OKUL ÇAĞINDA BESLENME Doç. Dr. Yeşim ÖZTÜRK Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatrik Gastroenteroloji, Beslenme ve Metabolizma Ünitesi Nisan 2008-İZMİR
ADÖLESAN DÖNEM 1. Biyolojik değişim BÜYÜME PUBERTE (buluğ çağı) 2. Entelektüel gelişim 3. Psikolojik-Sosyal gelişim ve entegrasyonla çocuk iken erişkin olmak
Adölesan Dönemde Vücudumuzda Oluşan Değişiklikler Boy uzunluğu Vücut ağırlığı Kas kitlesi Deri altı yağ dokusu / (K:% 23 E:% 12) Kemik kitlesi
Adölesan Dönemde Enerji İhtiyacını Belirleyen Faktörler Cinsiyet Cinsiyete göre biyolojik gelişim süreci farklıdır. Yaş Aynı cinste bile biyolojik farklılıklar çok belirgindir. Pubertal gelişme Vücut kompozisyonu Fizik aktivite Yaşam tarzı
Adölesanların ihtiyaçları Protein ihtiyacı Enerji ihtiyacı Mineral ihtiyacı Vitamin ihtiyacı
Doku yapımı artar Folik asit Vit B12 Doku ve iskelet büyümesi Vit B6 Vit D Yeni hücrelerin fonksiyonları için Vit A-C-E Enerji ihtiyacının artması Tiamin-riboflavin-niasin
Nasıl besleniyoruz? Erkeklerin diyetleri zenginleşiyor. Kızların diyetleri fakirleşiyor.. Kalsiyum alımları. Demir alımları. Vit A alımları. Vit C alımları. Vit B6 Folik asit-çinko alımları YETERSİZ-DENGESİZ BESLENME
çok fazla yağ çok fazla doymuş yağ çok fazla tuz çok az sebze çok az meyve çok az kalsiyum
Öğrencilerinin % 50 si günde 3 ten fazla atıştırıyor. (yağ-şeker-tuzdan zengin) % 41 i sebze yemiyor % 42 si meyve yemiyor
Okul Yaş Grubunda Sağlık Sorunları 1. Büyüme geriliği Sıskalık Boy kısalığı 2. Demir eksikliği anemisi-kansızlık 3. Obesite 4. Yeme bozuklukları (Anoreksiya nervoza, bulimmiya nervoza)
Okul Yaş Grubunda Sağlık Sorunları 6. Sağlıksız kilo verme eğilimi yemek tercihleri-yaşam tarzı 7. Eser element alım yetersizliği Çinko ve Kalsiyum eksikliği 8. Diş çürükleri
Beslenme Yetersizliğinin Etkileri Algılamada azalma Okul performansında düşüklük Öğrenme ve konsantrasyon kaybı Okula devamsızlık Düşük enerji ve fizik aktivite
Demir Eksikliği Anemisi (kansızlık) Yorgunluk Dikkat süresinde kısalma Çalışma kapasitesinde azalma Entellektüel performans düşüklüğü Enfeksiyonlara yatkınlık
Diyetle alınan demirin miktarı ve kalitesi Büyüme hızı Demir kayıpları
Diyetteki demir Hayvansal besinlerdeki demir daha fazla emilir. Bitkisel besinlerdeki demirin emilimi düşüktür. Ispanak: % 1 Tahıllar: % 4-6 Et: % 10-15 Yumurta: %50 Bitkisel demirin emilim oranı hayvansal besinlerle artar.
Yiyecek alışkanlıklarımız ve tercihlerimiz nasıl? Süt ve süt ürünleri Vejeteryanlık Fast food Atıştırma Kızların % 80 i - erkeklerin % 75 i yetersiz demir alıyor
Cinsiyet ve Demir Eksikliği Erkeklerde geçicidir ve büyüme hızı azalınca kansızlık görülme sıklığı azalır Kızlarda daha sık görülür Diyet, kızlarda daha önemli Sporcularda risk daha fazla
Osteoporoz Kemikte mineralizasyon yetersizliği
Osteoporoz neden olur? 1. Cinsiyet, yaş, ırk 2. Hormonal faktörler 3. Beslenme -kalsiyum en önemlisi- 4. Fizik aktivite 5. Alkol 6. Sigara
Kemik kitlesinin büyük kısmı ilk 20 yıl içinde kazanılır.
Kemiklerimizi güçlendirmek için: 1200-1500 mg kalsiyum / gün
süt ve süt ürünleri yiyenlerde kemik mineral dansitesi daha yüksek! menopoz sonrası kemik kaybı adölesan dönemde kalsiyum alımı az olanlarda daha fazla!
Kalsiyum Alımı ve Meşrubatlar Süt tüketimini azaltıyor Kafein idrarla kalsiyum atılımını arttırıyor Meşrubatların sadece % 5 i kafeinsiz
Şişmanlık (Obesite) Sık görülüyor. Okul yaş grubu önemli
Öğün aralarında atıştırma : % 90.9 Meşrubat tüketimi: % 86.5 Ortalama tüketim: 1-10 bardak TV seyretme: 1-15 saat (ideali günde 2 saatten az) TV + atıştırma: % 63.3 Az hareketli yaşam: % 83.3 Psikolojik sorun: % 72.1
fast food yaygın popüler kolay ve lezzetli arkadaşlarla birlikte yenmeye uygun fiyatları uygun
fast food Yüksek kalorili Proteinden zengin Sodyumdan zengin Vit A ve kalsiyumdan fakir Lif içeriği düşük Akne ve obesite için riskli Meşrubatla birlikte yenir Süt ve su içmeye engel
Kilo vermek amacıyla diyet Uygun 0lmayan Kilo Verme Metotları: % 32 öğün atlıyor % 22 aç % 7 ilaç % 5 kusuyor % 3 laksatif kullanıyor Sonuçta: yetersiz büyüme - büyüme geriliği bluğ çağına girmede gecikme sigara içme daha fazla kilo vermek için sigara tercihi söz konusu
Sağlıklı yiyecekler besin değeri yüksektir. aile bireyleri ile birlikte yenir. hazırlamak zaman alıcıdır. eğlenceli değildir.
Ne Yapmalı? Şişmanlıktan korunmalı Mutlaka kahvaltı yapmalı Düzenli egzersiz yapmalı (ideali her gün 1 saat) (fitness-kardiyovasküler sağlık-kemik gelişimi) Günde en az 8 bardak su içmeli Yağlı ve şekerli yiyeceklerden uzak durmalı (junk-fast food)
Ne yapmalı? Hayvansal protein kaynaklarını ihmal etmemeli Haftada 2 öğün balık ve diğer deniz ürünleri tüketmeli (kızartılmadan ton, somon, orkinos, mezgit, yayın, karides) Tavuk, hindi etleri pişirilmeden önce derilerinin atılması Süt ve ürünlerine önem vermeli Daha az meşrubat içmeli yerine su, ayran tercih etmeli
Ne yapmalı? Günde en az 5 porsiyon sebze ve meyve yemeli Lifli besinleri arttırmalı Her gün ekmek-makarna-patates v.b yemeli
Erişkin Yaşlarda Kronik Hastalık Riski ve Beslenme 1. Koroner kalp hastalığı 2. Kanser 3. Serebo-vasküler hastalık 4. Diyabet 5. Hipertansiyon 6. Şişmanlık 7. Osteoporoz
ddwxntq