamı ve süresi gibi değişkenler tanımın temel unsurlarını oluşturmamaktadır. Zira bir günlük dahi olsa ya da yalnız küçük bir ameliyat veya yalnız kaplıca ziyareti dahi olsa geniş anlamıyla Sağlık Turizmi kapsamına dâhil olmaktadır. 2. SAĞLIK TURİZMİNİN KAPSAMI 2.1 Medikal Turizm: Tıp turizmi olarak da adlandırılan bu tür sağlık turizminde birey tıbbi tedavi amaçlı olarak hareket etmektedir. Türkiye de son yıllarda oldukça ileri bir noktaya ulaşan özel ve kamu hastanelerimiz ve sağlık kurumlarımız bu tür sağlık turizminde özellikle aşağıdaki alanlarda kaliteli ve uygun fiyatla hizmet sunmaktadır: İleri tedaviler ( Kardiyovasküler Cerrahi, Radyoterapi, cyberknife vb.) Transplantasyon İnfertilite ( Tüp bebek İVF uygulamaları ) Estetik Cerrahi Göz, diş, diyaliz tedavileri vb. Hizmet Yeri: Özel Sağlık Kuruluşları Hizmet Verenler: Sağlık personel ve özelikle doktorlar (Tamamen hekim merkezli hizmet) 2.2. Termal Turizm ve SPA- Wellnes: Ülkemizin sahip olduğu doğal zenginlikler ve hizmet altyapısı açısından sağlık turizminin bu türünde oldukça iddialı bir konuma ulaşmamız söz konusu olabilir. Sağlık turizminin bu türünde öne çıkan ihtisas dalları şunlardır: Kaplıca tedavileri Talossoterapiler (deniz suyunda tedavi) Hidroterapi (su ile tedavi) Balneoterapi (kaplıca suyunda tedavi) Peloidoterapi (çamur tedavisi) Klimaterapi (iklim tedavisi) Hizmet Yeri: Kaplıca ve Spa merkezleri ve yaylalarımız Hizmet Verenler: Yardımcı sağlık personeli ve diğer personel (Doktora ihtiyaç çok az) 2.3. İleri Yaş ve Engelli Turizmi: Birleşmiş Milletler ve Dünya Sağlık Örgütü verileri dünya nüfusunun hızla yaşlandığını ve bu olgunun yalnız gelişmiş ülkelere has bir olgu değil gelişmekte olan ülkelerde de ciddi demografik değişimlerin olduğunu belirtmekte. Her ne kadar veriler 50 yaş ve üstünü ileri yaş gurubuna dâhil etse de esas yaşlı tanımını 65 ve üzeri olarak düzeltmek daha mantıklı gözüküyor. Bazı ülkelerin toplam nüfus içerisindeki oranları % 25 lere ulaştığı gerçeğinden hareketle ileri yaş ve engellilere sunulacak hizmetler büyük bir pazara yönelmiş olacaktır. Bu kapsamda aşağıdaki hizmetler gündeme gelmektedir: 13
İleri yaş turizmi ( gezi turları, meşguliyet terapileri ) Yaşlı bakımı hizmetleri ( bakım evlerinde veya rehabilitasyon hizmetleri ) Klinik otelde rehabilitasyon hizmetleri Engelliler için özel bakım ve gezi turları Hizmet Yeri: Klinik oteller, tatil köyleri ve bakım evleri v.b Hizmet Verenler: Kısa süre eğitim almış sertifikalı lise mezunu personeller(doktora doğrudan ihtiyaç yok) 2.4. SAĞLIK TURİZMİNİ TETİKLEYEN SEBEPLER 2.4.1. Mali Sebepler: 2.4.1.1. Demografik Gelişmeler ve Bakım Maliyetlerinin Artması: Özellikle batı ülkelerinde sağlık ve yaşlı bakım hizmetlerinin çok pahalı olması sağlık hizmetlerin maliyetleri yükseltmektedir. Yaşlı popülasyonu artmakta Kronik hastalıkların insidansı artmakta Obesite çok önemli problem olmakta ve artmaktadır Sağlık hizmetine ulaşma talebi artmakta Hasta bekleme listeleri uzamakta 2.4.1.2. Sağlık Sigortaları Açısından: Daha çok kar yapmak istemektedirler Daha ucuza hizmet alınabileceğini görmüşlerdir Sigortalıların memnun etmek ve kaçırmamak için sağlık turizmine yönelme zorunlulukları olmuştur. 2.4.1.3. Sağlık Hizmeti Alan Kişilerin Gelirlerinin Düşmesi Açısından: Özellikle son küresel krizde bu konu daha da önemli olmuştur. Herkes her alanda tasarrufa yönelmiştir. Daha ucuz ve kaliteli Sağlık hizmetine talep artmıştır. 2.4.2. Sağlık Hizmetine Erişim ve Bilgilenmenin Artmasına Bağlı Sebepler: Bilgi çağında toplumun sağlık konusunda bilgilenmesi artmıştır. Toplum bilinçli bir tüketici olmuştur. Sosyal haklar seviyesi yükselmiştir Çağımızda iletişim ve haberleşme çok yüksek bir seviyeye gelmiştir. Ulaşım ve seyahat çok kolaylaşmış ve ucuzlamıştır 2.4.3. Kalifiye Eleman Eksikliğine Bağlı Sebepler: Sağlık hizmetinin sunum kalitesi ve talebi kalifiye elemanla ters orantılı olarak artmıştır. Gelişmiş batı ülkelerinde talep artmış bekleme listeleri ortaya çıkmıştır Gelişmemiş ülkelerde kalifiye eleman ve yüksek sağlık teknolojisi yoktur. Kalifiye sağlık hizmeti sunumu minimuma inmiştir. 14
Sağlık personeli ve yüksek sağlık teknolojisi dünyada hatta ülkemizde belli bölgelerde yoğunlaşmıştır. 2.4.4. D- Diğer Sebepler: Medya sağlık turizmini hep gündem tutarak tetiklemiştir. Sağlık turizminde yeni ortaya çıkan sektör temsilcileri (seyahat acentesi, Danışma firma, Havayolları, özel hastaneler vb.) sektörün gelişmesini hep tetiklemiştir. Tıbbi donanım üreten medikal sektör ve ilaç firmaları belli bölgelerde büyük sağlık kuruluşlarından daha çok kar elde etmektedirler. Sağlıkta hızla gelişen ileri teknoloji sağlık turizminin vazgeçilmez bir paydaşıdır. Gelişmiş ülkelerde eğitim görmüş doktorların tekrar kendi ülkelerine dönmesi 2.5. SAĞLIK TURİZMİ VE TÜRKİYE 2.5.1. Genel Bakış Türkiye bir yanda gelişmiş sağlık alt yapısı diğer yanda iyi eğitimli kalifiye eleman durumu açısından oldukça iyi bir konumda bulunmakta. Buna, sunulan kaliteli hizmetlerin ücretinin gelişmiş ülkelere oranla oldukça uygun ve cazip olması ülkemizi bu alanda çok iddialı bir konuma getirmektedir. Bununla birlikte ülkemizin uluslar arası arenada hak ettiği sağlık turisti payını yeterince alabildiğini söylemek oldukça güçtür. Bu bağlamda aşağıdaki SWOT analizi güçlü ve zayıf yönlerimizi ortaya koymaktadır. 2.5.2. Türkiye nin Çevresindeki Potansiyel BÖLGE NÜFUS Komşu Ülkeler Türk Cumhuriyetleri Ortadoğu Ülkeleri Batı Avrupa Ülkeleri Doğu Avrupa Ülkeleri Toplam 144.637.759 69.940.050 87.605.941 185.595.949 224.171.723 711.951.431 15
2.5.3. SWOT Analizi Güçlü Yönlerimiz Zayıf Yönlerimiz Özel sağlık kurumlarımızın çoğunun Batıyla yarışabilecek seviyeye gelmesi Sağlık personelinin (doktor, hemşire vb.) sayısal azlığı JCI ile akredite olmuş hastane Hükümet Politikamız yok sayısı(42)açısından dünyada 2. Sağlık turizmi mevzuat düzenlemesi yok sıradayız. Sağlık Turizmi açısından Kurumsal yapımız Termal kaynaklarımıza Avrupa da yok 1.sırada Dünyada ise 7. sırada Yabancı doktor çalıştırılma imkânı yok Ülkemizin uygun iklimi, tarihi ve turistik uygarlıklar merkezi Yetişmiş ara genç eğitim eleman eksik (yetiştirilebilir) Ülkemiz çevresinde 712.000.000 luk bir topluluğa hitap edebilecek Yabancı dil eğitimi zayıf, dil bilen personel az, merkezi bir konumdadır. Sağlık Turizminde, devlet, STK ve sektör Genç nüfus ve eğitilebilirlik ile ciddi temsilcilerinin işbirliği tam sağlanamadı bir iş gücü potansiyeline sahibiz Sağlık Turizmi imkânlarımızın yurtdışında Nitelikli insan kaynaklarımız tanıtımı yetersiz. Sağlık hizmet maliyetimiz düşük Tanıtım eksikliğimiz var 2.5.4. Ülkemiz Açısından Fırsatlar ve Tehditler Fırsatlar Ülkemize bilgi ve tecrübe transferi (know- how) yasal düzenlemeleri temel prensipler İş istihdamı (sağlık personeli ve diğer personeller) Ekonomik kazanım(ülkeye döviz girdisi) Yeni yatırımlar(yaşlı tatil köyleri kaplıcalar, hastaneler v.b) Yurtdışında Sosyal ve siyasal güç kazanımı (Lobi Gücü) Özel sağlık sektörünün finansal yapısının güçlenmesi Ülkemize Yabancı Sermaye girişi Tehditler Sağlık profesyonelleri (özellikle doktorlar) güçlenen özel sağlık sektörüne kayar. (temel prensip) Özel sağlık kurumlarında talep artar (sağlık hizmetlerinin maliyeti yükselir) Yurtdışından bulaşıcı Hastalık yayılabilir. (NDM- 1 Hindistan dan yayıldı) Tbc, Aids li hastalar gelebilir. Özel sağlık sektörü kendi halkımıza(gss) hizmet sunmaktan vazgeçebilir. Malpraktislere yasal yaptırım etkin değil (Hukuki Riskler) Rakip Ülkelerden gelecek rekabet baskısı 16
2.5.5. Türkiye de Sağlık Hizmeti Sunumunda Yabancı Yatırımcıların Payı İlan Tarihi Sağlık Kurumu Yabancı Sermayedar Ülkesi Hisse Oranı(%) 10 Aralık 2009 Medical Park Hastaneler Grubu Caryle ABD 40 27 Eylül 2008 Şafak Hastaneler Grubu Hygeia Yunanistan 50 11 Ocak 2008 Acıbadem Almond Holding BAE 54 Sağlık Hizmetleri 19 Nisan 2007 Dentistanbul Hastanesi Global Evironment Fund ABD 100 01 Ocak 2010 Dünya Göz Hastanesi National Bank of Kuwait 27 Ağustos 2010 Memorial Hastanesi İngiliz Argus Capital Katar Yatırım Borsası Kuveyt %20 İngiltere %20 Katar 30 40 2.5.6. Performans Göstergeleri PERFORMANS GÖSTERGELERİ MEVCUT DURUM 2008 G ULAŞILMAK İSTENEN PERFORMANS HEDEFLERİ 2014 T 1. Sağlık alanında yapılan yeni ikili işbirliği anlaşma/protokol sayısı Toplam: 54 20 tane yeni protokol/ İşbirliği sayısı 2. Sektör ve STK larla sağlık turizmi alanında işbirliği 4 7 yapılan kurum/kuruluş sayısı 3. Sağlık turizmini üstlenecek tesislere ait uluslar arası standartlar 4. Ülkemizde bir yılda eğitim verilen yabancı sağlık 310 500 personeli sayısı 5. Ülkemizde bir yılda ücretsiz tedavi edilen yabancı 223 500 hasta sayısı - - - Standartlar Oluşturulacak 6. Yurtdışı kongreler III. Türk- Afgan 5 adet Sağlık Haftası 7. Yurtdışında kurulan ve işletilen sağlık birimleri sayısı 3 6 17
3. DÜNYADA SAĞLIK TURİZMİNİN DURUMU 3.1. Rakamlar Sağlık turizmi her yıl %35 büyüyor Sektörde dönen ciro:100 milyar USD/yıl Yıllık düzenlenen yaklaşık toplantı sayısı: 15/yıl Yayınlanmış eser- kitap sayısı: yaklaşık10 Profesyonel yayınlanan süreli yayın: 7 3.2. Dünya Genelinde En Çok Sağlık Turisti Alan 5 Ülke Panama Brezilya Malezya Kosta Rica Hindistan 3.3. En Çok Sağlık Turisti Gönderen Yerler Gelişmemiş ülkeler(sudan, Somali, Afganistan, Libya v.b) Temel Sebep: Sağlık hizmetlerinin yetersizliği ve personel azlığı Asya Ülkeleri(Pakistan, Irak, Suriye v.b) Temel Sebep: Sağlık hizmetlerinin yetersizliği ve personel azlığı Sağlık Hizmetinin pahalı olduğu ülkeler (Amerika, Avrupa) Temel Sebep: Sağlık hizmeti pahalı ve hasta bekleme listeleri uzun Yaşlı Nüfusu çok olan ülkeler Temel Sebep: Yaşlı Nüfusunun çok olması ve personel yetersizliği, bakım maliyetlerinin yüksek olması 3.4. Bölgemizde En Çok Sağlık Turisti Çeken Ülkeler Türkiye Ürdün İran Mısır İsrail Güney Kıbrıs Rum Kesimi 3.5. Diğer Ülkelerde Sağlık Bakanlığı Bünyesinde Sağlık Turizmi Birimi Olan Ülkeler Malezya Hindistan İran Ürdün Mısır Kosta Rica 18
4. YOL HARİTASI Sağlık Bakanlığının sağlık turizmi politika metni oluşturulmalı, Sağlık turizmi standardı ve mevzuatı hazırlanmalı ve sektör denetlenebilir olmalı, Yetişmiş kalifiyeli eleman için eğitime ve sertifikasyona önem verilmeli Yabancı doktor çalıştırılması yasalaşmalı, Sağlık Turizmi konusu sektör, sivil toplum örgütleri ve kamu işbirliği ile birlikte değerlendirilmeli ve yönetilmeli, Sağlık Turizmi Stratejik eylem planı hazırlanmalı, Sağlık turizmi açısında Bakanlık Kurumsal yapılanmasını tamamlamalı ve Birim güçlendirilmeli, Türkiye ulusal sağlık turizmi danışma kurulu veya ajansı oluşturulmalı, İç ve dış da Sağlık Turizmi Sektöründeki gelişmeler takip edilmeli, Bu alanda yapılan tüm çalışmalar izlenmeli ve raporlanmalı, 5. SAĞLIK TURİZMİNDE OLMASI GEREKEN ÖCELİKLERİMİZ Kendi vatandaşlarımız Çevremizdeki dost ve kardeş ülkeler Siyasal ve sosyal açıdan işbirliği yapacağımız Ülkeler ( Afrika, Doğu Avrupa, Orta Asya Ülkeleri vb.) Diğer Ülkeler ( ABD, Çin, Uzakdoğu vb.) 19
İKİNCİ BÖLÜM SAĞLIK TURİZMİ BİRİMİ Kuruluşu, Yasal Dayanağı, Birimleri ve Çalışma Yöntemi 20
6. T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI SAĞLIK TURİZMİ BİRİMİ 6.1. Sağlık Turizmi Biriminin Kurulmasındaki Arka plan ve Gerekçe Küresel bir olgu haline gelen bireyin sağlık amacıyla bir yerden başka bir yere intikal etmesi pek çok ülke için önemli bir Pazar olarak görülmekte ve buna göre sağlık politikaları oluşturulmaktadır. Türkiye gerek gelişmiş sağlık altyapısı gerekse yetişmiş kalifiye eleman açısından bu sahanın iddialı ülkeleri arasında yer almakla birlikte bu alanda hak ettiği payı alamamaktadır. Diğer yanda bu alana yönelen sağlık kurumlarının ve diğer ilgililerinin belirli standartlara sahip olmaları ve iç dinamiklerini oluşturarak bu alanda hizmet sunumuna başlamaları bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. Alandaki gelişmelerin gerisine düşmemek ve sorunların birikmesini beklememek için Sağlık Bakanlığı nezdinde bir ayrı bir birimin kurulması ve sektörün sıhhatli gelişmesini düzenleme gereksinimi baş göstermiş bulunmaktadır. 6.2. Sağlık Turizmi Biriminin Kurulmasının Yasal Dayanağı 31 Mart 2010 tarih ve B100TSH000000 Sayı ile Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri bünyesinde resmen kuruluşu tamamlanan SAĞLIK TURİZMİ BİRİMİ ile Ülkemizde Sağlık Turizmi alanında sunulan hizmetlerin tek elden denetimlerinin yapılabilmesi ve yönlendirilebilmesi, özel ve öncelikli sağlık programlarının geliştirilip uygulanabilmesi, Sağlık Turizmi hizmetlerinin ülkemizde standardize edilmesi ve tek elden yönlendirilebilmesi için farklı ve özel bir programına yaklaşımın gerekliliğine işaretle; 210 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değişik 181 sayılı Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname nin 9. Maddesi doğrultusunda Temel Sağlık Hizmetleri Müdürlüğü bünyesinde Sağlık Turizmi ile ilgili faaliyetleri yürütmek üzere; 1. Medikal Turizm; 2. Termal Turizm, SPA- Wellness; 3. Yurtdışı Koordinasyon; 4. İleri Yaş ve Engelli Turizmi Bölümlerinden teşekkül ettirilen Sağlık Turizmi Biriminin kurulma aşamaları tamamlanmış bulunmaktadır. 6.3. Sağlık Turizmi Biriminin Yönetsel Yapısı 6.3.1. Birim yapılanması ve Görev Dağılımı: Genel Koordinatör başkanlığında tüm birim görevlileri toplanır ve hafta boyunca yaptıkları çalışma ve elde ettikleri ürüne ilişkin koordinatöre rapor sunarlar. Gelecek haftanın çalışma ve faaliyetleri görüşülür. Ürün ve sonuç odaklı çalışılır. Şube müdürleri ve diğer görevliler Genel Koordinatörce kendilerine verilen görevleri yürütürler. Birim tarafından yıl boyunca yapılacak çalışmaların yer aldığı 2011 Çalışma Planı, titizlikle uygulanır. 21
6.3.2. Sağlık Turizmi Birimi Yönetim Şeması: Birim yönetim şeması şu şekildedir; BAKAN MÜSTEŞAR MÜSTEŞAR YARDIMCISI GENEL MÜDÜR KOORDİNATÖR İdari İşler Danışmanlık Hizmetleri Hizmetleri Medikal Turizm Şube Müdürlüğü Termal Turizm, SPA& Wellness Şube Müdürlüğü İleri Yaş ve Engelli Turizmi Şube Müdürlüğü Yurtdışı Koordinasyon Şube Müdürlüğü Sekretarya & Veri giriş desteği 6.3.3. Sağlık Turizmi Biriminin Görevleri: Sağlık Turizmi Birimi; Yurt Dışı Koordinasyon Şube Müdürlüğü, Medikal Turizm Şube Müdürlüğü, Termal Turizm Spa- Wellnes Şube Müdürlüğü ve İleri Yaş ve Engelli Turizmi Şube Müdürlüğünden oluşmaktadır. Birimin çalışmaları İdari İşler, Danışmanlık ve Sekretarya çalışmaları ile desteklenmekte olup birimin genel çalışmaları aşağıdakilerden meydana gelmektedir; a. Sağlık turizmiyle ilgili mevzuat çalışmalarını yapmak, b. Sağlık turizmi kapsamında hizmet verecek sağlık kurum ve kuruluşlarının planlamasını yapmak ve bu kurumlara sağlık turizmi açısından gerekli izinleri vermek, c. Sağlık turizmi ile ilgili kuruluşları sağlık hizmetleri açısından değerlendirmek, d. Sağlık turizmi ile ilgili kurum ve kuruluşların kayıtlarını tutmak ve planlamak, e. Termal turizmi ile ilgili kaplıcaları, içme merkezlerini ve iklim kür merkezlerini sağlık turizmi hizmetleri açısından değerlendirmek, f. Yaşlı ve engelli turizmi ile ilgili konaklama ve sağlık merkezlerini sağlık turizmi hizmetleri açısından değerlendirmek, g. Sağlık turizmi ile ilgili sağlık personelinin eğitimini organize etmek ve sertifika vermek, 22
h. Yurt dışından Türkiye ye tedavi amaçlı gelecek hastaların hasta kabul kriterlerini oluşturmak ve bu hastaların talep ve şikâyetlerini incelemek, i. Sağlık turizmi ile ilgili Resmi kurumlar ve Bakanlıklar arası koordinasyonu sağlamak, j. Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımız için Türkiye de tedavi olma ve ileri yaş sürecini geçirme konusunda çalışmalar yapmak, k. Yurt içinde ve yurt dışında sağlık turizmiyle ilgili kişi, kurum ve kuruluşlardan bilgi, görgü ve teknolojik açıdan faydalanılması için çalışmalar yapmaktır. 6.3.4. Medikal Turizm Şube Müdürlüğünün Görevleri: a. Medikal turizmi kapsamında hizmet verecek sağlık kurum ve kuruluşlarının planlamasını yapmak ve bu kurumlara sağlık turizmi açısından gerekli izinleri vermek, b. Medikal turizmi ile ilgili kuruluşları sağlık hizmetleri açısından değerlendirmek, c. Medikal turizmi ile ilgili kurum ve kuruluşların kayıtlarını tutmak ve planlamak, d. Medikal turizmi ile ilgili sağlık personelinin eğitimini organize etmek ve sertifika vermek, e. Medikal turizmi ile ilgili Resmi kurumlar ve Bakanlıklar arası koordinasyonu sağlamak, f. Mevzuat çalışmalarını yapmak, g. Hizmetlerle ilgili verilen diğer görevleri yapmak, 6.3.5. Termal Turizm Spa- Wellnes Şube Müdürlüğünün Görevleri: a. Termal turizmi ile ilgili kaplıcaları, içme merkezlerini, Spa- Wellnes ve iklim kür merkezlerini sağlık turizmi hizmetleri açısından değerlendirmek, b. Termal, Spa- Wellnes turizmi ile ilgili kurumlar ve kuruluşlarla koordinasyonu sağlamak, c. Termal, Spa- Wellnes turizmi ile ilgili kurum ve kuruluşların kayıtlarını tutmak ve planlamak, d. Termal, Spa- Wellnes turizmi ile ilgili kuruluşları sağlık hizmetleri açısından değerlendirmek, e. Termal, Spa- Wellnes turizmi kapsamında hizmet verecek tesislerin planlamasını yapmak, f. Mevzuat çalışmalarını yapmak, g. Hizmetlerle ilgili verilen diğer görevleri yapmak, 6.3.6. İleri Yaş ve Engelli Turizmi Şube Müdürlüğünün Görevleri: a. İleri yaşlı ve engelli turizmi ile ilgili konaklama ve sağlık merkezlerini sağlık turizmi hizmetleri açısından değerlendirmek, b. Yurtdışında yaşayan vatandaşlarımız için Türkiye de tedavi olma ve ileri yaş sürecini geçirme konusunda çalışmalar yapmak, 23