Vücudumuz ne diyor? Doç. Dr. Bahar Baştuğ 1
Unutulmamalıdır ki İle?şim kişiye değil, kişiyle yapılan bir etkinlik olduğu için, bizim niye?miz değil, alıcıda uyanan izlenim önem taşır. İnsan diliyle çok kolay, bedeniyle çok zor yalan söyler. 2
İki kişinin belli bir ortamda birlikte bulunması, aralarında sözlü ile?şim kurulmasa da karşılıklı görsel ile?lerin akışını sağlar. Bir konuşma ortamında suskunluk bile belli bir ile?şim biçimidir. Bu türden ile?lerin değerlendirilememesi ise ile?şim kopukluğunun temel nedenidir. 3
Sessiz ile?şim: Susma Sessizlik ya da susma, istendik ve gerekli durumlar dışında, çoğu kez sıkınm ve bazen de acı verir. Uzun süreli suskunluklar gerilimlere neden olur. Yeni tanışılan kişilere ne söyleyeceğini bilememeden kaynaklı rahatsızlığı önlemek için, karşılıklı uzayacağından korkulan sessizliği doldurmak için bir şeyler söylenir. Ancak, suskunluk kişilerarası ile?şimin önemli bir parçasıdır. Susmadan başkasını dinlemek mümkün değildir. 4
Susmanın türleri Psikolinguis?k susma: kaynağa ve hedefe düşünme süresi sağlamak amaçlıdır 5
Susmanın türleri Etkileşimsel susma: kaynak ve hedef arasındaki etkileşimden doğar, 3 türlüdür: Karar verme süresi ile ilgili: konuşmaya kimin başlayacağı, ile?ye nasıl tepki verileceğinin bilinmemesi gibi belirsiz durumlarda ortaya çıkar. Akıl yürütme ile ilgili: hedefin, kaynağın söylediklerini anlamaya ve yorumlamaya, amacını kavramaya yönelik Dene?m kurma amacıyla: dikka? çekmek ya da otoriteyi sağlamak için. 6
Susmanın türleri Sosyo-kültürel susma: Söz gümüşse sükut almndır sözünün egemen olduğu bir toplumda suskunluk bilgelik (ya da bilgisizliği saklamanın) işare?. Küçüklerin büyüklerin yanında susması, soru sorulduğunda bile cevap vermemesi töresel suskunluk 7
Ses Kişilerin seslerinin tonu, ritmi, yükselip alçalması, monotonluğu, Mnısı duyguları yansıtan sözsüz ile?şim araçlarıdır. Ses tonu yalan söylerken, korkumuzu saklarken bizi eleverebilir, aynı zamanda söylediklerimizi de doğrulayabilir. 8
Bedenimiz konuşur. Düşüncelerin dili kelimeler, duyguların dili ise bedenimizdir. İnsanın kendini tanıma, amaçlarına ulaşabilme çabasında en önemli adım beden dilini tanımakmr. Beden dili bize sosyal rolleri gösteren bir aynadır. Beden diline ait olan farklı kültürlerdeki ortak işaretlerin beynin derinlerinde bulunan limbik sistemde kodlandığı düşünülmektedir. 9
İnsanların hisse^kleri gibi davranmaktan çok, davrandıkları gibi hisse^kleri ortaya konmuş. İnsanın davranışı beden kimyasını değiş?rir. Kendinizi sıkınmlı hissediyorsanız beden duruşunuzu kontrol edin (facial feedback hipotezi). 10
Gönderme becerileri %10 %60 %30 sözcükler ses tonu beden dili 11
Bedenimiz Nasıl Konuşur? - Konuşulan bir dil gibi, bedenimizin de kelimeleri, cümleleri ve noktalama işaretleri vardır. - Her jest sanki tek bir kelime gibidir ve bir kelimenin de çeşitli farklı anlamları olabilir. 12
Beden dilinin öğeleri Beden Duruşu Mimikler Jestler Göz Teması Başın Kullanımı Ayakların Kullanımı Oturma Biçimi Mesafe Oturmak İçin Seçilen Yer Giyim Kullanılan Aksesuarlar Bakım Dövme 13
Beden duruşu Etkin beden duruşunda beden, konuşulan kişiye dönüktür. Beden hafifçe öne doğru eğik?r. Duruş rahair, eller ve ayaklar beden duruşuna uyumlu hareket eder. 14
Beden dilinin topluluk üzerindeki etkisi 15
Bedenin bir bütün olarak kullanımı 16
Konuştuğu topluluğa zafer ve başarı duygusu yaşatmayı vaad eden bir beden duruşu 17
Jestler ve mimikler Jestler: baş, el-kol, ayak-bacak hareketleri ya da bedenin tümünün kullanımı ve Mimikler: yüz ifadesinden oluşur. Her zaman değişimle ilgilidir, yüz ve bedende bir durumdan diğerine geçiş?r. İle?şimde jes?n ve mimiğin anlam kazanabilmesi için Şimdi ve burada algılanması gerekir. Jest ve mimikler bazen istendik, kendiliğinden, bazen de istenmedik hareketler olarak ortaya çıkarlar. Hepsinin bilinçli ya da bilinçalm bir nedeni vardır. 18
Jest ve mimikler Duyguları yansıiklarından çokanlamlı ya da anlamca belirsiz olabilirler. Kaş çatma hoşnutsuzluk, onaylamama, can sıkınmsı, şaşkınlık, kızgınlık gibi birçok nedenden kaynaklanır. Doğru anlamak için içinde gerçekleş?kleri ortamı ve durumu değerlendirmek gerekir. Kültüreldir. Toplumsallaşma sürecinde öğrenilir/ biçimlenir ve aktarılırlar. Belli bir topluma/kültüre, gruba ait oluşun göstergesi olduğu kadar, kişiliği de yansımr. 19
Jest ve mimiklerin sınıflandırılması Esas jest ve mimikler İkincil jest ve mimikler AnlaMm Toplumsal Mimik jestler 20
Esas jest ve mimikler AnlaMm jest ve mimikleri: biyopsikolojik kökenli temel duyguları dile ge?ren hareketler, mutluluk, öme, şaşkınlık gibi evrensel, tüm insanlarda doğuştan ortak. Toplumsal jest ve mimikler: yorgunken bile misafire güler yüzlü olmak, işte amir gelince toparlanmak gibi Mimik jestler: sanatçıların performansları sırasında çıkardıkları sesler, eli ağıza götürerek sigara isteme durumu, belli bir mesleği yapanların ortak kod ve jestleri 21
İkincil jest ve mimikler Bedenin gereksinimleri ile ilgili hareketler. Esneme, kaşınma, hapşırma, öksürme, uzun süre ayakta durunca ayakları hareket e^rme, gözleri yere dikmek. 22
Andrea de Jorio (1832) Napoliten jestler 1. sus 2. sıkınm 3. güzellik 4. açlık 5. alay 6. yorgunluk 7. delisin 8. yunuramazsın 9. samimiyetsizlik 10. kurnazlık, hile 23
İnsan bedeninin en dürüst parçası neresidir? Kişinin gerçeğe en yakın duygu ya da niye?ni ortaya koyan parçası? Eller? Yüz? Gözler?? Ayaklar!!! 24
Kendimizi rahat hisse^ğimizde Konuşan iki kişi bacaklarını çapraz yapmışsa. Asansörde kişi çapraz iken başkası girince.. «potansiyel bir tehdit ya da tehlike olabilir, ayaklarını yere sağlam bas.» 25
Olumlu bir şey düşünüyor ya da duyuyor. Tedirgin, korkmuş, küçük görülmüş bir çocuk gibi davranıyor. Neşeli ayaklar 26
Dürüstlük ayaklardan yukarı çıkmkça azalmakta Poker yüz Yüzümüzle yalan söyleyebiliriz: «Yüzünü bu hale sokma», «hadi ama gülümse» 27
Mimikler İnsan yüzünün 250.000 değişik ifadeyi yansıtabilme potansiyeline sahip olduğu ileri sürülmüştür. Yüz (ya da göz) ruhun aynasıdır. 28
29