BA ALANLARINDAK AZALMA NEDENLER VE BALICA BACILIK SORUNLARI: TEKRDA MERKEZ LÇE ÖRNE Elman BAHAR 1 Ahmet KUBA 2 lknur DOAN 1 Özay DENZL 1 Baak GÜZEYCAN 1 1. Trakya Üniversitesi, Tekirda Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü-Tekirda 2 Trakya Üniversitesi, Tekirda Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü-Tekirda Özet Tekirda ili Merkez ilçesinde bulunan ba alanları çeitli nedenlerden dolayı hızla azalmaktadır. Yerleim yerleri ve deniz kıyılarına yakın yerlerde bulunan ba alanları sökülerek konut yapımında kullanılmaktadır. Üzüme verilen taban fiyatın düüklüü, miras yoluyla ba arazilerinin parçalanması ve küçük balarda mekanizasyonunun uygulanamaması nedeniyle bacılıın ekonomik olmaması ilçede karılaılan en önemli bacılık sorunları arasındadır. Anahtar kelimeler: Bacılık sorunları, üzüm, ba arazileri, sürdürülebilir bacılık Summary THE REASONS FOR REDUCTIONS IN VINEYARDS AND MAJOR VITICULTURAL PROBLEMS; CASE STUDY FOR TEKRDA CENTRAL TOWNSHIP Due to some reasons, vineyards decrease loses rapidly in Tekirda province. Vineyards near the sea shore and in the city area breake up and are reserved for settlements. Because of low prices, land divided by heritage and lack of mechanization in small fields, viticulture is not profitable. Keywords: Viticulture matters, viticulture, grape, vineyards, sustainable viticulture 1.Giri Türkiye bacılık için elverili iklim kuaı üzerindedir. Asmanın gen merkezi olmasının yanı sıra, son derece eski ve köklü bacılık kültürüne sahiptir (2). Türkiye nin sahip olduu ba alanları 1996 yılı verilerine göre 560000 hektar olup 3700000 ton üzüm elde edilmitir (1). Tekirda ili üzüm yetitiricilii için son derece uygun toprak ve iklim koullarına sahiptir. Bu nedenle ilde bacılık ve arap teknolojisi gelimitir(3). Tekirda ilinde bulunan ba alanları 1996 yılı verilerine göre sürekli azalma eiliminde olup 6629 hektara dümütür. Ancak verimde salanan artılar nedeniyle üretim toplam 60574 tona
çıkmıtır(1). Türkiye nin toplam ba alanları içinde Tekirda ilinin payı %1,8 ve Türkiye toplam üzüm üretiminin ise yaklaık %1,6 dır. Tekirda ilinde bacılık aırlıklı olarak Tekirda Merkez ve arköy ilçelerinde yapılmaktadır. Bu çalıma son yıllarda Tekirda merkez ilçesindeki ba alanlarında görülen hızlı azalma ve bacılıın genel sorunlarını tespit edebilmek amacıyla Nisan 1997 de balatılıp ubat de tamamlanmıtır. Yapılan çalıma sonucunda ankete katılan üreticilerin %75,15 inde baların yerleim yerlerine uzaklıın sadece 0-2 km olduu belirlenmitir. Nüfus artıı ve Tekirda ili Merkez ilçesinin youn göç alması da ba alanları üzerindeki baskıyı artırmaktadır. Ba alanlarının küçük olması mekanizasyonu güçletirmekte ve birim maliyetlerin artmasına neden olmaktadır. Ba alanlarının küçük ve parçalı olması da bacılıı olumsuz yönde etkileyen faktörlerdir. Bu çalımada ba alanlarının azalma nedenleri ve bacılıın karılatıı çeitli sorunlar tespit edilmi ve çözümler önerilmitir. 2.Materyal ve Metod Aratırma Tekirda Merkez ilçeye balı 9 mahalle, 12 köy ve 17 mevkii kapsamaktadır. Aratırma materyali Tekirda Merkez ilçe ve merkeze balı köylerde, bacılık yapan üreticilerle anket yolu ile elde edilen birincil verilere dayanmaktadır. Aratırmanın yapıldıı Tekirda Merkez ilçede bulunan üzüm üreticileriyle ilgili iletme büyüklükleri köylere ve mahallelere göre Tekirda Ziraat Odasından temin edilerek örnekleme yapılmıtır. lçede bulunan 1606 adet iletmeden %90 olasılıkla dier bir deyile %10 hata payıyla yaklaık 157 adet örnek seçilmitir. Seçilen örnekler eit bir ekilde her yerleim birimine oransal olarak daıtılmıtır. Bu daılıma göre 157 adet iletme daıtılarak her köy veya mevkide yapılacak anket sayısı tespit edilmitir. Seçilen iletmelerin, iletme arazi genilii dikkate alınarak tesadüfi örnekleme yöntemiyle populasyonu en iyi temsil edebilecek örnek seçilmitir(5). Ba sahipleri ile yapılan anket çalıması sonucunda verilen yanıtlara balı olarak, toplam bacı sayısı üzerinden yüzde hesabı yapılmı ve sonuçlar oransal olarak analiz edilmitir. 3.Bulgular ve Tartıma Tekirda Merkez lçede Bulunan Ba varlıı ve letme Büyüklüü Anket çalıması yapılan kiilerin ba varlıklarına ait deerlendirme ve incelemeler Çizelge 1 de verilmitir.
Çizelge 1.Ba varlıı ve iletme büyüklüü Üreticilerin ba varlıı letme sayısı Oran(%) 1-4 da 71 45.22 5-9 da 42 26.75 10-14 da 23 14,64 15-19 da 8 5,09 20> da 13 8,30 Toplam 157 100,00 Son yıllarda ba alanlarının azalmasının nedenlerinden biri arazinin küçülmesidir. Ankete katılan iletmelerin yaklaık %45 inin 1-4 dekar arasında ba alanına sahip olduu belirlenmitir. Bunun yanında iletmelerin yaklaık %27 si 5-9 dekar arasında ba alanına sahiptir. letmelerin toplam olarak %72 si 10 dekardan daha az ba alanına sahiptir. Toprak ilemede kullanılan küçük traktör el emeinin yerini aldıından birim maliyetleri düürmektedir. Bacılıkta mekanizasyon kullanımı genelde büyük iletmelerde tercih edilirken küçük iletmelerde genelde el emeinden yararlanılmaktadır. Küçük ölçekli ba iletmelerinin birim maliyetleri daha yüksek ve karlılıı daha düük olarak gerçeklemektedir. Bölgede sanayilemenin gelimesiyle igücüne olan talep artmıtır. çiler tarımdaki düük ücret ve toprak ilemenin zahmetli olması nedeniyle ba alanlarında çalımayı tercih etmemektedir. Ba sahiplerinin büyük bir bölümünün yalı olması nedeniyle de ba alanları kendi haline terkedilmitir. Ancak büyük iletmeler üretimde mekanizasyon, youn kimyasal gübre ve ilaç kullanmaları nedeniyle insan salıı ve ekolojik yapı açısından tehlike olutururken küçük iletmeler elle toprak ilemekte ve aırlıklı olarak ucuz olması nedeniyle hayvansal gübre kullanmaktadır. Ayrıca büyük iletmelere göre daha az herbisit ve insektisit kullanmaktadırlar. Bu nedenle daha az kimyasal ilaç ve gübre kullanımı ve yarattıı istihdam nedeniyle sürdürülebilir bacılık açısından önemi göz ardı edilmemelidir. Ba Alanlarının Yerleim Yerine Uzaklıı Tekirda Merkez lçesi Marmara Denizi ne bakan yamaçta bulunmakta ve denize yakın olan bölgelerde bacılık yapılmaktadır. 1985 li yıllardan sonra deniz kenarlarında bulunan ba alanlarında yazlık konut yapımı büyük boyutlara ulamıtır. Çizelge 2 de görüldüü gibi ba alanları halen yerleim yerleri ile iç içedir. Ankete katılan ba sahiplerinden elde edilen bilgilere göre baların %75 gibi büyük bir oranı yerleim yerlerine sadece 0-2 km mesafededir. Yerleim yerine uzaklıı 3-5 km uzaklıkta bulunanların oranı ise
yaklaık %20 dir. 5 km den daha uzak mesafede bulunanların oranı ise %5 olarak belirlenmitir. Tekirda da tarım arazilerinin yerleim yeri olarak kullanılması nedeniyle, gün geçtikçe azalan ba alanları için gerekli önlem acil olarak alınmalıdır. Çizelge 2.Ba alanlarının yerleim yerine uzaklıı Ba alanlarının yerleim letme sayısı Oran yerine uzaklıı 0-2 km 118 75,15 3-5 km 31 19,76 6-8 km 6 3,82 9 + 2 1,27 Toplam 157 100,00 Elde Edilen Üzümün Pazarlanması Tekirda ilinde üretilen üzümün bir bölümü sofralık olarak tüketilirken geriye kalan bölümü Merkez ve arköy ilçelerinde TEKEL ve özel sektöre ait arap ve rakı iletmeleri tarafından alınmaktadır. Ancak Tekirda Merkez ilçede sadece TEKEL e ait bir arap ve rakı fabrikası bulunmaktadır. Özel sektöre ait arap fabrikaları Tekirda ili arköy ilçesinde bulunmaktadır. Bu nedenle Çizelge 3 te görüldüü gibi üreticilerin %91 gibi bir bölümü üzümlerini TEKEL e ait fabrikaya satmaktadır. Çizelge 3. Ürünlerin pazarlama ekilleri. Pazarlama ekli letme sayısı Oran (%) Devlet sektörüne satıyorum 143 91,09 Cevapsız 7 4,46 Özel sektöre satıyorum 4 2,54 Pazara gidip kendim satıyorum 3 1,91 Toplam 157 100,00 Üzüm fiyatı TEKEL idaresi tarafından belirlenmektedir. Bu verilen fiyat özel sektörün araplık üzüm çeitlerinin alımında baz taban fiyat olarak kabul edilmektedir (4). Ankete katılan üreticilerin yaklaık %64 ü devlet tarafından belirlenen üzüm taban fiyatını çok düük bulmaktadırlar. Üzüm fiyatlarının genelde düük olması ve buna karılık üretim maliyetlerinin yüksek olması bacılıın terk edilmesine neden olmutur.
Tekirda merkez ilçede yerleim alanları giderek artmakta ve balar zorunlu olarak sökülmektedir. Tekirda Merkez ilçeye balı köy ve mevkilerdeki baların yaklaık %75 i yerleim alanı sınırına uzaklıı 0-2 km, yaklaık %20 si ise 3-5 km mesafededir. Mevcut baların yakın bir gelecekte yerleim alanlarının artmasıyla birlikte zorunlu olarak söküleceini göstermektedir. Bacıların sorunlarının baında üzüme verilen taban fiyatlarının düük olması gelmekte, bu da bacılıı olumsuz yönde etkilemektedir. Üzüme verilen taban fiyatlarının düük olması sebebiyle de üreticiler, daha iyi gelir getiren buday, ayçiçei, soan gibi dier tarımsal ürünleri yetitirmeye yönelmektedir. Baların miras yoluyla parçalanması, ba alanlarının azalmasına neden olan dier önemli faktörlerden biridir. Ba alanlarının bu ekilde küçülmesi mekanizasyonunun uygulanmasını güçletirmektedir. Ayrıca bazı mirasçıların baka sektörlerde faaliyet göstermesi nedeniyle miras olarak kalan balar kendi haline terk edilerek bozulmutur. Tüm bu sorunlar dikkate alınarak, çözüm önerileri gelitirilmeli ve Tekirda da bacılık, bilinçli olarak yapılan önemli bir tarım kolu haline getirilmelidir. Yararlanılan Kaynaklar 1.Anonim, 1997.Tarımsal Yapı ve Üretim, ISBN:1300-963X,DE 2.Çelik,H.,1981. Türkiye Bacılıında Fidan Sorunu, Tokat Bacılık Sempozyumu, S.50, Tokat 3.Çelik,S.,1985. Tekirda linde Ba Alanlarının Sorunları, Tekirda linde Kırsal Sorunlar Semineri, 1-2., T.Ü.Ziraat Fakültesi, Tekirda 4.nal,S.,1985.Türkiye Bacılıının Genel Durumu, Aratırmaya Konu Tekil Eden Balıca Sorunları ve bu Sorunların Çözümü Yönünde Uygulanan Strateji. Türkiye I.Bacılık Sempozyumu Bildirileri, Cilt:1, S.26, TOKB, Yayın No:3, Ankara 5.nan,.H.,1982.Çorlu lçesi Seymen Köyü Kalkınma Kooperatifinde Grup tarımının Ekonomik Analizi, Türk Koop. Yayını, Yayın No:52, Ankara