Sakl Tarih Sinan Meydan ATATÜRK ÜN VAS YET NDEK NSANLIK S rlar yla ve Mesajlar yla Atatürk ün Vasiyeti ve Mal Varl B enim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacakt r, ama Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacakt r ve ki Mustafa Kemal var: Bir ben, et ve kemik, geçici Mustafa Kemal gibi sözleriyle dünyan n gelip geçici oldu unu hiç unutmayan ve ölüm gerçe ine hep haz r olan Atatürk, henüz hiçbir hastal k belirtisinin görülmedi i, sapasa lam oldu u günlerde, 1933 y l nda bütün mal varl n hazineye b rakmak istemifl, ancak Medeni Kanun daki mahfuz hisse nedeniyle üzerindeki mallar n bir k sm n mirasç lar na b rakma zorunlulu uyla karfl karfl ya kalm flt r. Atatürk, bu zorunluluktan kurtulmak için -dünyada benzerine rastlan lmad k bir flekilde- özel kanun ç kartt rm flt r. Sonuçta 12 Haziran 1933 tarihli 2307 say l özel kanunla tüm mal varl n hazineye b rakm flt r. Dünya; mal, mülk sahibi olmak için özel kanun ç karan devlet adamlar n çok görmüfltür de -Atatürk ten baflka -tüm mal n, mülkünü milletine ba fllamak için özel kanun ç kartan baflka birini daha görmemifltir. Özel kanunla mahfuz hisse dâhil tüm mal varl n milletine ba fllayan Atatürk, daha 1933 y l nda bir de vasiyetname haz rlamak istemifltir. 15
Hasan R za Soyak dinleyelim: Bu kanun (2307 say l özel kanun) ç kt ktan sonra vasiyetname tanzimini birer suretle ihmal etmifltik; burada benim büyük kusurum oldu- unu itiraf ederim. Ne bileyim; tafl d manadan dolay olacak, böyle bir vesika tanzimine bir türlü elim varm - yordu ve her konufluldukça bir vesile ile ileriye at yordum. Hani seninle ara s ra bir iflimizden bahsederdik sözleriyle Atatürk bana iflte bunlar hat rlat yordu. Atatürk ün hastal iyice ilerleyince vasiyet konusu bir kere daha gündeme gelmifltir. Hasan R za Soyak ve Kocaeli milletvekili Selahatttin Yarg n n haz rlad vasiyet tasla n okuyan Atatürk, üzerinde baz düzeltmeler yaparak 5 Eylül 1938 tarihinde Dolmabahçe de flu vasiyeti yazm flt r: Malik oldu um bütün nukut ve hisse senetleri ile Çankaya daki menkul ve gayrimenkul emvalimi, Halk Partisi ne atideki flartlarla terk ve vasiyet ediyorum: 1. Nukut ve hisse senetleri, flimdiki gibi fl Bankas taraf ndan nemaland r lacakt r; 2. Her seneki nemadan bana nispetleri flerefi mahfuz kald kça yaflad klar müddetçe, Makbule ye ayda 1000, Afet e 800, Sabiha Gökçen e 600, Ülkü ye 200 lira ve Rukiye ile Nebile ye flimdiki 100 er lira verilecektir. 3. Sabiha Gökçen e bir ev de alabilecek para verilecektir. 4. Makbule nin yaflad müddetçe Çankaya da oturdu- u ev de emrinde kalacakt r. 5. smet nönü nün çocuklar na yüksek tahsillerini ikmal için muhtaç olacaklar yard m yap lacakt r. 6. Her sene nemadan mütebaki miktar yar yar ya Türk Tarih ve Dil Kurumlar - na tahsis edilecektir. lginçtir! Atatürk ün vasiyetinin genelde gözden kaçan 16
ilginç mesajlar ve s rlar vard r. Bu mesajlar ve s rlar Hasan R za Soyak tan ö reniyoruz. Örne in, Bir maddede kendilerine ayl k ba lanmas vasiyet etti i han mlardan beflinin soyadlar yaz l idi; yaln z Bayan Afet in soyad yoktu; o ailesinin soyad n kullanm yordu. Henüz baflka bir ad da almam flt. Bunu görünce di erlerinin de soyadlar n yazmad. Vasiyette yaln zca Sabiha Gökçen in soyad na yer vermifltir. Onun nedeni de Sabiha n n Gökçen ad n soyad olmaktan ziyade tayyarecili ini belirten bir s fat olarak görmesiydi. Y ine vasiyette geçen vefatlar na kadar ifadesini çizip yerine Yaflad klar müddetçe notunu düflmüfltür. Ona göre yaflamak esast. Bir vasiyetnamede dahi olsa, bir insan n ölümünden bahsetmeyi nezakete uygun bulmuyordu. K z kardeflinin Çankaya da oturdu u eve ait maddede kametine müsaade edilecektir denildi ini görünce bunu emrinde kalacakt r fleklinde de ifltirmifltir. smet nönü nün çocuklar na ait maddeyi de Kendisine bir hal olursa -Hasan R za Temelli yi kastederekkardefli çocuklar na bakmaz diye düflünerek yazm flt r. A tatürk ün vasiyetindeki nönü nün çocuklar yla ilgili madde, çeflitli dedikodulara neden olmufltur. Örne in, güya Atatürk e nönü nün öldü ü söylendi i için Atatürk, nönü nün çocuklar na e itim yard m yap lmas n vasiyet etmifltir! Hatta Atatürk ün nönü yü öldürtmeyi düflündü ü (!), bu nedenle çocuklar na yard m edilmesini vasiyet etti ini söyleyenler bile olmufltur. Bu iddialar n tamam yaland r. 17
Gerçek olan fludur: Atatürk herkesin iyili ini isteyen, buna çal flan, politika icaplar yla özel münasebetlerini titizlikle ay rmay bilen, arkadafll klar na ve dostluklar na içten ba l olan çok mert ve vefakâr bir insand ; di er yandan nönü o s ralarda, safra kesesi iltihab gibi tehlikeli bir hastal k geçiriyor ve Atatürk bununla yak ndan ilgileniyordu; emriyle her gün s hhi durumu hakk nda malumat al yor, kendisine arz ediyorduk. Hatta hastal zaman na rastlayan bir geliflinde Prof. Fissenger i de Ankara ya göndermifl, tedavisi ile alakadar etmiflti. B u arada nönü nün çocuklar n n yüksek ö renimlerini yapmalar için vasiyetnamede öne sürülen yard ma gerek duyulmam flt r. Atatürk ün vasiyetindeki mesajlardan biri de ikinci maddedeki bana nispetleri flerefi mahfuz kald kça ifadesidir. Atatürk bu ifadesiyle adlar geçen alt kiflinin kendisine yak nl klar n n aç k bir gerçek oldu unu anlatmak istemifltir Atatürk vasiyetini 6 Ekim 1938 tarihinde stanbul 6. Noteri smail Kunter e teslim etmifltir. Atatürk ün vasiyeti 28 Kas m 1938 tarihinde Ankara Üçüncü Sulh Hukuk Hâkimli- i nde aç lm flt r. Atatürk ün Mal Varl Atatürk ün vasiyetindeki flartlarla CHP ye devretti i nakit ve hisse 18 senetleri -10 Kas m 1938- itibariyle flöyledir: Nükut Lira, Kurufl Emekli Hesab : 4 Numaral fiahsi Hesab : 2 Numaral Hesap: fl Bankas Hisse Senedi (10 liral k): Müessis Hisse Senedi (500 liral k): M. Kömürü T.A.fi Hisse Senedi: Nama Muharrer: Hamiline Muharrer Müessis Senet: Genel Para: Hisse Senedi: Lira, Kurufl 19.566.80 53.453.18 1.446.872.03 1.519.892.01 119.125 569 119.694 12.750 12.250 125 25.125 1.519.892.01 144.891 Bu tablodan ortaya ç kan sonuçlar flöyle özetlenebilir. 1. Atatürk ölürken, fl Bankas ndaki Emekli Hesab nda ve 4 Numaral fiahsi Hesab nda emekli maafllar ndan toplam 73 bin 19 lira 98 kurufl birikim yapm flt r. Tüm flahsi mal varl budur. Ayl k ortalama 10 bin lira civar nda cumhurbaflkanl maafl alan Atatürk, neredeyse bütün maafl n, köflkün ihtiyaçlar na, yolculuk masraflarına, çal flanlara ve sosyal yard m ve ba fllara harcam flt r. Bu nedenle öldü ünde flahsi hesab nda sadece birkaç ayl k maafl kalm flt r. 2. Atatürk ün fl Bankas 2 Numaral Hesab ndaki 1 milyon 446 bin 872 lira 03 kurufl ile 114 bin 891 adet hisse senedi ise Hindistan dan gelen paradan kalan 75 bin
10 bin lira civar nda cumhurbaflkanl maafl alan Atatürk, neredeyse bütün maafl n, köflkün ihtiyaçlar - na, yolculuk masraflar na, çal flanlara ve sosyal yard m ve ba fllara harcam flt r. lira, örnek çiftliklerin gelirleri ve Abbas Hilmi Pafla n n CHP ye ba fllad 900 bin liran n de erlendirilmesiyle birikmifltir. Atatürk, flahsi harcamalar için bu paralara asla el sürmemifltir. (Atatürk Hindistan dan Milli Mücadele için kendisine gönderilen paran n 120 bin liras yla örnek çiftlikler, 250 bin liras yla da fl Bankas n kurmufltur. Bu paradan geriye kalan da fl Bankas na koymufltur. Atatürk 1925 te kurdu u örnek çiftliklerini 1927 y l nda CHP ye b rakm fl; çiftlikleri y llarca çal flt r p gelifltirip, iyice de erlendirdikten sonra 1937 y l nda hazineye ba fllam flt r. Atatürk kendi üzerinde görünen bu çiftlik gelirlerine ve çiftlik ürünlerine asla el sürmemifltir. Çiftlik gelirlerini fl Bankas 2 Numaral hesapta biriktirmifl, çiftlik ürünlerini ise paras n vererek sat n alm flt r. Örnek çiftlikler, Türkiye de modern tar m ve hayvanc l n geliflmesine büyük katk sa lam fl; fl Bankas ise Türkiye Cumhuriyeti nin ekonomik kalk nmas ndaki lokomotiflerden biri olmufltur.) 3. Atatürk, el sürmedi i fl Bankas 2 Numaral hesaptaki 1.5 milyon liraya yak n paray vasiyetinde üç büyük Cumhuriyet kurumuna; CHP denetiminde TTK ya ve TDK ya b rakm flt r. Atatürk düflmanlar n n dillerine dolad klar Atatürk ün malvarl gerçe i budur. Görüldü ü gibi Atatürk ün flahsi mal olarak emekli maafl ve cumhurbaflkanl maafl d fl nda üzerinde tek kuruflu yoktur. Maflalar n da sosyal yard mlar ve ba fllar baflta olmak üzere köflk giderlerine harcam flt r. Ölürken flahsi hesab nda sadece 73 bin 19 lira 98 kurufl birikmifl paras vard r. Atatürk ün baflkaca aç k veya gizli bir vasiyeti yoktur. Bu konudaki iddialar tamamen gerçek d fl d r. Not: Atatürk ün mal varl n n tüm kaynaklar n, Atatürk ün gelirlerini, giderlerini, ba fllar n, Hindistan dan gelen para vb. tüm ayr nt lar yla Kas m 2015 te ç kan Panzehir adl kitab mda anlatt m. sinanmeydan@butundunya.com.tr Kaynakça: Hasan R za Soyak, Atatürk ten Hat ralar, C.1, 2, stanbul 1973. Atila Sav, Atatürk ün Vasiyeti, Cumhuriyet, 24 Nisan 1981 Atatürk ün Bütün Eserleri, C.30. Mazhar Levento lu, Atatürk ün Vasiyeti, stanbul, 1968. Türkiye fl Bankas Tarihi, stanbul, 2001 Sinan Meydan, Yalanlara, Çarp tmalara, ftiralara, PANZEH R, stanbul, 2015. 19