HALK SAĞLIĞININ KORUNMASI AÇISINDAN TÜKETĠCĠ HAKLARI Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanlığı TEMEL SAĞLIK HĠZMETLERĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ANKARA-2008
1502-1507 Dünyada ilk defa Standart ve Tüketici Koruma Kanunu II. Bayezid döneminde kanunlaģtırılmıģtır.
Sağlıklı bir çevrede yaģama hakkı Bilgi edinme hakkı Temsil edilme hakkı EVRENSEL TÜKETĠCĠ HAKLARI BEYANNAMESĠ (9 NĠSAN 1985) Temel ihtiyaçların giderilmesi hakkı (Beslenme, Barınma, Giyinme vb.) EVRENSEL TÜKETĠCĠ HAKLARI Sağlık ve güvenlik hakkı Zararların karģılanması hakkı Eğitilme hakkı Seçme hakkı Ekonomik çıkarların korunması hakkı
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (4077 sayılı Kanun) Madde 1: Bu kanunun amacı, kamu yararına uygun olarak tüketicinin sağlık ve güvenliği ile ekonomik çıkarlarını koruyucu, aydınlatıcı, eğitici, zararlarını tazmin edici, çevresel tehlikelerden korunmasını sağlayıcı önlemleri almak ve tüketicilerin kendilerini koruyucu girişimlerini özendirmek ve bu konudaki politikaların oluşturulmasında gönüllü örgütlenmeleri teşvik etmeye ilişkin hususları düzenlemektir.
181 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname Herkesin hayatını bedenen,ruhen ve sosyal bakımdan tam iyilik hali içinde sürdürmesini sağlamak için fert ve toplum sağlığını korumak ve bu amaçla ülkeyi kapsayan plan ve programlar yapmak, uygulamak, uygulatmak, her türlü tedbiri almak, gerekli teşkilatı kurmak ve kurdurmak.
Sağlık Sistemlerinde Değişim Avrupa Birliği uyum yasaları çerçevesinde ve modernleşme çerçevesinde son yıllarda ülkemizde önemli gelişmeler olmuştur. Nitekim sağlık sistemlerindeki değişim isteği sağlık sistemlerinin tamamen yeniden tasarlanması taleplerine dönüşmüştür.
A-Sağlıkta Dönüşüm Programı Özellikle son yıllara gelinceye değin büyük kargaşa ve vatandaşlar arasında önemli bir ayrıma neden olan sağlık hizmetlerine ulaşma hakkını elinden alan uygulamalar ortadan kaldırılmaya çalışılmış, Devlet hastaneleri, Sigorta Hastaneleri ve Kurum hastaneleri Sağlık Bakanlığı bünyesinde birleştirilip tüm vatandaşların hizmetine açılmıştır.
A-Sağlıkta Dönüşüm Programı Sağlık sektöründe kaynakların nerelere ve ne kadar harcandığını yıllık bazda izleyebilmek için Ulusal Sağlık Hesabı Sistemi kurulmuştur. Aile Hekimliği sistemi başarı ile uygulanmakta olup, yaygınlaştırılma çalışmaları devam etmektedir. Sistemin ana noktası tüm tüketicilerin ilk başvuru yapacağı, danışabileceği bir aile hekimi olmasıdır.
B. Hasta Merkezli Hizmetler Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğünde Hasta Hakları Şubesi, 81 ilde Sağlık Müdürlüklerinde Hasta Hakları İl Koordinatörlüğü kurulmuştur.
B. Hasta Merkezli Hizmetler Hastanelerde, hasta hakları biriminden gelen raporları değerlendiren, sonuçlandıran ve hasta hakları uygulamalarının geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunan Hastane Hasta Hakları Kurulları kurulmuş ve Hasta Hakları Uygulama Yönergeleri yayınlanmıştır.
Tüketici Sağlık ve Güvenliğinin Korunması Tüketiciye sunulan ürün ve hizmetlerin risk taşımaması, Gıda üretiminde kullanılan maddelerin açıkça belirtilmesi, Ürünlerin güvenliğinin denetlenmesi gibi zorunluluklar Tüketici sağlığının korunmasının ön koşuludur.
Tüketicinin sağlığının korunması açısından özel önem taģıyan alanlar Gıda maddeleri Kozmetik eşya ve deterjanlar Kullanım gereçleri ve dayanıklı tüketim malları Otomobiller Tekstil ürünleri Oyuncaklar, tehlikeli maddeler Gıda maddeleri ile temas eden maddeler Gübreler, pestisitler vb. Veterinerlik ürünleri ve yemler Sağlıklı bir çevrede yaşama hakkı
KOZMETİKLER VE İLAÇLAR Kozmetiklerle ilgili uygulamalar Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü nün yetki ve sorumluluğunda olup, Kozmetik Kanunu ve Kozmetik Yönetmeliği ile kurallara bağlanmıştır. İlaçlarla ilgili uygulamalar ise Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü nün yetki ve sorumluluğunda olup, Beşeri İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarlar Kanunu ve Tıbbi Müstahzarların Tıbbi Tanıtım Yönetmeliği ile kurallara bağlanmıştır.
5179 Sayılı Kanun Gıda güvenliğinin sağlanması, her çeşit gıda maddesinin ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin hijyenik ve uygun kalitede üretimi, tasnifi, işlenmesi.. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı görevli ve yetkili kılınmıştır.
Tüketicilerin Bilgilendirilmesi, Eğitimi Tüketici eğitimi ve bilgilendirilmesinin temel amacı, evrensel kabul görmüş tüketici haklarının gerçekleştirilmesi doğrultusunda tüketicinin ihtiyaç duyduğu bilgileri nereden ve nasıl bulacağını, bilgileri nasıl değerlendireceğinin öğretilmesi ve böylece ürün veya hizmetleri satın alma ve kullanma becerisi ve çevre bilincinin geliştirilmesidir.
1- ĠLKÖĞRETĠM OKULLARINDA SAĞLIKLI BESLENME EĞĠTĠM PROGRAMI
EĞĠTĠM MATERYALLERĠ -MEKTUPLAR Sağlık Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı İşbirliği ile İlköğretim Okullarında Sağlıklı Beslenme Eğitim Programı 2005 2006 Sevgili Öğretmenim; Okul çağı, büyüme ve gelişmenin en hızlı olduğu ve yaşam boyu sürebilecek davranışların büyük ölçüde oluştuğu çok önemli bir dönemdir. Bu dönemde çocuklar yetersiz Sevgili Çocuklar, Sağlıklı büyümek ve geliģmek için yeterli ve dengeli beslenmeliyiz. Yeterli ve dengeli beslenmek için aģağıda belirtilen dört besin grubunda yer alan besinleri her gün önerilen miktarlarda tüketmeli ve önerilere dikkat etmeliyiz. ve dengesiz beslenirse, hastalıklara karşı dirençsiz olur; sık hastalanır, hastalığı ağır seyreder ve devamsızlık nedeni ile okul başarısı düşer. Okul başarısını arttırmak, eğitim ve öğretimin kalitesini yükseltmek ve gelecek nesillerin daha güçlü ve sağlıklı olmalarına temel hazırlamak için çocuklarımızın beslenmelerine önem verilmelidir. Bu dönemde ailenin, okul yönetiminin ve özellikle öğretmenlerin tutumu çok önemlidir. Ancak ülkemizde okul çağı çocuklarımız, yetersiz ve dengesiz beslenmeye bağlı bazı sağlık problemleri ile karşı karşıya kalabilmektedir. Ancak bu durum, ekonomik güçsüzlükten daha çok bilgi eksikliğinden kaynaklanmaktadır. SÜT GRUBU Süt, yoğurt, ayran, peynir vb. besinler. Bu besinler, kemiklerinizin ve diģlerinizin sağlıklı olması, kaslarınızın güçlü olması için gereklidir. 2-3 su bardağı süt, yoğurt, ayran, 1 kibrit kutusu kadar peynir, çökelek ET-YUMURTA-KURU BAKLAGĠL GRUBU ÖNERİLER Yeterli ve dengeli besleniniz. Kahvaltı yapmadan güne baģlamayınız. Kahvaltı güne sağlıklı baģlamanız, öğrenme ve öğrendiklerinizi hatırlamanız için çok önemlidir. Öğün atlamayınız. Bu sorunlardan bazıları olan anemi, iyot yetersizliği hastalıkları, şişmanlık, zayıflık, raşitizm, diş çürükleri ve beslenmeye bağlı vitamin ve mineral yetersizlikleri, öğrencilerin öğrenme kapasitesini ve algılama performansını, ileriki yaş dönemlerinde de yaşam kalitesini ve üretkenliğini olumsuz yönde etkilemektedir. Yavrularımızın ileriki yaş dönemlerinde sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmalarına destek olmak ve bedensel ve zihinsel gelişimlerini en iyi şekilde tamamlamalarını sağlamaya yardımcı olmak gerekir. Bildiğiniz üzere eğitim süreklilik gerektirir ve öğrencilerinizin bugün öğrendiklerinin olumlu davranışlara dönüşmesi için verilen mesajların sık aralıklarla tekrarlanması gerekmektedir. Beslenme uzmanlarının her zaman okulunuzu ziyaret etmesi mümkün olamayabilir. Bu nedenle öğrencilerimizin daha sağlıklı, daha zeki ve daha üretken bireyler olması için sizden aşağıdaki aktivitelere zaman ayırmanızı rica ediyoruz. Yetiştirdiğiniz öğrenciler için teşekkür eder; çalışmalarınızda başarılar dileriz. T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HĠZMETLERĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ e- posta:beslenme@saglik.gov.tr. Et, tavuk, balık, hindi, yumurta, kurubaklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek vb.), ceviz, fındık vb. yağlı tohumlar. Bu besinler, beyin geliģiminizin tam olması, hastalıklara karģı direncinizin artması, kansızlıktan korunmanız için gereklidir. 2-3 köfte kadar et veya tavuk veya balık, haftada 3-4 kez 1 adet yumurta, haftada 3-4 kez 1 tabak kuru baklagil yemeği. SEBZE MEYVE GRUBU Sebzeler ve meyveler Bu besinler, vücut direncinizin artması, gözlerinizin, diģlerinizin, cildinizin sağlığı sindirim sisteminizin düzenli çalıģması için gereklidir. 2 porsiyon sebze, 3 porsiyon meyve EKMEK VE TAHIL GRUBU Pirinç, bulgur, mısır, buğday vb. tahıllardan yapılan besinler ve ekmek. Bu besinler, enerjik olmanız ve sinir sisteminizin güçlenmesi için gereklidir. 4-6 orta dilim ekmek, 1 tabak pirinç, bulgur, makarna, 1 kase çorba Tüm bu besin gruplarına ilaveten 1 tatlı kaģığı kadar pekmez veya bal, reçel, marmelat ve zeytin de tüketiniz. Vücut ağırlığınızı dengede tutunuz. Hareketli bir yaģantı sürdürmeye özen gösteriniz. ġeker ve yağ içeriği yüksek besinler yerine besleyici değeri yüksek besinleri tercih edin. Beslenme çantanızda; süt veya ayran, peynir, meyve veya taze sıkılmıģ meyve suyu, ekmek, taze sebze (örnek maydonoz, domates vb), haģlanmıģ yumurta veya köfte veya balık veya tavuk eti, evde yapılmıģ kek, kurabiye veya poğaça bulundurunuz. Okul çevresinde kontrolsüz koşullarda üretilen ve açıkta satılan besinleri satın almaktan kaçınınız. Günde iki kez diģlerinizi fırçalayınız. Yemeklerden önce ve sonra ellerinizi yıkamayı unutmayınız. T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HĠZMETLERĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GIDA GÜVENLĠĞĠ DAĠRE BAġKANLIĞI Velilere Mektup Öğretmenlere Mektup AfiĢ Beslenme Kitabı
2-ERGENLERDE SAĞLIKLI BESLENME, AKTĠF YAġAM VE OBEZĠTENĠN ÖNLENMESĠ PROJESĠ Obeziteden korunmak için ergenlerin,sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivitenin sağlık üzerindeki olumlu etkileri konusunda bilgilendirilmeleri, olumlu alışkanlıklar edinmelerinin teşvik edilmesi amaçlanmıştır.
3- ĠLKÖĞRETĠM ÇOCUKLARI ĠÇĠN GIDA HĠJYENĠ TĠYATRAL EĞĠTĠM PROGRAMI VİTAMİN AMCA MİKROPLARA KARŞI Çocuk Oyunu Ankara da 25 000 öğrenciye ulaşılmıştır. 1000 adet CD ve 5000 adet kitap dağıtılmıştır.
4- ĠLKÖĞRETĠM ÇOCUKLARI ĠÇĠN BĠLGĠ YARIġMASI Beslenme, obezite, fiziksel aktivite ve hijyen konularında resim, şiir, kompozisyon ve karikatür yarışmalarının yanı sıra bilgi yarıģması da düzenlenmiştir.
5-BEYAZ BAYRAK PROJESĠ Bugüne kadar 74 ilimizden 1914 okulumuz için Beyaz Bayrak Sertifikası düzenlenmiştir.
6- TOPLUMUN BESLENME KONUSUNDA BĠLĠNÇLENDĠRĠLMESĠ EĞĠTĠM PROGRAMI
2006 yılında toplam 5.413.566 kiģiye 9.235.483 eğitim verilmiģtir. 2007 yılında toplam 6.618.539 kiģiye 12.926.705 eğitim verilmiģtir.
2006-2007 EĞĠTĠM VERĠLERĠ YIL Öğretmen Sayısı Öğrenci Sayısı 2006 65.895 1.544.699 2007 103.064 2.478.595
EĞĠTĠM MATERYALLERĠ- KĠTAPLAR 20 kitapçıktan oluşan Beslenme Bilgi Serisi 85 kitapçıktan oluşan Bilgi Serisi
EĞĠTĠM MATERYALLERĠ- BROġÜRLER 24 broşürden oluşan Sağlıklı Beslenme Serisi
EĞĠTĠM MATERYALLERĠ- AFĠġLER
EĞĠTĠM MATERYALLERĠ/KĠTAP AYRAÇLARI İlköğretim öğrencileri için MUTLUYUM çünkü. Lise ve üniversite öğrencileri için HAVALIYIM çünkü. Yetişkinler için BİLİNÇLİYİM çünkü.. Sağlıklı beslenme, obezite, fiziksel aktivite ve hijyen konusunda mesajları içeren kitap ayraçları Ankara da tüm okullara ve 81 il sağlık müdürlüklerimize dağıtılmıştır.
EĞĠTĠM MATERYALLERĠ- ELEKTRONĠK KARTLAR HĠJYEN-1
EĞĠTĠM MATERYALLERĠ- ELEKTRONĠK KARTLAR HĠJYEN-2
EĞĠTĠM MATERYALLERĠ- ELEKTRONĠK KARTLAR TÜTÜN
EĞİTİM MATERYALLERİ-TAKVİM
7- SAĞLIK ĠÇĠN, SAĞLIKLI SÜT ĠÇĠN PROGRAMI KOCAELĠ, ĠSTANBUL ANKARA, KONYA ĠZMĠR, MUĞLA, DENĠZLĠ 11 ĠLĠMĠZDE 1000 SAĞLIK OCAĞIMIZDA 1866 SAĞLIK PERSONELĠ ĠLE ADANA,ANTALYA OSMANĠYE, K.MARAġ HALK EĞĠTĠMĠ ÇALIġMALARI ve SÜT TÜKETĠMĠNE YÖNELĠK BĠR ANKET ÇALIġMASI YAPILMIġTIR.
8- OSTEOPOROZDAN KORUNMAK ĠÇĠN SAĞLIKLI SÜT ĠÇĠN PROGRAMI Ankara Afyonkarahisar Çankırı Hatay Isparta Kayseri Kütahya Mersin NevĢehir ġanlıurfa Tokat
9- YAġLILARIN BESLENME VE SAĞLIK DURUMLARININ ĠYĠLEġTĠRĠLMESĠ PROGRAMI Hizmet içi eğitimler İl aktiviteleri Sağlık Ocaklarına Gelen Yaşlı ve Yaşlı Yakınlarına Beslenme Eğitimi Yaşlılara Öncelik Sağlanması Huzurevi beslenme hizmetlerine destek sağlanması
10- YAġAMIN HER ALANINDA FĠZĠKSEL AKTĠVĠTE! KAMPANYASI Yaşamın her alanında fiziksel aktive yapılmasını teşvik etmek amacıyla video filmler ve broşürler hazırlanmaktadır. Yolculukta Egzersiz Masabaşında Egzersiz
DÜNYA SÜT GÜNÜ (21 MAYIS) KUTLAMALARI
DÜNYA OKUL SÜTÜ GÜNÜ KUTLAMALARI (27 EYLÜL 2007) Ankara ve 81 Ġlimizde ÇeĢitli Etkinliklerle KutlanmıĢtır.
HALK SAĞLIĞI HAFTASI (4-10 EYLÜL 2006) Hareketli YaĢam ve Sağlık Etkinlikleri Bireylerin başta obezite olmak üzere kronik hastalıklardan korunmada sağlıklı beslenme ve düzenli fiziksel aktivitenin önemi konusunda bilgilendirilmeleri, Yeterli ve dengeli beslenme ve hareketli bir yaşam tarzını benimsemelerinin teşviki ve Her yıl kutlanan Halk Sağlığı Haftası nın 2006 yılı ana teması Hareketli YaĢam ve Sağlık olarak seçilmiştir. EYLÜL 2006 Ülkemizde bir toplum bilincinin oluşturulması amacıyla;
4-10 EYLÜL HALK SAĞLIĞI HAFTASI Hareketli YaĢam ve Sağlık Etkinlikleri Anıttepe Spor Tesisleri, Ankara, 6 Eylül 2006
İllerde sağlık personeli önderliğinde düzenlenen yürüyüşlere örnekler:
26-30 HAZİRAN 2007 SAĞLIKLI YAŞAM GÜNLERİ ETKİNLİKLERİ 1- Sağlıklı beslenme ve tütün ile mücadele konularında yapılan uygulamalar değerlendirilerek Bakanlığımıza başvuran 40 il içinde başarılı olan 11 ilimiz ödüle layık görülmüştür.
26-30 HAZĠRAN 2007 SAĞLIKLI YAġAM GÜNLERĠ ETKĠNLĠKLERĠ Öğrencilerin sağlıklı davranış biçimleri geliştirmelerine destek olmak ve konuya olan duyarlılıklarını arttırmak amacıyla -beslenme, -hareketli yaşam -tütün ile mücadele konularında 81 ilimizde resim, şiir, kompozisyon ve karikatür yarışmaları düzenlenmiş ve dereceye giren öğrencilere ödülleri verilmiştir.
26-30 HAZİRAN 2007 SAĞLIKLI YAŞAM GÜNLERİ ETKİNLİKLERİ Öğrencilerin eserleri bir araya getirilerek yarışma albümü hazırlanmış ve il sağlık müdürlüklerimiz ile öğrencilerin ailelerine gönderilmiştir.
Beslenme ve Gıda DanıĢma Komiteleri 1. Obezitenin Önlenmesi ve Aktif Yaşamın Özendirilmesi 2. Okul Sağlığı ve Beslenmesi 3. Toplumun Beslenme Konusunda Bilinçlendirilmesi 4. Vitamin Mineral Yetersizliklerinin Önlenmesi 5. Risk Gruplarında Beslenme 6. Toplu Beslenme Sistemleri 7. Fiziksel Aktiviteyi Özendirme Komisyonu
TÜRK GIDA KODEKSĠ ÇALIġMALARI 5179 sayılı Gıda Kanunu gereği Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından koordinasyonu yürütülen gıda ihtisas alt komisyonlarına (31 komisyon) Daire Başkanlığımız uzmanları tarafından destek verilmektedir. Ulusal Gıda Kodeksi Komisyonunda ise Bakanlığımızı temsilen 2 üye görev almaktadır.
TÜRKĠYE OBEZĠTE ĠLE MÜCADELE PROGRAMI VE ULUSAL EYLEM PLANI (2008-2012) Obezite ile Mücadele Şartı ve ülkemiz koşulları göz önünde bulundurularak Türkiye Obezite ile Mücadele Programı ve Ulusal Eylem Planı taslağı hazırlanmıştır. Taslak görüşleri alınmak üzere ilgili kurum ve kuruluşlara gönderilmiş, Bakanlığımız web sayfasında görüşe açılmıştır.
BAKANLIĞIMIZ WEB SAYFASI Bilgilendirme Yazıları Bakanlığımız web sayfasında beslenme ile ilgili çeģitli konularda halkımızın bilgilendirilmesi amacıyla metinler ve raporlar YaĢlılıkta beslenme yayımlanmaktadır Obezite ve beslenme Fiziksel aktivite ve sağlık Fast food beslenme Menopozda beslenme www.saglik.gov.tr Besin hijyeni Okul çağı çocuklarında beslenme Ramazan Bayramında beslenme Kurban Bayramında beslenme
MEDYA YANSIMALARI
SAĞLIKLI BESLENME ANKETLERĠ www.saglik.gov.tr Tüketici Anketi 1-Kahvaltı yapma alışkanlığı anketi 2-Süt ve süt ürünleri tüketimi anketi 3- Gıda tüketimi anketi 4- Fiziksel aktivite anketi Bu anketler değerlendirilerek raporları hazırlanmakta ve sonuçlar web sayfamız aracılığı ile halkımıza duyurulmaktadır.
Bilgilendirme Hakkı Tüketiciler mal ve hizmetler hakkında yanlış veya yanıltıcı olan bilgilere karşı korunma ve doğru bilgilere sahip olma hakkına sahiptir. Bir mal veya hizmet hakkında tüketicinin bilmek isteyeceği bilgi, satın alacakları şeye ve onu ne için kullanmayı planladıklarına bağlıdır. Basın yayın organlarındaki reklamlar, ürünlerin etiketleri, garantiler ve ürünler hakkındaki yazılan makaleler tüketicilerin bilgi kaynaklarıdır. Bu kaynaklar doğru bilgilendirme yapmak durumundadırlar.
TÜKETİCİLERİN; Sağlıklı ve nitelikli besinlerle yeterli ve dengeli beslenmeye özen göstermeleri, Besinlerin kalitesi ve tazeliğine önem vermeleri, Fiyat araştırması yaparak ekonomik alışveriş seçeneklerini değerlendirmeleri,
TÜKETİCİLERİN; Besinlerde ambalaj kontrolü yapmaları ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ndan üretim/ithalat izni olup olmadığını irdelemeleri, Her besinin etiketini incelemeleri, Üretim ve son kullanma tarihlerini mutlaka kontrol etmeleri,
TÜKETİCİLERİN; Şüpheli buldukları besinleri ilgili yerlere bildirmeleri, Tüketici hakları konusunda bilgilenmeleri ve gereğini yerine getirmeleri önemlidir.