FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMELERİNİN SONA ERMESİ İÇİNDEKİLER

FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMELERİNİN SONA ERMESİ İÇİNDEKİLER I. GİRİŞ II. SÖZLEŞME SÜRESİNİN SONA ERMESİ III. ŞİRKETİN SONA ERMESİ VE TÜZEL KİŞİLİĞİNİN SON BULMASI IV. KİRACININ İFLASI VEYA ALEYHİNDE YAPILAN BİR İCRA TAKİBİNİN SEMERESİZ KALMASI V. KİRACININ ÖLÜMÜ, FİİL EHLİYETİNİ KAYBETMESİ VEYA İŞLETMESİNİ TASFİYE ETMESİ VI. KENDİLİĞİNDEN SONA ERMENİN SONUÇLARI KAYNAKÇA

KISALTMALAR a.g.e. : adı geçen eser BK : 22.04.1926 tarihli 818 sayılı Borçlar Kanunu bkz. : bakınız FKK : 28.06.1986 tarihli 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu İİK : 09.06.1932 tarihli 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu KHK : Kanun hükmünde kararname syf. : sayfa

I. GİRİŞ Finansal Kiralama veya diğer adıyla Leasing, işletmelerin yatırımlarını gerçekleştirmek için kullandığı orta vadeli finansman yöntemlerinden birisidir. Günümüzde şirketler yaygın olarak, yapmak istedikleri yatırımları öz kaynaklarından karşılamak veya banka kredisi kullanarak gerçekleştirmek yerine alternatif finans tekniklerinden birisi olan finansal kiralamaya tercih etmektedirler. Finansal kiralama sözleşmesinin tarafları, kiracı ve leasing şirketidir. Bu sözleşme ile kiracı gereksinim duyduğu makineyi veya ekipmanı kendi satın almak yerine, leasing şirketinden kiralayarak kullanır ve karşılığında kira bedeli öder. Böylece kiralanan malın kullanma hakkı belirli bir kira karşılığında kiracıya bırakılmakta, kiracı söz konusu makineyi veya ekipmanı satın almadan kullanabilme imkanına ulaşmaktadır. Türkiye de finansal kiralamaya ilişkin ilk düzenlemeler, 70 sayılı Bankalar Hakkında KHK nin 90. maddesine istinaden çıkarılan 16.12.1983 ve 83/7506 sayılı Bakanlar Kurulu Kararında yapılmış ve Yatırımlara ilişkin ekipmanların temin edilip, firmalara taksitle satılması veya kiraya verilmesinden bahsedilmiştir. Finansal Kiralama ile makine, ekipman veya mal almak isteyen şirketlerin taleplerinin artması sonucunda gerçek anlamda ilk düzenleme 28.06.1986 yılında 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu ile yapılmış olup, 1986 yılında Türkiye nin ilk leasing şirketi kurulmuştur. O günden bugüne kadar Türkiye de Finansal Kiralamalar, giderek yaygınlaşmıştır 1. Aşağıda, Finansal Kiralama sözleşmesinin temerrüt haricinde kalan sona erme sebepleri, 3226 Sayılı Finansal Kiralama Kanununda ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulunun 28.05.2008 tarih ve 2632 sayılı kararı uyarınca Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcılığı Makamına gönderilen Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanun Tasarısı Taslağında 2 bulunan hükümler çerçevesinde kıyaslanarak incelenecektir. II. SÖZLEŞME SÜRESİNİN SONA ERMESİ Finansal Kiralama Sözleşmesinin sona erme sebeplerinden ilki sözleşmede belirtilen sürenin dolmasıdır. Taraflar akdetmiş oldukları Finansal Kiralama sözleşmesine 1 ERGÜL, Nuray DUMANOĞLU, Sezai, Finasal Kiralama DR Yayınları, İstanbul, 2003 syf. 63-66 2 4874 Sayılı Kanun Tasarısı Taslağı

süre koymak zorundadır, zira bu süre kiracının malın üzerindeki kullanım hakkının ne kadar süreceğini göstermektedir. 3226 sayılı FKK nun 21. maddesinde yer alan Sözleşme kararlaştırılan sürenin dolmasıyla son bulur. hükmü ile sözleşmede belirtilen sürenin dolmasıyla sözleşmenin hiçbir bildirim yapılmaksızın kendiliğinden sona ereceği düzenlenmiştir. Belirtilen sürenin dolması ile artık sözleşme sona erecek, sona ermenin sonuçları gündeme gelecektir. İşte bu yönüyle Finansal Kiralama Sözleşmeleri diğer kira sözleşmelerinden ayrılmaktadır. Borçlar Kanunun Susma ile yenilemeyi düzenleyen 263. maddesine göre kiracı sürenin sona ermesine rağmen kiralanan şeyi kullanmaya devam eder ve kiralayanda sürenin sona ermesine rağmen kullanmaya karşı çıkmazsa kira sözleşmesi sessiz kalarak yenilenmiş sayılacaktır. Görüldüğü gibi, FKK nun 21. maddesi ile Finansal Kiralama sözleşmeleri, özel düzenleme yapılarak diğer tüm kira sözleşmeleri için geçerli olan BK 263. maddesinden ayrılmıştır. Bu farklı düzenlemenin yapılmasının sebebi, süre sonunda yeni bir finansal kiralama sözleşmesi yapılarak aleniyetin temin edilmesidir 3. FKK nun 21. maddesinin devamında Ancak, taraflardan her biri sürenin bitiminden en az üç ay önce bildirmek kaydıyla, mevcut veya yeni şartlarda sözleşmenin uzatılmasını talep edebilir, Sözleşmenin uzaması tarafların anlaşmasına bağlıdır hükmü yer almaktadır. Bu hüküm, taraflara kararlaştırmış oldukları sürenin dolmasından 3 ay önce bildirim yaparak sözleşme süresinin uzatılması hakkını vermektedir. Belirtmek gerekir ki bu hüküm uyarınca taraflar sözleşmenin süresini uzatırlarken mevcut sözleşme şartlarını değiştirerek yeni şartlar da kararlaştırabilme yetkisine de sahiptirler. Ancak tüm bunların gündeme gelebilmesi tarafların karşılıklı anlaşmasına bağlı tutulmuştur. Bir başka deyişle, sözleşme kararlaştırılan süreden üç ay önce tarafların sadece diğerine bu uzatım ihbarında bulunmuş olması tek başına sözleşmenin uzamasına yol açmayacaktır. Belirtmek gerekir ki, kanunen uzatım ihbarının yapılması süreye tabi tutulmuş olup, tarafların kabul etmesi hiçbir süreye bağlı değildir. Yani uzatma ihbarı taraflardan biri tarafından sözleşme süresinin dolmasından üç ay önce yapılmış ise, sözleşmenin uzatılması tarafların kabulüne bağlı olduğu için üç aylık süre aşıldıktan sonra da tarafların kabul etmesi halinde sözleşme uzayacaktır 4. Maddede yer alan üç ay önce bildirim yapılması zorunluluğu doktrinde eleştirilere maruz kalmıştır. Hükme göre taraflar karşılıklı olarak sözleşmenin uzamasına karar verseler dahi, üç aylık sürenin geçmiş olması durumunda bu isteklerini gerçekleştiremeyeceklerdir. 3 EROL, Ahmet YILDIRIM, Ercan TOROSLU, Vefa Tüm Yönleriyle Finansal Kiralama (Leasing) - Yaklaşım Yayınları Ankara 2011 syf.281 4 SÖYLER, İlhami Mali Teşvik Uygulamaları Açısından Finansal Kiralama -Yaklaşım Yayınları Ankara 2007 syf.86

Tarafların iradelerinin kanunen sınırlandırılması, ancak korunması gereken bir kamusal menfaat olması durumunda gündeme gelmelidir ki sözleşmenin uzatılmasının bu şekilde sınırlandırılmasında hiçbir kamusal menfaat olmadığı gerekçe gösterilerek hüküm, doktrindeki yazarlar tarafından eleştirilmektedir 5. Sözleşme taraflarının 3 aylık öngörülen süreye uymamaları ancak kira sözleşmesini fiilen devam ettirmeli durumunda bu sözleşme FKK. nun 21. Maddesine aykırı olarak uzatıldığı için artık finansal kiralama sözleşmesi sayılmayacaktır 6. Bu durumda tarafların arasındaki sözleşme adi kira sözleşmesi sayılmalı ve FKK una değil, BK nu hükümlerine tabi olmalıdır. Yapılan tüm bu eleştirilere rağmen 4874 sayılı Kanun Tasarısı Taslağının sözleşmenin sona ermesini düzenleyen 30. maddesinde sürenin bitiminde üç ay önce bildirim yapılması zorunluluğu aynen korunmuştur. 30 maddenin ilgili üçüncü fıkrası şu şekildedir: (3) Sözleşmenin taraflarından her biri sürenin bitiminden en az 3 ay önce bildirmek kaydıyla, mevcut veya yeni şartlar ile sözleşmenin uzatılmasını talep edebilir. Sözleşmenin uzatılması tarafların anlaşmasına bağlıdır. Görüldüğü gibi hiçbir değişiklik yapılmadan doğrudan tasarı taslağına alınmıştır. Bize göre, yukarıda belirtilen eleştirilere rağmen bu sürenin tasarıda kaldırılmaması yanlış olmuştur. Son olarak belirtmek gerekir ki, Finansal kiralama sözleşmelerinin mevcut koşullarla veya koşulların değiştirilerek uzatılması ek sözleşme niteliğinde olacağı için ana sözleşme gibi Noterden düzenlenme şeklinde yapılmalıdır ve kiracının ikametgahındaki özel sicile tescil edilmesi gerekmektedir 7. III. ŞİRKETİN SONA ERMESİ VE TÜZEL KİŞİLİĞİNİN SON BULMASI (HİTAMI) FKK nun 22. maddesi Sözleşme; şirketin sona ermesi, tüzel kişiliğin hitamı ( ) hallerinde, sözleşmede aksine hüküm yoksa sona erer hükmünü içermektedir. Görüldüğü gibi bu hüküm ile şirketin sona ermesi ve tüzel kişiliğin son bulması sözleşmeyi sona erdiren sebepler arasında sayılmıştır. BK nun kira sözleşmesine ilişkin hükümleri içerisinde sona erme sebepleri arasında bulunmayan bu düzenleme hukuki ihtimaller düşünülmeden kanunlaştığı ileri 5 Bkz. SÖYLER, İlhami a.g.e. syf. 85 - KOCAAĞA, Köksal Türk Özel Hukukunda Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmesi - Yetkin Yayınları Ankara 1999 - syf.149, ALTOP, Atilla Özellikle Taşınır Malların Yatırımına İlişkin Finasal Kiralama (Leasing) Sözleşmesi Ankara 1990 - syf.255 6 ALTOP, Atilla a.g.e. syf.255 7 KOCAAĞA, Köksal a.g.e. - syf.255

sürülerek doktrinde eleştirilere maruz kalmıştır. Eleştiriler şu noktada toplanmaktadır; finansal kiralama sözleşmesi taraflarından birinin tüzel kişiliğinin yitirmesi veya şirketinin sona ermesi halinde sözleşmedeki aksi hükme göre sözleşmenin nasıl devam edeceği anlaşılamamaktadır 8. Kiracı şirketin tüzel kişiliği olmadığı varsayılsa bile FKK nun 10. maddesi kiralayan tarafın anonim şirket olması gerektiğini hükme bağlamış olduğu için yine sözleşmeye aksine hüküm koyularak devam edilmesi ihtimali bulunmamaktadır 9. Ayrıca belirtmek gerekir ki, yine kiralayanın anonim şirket olması zorunluluğu göz önüne alındığında şirketin sona ermesi ve tüzel kişiliğinin sona ermesi arasında hiçbir fark yoktur 10. Doktrin tarafından yapılan bu eleştirilerin etkisiyle 4874 sayılı Kanun Tasarısı Taslağında şirketin sona ermesi ve tüzel kişiliğin son bulması sözleşmenin sona ermesini gerektiren durumlar arasında yer almamaktadır. Yukarıda verilen doktrin tarafından yapılan eleştirilere biz de katılmaktayız. Tasarının 5. maddesinde kiralayan şirketin anonim şirket olarak kurulması zorunluluğu ve yukarıda değinilen bizim de katıldığımız eleştiriler göz önüne alındığında bu hükmün tasarıda yer almamasını isabetli buluyoruz. IV. KİRACININ İFLASI VEYA ALEYHİNE YAPILAN BİR İCRA TAKİBİNİN SEMERESİZ KALMASI FKK nun 22. maddesine göre sözleşmede aksine bir hüküm olmadıkça kiracının iflası veya aleyhine yapılan bir icra takibinin semeresiz kalması finansal kiralama sözleşmesini sona erdirecektir. BK nun kira sözleşmelerini düzenleyen hükümleri sona erme nedenlerinden biri olarak sadece kiracının iflasını hüküm altına alırken, Finansal Kiralama sözleşmeleri için kiracı aleyhine yapılan bir icra takibinin semeresiz kalması da sona erme nedeni olarak belirtilmiştir. Bu düzenleme ile finansal kiralamalarda kiralayana ek koruma getirildiği görülmektedir. Bu farklı yaklaşım finansal kiralama sözleşmelerinin kira sözleşmelerinden farklı bir niteliğe sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Gerçekten finansal kiralamada işlem finansman amacına yönelik olduğundan kiralayanı malın kendisinden daha çok sağlanması 8 SÖYLER, İlhami ag.e. syf.86 9 KOCAAĞA, Köksal a.g.e. syf.150 10 EROL, Ahmet YILDIRIM, Ercan TOROSLU, a.g.e. syf.282

için tahsis ettiği fonun finansal kiralama bedelleri ile kendisine dönüşü ilgilendirmektedir 11. Bu nedenle kiralayanın, adi kira sözleşmesindeki kiralayana göre daha çok risk aldığı ve bu geri dönüşün gerçekleşmemesi ihtimalinin azaltılması gerektiği düşünülerek finansal kiralamalardaki kiralayan daha kapsamlı bir güvence altına alınmıştır. Geri dönüşün gerçekleşmesini tehlikeye düşürecek en önemli sebeplerden biri finansal kiralama bedellerini ödeyen kiracının ekonomik durumun bozularak, ödemeleri yapamamasıdır. Ekonomik durumunun bozulmasının belirtileri kiracının iflası veya aleyhine yapılan bir icra takibini ödeyemeyerek İcra İflas Kanunun 143. maddesine göre borç ödemekten aciz durumuna düşmesidir. Bu ihtimallerden herhangi birinin bulunması ve sözleşmede aksine hüküm olmaması halinde sözleşme sona erecektir 12. Öte yandan, FKK nun 19. maddesi Kiracının iflası halinde, iflas memuru, İcra ve İflas Kanunu nun 221. Maddesinin birinci fıkrası hükmüne göre büro teşkilinden önce, finansal kiralama konusu malların tefrikine karar verir. hükmüne haizdir. Aynı maddenin devamında ise Kiracı aleyhine icra yoluyla takip yapılması halinde, icra memuru, finansal kiralama konusu malların takibin dışında tutulmasına karar verir. hükmü yer almaktadır. Kiracının iflasını veya icra takibine uğramasını düzenleyen bu maddede, kira konusu malın mülkiyetinin finansal kiralama şirketine ait olduğu düşüncesinden hareketle, bu malların iflas masasına giremeyeceği veya takip dışında tutulacağı hükme bağlanmıştır 13. Böylece kiracı iflas etmesi durumunda iflas masası, büro teşkilinden önce finansal kiralama konusu malları ayıracak, masaya yazmayacaktır. Kiracı aleyhine icra yoluyla takip yapılması halinde ise, icra memuru finansal kiralama konusu malların takibin dışında tutulmasına karar verecektir. Belirtmek gerekir ki bu maddenin geçerli olabilmesi için finansal kiralama sözleşmesinin ve finansal kiralama konusu malın FKK nun 8/I. maddesine göre özel sicile tescilinin yapılmış olması gerekir 14. Söz konusu maddede kiralayanın mülkiyet hakkı korunduğu gibi iflas ve icra memurunun bu kararlarına karşı itiraz süreleri de belirtilerek alacaklıların da menfaatleri korunmuştur. Maddenin ikinci fıkrasında yer alan İcra memurunun kararına karşı yedi gün içinde itiraz edilebilir. hükmü uyarınca alacaklılara icra memurlarının ve iflas idare memurlarının bu ayırma kararlarına karşı itiraz hakkı tanınmıştır. Doktrinde bu hükümdeki 11 EROL, Ahmet YILDIRIM, Ercan TOROSLU, a.g.e. syf.282 12 ÖZAK, Şevkiye 3226 Sayılı Finansal Kiralama Kanunu ve İlgili Mevzuat (Gerekçeli, açıklamalı, notlu) Legal Yayıncılık İstanbul 2012 - syf.218 13 bkz. 3226 sayılı Finansal Kiralama Kanunu nun 19. maddesi gerekçesi 14 EROL, Ahmet YILDIRIM, Ercan TOROSLU, a.g.e. syf.277

itirazın teknik anlamda bir itiraz olmayıp İİK nun 16. Maddesine göre şikayet olduğu ifade edilerek eleştirilmiştir 15. Belirtmek gerekir ki, FKK nun finansal kiralama sözleşmelerinin sona erme sebeplerini düzenleyen 22. maddesinin aksine bir hüküm sözleşmeye konulabilirken, yukarıda belirtilen 19. maddesi emredici hüküm olması sebebiyle sözleşmeye aksine bir hüküm konulamayacaktır. Yani taraflar kiracının iflasının veya aleyhine yapılacak bir icra takibinin semeresiz kalmasının sözleşmeyi sona erdirmeyeceğine karar verseler dahi, finansal kiralama konusu mallar, kiracının alacaklıları tarafından haczedilemeyecek, iflas masasından ayrı tutulacaktır. Nitekim uygulamada formüler sözleşmelere konan genel işlem şartı ile FKK nun 22. maddesinin uygulama alanı bırakılmamaktadır 16. Bu şekilde özel düzenlemeler bulunmayan ülkelerde de finansal kiralama sözleşmelerine konan genel işlem şartı ile kiracının kira bedellerini ödemede güçlük çekmesi durumunda kiraya verene sözleşmeyi feshetmek hakkı tanınmaktadır. Doktrinde de özellikle kiracı aleyhine yapılan bir icra takibinin semeresiz kalmasının sözleşmeyi kendiliğinden sona erdirmesinin çok ağır bir sonuç olduğunu düşünülmektedir 17. 4874 sayılı Kanun Tasarısı Taslağının sona erme sebeplerini düzenleyen 30. maddesinde ise kiracının iflası sona erme sebebi olarak sayılırken aleyhine yapılan bir icra takibinin semeresiz kalması yer almamaktadır. Ancak yukarıda değinilen FKK nun 19. maddesi aynı şekilde Kanun Tasarı Taslağının 28. Maddesinde yer aldığı için kiracının icra takibine uğraması halinde yine finansal kiralama konusu mallar takip dışı bırakılacaktır. V. KİRACININ ÖLÜMÜ, FİİL EHLİYETİNİ YİTİRMESİ VEYA İŞLETMESİNİ TASFİYE ETMESİ BK nun kira sözleşmesi ile ilgili hükümlerinden farklı olarak FKK, kiracının ölümünün yanında fiil ehliyetini yitirmesini ve işletmesini tasfiye etmesini de sona erme sebebi olarak 22. maddede düzenlemiştir. Finansal Kiralama işleminin yatırım finansmanı niteliğinde olması sebebiyle bu şekilde düzenleme yapılmıştır. Bir finansman söz konusu 15 ÖZAK, Şevkiye a.g.e. syf.186 16 ALTOP, Atilla a.g.e. syf. 256 17 ALTOP, Atilla a.g.e. syf. 257

olduğunda, lehine finansman sağlananın kişiliğinin de ön plana çıkmasına yol açmaktadır. Bu sebepten dolayı kiracının fiil ehliyetini kaybetmesi veya ölmesi sözleşmeyi sona erdiren sebepler arasında sayılmıştır. Ancak finansal kiralama sözleşmesinde aksine bir hüküm bulunmamalıdır. Bunun gibi özel düzenlemeye sahip olmayan Almanya, İsviçre gibi ülkelerde finansal kiralama sözleşmesine koyulan genel işlem şartıyla kiracının ölümü halinde mirasçıları ile sözleşmeye devam edilmektedir. Ülkemizde de aynı şekilde kiracının ölümü halinde mirasçılarla sözleşmeye devam edileceği ve kiraya verenin sözleşmeyi fesih hakkının bulunduğu genel işlem şartları ile finansal kiralama sözleşmelerine konulmaktadır 18. Öte yandan, finansal kiralama konusu malın kendini finanse edebilmesi işletmenin sağlıklı bir şekilde çalışmasına bağlıdır. İşletmenin sağlıklı bir şekilde çalışmayarak tasfiye sürecine girmesi, kiracının finansal kiralama bedellerini ödememesine yol açacağından işletmesini tasfiye etmesi sona erme sebebi olarak öngörülmüştür 19. Finansal kiralama sözleşmesinin kurulması aşamasında değerlendirmede önemli bir unsur olarak ele alınan kiracının, işletmesi ile ilgisinin kesilmesine yol açacağından, ölümü, fiil ehliyetini yitirmesi ve işletmesini tasfiye etmesi sözleşmenin sona ermesini gerektirmektedir 20. Ancak finansal kiralama sözleşmesine aksine hüküm konularak, kiracının mirasçıları veya kanuni temsilcileri vasıtasıyla sözleşme devam ettirilebilir 21. 4874 sayılı Kanun Tasarısı Taslağının 30. maddesinde FKK ile paralel olarak kiracının ölümü ve fiil ehliyetini kaybetmesi sözleşmenin kendiliğinden sona erme sebepleri arasında sayılmıştır. Maddenin ikinci fıkrasında, işletmenin tasfiyeye girmesi konusunda ise Kiracının tasfiye sürecine girmesi veya tasfiyeye girmeksizin finansal kiralama konusu malın tahsis edildiği işletmesini tasfiye etmesi halinde kiracının talebi üzerine sözleşmede aksine hüküm yoksa sözleşme süresinden önce feshedilebilir. hükmü yer almaktadır. Tasarı taslağında FKK dan farklı bir düzenleme yapılarak işletmenin tasfiye edilmesi bir kendiliğinden sona erme sebebi olarak değil kiracıya sözleşmeyi feshedebilme hakkı olarak tanınmış ve kiracının talebine bağlanmıştır. Ayrıca kiracının birden çok işletmesinin bulunduğu hallerde FKK da yer almayan yeni bir düzenleme yapılarak sadece finansal kiralama konusu malın bulunduğu işletmenin tasfiye edilmesi durumunda kiracının talebi doğrultusunda yine sözleşmeyi feshedebilme hakkı tanınmıştır. Böylece kiracı, sadece 18 ALTOP, Atilla a.g.e. syf. 258 19 SÖYLER, İlhami a.g.e. syf.88 20 KUNTALP, Erden Finansal Kiralama Kanununa Göre Kiralama (Leasing) Tanımı ve Hükümleri Türkiye Bankalar Birliği Yayını - Olgaç Matbaası Ankara 1981 syf. 93 21 SÖYLER, İlhami a.g.e. syf.89

finansal kiralama konusu malın bulunduğu işletmesini tasfiye ederse, başka işletmesinin olup olmadığına bakılmaksızın sözleşmeyi feshedebilecektir. Bu durumda şüphesiz sona ermenin sonuçları değil, feshin sonuçları gündeme gelecektir. VI. KENDİLİĞİNDEN SONA ERMENİN SONUÇLARI FKK nun 24. maddesi Sözleşme sona erdiğinde, sözleşmeden doğan satın alma hakkını kullanmayan veya bu hakkı bulunmayan kiracı, finansal kiralama konusu malı derhal geri vermekle mükelleftir şeklinde düzenlenmiştir. Finansal Kiralama sözleşmesi yukarıda belirtilen sebeplerden dolayı kendiliğinden sona ererse, madde hükmünde belirtildiği gibi kiracı sözleşme konusu eşyayı satın alma hakkını kullanmaması veya bulunmaması durumunda kiraya verene derhal geri verecektir 22. Maddenin gerekçesinde 24. maddenin sözleşme süresinin dolarak veya diğer nedenlerle sona ermesinde uygulanacağı açıkça belirtilmiştir. Sözleşme süresi dolarak sona ermiş ve kiracıya sözleşme sonunda eşyanın mülkiyetini satın alma hakkı tanınmış ise sözleşmenin sona ermesi ile satın alma hakkı kullanılacak ve sonunda eşyanın mülkiyeti zilyetlik sahibi kiracıya geçecektir 23. Satın alma hakkının bulunmadığı diğer durumlarda ise kiracı malı kiraya verene geri vermek zorundadır. Geri verme borcunun yerine getirilmemesinin hukuki ve cezai sorumlulukları kiracıya aittir 24. Belirtmek gerekir ki, maddede satın alma hakkı bulunmayan kiracı denmesi, satın alma hakkı bulunan bir kiracı bulunması halinde sözleşme süresinden önce sona ermiş olsa da eşyayı geri verme borcunun doğmayacağı şeklinde algılanmasına yol açmaktadır. Sözleşme süresinin dolmasından önce sözleşmenin sona ermesi durumunda kiracının satın alma hakkı olup olmadığına bakılmaksızın, eşyayı geri verme borcu doğacaktır. Zira sözleşme süresinden önce sona erdiği için finansal kiralama bedelleri karşılanmamıştır 25. Bu durumda, kiracının satın alma hakkı sözleşme süresinden önce sona erdiği için kaybolur. 22 KOÇ, Mehmet Bütün Yönleriyle Finansal Kiralama Alfa Yayınları İstanbul 2004 syf.94 23 FKK 24. maddenin gerekçesinden. 24 ÖZAK, Şevkiye a.g.e. syf. 259, ERGÜL, Nuray DUMANOĞLU, Sezai, Finasal Kiralama DR Yayınları, İstanbul, 2003 syf. 74 25 ALTOP, Atilla a.g.e. syf. 263

Sözleşmenin süresinden önce sona ermesi durumunda, kural olarak kiracı, finansal kiralama konusu eşyayı aynı şekilde kiraya verene iade etmek zorundadır. Eşyanın uzun süre kullanımından doğan değer kaybı var ise finansal kiralama bedelleri ile bu kaybın karşılandığı düşünülmelidir ve bu kayıptan kiracı sorumlu tutulmamalıdır 26. Kiracı, sözleşmenin uzun süreceğini öngörerek finansal kiralama konusu eşya üzerinde masraflar yaparak ıslah etmişse, sözleşmenin süresinden önce sona ermesi ve eşyayı kiraya verene iade etmesi durumunda yapmış olduğu bu masrafları, aynı adi kira sözleşmelerinde olduğu gibi sebepsiz zenginleşme hükümlerine göre kiraya verenden talep edebilecektir. Ancak, bu sona erme kiracının davranışları sebebiyle meydana gelmişse, bu hükümlere dayanarak talepte bulunması iyi niyet kurallarına aykırı olduğu için reddedilmelidir 27. Örneğin, kiracının iflas etmesi veya semeresiz icra takibine uğraması durumunda sözleşme kendi davranışı sebebiyle sona ereceğinden artık yapmış olduğu masrafları istemesi iyi niyet kurallarına aykırı sayılmalıdır. Zira kiracının kendi davranışı sona ermeyi doğurduğu için sonuçlarına katlanacaktır. 4874 sayılı Kanun Tasarısı Taslağının 32. maddesinde hüküm değiştirilmeden yerleştirilmiştir. 26 ALTOP, Atilla a.g.e. syf. 264 27 ALTOP, Atilla a.g.e. syf. 265

KAYNAKÇA ALTOP, Atilla Özellikle Taşınır Malların Yatırımına İlişkin Finasal Kiralama (Leasing) Sözleşmesi Ankara 1990 ERGÜL, Nuray DUMANOĞLU, Sezai, Finasal Kiralama DR Yayınları, İstanbul, 2003 EROL, Ahmet YILDIRIM, Ercan TOROSLU, Vefa Tüm Yönleriyle Finansal Kiralama (Leasing) Yaklaşım Yayınları Ankara 2011 KOCAAĞA, Köksal Türk Özel Hukukunda Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmesi Yetkin Yayınları Ankara 1999 KOÇ, Mehmet Bütün Yönleriyle Finansal Kiralama Alfa Yayınları İstanbul 2004 KUNTALP, Erden Finansal Kiralama Kanununa Göre Kiralama (Leasing) Tanımı ve Hükümleri Türkiye Bankalar Birliği Yayını Olgaç Matbaası Ankara - 1981 ÖZAK, Şevkiye 3226 Sayılı Finansal Kiralama Kanunu ve İlgili Mevzuat (Gerekçeli, açıklamalı, notlu) - Legal Yayıncılık İstanbul - 2012 SÖYLER, İlhami Mali Teşvik Uygulamaları Açısından Finansal Kiralama Yaklaşım Yayınları Ankara 2007 http://www.fider.org.tr/ (Çevrimiçi)