ANAOKULLARINA DEVAM EDEN 6 YAŞ ÇOCUKLARININ SOSYAL BECERİ DÜZEYLERİNİN ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ Hilal İlknur TUNÇELİ 1 Berrin AKMAN 2 Sakarya Üniversitesi, htunceli@sakarya.edu.tr Hacettepe Üniversitesi, bakman@hacettepe.edu.tr ÖZET Bu araştırmanın amacı anaokuluna devam eden 6 yaş çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesidir. Tarama modeli olan bu araştırmanın örneklemini 2011-2012 eğitim öğretim yılı bahar yarıyılında Sakarya ili Hendek İlçesi Milli Eğitim Bakanlığı na bağlı resmi ilköğretim okullarının anasınıflarına devam eden normal gelişim gösteren 6 yaş grubu çocuklar oluşturmaktadır (n=240). Araştırmada veri toplama aracı olarak Akman (2010) tarafından geliştirilen Okul Öncesi Çocuklar için Sosyal Beceri Formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 16.0 paket programında analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda anne- baba eğitim düzeyi ve meslek durumunun çocukların sosyal beceri düzeyleri üzerinde etkili olduğu görülmektedir. Anahtar Kelimeler: sosyal beceriler, okul öncesi eğitim, sosyal gelişim Giriş Çocuk dünyaya geldiğinde kendisini aile kurumu içinde bulur. Böylece ailesi çocuğun ilk sosyal çevresini oluşturmuştur. Dolayısıyla çocuk sosyalleşme sürecine ilk önce aile ortamında girer. Sosyal gelişim sürecinin temelinde, çocuğun kendisinden önce birer sosyal varlık haline gelmiş olan aile bireyleri ile kurduğu iletişim ve etkileşim süreci bulunur. (Kızıloluk, 1984). Sosyal beceriler, diğer insanlarla iletişimde bulunmayı kolaylaştırıcı olduklarından birey ve toplum yaşamında önemli role sahiptirler. Günümüzde birçok araştırmaya konu olan sosyal beceri kavramının temelleri 1900 lü yılların başlarına dayanmaktadır. İlk olarak William James Psikolojinin Prensipleri adlı eserinde sosyal ilişkileri ele almıştır. James in çalışması bu alanda yapılan çalışmalara yol gösterir niteliktedir (Bacanlı, 2009). Okul öncesi dönem, uygun sosyal becerilerin öğrenilmesi için en uygun ve önemli zamandır. Sosyal becerilerin gelişiminde son derece gerekli ve önemli olan akran ilişkilerinin okul öncesi dönemde başarısız gelişmesiyle ortaya çıkabilen davranış problemleri ergenlik ve yetişkinlikte de varlığını devam ettirebilmektedir. Bu noktada sosyal ve bilişsel gelişimin sosyal becerilerin kazanılmasında önemli kriterlerden biri olduğu görülmektedir. İki-altı yaş arasında çocuklar, sosyal ilişkilerin nasıl kurulduğunu, ev dışındaki insanlarla özellikle kendi yaşıtlarıyla nasıl beraber zaman geçirileceğini öğrenmeye başlarlar. Bu dönemde uyum ve işbirliği gelişir. İlk çocukluk döneminde, çocuğun diğer insanlarla olan çok sayıda ve gittikçe karmaşıklaşan ilişkileri, sosyal gelişimi desteklemektedir. Sosyal olarak, çocuklar oyuncakları paylaşmanın yanında, yetişkinin ilgisini, yiyecekleri paylaşmayı ve karşılıklı konuşmayı öğrenirler. Ayrıca, yaşıtlarıyla çatışmaları ve ilişkilerde ortaya çıkan sorunları çözümlemeyi 1 Araştırma Görevlisi, Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Eğitimi ABD, htunceli@sakarya.edu.tr 2 Profesör Doktor, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Eğitimi ABD, bakman@hacettepe.edu.tr *Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim Bilimleri Araştırmaları Sempozyumu, 1-3 Ekim 2012.
ve kendini nasıl ve ne zaman koruyacağını ve diğer çocukların haklarına saygı göstermeyi de öğrenirler. Bütün bunlar çocuğun ileriki yaşamında ortaya çıkan tüm sorunları çözmesine yardımcı olacak problem çözme becerilerinin artmasını sağlar (Gülay ve Akman, 2009). Altı yaşta çocuk, sosyal yönden hala ailesine bağımlı olmakla birlikte öğretmeni ve arkadaşlarının önemi de gittikçe artar. Yalnız başına oynamaktan hoşlanmaz, oyun oynadığı gruplar genişlemiştir. Oyundaki kurallar çocuklar tarafından belirlenir (Oktay, 2002). Birçok yönden yeni bir okul ortamına girmeye hazır olan altı yaş çocuğu pek çok sosyal beceriye de sahiptir. Bu yaş çocuğu, işbirlikçi oyunu öğrenmiştir. Grup oyunlarından hoşlanır. Oyunun kurallarının farkındadır ve kurallara uyar (Yavuzer, 2010). Başkaları gibi düşünmeye (başkalarının haklarına saygı duymaya, olayı üçüncü bir kişi gibi değerlendirmeye) başlar. Başkalarının duygularını paylaşma; onlarla ilgilenme, sevinçlerini, üzüntülerini anlama becerisi gelişecektir. Kendi kendini eleştirdiğine işaret eden davranışları gözlenebilir. Kendi haklarını savunmakla birlikte başkalarının haklarına da saygı duyar (Okur, 2008; Ülgen ve Fidan, 1997). Okul öncesinde sosyal becerilerin gelişiminde sosyal gelişimle ilgili tutarlılıklar görülmektedir. Çocukların negativizm yaşadıkları dönemlere göre uyumlu ve sakin oldukları dönemlerde sosyal beceri kazanımında daha büyük ilerlemeler sağlanmaktadır. Aynı zamanda, sosyal gelişimde olduğu gibi sosyal becerilerin gelişimi, anne- bebek arasındaki etkileşimle başlamakta ve zamanla ailenin diğer üyelerini, akranları içine alarak genişleyen bir sosyal ağ içerisinde öğrenilmektedir. Sosyal çevrenin genişlemesiyle daha çok sosyal beceri kısa sürede öğrenilmektedir. Bu bağlamda, okul öncesi dönemde sosyal becerilerin kazanılmasında, anne- çocuk, aile-çocuk, çoluk-çocuk ilişkileri, oyun becerileri ve okul öncesi eğitim kurumları özel bir öneme sahiptir (Gülay ve Akman, 2009). Yöntem Bu araştırmanın amacı anaokuluna devam eden 6 yaş çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesidir. Araştırmanın örneklem grubunu; basit rastgele örnekleme yöntemiyle seçilen Hendek İlçesi merkezindeki resmi ilköğretim okullarına bağlı anasınıflarında devam eden 119 u kız ve 121 i erkek toplam 240 çocuk oluşturmuştur. Veri Toplama Araçları Okul Öncesi Çocuklar İçin Sosyal Beceri Formu Okul Öncesi Çocuklar İçin Sosyal Beceri Formu Akman ve arkadaşları tarafından (2010) oluşturulan form 37 maddeden oluşan üçlü likert tipi bir araçtır. Formun Cronbach alfa güvenirlik katsayısı0.87. bulunmuştur. Formun geçerliliği için kapsam geçerliliğine bakılmış, ve 5 alan uzmanının görüşü alınmıştır. 35 maddeden oluşan ve öğretmen tarafından doldurulan Her zaman yapar, Ara Sıra Yapar, Hiç Yapmaz ifadelerini içeren üçlü likert tipi ölçektir. Kişisel Bilgi Formu Araştırmacının hazırladığı bilgi formu çocuğa ve anne babaya ait bilgileri içeren 8 sorudan oluşmaktadır. Kişisel bilgi formları araştırmacı tarafından çocukların ilgili okul kayıt dosyalarından elde edilmiştir. Bulgular Araştırma grubundan Sosyal Beceriler Formu ile elde edilen veriler SPSS 16.0 paket programı kullanılarak, Mann Whitney U testi, Kruskal Wallis-H testi ile analiz edilmiştir.
Tablo 1. Örneklemi Oluşturan Çocukların Cinsiyet Değişkenine Göre Sosyal Beceri Formu ndan Elde Ettikleri Puanlara İlişkin Mann-Whitney U Testi Sonuçları Cinsiyet N Sıralar ortalaması Toplam ortalama U p Kız 119 124,47 14812,50 6726,500,378 Erkek 121 116,59 14107,50 p 0.05 Tablo 1. de örneklemi oluşturan çocukların cinsiyet değişkenine göre Sosyal Beceri Formundan elde ettikleri puanlar arasındaki ilişki Mann Whitney U testi ile analiz edilmiştir. Tablo 1 e göre çocukların Sosyal Beceri puanları ile cinsiyetleri arasındaki fark Mann Whitney U testine göre anlamlı bulunmamıştır (U= 6726.500 p>0.05). Tablo 2. Örneklemi Oluşturan Çocukların Demografik Özelliklerine Göre Sosyal Beceri Formundan Elde Ettikleri Puanlara İlişkin Kruskal Wallis-H Testi Sonuçları Anne eğitim düzeyi Baba eğitim düzeyi Anne Yaşı Baba Yaşı Annenin Çalışma Durumu Babanın Çalışma Durumu * p 0.05 n Sıra ortalaması İlkokul Mezunu 70 100,84 Ortaokul Mezunu 32 112,50 Lise Mezunu 89 128,43 Üniversite Mezunu 49 139,40 İlkokul Mezunu 28 91,45 Ortaokul Mezunu 38 100,67 Lise Mezunu 91 124,21 Üniversite Mezunu 83 135,31 20-30 50 118,73 31-40 186 121,57 41 yaş ve üstü 4 93,00 20-30 23 91,63 31-40 198 124,27 41 yaş ve üstü 19 116,16 Ev Hanımı 168 116,43 Memur 33 151,45 İşçi 14 91,07 Serbest Meslek 25 123,50 Çalışmıyor 8 41,50 Memur 57 129,23 İşçi 58 102,40 Serbest Meslek 112 128,89 Emekli 5 169,40 sd χ2 p Anlamlı fark 3 10,87,012* 3 12,09,007* 2,707,702 2 4,65,097 1-3, 1-4, 2-4 1-3, 1-4, 2-4 3 9,74,021* 1-2,2-3 4 19,410,001* 1-2,1-3, 1-4,1-5, 2-3,3-4, 3-5, Tablo 2. de örneklemi oluşturan çocukların demografik özelliklerine göre Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar arasındaki ilişki Kruskal Wallis- H testi ile analiz edilmiştir.
Tablo 2 ye göre annenin eğitim durumunun çocukların sosyal beceri düzeyine etkisinin çocukların annelerinin eğitim durumuna göre Kruskal Wallis- H testine göre anlamlı farklılık gösterdiği bulunmuştur (p<0.05). İlkokul mezunu annelerin çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan aldıkları puanlar ile lise mezunu annelerin çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan aldıkları puanlar ve üniversite mezunu annelerin çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan aldıkları puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmaktadır (p<0.05). Ortaokul mezunu annelerin çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan aldıkları puanlar ile üniversite mezunu annelerin çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan aldıkları puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmaktadır (p<0.05). Sonuç olarak anne eğitim durumunun çocukların sosyal becerileri üzerinde etkili olduğu söylenebilir. Tablo 2 ye göre babanın eğitim durumunun sosyal beceri düzeyine etkisinin çocukların babalarının durumuna göre Kruskal Wallis- H testine göre farklılık gösterdiği bulunmuştur (p<0.05). İlkokul mezunu babaların çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan aldıkları puanlar ile lise mezunu babaların çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan aldıkları puanlar ve üniversite mezunu babaların çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan aldıkları puanlar arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulunmaktadır (p<0.05). Ortaokul mezunu babaların çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan aldıkları puanlar ile üniversite mezunu babaların çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan aldıkları puanlar arasında Kruskal Wallis- H testine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmaktadır (p<0.05). Sonuç olarak babanın eğitim durumunun çocukların sosyal becerileri üzerinde etkili olduğu söylenebilir. Tablo 2. ye baktığımızda örneklemi oluşturan çocukların annelerinin yaş değişkenine göre Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar arasındaki ilişkinin Kruskal Wallis-H testine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermediği görülmektedir (p>0.05). Dolayısıyla annenin yaşı çocukların sosyal becerileri üzerinde etkili değildir. Tablo 2. ye baktığımızda örneklemi oluşturan çocukların babalarının yaşı değişkenine göre Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar arasındaki ilişkinin Kruskal Wallis-H testine göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermediği görülmektedir (p>0.05). Dolayısıyla babanın yaşı çocukların sosyal becerileri üzerinde etkili değildir. Tablo 2. ye göre annenin meslek durumunun sosyal beceri düzeyine etkisinin çocukların annelerinin meslek durumuna göre anlamlı farklılık gösterdiği bulunmuştur (p<0.05). Ev hanımı annelerin çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar ile memur annelerin çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar arasında memur annelerin çocukları lehine anlamlı farklılık bulunmaktadır (p<0.05). Memur annelerin çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar ile işçi annelerin çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar arasında memur annelerin çocukları lehine istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmaktadır (p<0.05). Sonuç olarak, annenin meslek durumu çocukların sosyal beceri düzeyleri üzerinde etkilidir. Tablo 2. ye göre babanın meslek durumunun çocukların sosyal beceri düzeylerine etkisinin çocukların babalarının meslek durumuna göre anlamlı farklılık gösterdiği bulunmuştur (p<0.05). Çalışmayan babaların çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar ile memur babaların çocuklarının, işçi babaların çocuklarının, serbest meslek sahibi babaların çocuklarının, emekli babaların çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar arasında çalışmayan babaların çocuklarının aleyhine istatistiksel anlamda farklılık bulunmuştur (p<0.05). Memur babaların çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar ile işçi babaların çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar arasında memur babaların çocukları lehine istatistiksel anlamda farklılık bulunmuştur (p<0.05). İşçi babaların çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar ile serbest meslek sahibi babaların çocuklarının ve emekli babaların çocuklarının Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar arasında işçi babaların çocuklarının aleyhine istatistiksel
anlamda anlamlı bir farklılık bulunmuştur (p<0.05). Sonuç olarak babanın meslek durumu çocukların sosyal becerileri düzeyleri üzerinde etkilidir. Tablo 2 ye baktığımızda örneklemi oluşturan çocukların kardeşlerinin sayısı değişkenine göre Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar arasındaki ilişkinin Kruskal Wallis- H testi ile analiz edildiği görülmektedir. Tablo 2 ye göre kardeş sayısının sosyal beceri düzeyine etkisinin çocukların kardeşlerinin sayısına göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermediği bulunmuştur (p>0.05). Tablo 2 ye baktığımızda örneklemi oluşturan çocukların kardeşlerinin cinsiyet değişkenine göre Sosyal Beceri Formu ndan elde ettikleri puanlar arasındaki ilişki Kruskal Wallis- H testi ile analiz edildiği görülmektedir. Tablo 2. ye göre kardeşlerin cinsiyetlerinin sosyal beceri düzeyine etkisinin çocukların kardeşlerinin cinsiyetlerine göre anlamlı bir farklılık göstermediği bulunmuştur (p>0.05). Tartışma Araştırmanın sonuçları, okul öncesi eğitime devam eden altı yaş çocuklarının sosyal beceri düzeyleri ile ebeveynlerinin yaş, meslek, eğitim düzeylerinin ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Bu araştırmada çocukların cinsiyetleri ile sosyal becerileri düzeyleri arasında ilişki bulunamamıştır. Bu bulguyu destekleyen araştırma örneklerine rastlamak mümkündür. Seven (2006) in, Altı yaş çocuklarının sosyal beceri düzeyleri ile bağlanma durumları arasındaki ilişkilerin incelenmesi başlıklı çalışmasının bulgularına bakıldığında da; sosyal becerinin cinsiyet üzerinde etkisi olmadığı görülmüştür. Kurt (2007) un, okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden beş-altı yaş çocuklarının sosyal uyum ve becerilerine proje yaklaşımlı eğitim programlarının etkisini incelediği araştırmanın sonucunda; çocukların cinsiyetleriyle sosyal uyum becerileri arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır. Günindi (2008) in, okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden altı yaş çocuklarının sosyal uyum becerileri ile anne-babalarının empatik becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi başlıklı çalışmasındaki bulgulara bakıldığında da; çocukların cinsiyetleri ile sosyal uyum toplam puanları arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Jamyang-Tshering (2004) in, okul öncesi çocukların sosyal becerileri hakkında yaptığı araştırma kızların erkeklerden farklı olarak sosyal becerileri daha sık gösterdiklerini; erkeklerin ise kızlara göre daha sık problem davranışlar sergilediklerini ortaya koymuştur. Gresham ve arkadaşları (1996) tarafından yapılan bir başka araştırmada, SBDS nin alt ölçeği olan işbirliği becerisi olarak kız ve erkekler arasında anlamlı bir farklılık bulunamamasına rağmen, toplam sosyal beceri puanlarına bakıldığında kızların erkeklerden daha yüksek puanlara sahip oldukları görülmüştür. Altı yaş çocuklarının sosyal becerileri ile ebeveynlerinin demografik özellikleri arasındaki ilişkiye bakıldığında çocukların anne ve babalarının öğrenim düzeylerinin sosyal beceri düzeyleri üzerinde etkili olduğu görülmektedir. Araştırmanın bu bulgusunu destekleyen örneklere rastlamak mümkündür. Üniversite mezunu anne ve babaların çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Anne babanın öğrenim düzeyi ile çocukların sosyal uyum, sosyal beceri, benlik algısı ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde anne-babaların öğrenim düzeylerinin ekili olduğu görülmektedir (Yılmaz, 2001; Atılgan, 2001; Akkuş, 2005; Koçak ve Tepeli, 2006;Sarı, 2007). Seven (2006), Altı yaş çocuklarının sosyal beceri düzeyleri ile bağlanma durumları arasındaki ilişkilerin incelenmesi başlıklı çalışmasının sonuçlarına bakıldığında ise anne ve babanın eğitim durumunun çocukların sosyal beceri düzeylerinin üzerinde etkili olmadığı görülmüştür. Dolayısıyla Tablo 2. ye baktığımızda anne ve babaların eğitim durumunun çocukların sosyal beceri düzeyleri üzerinde etkili olması Akkuş, Atılgan, Koçak ve Tepeli, Sarı, Yılmaz tarafından yapılan araştırmaların sonuçları ile paralellik göstermektedir. Bu paralelliğin nedeni, eğitim alan anne ve babaların çocuk yetiştirme konusunda daha bilgili ve duyarlı
olmaları, aile katılım çalışmalarına daha aktif şekilde katılmaları, etkinliklere çocuklarıyla birlikte katılmaları ile açıklanabilir. Çocukların anne ve babalarının yaşının sosyal beceri düzeyleri üzerinde düzeyinde anlamlı fark yaratmadığı görülmektedir. Bu konuda yapılan araştırmaların sonuçları incelendiğinde çocukların anne ve babalarının yaşlarının sosyal becerileri üzerinde etkili olmadığı görülmüştür (Günindi, 2008). Buna karşın çocukların anne babalarının yaşlarının, sosyal becerileri üzerinde etkili olduğunu ortaya koyan araştırma sonuçları da bulunmuştur (Sarı, 2007). Çocukların anne ve babalarının yaşının, sosyal beceri düzeyleri üzerinde etkili çıkmaması literatürde yapılan araştırma sonuçları ile paralellik göstermektedir (Günindi, 2008). Bu paralelliğin nedeni çocukların sosyal becerileri üzerinde anne ve babanın yaşından başka değişkenlerin etkili olmasıyla açıklanabilir. Çocukların annelerinin meslek durumunun sosyal beceri düzeyleri üzerinde etkili olduğu görülmektedir. Memur annelerin çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Çocukların babalarının meslek durumunun sosyal beceri düzeyleri üzerinde etkili olduğu görülmektedir. Memur ve serbest meslek sahibi babaların çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Anne babanın mesleki durumunun sosyal beceri düzeyleri arasında anlamlı fark çıkmasına rağmen literatürdeki çalışmalar bulguları desteklememektedir. (Sarı, 2007). Bu durum anne ve babanın mesleki durumlarının eğitim düzeyleri ile ilişkili olduğu, eğitim düzeyi yükseldikçe anne babaların, çocuklarının sosyal becerilerinin gelişimine yönelik daha destekleyici tutum sergilemeleri ile açıklanabilir. Sonuçlar Araştırmanın örneklem grubunu; basit rastgele örnekleme yöntemiyle seçilen Sakarya İli Hendek İlçesi merkezindeki resmi ilköğretim okullarına bağlı anasınıflarında devam eden 240 çocuk oluşturmuştur. Okullar ve Milli Eğitim Müdürlüğü nden gerekli izinler alındıktan sonra öğretmenler tarafından çocuklara ait kişisel bilgi formları ve sosyal beceri formlarının doldurulması istenmiştir. Çocukların cinsiyet ve demografik özellikleri ile sosyal beceri düzeyleri arasındaki ilişkiye baktığımızda; Çocukların cinsiyetlerinin sosyal beceri düzeyleri üzerinde p 0.05 düzeyinde anlamlı fark yaratmadığı görülmektedir (Tablo 1). Çocukların annelerinin eğitim durumunun sosyal beceri düzeyleri üzerinde p 0.05 düzeyinde anlamlı fark yarattığı görülmektedir. Üniversite mezunu annelerin çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Çocukların babalarının eğitim durumunun sosyal beceri düzeyleri üzerinde p 0.05 düzeyinde anlamlı fark yarattığı görülmektedir. Üniversite mezunu babaların çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Çocukların annelerinin yaşının sosyal beceri düzeyleri üzerinde p 0.05 düzeyinde anlamlı fark yaratmadığı görülmektedir. Çocukların babalarının yaşının sosyal beceri düzeyleri üzerinde p 0.05 düzeyinde anlamlı fark yaratmadığı görülmektedir. Çocukların annelerinin meslek durumunun sosyal beceri düzeyleri üzerinde p 0.05 düzeyinde anlamlı fark yarattığı görülmektedir. Memur annelerin çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Çocukların babalarının meslek durumunun sosyal beceri düzeyleri üzerinde p 0.05 düzeyinde anlamlı fark yarattığı görülmektedir. Memur ve serbest meslek sahibi babaların çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin daha yüksek olduğu görülmektedir (Tablo 2). Öneriler Okul öncesi eğitim kurumlarında çocukların işbirliği, kendini kontrol etme, atılganlık, problem çözme, empati gibi bir çok sosyal beceri ve akranlarıyla ilişkilerini destekleyecek etkinlikler yapılabilir. Öğretmenler çocukların fonolojik duyarlılık, görsel ve işitsel ayrıt etme becerilerinin gelişmesi için ezberden uzak, eğlenceli ve kalıcı etki yaratacak etkinliklere yer
verebilir. Eğitim ailede başlar. Okul öncesi eğitime başlamadan önce ve başladıktan sonra ailelerin çocuklarının kişilik, sosyal-duygusal, fiziksel ve bilişsel gelişimi için yaşına uygun seviyede olmasını sağlayacak yaşantılar ve deneyimler sunması çok önemlidir. Çocukların sosyal becerilerinin desteklenmesi açısından aileler, eğer çocuğun kardeşleri varsa kardeşler arası ilişkileri destekleyecek, paylaşımı arttıracak yönde, kardeşi yoksa çocuklarıyla birlikte özellikle akranlarının bulunduğu ortamlarda yaşıtlarıyla paylaşımlarda bulunması konusunda tutum sergileyebilirler. Kaynaklar Akkuş, Z. (2005). İlkokul Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Becerilerinin Öz Saygı ve Denetim Odağı ile İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Ankara. Bacanlı, H. (2009). Sosyal Beceri Eğitimi. Ankara: Asal Yayınları. Gresham, F.M., Macmillan, D.L., and Bocian, K.M. (1996). Learning disabilities, low achievement and mild mental retardation: More alike than different? Journal of Learning Disabilities, 29, 570-581. Gülay, H., Akman, B. (2009). Okul Öncesi Dönemde Sosyal Beceriler. Ankara: Pegem Akademi. Günindi N. (2008). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Devam Eden Altı Yaş Çocuklarının Sosyal Uyum Becerileri ile Anne Babalarının Empatik Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi üniversitesi. Ankara. Jamyang-Tshering K. (2004). Social Competence In Preschoolers: An Evaluation Of The Psychometric Properties Of The Preschool Social Skills Rating System (SSRS) (Unpublicated Doctoral Dissertation). USA: Pace University. Kızıloluk, H. (1984). Okul Öncesi Dönemde Grup Oyunlarının Çocuğun Sosyalleşmesi Üzerinde Etkileri. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 15. S. 82-83. Koçak, N., Tepeli, K. (2006). 4-5 Yaş Çocuklarının Sosyal İlişkiler ve İşbirliği Davranışlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. 1. Uluslar Arası Okul Öncesi Eğitim Kongresi, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi, İstanbul. Kurt, F. ( 2007 ). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarına Devam Eden Beş-Altı Yaş Çocuklarının Sosyal Uyum ve Becerilerine Proje Yaklaşımlı Eğitim Programlarının Etkisinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Ankara. Oktay, A. (2002). Yaşamın Sihirli Yılları. İstanbul: Epsilon Yayınları. Okur, M. (2008). Çocuklar İçin Felsefe Eğitim Programının Altı Yaş Grubu Çocuklarının Atılganlık, İşbirliği Ve Kendini Kontrol Sosyal Becerileri Üzerindeki Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi. İstanbul. Sarı, E. (2007). Anasınıfına Devam Eden 5-6 Yaş Grubu Çocukların, Annelerinin Çocuk Yetiştirme Tutumlarının, Çocuğun Sosyal Uyum Ve Becerilerine Etkisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Ankara. Seven, S. (2006). 6 Yaş Çocuklarının Sosyal Beceri Düzeyleri İle Bağlanma Durumları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara. Ülgen, G., Fidan, E. (1997). Çocuk Gelişimi. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi. Yavuzer, H. (2010). Çocuğun İlk 6 Yılı. İstanbul: Remzi Kitabevi. Yılmaz, A. (2001). Eşler arasındaki uyum: Kuramsal yaklaşımlar ve görgül çalışmalar. Aile Ve Toplum Dergisi, 1 (4), 49-58.