KEMİK MİNERAL YOĞUNLUĞUNUN YORUMLANMASI: Doğrular Ve Yanlışlar Prof Dr Dilek Gogas Yavuz Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Ve Metabolizma Hastalıkları BD
Kemik dansitesi neden ölçülür? Osteoporoz tanısı koymak Kırık riskini öngörmek Tedavi takibi
1o yıllık kırık riski (%) Osteoporozun tanı ve tedavisinde kemik mineral yogunluğu ölçümleri esastır Kemik kitlesi kırık riskinin en önemli belirleyicisidir 50 80 40 70 yaş 30 20 60 50 10 0 1,00,500,00 -,500-1,00-1,500-2,00-2,500-3,00-3,500-4,00 Femur boynu T-skoru Kanis JA et al. Osteoporosis Int. 2001;12:989-995.
Kemik dansitometri KMY ölçümünde kullanılan non-invaziv testtir. Ölçüm yöntemleri: Dual-energy X-ray Absorptiometry (DXA) Kantitatif USG (QUS) Kantitiatif kompüterize tomografi (QCT) KMY (BMD) : kemik mineral yoğunluğu
Kemik dansitometri ölçümünde Dual x-ray absorpsiometri: DXA KMD ölçümü için standart yöntemdir Alansal (iki boyutlu) yoğunluk ( g/cm2) ölçülür Ölçüm kolaydır Düşük radyasyon Kemik mineral içeriği (bone mineral content- BMC)
DXA aslında ne ölçer? Kemik mineral içeriği ölçer 1 cm 2 kemik mineral içeriği = KMY Kemik mineral içeriği= bone mineral content (BMC)
KMY ölçüm bölgeleri Lomber vertebra Femur
DXA : Kemik Yoğunluğu Ölçüm Raporu Demografik görüntü Kemik mineral dansitesi T skoru : genç referans popülasyon ile karşılaştırmasının Standart sapması Grafik Graph Z skoru : aynı yaş gurubu ile karşılaştırmasının Standart sapması
T skoru : Hastanın KMY ölçümünün genç popülasyonun KMY ortalaması ile karşılaştırması ile elde edilen standart deviasyon (SD) Hastanın KMY genç popülasyon ortalama KMY Genç popülasyon KMY 1 SD Z skoru : Hastanın KMY ölçümünün Kendi yaş grubu KMY ortalaması ile karşılaştırması ile elde edilen standart deviasyon (SD) Hastanın KMY Aynı yaş grubu ortalama KMY Aynı yaş grubu KMY 1 SD
KMD sınıflaması Postmenapozal kadınlar ve >50 y erkek Normal T skoru -1 Osteopeni T skoru -1 to -2.5 Osteoporoz T skoru < -2.5 Şiddetli Osteoporoz T skoru < -2.5 + kırık
TEMD metabolik kemik hastalıkları tanı ve tedavi kılavuzu
25 y kadın, evli, 1 ç Bilinen bir hastalığı ve Şikayeti yok Altın gününde arkadaşları kemik ölçümü yapmasını önermişler Başvurduğu hekim osteoporozu teşhisi ile bisfosfonat kullanmasını önermiş. İlaç kullanmak istemediği için 2. görüş almak amacı ile başvurdu Osteoporoz riski olmayan premenapozal kadına KMY ölçümü yapılması yanlıştır Premenapozal kadında dexa ile kemik değerlendirmesi z-skoru ile yapılır
DEXA ile Osteoporoz tanısı T-skoru Postmenapozal kadınlar ve 50 yaş üstü erkekler T-skoru değerleri sağlıklı premenapozal kadınlar, 50 y genç erkekler, çocuklar için kullanılamaz Z-skoru Sağlıklı premenapozal kadın, 50 y genç erkek ve çocuklarda Z-skoru <-2.0 olması «yaşa göre beklenenden düşük olarak yorumlanır Z-skoru > -2.0 yaşa göre beklenen sınırlarda olarak yorumlanır The International Society for Clinical Densitometry (ISCD)
75 y kadın, Sırt ağrısı nedeni ile hekime başvurmuş 43 yaşında menapoz, 10 yıldır DM ve HT. Boy kısalması tarif ediyor. Sırt ağrısı aralıklı oluyor KMY ölçümü yapılıyor. Normal olduğu söylenip ağrı kesici kullanması öneriliyor.
Osteoporoz tanısı koymak için her zaman T skorunun -2.5 altında olması gerekmez. Omurga defekti Vertebra kırığı Yerleşmiş şiddetli osteoporoz osteofit
Omurga kırığı önlenemezmiydi? Yeni kırıkları önleyebilirmiyim? Yaygın kas ağrıları ve 3 aydır bel ağrısı mevcut. CT çekilmiş vertebra kırığı saptanıp yatak istirahati ve NSAI kullanımı önerilmiş 30 y erkek SLE nedeni ile deksamatazon 10 mg /gün 3 yıldır kullanıyor
KMY ölçüm endikasyonları > 65 y kadınlar > 70 y erkekler Frajilite kırığı varlığı Düşük kemik kitlesi ile ilişkili hastalığı olanlar (RA,malabsorbsiyon Hipertiroidi, hiperparatiroidi vb) İlaçlar (steroid,antiepileptik,antidepresan,cumadin...) Antiposteoporotik ilaç etkinlik izlemi ISCD Position Development Conference 2003
Omurga kırığı önlenemezmiydi? Yeni kırıkları önelyebilirmiyim? 3 aydan uzun süre steroid kullanan Hastaların tedavi öncesi ve sırasında KMY değerlendirilmesi Yaygın kas ağrıları ve 3 aydır bel ağrısı mevcut. CT çekilmiş vertebra kırığı saptanıp yatak istirahati ve NSAI kullanımı önerilmiş gereklidir. 30 y erkek SLE nedeni ile deksamatazon 10 mg /gün 3 yıldır kullanıyor
KMY ölçümü
40 y Kadın,postmenapozal Ellerde kasılma şikayeti ile polikliniğe başvuruyor. Kaslarda güçsüzlük şikayeti 6 aydır giderek artmış. Kemiklerinde ağrı tarif ediyor. Ca: 7.9 mg/dl (8-10.4 ), P:4.1 mg/dl (3.5-5), PTH: 76 mg/dl (20-65), 25 OH D : 4 ng/dl (30-60) Bisfosfanat başlanması önerilmiş
40 y Kadın,postmenapozal Ellerde kasılma şikayeti ile polikliniğe başvuruyor. Kaslarda güçsüzlük D vitamini şikayeti 6 aydır giderek artmış. Kemiklerinde ağrı tarif ediyor. Ca: 7.9 mg/dl (8-10.4 eksikliği ), P:4.1 mg/dl (3.5-5), PTH: 76 mg/dl (20-65), 25 OH D : 4 ng/dl (30-60) Osteomalazi Bisfosfanat başlanması önerilmiş Osteomalazide bisfosfonatlar kontrendikedir
T-skorunun -2.5 altında olması her zaman osteoporoz değildir
Kemik dansitometresi osteoporoz ve osteomalaziyi ayıramaz. Metabolik kemik hastalıklarının ayırıcı tanısı kemik biyopsisi ile yapılabilir Normal kemik Osteoporoz osteomalazi
70 y erkek 3 yıldır osteoporoz tanısı nedeni ile alendronat 70 mg/hafta kullanıyor. Yıllık KMY ölçümlerinde T skorunda değişiklik saptanmamış ve tedavi değiştirmesi önerilmiş.
Tedavi değerlendirmesinde BMD değerleri kullanılır T skorları kullanılmaz BMD değerlerinin değişmemiş olması Tedavinin etkin olduğunun bir işaretidir
www. turkendokrin.org