İletişim kavramı ve tanımı Fransızca dan communication (haberleşme) İletişim haberleşmeyi de içeren daha geniş kapsamlı ileti alışverişi, toplumsal nitelikli bir etkileşim, paylaşım.. İletişim kavramının kullanılabileceği örnekler: Birisiyle iletişim kurmak, bir haberin iletilmesi, «çağımız iletişim çağı», dosyanın iletilmesini istemek, «kitle iletişim araçları dünyayı küçük bir köye dönüştürdü», insan-makine iletişimi
İletişim kavramı çok değişik anlamlarda kullanılmaktadır. TDK sözlüğünde iletişim: 1. Duygu, düşünce ya da bilgilerin akla gelebilecek her türlü yolla başkalarına aktarılması, bildirişim, haberleşme 2. Telefon, telgraf, TV, radyo gibi aygıtlardan yararlanarak yürütülen bilgi alışverişi, bildirişim, haberleşme
İletişim düşüncenin sözel olarak (konuşma ile) karşılıklı değiş tokuşudur (Zıllıoğlu, 2007). İletişim iki birim arasında birbiriyle ilişkili mesaj alışverişidir (Cüceloğlu, 2002). En az iki insanın karşılıklı olarak bilgi, duygu, düşünce ve yaşantılarını belirli yollarla paylaştıkları psiko-sosyal bir süreçtir (Kaya, 2014). İnsanlar arasındaki duygu, düşünce, kısaca bilgi alışverişidir. Duygu, düşünce ve bilgilerin akla gelebilecek her türlü yolla başkalarına aktarılması, bildirişim, haberleşme, komünikasyondur (TDK, 2015).
İletişim, bir kaynaktan (kişi, kişiler veya organizasyon), bir araçla (yazılı, sözlü, görsel veya beden dili ile), bilgi, haber, düşünce, durum, duygu veya kültürün bir başka insan veya insan topluluklarına aktarılmasıdır.
Tanımlarda ortak bazı özelliklere rastlanır. Kişilerarası iletişimde en az iki kişi vardır. Kişilerarası iletişim tek yönlü değil, karşılıklıdır. Kişilerarası iletişim bir süreçtir. Kişilerarası iletişim bilginin, duygunun, düşüncenin, yaşantının paylaşılmasıdır. Kişilerarası iletişim psikososyokültürel bir süreçtir (Kaya, 2014).
En az iki insanın karşılıklı olarak bilgi, duygu, düşünce ve yaşantılarını belirli yollarla paylaştıkları psiko-sosyal bir süreç olarak tanımlanabilir.
İletişim iki insanın birbirini fark ettiği andan itibaren başlar (Cüceloğlu, 2008) dense de sadece farkında olmak aralarında iletişim olduğu anlamına gelmeyebilir. İki kişi birbirinin farkında olup birbiri hakkında düşünebilir, ama herhangi bir mesaj iletilmemişse iletişimden söz edilemez. Her iki kişi de birbirinin farkında olduğuna dair bir mesaj iletmişse, örneğin bir bakış, bir selam ifadesi yollamışsa iletişim vardır. Bir kişinin gönderdiği mesaja diğer taraf yanıt vermemişse, reddetmişse de bir iletişim söz konusudur. Çünkü bazen hiçbir tepkide bulunmamak da bir tepki ve mesaj içerir.
İletişimde olması gereken özelliklerden birisi olan karşılıklılık mesajların birbiriyle ilişkili olmasıdır. Ayşe: Çok sıkıntılıyım. Bu sene okulu bitiremezsem aileme ne diyeceğim? Aylin: Geçenlerde bir gözlük gördüm, çok hoşuma gitti. Paramı biriktirip onu almayı planlıyorum.
Yukarıdaki iki kişi arasında geçen konuşmada iletişimin var olduğu söylenemez, çünkü konuşma bir diyalog olmayıp monolog, yani kendi kendine konuşmadır.
İletişim her yerde, her zaman vardır. İletişim kurmamak olanaksızdır. Yaşamımızın yaklaşık ¾ ünü kapsar. Yapılan araştırmalar ortalama bir Amerikalının etkin olduğu saatlerin %70 ini konuşarak, dinleyerek, okuyarak, yazarak geçirdiğini ortaya koymuştur. Sözlü ve yazılı dil iletişimde kullandığımız kodlardan yalnızca ikisidir. Jestler, mimikler, giyim-kuşam, zaman-mekan düzenleme ve kullanımları iletişim biçimleridir. İnsan için anlam yükleyebildiği her şey iletişimdir.
İletişimin temel amacı Çevre üzerinde etkin olmak, başkalarında davranış, tutum geliştirmek ve değiştirmektir. Berlo ya göre amaçlı olarak etkilemek, değiştirmek için iletişim kurarız. Bireyin kendisi ve çevre arasında başlangıçta olumsuz olan ilişkiyi etkileyebilmek, yönlendirebilmek, kendini güçlü kılabilmeyi sağlamaktır.
Gecikmeden ödüllendirme: iletişimde bulunanlar bazı iletileri henüz üretirken ya da aktarırken ödüllenmiş olurlar. Müzisyen konser verirken, öğretmen ders anlatırken, mühendis bir toplantıda yeni projesini sunarken. Sonradan ödüllendirme: müzisyenin satışın artacağını, öğretmenin ileride övgü ile anılacağını, takdir belgesi alacağını, mühendisin projeden ileride para kazanacağını düşünmesi. İletişim araçları, karşılığı hemen beklendiğinde tüketime yönelik, sonraki ödüllendirmeler hedeflendiğinde araçsal olarak ayırt edilebilir.
İletişim toplumsaldır. İletişim toplumsal yaşamı olanaklı kılar, toplumsal yaşamın temelidir. İletişim olmadan insan toplumu olamazdı. Tüm insan etkinlikleri iletişim ile sürdürülür. Çevremizle iletişim kurduğumuzda değişik uyarılara anlam vermeye, onlar üzerinde etkili olmaya çalışıyoruz. Belli bir zaman diliminde tüm uyarıları algılayıp değerlendirmemiz olanaksız olduğundan, bazılarını seçip değerlendirip anlamlandırıyoruz. Bu işte belirleyici etken toplumsal ve bireysel yaşantılarımızdır.
Öyleyse iletişim, insanın kendisini yönlendirmek ve değişen gereksinimlerini karşılamak için, çevreden gelen uyarıları eleyerek, düzenleyerek etkin bir anlamlandırma ve bunu paylaşma çabasıdır.
Kişilerarası iletişim mesajlar ve mesajlarla yüklü anlamların karşılıklı olarak gidip geldiği bir süreçtir. Mesajlar değişik yollarla ve araçlarla gönderilir. İletişim sürecinde olması gereken bazı temel öğeler vardır ve öğeler arasında bir dizi eylemler, süreçler oluşmaktadır.
Aristoteles (M.Ö. 384-322) Konuşma Sanatı (Rhetoric) ndan söz ederken iletişimin olmazsa olmaz üç öğesini 1. konuşmacı 2.konuşma 3. dinleyiciler olarak belirlemişti.
Laswell in iletişim modeli
19 (Dış uyaranlar ve Kişilik özellikleri) İlişki Biçimi İlişki Bağlamı İlişki Amaçları (Gönderme becerileri) İlişki Biçimi İlişki Bağlamı İlişki Amaçları İletişimde yer alan sistemler (Dış uyaranlar ve Kişilik özellikleri VERİCİ İletişimi başlatan kişi Anlamı kodlama Sözlü-sembol dili MESAJ Sözsüz-beden dili Kodu Kodu Açma açma ALICI İletişimi sürdüre n kişi GERİ BİLDİRİM
20 Mesaj bir yaşantıya ait duygu ve düşüncenin kodlanarak sözlü, sözsüz ya da yazılı anlatımla kişiye ulaşmasını sağlayan sembollere denir. Sözsüz anlatım bedenimizle oluşturduğumuz işaretlerle, yani beden dilimizle ifade edilir.