ÜÇÜNCÜ SINIF TIP Ö RENC LER N N YAfiLILARA YÖNEL K TUTUMLARI: B R E T M PROGRAMININ ETK S N N DE ERLEND R LMES

Turkish Journal of Geriatrics 2013; 16 (2) 210-215 ARAfiTIRMA Sevgi ÖZCAN 1 Veli DUYAN 2 Filiz KOÇ 3 Nafiz BOZDEM R 1 ÜÇÜNCÜ SINIF TIP Ö RENC LER N N YAfiLILARA YÖNEL K TUTUMLARI: B R E T M PROGRAMININ ETK S N N DE ERLEND R LMES ÖZ Girifl: Bu çal flman n amac, Yafll Bireye Multidisipliner Yaklafl m Modülü nün t p ö rencilerinin yafll lara yönelik tutumlar na etkisinin de erlendirilmesidir. Gereç ve Yöntem: "Ön test-son test" modeline dayal yar deneysel tipteki bu çal flmada araflt rma grubunu 2010-2011 e itim-ö retim y l üçüncü s n f ö rencileri oluflturmufltur (n=187). Toplam 142 (%75.9) ö rencinin verisi de erlendirmeye al nm flt r. Ö rencilere modül öncesinde ve sonras nda Kogan taraf ndan gelifltirilen Yafll lara Yönelik Tutum Ölçe i uygulanm flt r. Bulgular: Ö rencilerin %47.1 i (n=88) kad n, %52.9 u (n=99) erkektir. Hem k z hem de erkek ö rencilerin modül sonras puan ortalamalar nda, modül öncesine göre istatistiksel olarak anlaml bir art fl saptanm flt r (p=0.001). Modül öncesi ve sonras puan ortalamalar aç s ndan cinsler aras nda fark bulunamam flt r (p>0.05). De iflimin yönü, ö rencilerin 99 unda (%69.7) olumlu iken, 37(%26.1) sinde olumsuzdur. Sonuç: Ö rencilerin e itim sonras puan ortalamalar nda e itim öncesine göre istatistiksel olarak anlaml bir art fl saptanmas na ra men baz ö rencilerde de iflimin yönünün olumsuz olmas dikkat çekicidir. Elde edilen veriler do rultusunda olumsuz bir tutum ortaya koyan ö rencilerle ilgili sorunlar belirlemek ve tutumlar n olumlu yöne do ru de ifltirmek için yeni çal flmalar n gereklili i kaç n lmazd r. Anahtar Sözcükler: T p e itimi; Yafll ; Tutum. THIRD-YEAR MEDICAL STUDENTS ATTITUDES TOWARDS THE ELDERY: EVALUATION OF THE EFFECT OF AN EDUCATIONAL PROGRAMME ABSTRACT RESEARCH letiflim (Correspondance) Sevgi ÖZCAN Çukurova Üniversitesi T p Fakültesi, Aile Hekimli i Anabilim Dal ADANA Tlf: 0322 338 60 60 e-posta: sozcan@cu.edu.tr Gelifl Tarihi: 25/08/2011 (Received) Kabul Tarihi: 02/01/2012 (Accepted) 1 Çukurova Üniversitesi T p Fakültesi, Aile Hekimli i Anabilim Dal ADANA 2 Ankara Üniversitesi Sa l k Bilimleri Fakültesi, Sosyal Hizmet Bölümü ANKARA 3 Çukurova Üniversitesi T p Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dal ADANA Introduction: The purpose of this study is to evaluate the impact of Multidisciplinary Approach to Elderly Individuals Module to the attitudes of medical students towards the elderly. Materials and Method: In this quasi-experimental study based on pre-test post-test model, the study group was comprised of 3rd-year students in 2010-2011 academic year (n=187). In total data of 142 students (75.9 %) were evaluated. Kogan s Attitudes Towards Old People Scale was administrated to students before and after the module. Results: Of the students 47.1 % (n=88) were females and 52.9 % (n=99) were males. Statistically significant increase was detected in after-module mean points of both males and females in comparison to before-module points (p=0.001). Statistically significant gender difference was not found in terms of before and after-module mean points. Whereas direction of change was positive in 99 students (69.7 %), it was negative in 37 students (26.1 %). Conclusion: Although statistically significant increase was detected in after-training mean points of the students by comparison with the before-training points, negative direction of change in some students is striking. In accordance with the obtained data, it is essential to conduct new studies to identify the problems of the students who took a negative attitude and to direct their attitudes in the positive direction. Key Words: Education, Medical; Aged; Attitude. 210

ÜÇÜNCÜ SINIF TIP Ö RENC LER N N YAfiLILARA YÖNEL K TUTUMLARI: B R E T M PROGRAMININ ETK S N N DE ERLEND R LMES G R fi a l k hizmetleri aç s ndan risk grubu olarak nitelenen yafl- say ca art fl, bu dönemin gereksinimlerini gözeten Sl lar n ve karfl layan bir sa l k hizmetini gerekli hale getirmektedir (1). Dünya Sa l k Örgütü, tüm sa l k çal flanlar n n uzmanl k alanlar na bak lmaks z n yafll l kla ilgili konularda e itilmesini önermektedir (2). Bir sa l k çal flan olarak hekimlerin yafllanan nüfusun gereksinimlerini en iyi flekilde karfl lamak üzere e itim almalar ve deneyim kazanmalar giderek önem kazanmaktad r (3-5). Birçok ülkede oldu u gibi ülkemizde de geriatri bilim dal olsun ya da olmas n t p fakültelerinde yafll sa l ile ilgili e itimlere yer verilmektedir ve her geçen gün say lar artmaktad r (6,7). Bu noktadan hareketle, befl y l önce, fakültemizde, üçüncü s n f ö rencilerine yönelik Yafll Bireye Multisipliner Yaklafl m Modülü (YBMYM) uygulamas na bafllanm flt r (8). Modül hem ö renciler hem de e itmenler aç - s ndan yararl bulunmakta ve her y l al nan geri bildirimler fl nda gelifltirilmektedir. Modülde ö rencilerin, bilgi ve becerileri gerek modül sürecinde gerekse modül sonunda de erlendirilmesine ra men bu e itimin ö rencilerin yafll lara yönelik tutumlar na etkisi hiç de erlendirilmemifltir (9). Oysa tutumun t bbi yeterlili in önemli bir parças n oluflturdu u bilinmektedir. Davran fllar üzerinde rol oynad düflünülen tutumun doktor-hasta iliflkisini, bak m n kalitesini ve sonucunu etkiledi i bildirilmifltir (10). Sosyal psikolojinin temel kavramlar ndan biri say lan tutum kavram, genel olarak bir bireye atfedilen ve onun psikolojik bir nesneye/olaya/insana iliflkin düflünce, duygu ve davran fllar n organize eden bir e ilime iflaret etmek için kullan lmaktad r (11). Bireyin tutum nesnesine iliflkin düflünce, bilgi ve inançlar biliflsel bilefleni, tutum nesnesine iliflkin duygu ve de erlendirmeleri duygusal bilefleni, tutum nesnesine iliflkin davran fl e ilimleri ise davran flsal bilefleni oluflturur. Bu bileflenler birbirinden ba ms z de ildir; karfl l kl olarak birbirini etkiler, birbirlerinden etkilenir ve ço u kez aralar nda bir tutarl l k bulunur. Tutumlar do ufltan gelmezler, ö renme yoluyla kazan l rlar. Ana-baba, arkadafllar, kitle iletiflim araçlar, tutum nesneleriyle olan kiflisel yaflant lar tutumlar n oluflmas nda rol oynayan faktörlerden baz lar d r (11). Tüm toplumlarda yafll l a iliflkin tutumlar genel olarak olumlu, olumsuz ve karma olmakla birlikte, olumsuz tutum e ilimi daha fazlad r (12). Yurtd fl nda yap lan çal flmalarda t p ö rencilerinin yafll lara yönelik tutumlar ile ilgili hem olumlu hem de olumsuz sonuçlar elde edilmifltir. Ülkemizde ise t p ö rencilerinin yafll lara yönelik tutumlar n araflt ran bir çal flmaya rastlanm flt r (13). Hacettepe Üniversitesi T p Fakültesi 1, 4 ve 6. s n f ö rencilerinin yafll lara yönelik tutumlar n belirlemek ve karfl laflt rmak amac yla yap lan bu çal flmada, genel olarak ö renci tutumlar olumlu bulunmufl ve bu durum Türk toplumunun yafll lara yönelik tutumunun yans mas olarak de erlendirilmifltir. Çal flmada, ö rencilerin yafll l kla ilgili formal bir e itim almad klar n, yafll hastalarla ilgili bilginin ola an t p e itimi s ras nda artt n varsayd klar n bildiren yazarlar, özellikle geriatri e itiminin t p ö rencilerinin yafll lara yönelik tutumlar n artt raca na vurgu yapm fllard r (13). Bu çal flma, fakültemizde uygulanan YBMYM nün ö rencilerin yafll lara yönelik tutumlar na etkisinin de erlendirilmesi amac yla yap lm flt r. GEREÇ VE YÖNTEM Araflt rma Modeli T p fakültesi ö rencilerinin yafll bireylere yönelik tutumlar - na k sa süreli e itim çal flmas n n etkisinin incelendi i bu araflt rma ön test-son test modeline dayal yar deneysel; bir baflka ifadeyle A-B tasar m na dayal bir çal flmad r (14). Bu modele uygun olarak araflt rmada e itim çal flmas na kat lan ö rencilerin tutumlar na iliflkin olarak öntest-sontest ölçümleri yap lm flt r. Araflt rman n ba ms z de iflkeni öntest ve sontest uygulamalar aras nda ö renciler ile gerçeklefltirilen k sa süreli e itim çal flmas uygulamas d r. Ba ml de iflken ise orijinali Kogan (1961) taraf ndan gelifltirilen Türkçe uyarlamas Duyan ve Gelbal (2011) taraf ndan gerçeklefltirilen Yafll lara Yönelik Tutum Ölçe i ile de erlendirilen yafll lara yönelik tutum düzeyidir (15). Araflt rma için fakülte etik kurulundan onay al nm flt r. Araflt rma Grubu Araflt rma grubu T p Fakültesi 2010-2011 e itim-ö retim y l üçüncü s n f ö rencilerinden oluflmaktad r (n=187). Yafl ortalamas 22.1 ± 2.7 (20-46) y l olan ö rencilerin %47.1 i (n=88) kad n, %52.9 u (n=99) erkektir (Tablo 1). Ö rencilerin bilgilendirilmifl onamlar al nm flt r. Bir ö renci devams zl k, 44 ö renci ise verilerindeki eksiklikler nedeniyle çal flma d fl b rak lm fl, toplam 142 (%75.9) ö rencinin verisi de- erlendirmeye al nm flt r. TÜRK GER ATR DERG S 2013; 16(2) 211

THIRD-YEAR MEDICAL STUDENTS ATTITUDES TOWARDS THE ELDERY: EVALUATION OF THE EFFECT OF AN EDUCATIONAL PROGRAMME Tablo 1 Araflt rma Grubunun Yafla ve Cinsiyete Göre Da l m Yafl K z Erkek Toplam Say (%)* Say (%)* Say (%)* 20 4 (4.5) 7 (7.1) 11 (5.9) 21 47 (53.5) 34 (34.4) 81 (43.3) 22 24 (27.2) 31 (31.3) 55 (29.4) 23 10 (11.4) 13 (13.1) 23 (12.3) 24 ve üzeri 3 (3.4) 14 (14.1) 17 (9.1) Toplam (%)** 88 (47.1) 99 (52.9) 187 (100) Ortalama yafl 21.8 ± 2.7 22.3 ± 1.7 22.1 ± 2.7 (20-46) (20-42) (20-46) *Sütun yüzdesi ** Sat r yüzdesi E itimin çeri i ve E itim Süreci Tablo 2 de program ayr nt s verilen YBMYM ü 30 May s -1 Haziran 2011 tarihlerinde yap lm flt r. Panel ve huzurevi ziyareti d fl ndaki oturumlar ikifler e itmen taraf ndan 18-19 kiflilik gruplarda interaktif olarak uygulanm flt r. Panel konferans salonunda tüm gruba yönelik, huzurevi ziyareti ise üç grup fleklinde ö retim üyeleri eflli inde yap lm flt r. Huzurevi ziyareti s ras nda her ö rencinin bir yafll ile görüflme yapmas sa lanm flt r. Yafll lara Yönelik Tutum Ölçe i Kogan (1961) taraf ndan insanlar n yafll lara yönelik tutumlar n ölçme amac yla gelifltirilen ölçe in kullan m oldukça yayg n olup, birçok dile uyarlamas yap lm flt r. Türkçeye uyarlamas ise dört farkl araflt rma grubu taraf ndan yap lm fl, hepsinde de geçerli ve güvenilir oldu u bulunmufltur (15-18). Çal flmam zda Duyan ve Gelbal (2011) taraf ndan Türkçeye uyarlanan versiyonu kullan lm flt r (15). nsanlar n yafll lara yönelik duygusal tutumlar n ölçen, kiflinin kendisinin doldurdu u bir ölçektir. Yafll lara yönelik olumlu ve olumsuz tutumlar yans tan 34 maddeden oluflan Tablo 2 YBMYM Program -2011 30 May s 2011 Pazartesi 09.00-10.15 Aç l fl -Günün program Tan flma-is nma Kat l mc lar n beklentileri Modülün amaç ve hedefleri, program tan t m Modül kontrat ve görevlendirmeler Ön Testler Panel ile ilgili rehberin verilmesi 10.15-10.45 Ara 10.45-12.00 Panel: Yaflam n Bir Evresi: Yafll l k Yafll l kta meydana gelen de iflikler *Fizyolojik de ifliklikler *Psikolojik de ifliklikler *Sosyal de ifliklikler Ö le Yeme i 13.30-14:45 Senaryo 1: Bay Bekir Songür 14.45-15.15 Ara 15.15-16.30 Senaryo 2: Han m /Bey i korumak için geç mi kal nd? 16.30-16.45 Ertesi günün senaryolar n n ve kaynaklar n n verilmesi, Günün de erlendirilmesi 31 May s 2011 Sal 9.00-9.10 Is nma 09.10-09.15 Günün program 09.15-10.30 Senaryo 3: Berrak Bilir ne ödünç ald? 10.30-10.45 Ara 10.45-12.00 Senaryo 4: Leyla K r lgan nas l k r ld? Ö le Yeme i 13.30-14.45 Senaryo 5: Mehmet Bey e ne oldu? 14.45-15.15 Ara 15.15-16.30 Huzurevi nin tan t m (video) Huzurevi ziyareti ile ilgili bilgilendirme 16.30-16.45 Günün de erlendirilmesi 1 Haziran 2011 Çarflamba Huzurevi Ziyareti Ö le Yeme i 13.30-14.45 Son Testler Modül sonu de erlendirmeler ve kapan fl Serbest Çal flma 212 TURKISH JOURNAL OF GERIATRICS 2013; 16(2)

ÜÇÜNCÜ SINIF TIP Ö RENC LER N N YAfiLILARA YÖNEL K TUTUMLARI: B R E T M PROGRAMININ ETK S N N DE ERLEND R LMES iki boyutlu bir ölçme arac olan ölçekte yer alan ilk 17 madde olumsuz tutum alt ölçe ine, 18-34 aras nda yer alan maddeleri ise olumlu tutum alt ölçe ine aittir. Olumlu tutumlar alt ölçe inden al nan yüksek ve olumsuz tutumlar alt ölçe inden al nan düflük puanlar yafll lara yönelik olumlu tutuma sahip olundu unu göstermektedir. Ölçek kesinlikle kat lm yorum, kat lm yorum, biraz kat lm yorum, biraz kat l yorum, kat l yorum ve kesinlikle kat l yorum fleklinde 6 li Likert tipindedir. Olumsuz tutumlar gösteren ifadelerin puanlamas tersten hesaplanmaktad r. Verilerin Çözümlenmesi Araflt rman n amaçlar çerçevesinde, denencelerin s nanmas nda modül öncesi ve sonras nda Yafll lara Yönelik Tutum Ölçe i nden ald klar puanlar aras nda bir fark olup olmad - na bak lm fl ve fark n anlaml l k düzeyini belirlemek amac yla efllefltirilmifl t testi uygulanm flt r. Araflt rmada istatistiksel anlaml l k düzeyi 0.05 olarak kabul edilmifltir. Araflt rma verileri bilgisayarda ifllenerek istatistiksel çözümlemeler yap lm flt r. fllemlerin yap lmas nda SPSS for Windows 16.0 program kullan lm flt r. BULGULAR em k z hem de erkek ö rencilerin modül sonras puan or- modül öncesine göre istatistiksel olarak Htalamalar nda, anlaml bir de iflim saptanm flt r (p=0.001). Modül öncesi (p=0.896) ve sonras (p=0.944) puan ortalamalar aç s ndan cinsler aras nda fark bulunamam flt r (Tablo 3). De iflimin yönü, ö rencilerin 99 unda (%69.7) olumlu iken, 37 (%26.1) sinde olumsuzdur. Alt (%4.2) ö rencide ise de iflim gözlenmemifltir. Erkek ö rencilerin %20.3 ünde, k z ö rencilerin ise %30.8 inde de iflimin yönü olumsuzdur (p=0.07) (Tablo 4). TARTIfiMA afllanan nüfus, günümüzde uluslararas sa l k sistemleri- karfl karfl ya kald temel konulardan biridir. lerle- Ynin yen yafl ile birlikte, sa l k sorunlar n n ve kronik hastal k olas l n n artaca, dolay s yla sa l k kaynaklar na olan talebin artaca beklenen bir gerçektir. Bu durum hastaneler ve uzun süreli bak m evlerini de etkileyecektir (19). Gelece in hekimleri yafll nüfusun hem sahip oldu u hastal klar n tan ve te- Tablo 3 Ö rencilerin Modül Öncesi ve Sonras Puanlar n n Karfl laflt r lmas (N=142) Durum Grup Ortalama± Standart Sapma Kad n Erkek statistik* p* Toplam N=78 (%54.9) N=64 (%45,1) N=142 (%100) Yafll lara Yönelik Modül Öncesi 124.64±16.21 124.98±14.86 t = -.130 0.896 124.80±15.56 Tutum Modül Sonras 133.47±16.19 133.30±13.54 t =.070 0.944 133.39±15.00 statistik** t = -4.902 t = -5.359 t = 7.118 p** 0.001 0.001 0.001 *Sat r **Sütun Tablo 4 Modül Sonras nda Ö rencilerin Tutumlar nda Meydana Gelen De iflimin Karfl laflt r lmas (N=142) De iflimin Say Ortalama Toplam Durum Yönü Kad n (%) Erkek (%) Toplam (%) De iflim De iflim Yafll lara Olumsuz 24 (30.8) 13 (20.3) 37 (26.1) 48.46 1793.00 Yönelik Olumlu 53 (67.9) 46 (71.9) 99 (69.7) 75.99 7523.00 Tutum Yok 1 (1.3) 5 (7.8) 6 (4.2) Kikare = 5,10 SD=2, p=0.07 TÜRK GER ATR DERG S 2013; 16(2) 213

THIRD-YEAR MEDICAL STUDENTS ATTITUDES TOWARDS THE ELDERY: EVALUATION OF THE EFFECT OF AN EDUCATIONAL PROGRAMME davisini hem de bak m n yönetmek gibi zor bir görev ile karfl karfl ya kalacaklard r. Bu nedenle t p fakülteleri son y llarda, müfredatlar nda yafll sa l ile ilgili e itimlere daha fazla önem vermeye, ö rencilerinde konuyla ilgili fark ndal k yaratmaya bafllam fllard r. fiahino lu-pelin ve Arda n n hekim-hasta iliflkilerine etki edebilecek de iflkenleri araflt rd klar, 524 hekimin kat ld çal flmalar nda, örneklemin %10 una yak n bir bölümünde, hekimlerin hastalar na davran fllar nda hasta yafl n n önemli bir etken oldu u gösterilmifltir (20). Bu çal flma, yafl, hastalar aras nda ayr ma neden olabilecek bir etken olarak göstermesi aç s ndan dikkat çekicidir. Literatür verileri yafll ay r mc l na iliflkin tutumlar n görüldü ü alanlardan birinin de sa l k oldu unu, son y llarda sa l k bak m hizmetinin sunuldu u tüm alanlarda yafll insanlara yönelik ayr mc l k yap ld - n göstermektedir (21). Ö rencilerin yafll l k dönemini tan yabilmesi, yafll l a yönelik olumsuz önyarg lar n n de ifltirilebilmesi ve yafll ayr mc l n n ortadan kald r labilmesinde öncelikli faktörlerden biri yafll lara karfl tutumlar n n belirlenmesidir (22,23). Ülkemizde t p fakültesi ö rencilerinin yafll lara yönelik tutumlar n n saptand tek çal flmada, genel olarak ö renci tutumlar olumlu bulunmufl ve bu durum Türk toplumunun yafll lara yönelik tutumunun yans mas olarak de erlendirilmifltir (13). T p fakültesi üçüncü s n f ö rencilerinin yafll bireylere yönelik tutumlar na k sa süreli e itimin etkisinin incelendi i çal flmam zda ise ö rencilerin modül sonras puan ortalamalar nda (133.39±15.00) modül öncesine (124.80±15.56) göre istatistiksel olarak anlaml bir art fl saptanm flt r. Modül öncesi ve sonras puan ortalamalar aç s ndan cinsler aras nda bir fark bulunamam flt r (p>0.05). Benzer flekilde, Hacettepe de yap lan çal flmada da yafll lara yönelik tutum aç s ndan cinsler aras nda fark saptanmam flt r (13). Bunun nedeni, her iki cinsiyetinden de ayn toplumsal yap dan gelmesi ve ayn kültürü alm fl olmas olabilir. Modül, ö rencilerin %69.7 sinin yafll lara yönelik tutumunda olumlu de iflime neden olurken %26.1 inde olumsuz de iflime neden olmufltur. Yafllanmayla ilgili bilgi ve yafll lara yönelik tutum konusundaki çal flmalar n sonuçlar farkl olsa da bir çok çal flmada aralar nda pozitif bir iliflki oldu u gösterilmifltir (24). Gençlerle yafll lar aras nda direkt temas n gençlerin yafll lara yönelik daha pozitif tutum gelifltirmelerini sa lad ndan bahsedilmekte, ancak olumlu tutum geliflmesinde yafll larla karfl laflma s kl ve süresinden çok kalitesinin önemli oldu una dikkat çekilmektedir (24). Çok hasta yafll larla bafllamak tüm yafll lar sa l ks z olarak kliflelefltirmeye yol açabilece i için ö rencilerin bak m merkezlerindeki çok hasta yafll larla karfl laflmadan önce, öncelikle sa l kl yafll larla karfl laflmalar önerilmektedir (13). Çal flmam zda, ö rencilere verilen e itimin içeri i ayn olmas na ra men ö rencilerin hepsinde de iflimin olumlu olmamas n n, ö rencilerin kiflisel özellikleri, küçük grup dinamikleri, huzurevi ziyareti s ras nda birebir görüflülen yafll lar n özellikleri ve paylafl mlar n n içeri i ile iliflkili olabilece i düflünülmüfltür. Ayr ca olumsuz de iflimin k z ö rencilerde daha fazla olmas dikkat çekicidir. Yafllanma anksiyetesi ile yafll lara yönelik tutumlar aras nda negatif bir iliflki oldu undan ve kad nlar n fiziksel çekicilik ve genç görünümle ilgili bak fl aç lar nedeniyle erkeklere göre daha fazla yafllanma anksiyetesi yaflad klar ndan bahsedilmektedir. Kanada da yap lan bir çal flmada bir veya daha fazla yafll yak n yla yaflayanlar n daha yüksek düzeyde yafllanma anksiyetesine sahip olduklar bulunmufltur (24). Ülkemizde yafll lar n bak m n n daha çok kad nlar n sorumlulu unda olmas ve kad nlar n kendi yafll l klar ile ilgili anksiyetelerinin erkeklere göre daha yüksek olmas, de iflimi olumsuz olan ö renciler aras nda k z ö rencilerin daha yüksek oranda bulunmas n aç klar niteliktedir. Sonuç olarak, t p fakültelerinde yafll sa l ve sorunlar ile ilgili e itimlerin önemi her geçen gün artmaktad r. Yafll - lara yönelik verilen e itimlerde bilgi ve beceri kadar t bbi yeterlili in önemli bir parças n oluflturan, doktor-hasta iliflkisini ve bak m n kalitesini etkiledi i bildirilen tutuma yönelik uygulamalar ve de erlendirmelere de yer verilmelidir. T p fakültesi ö rencilerinin yafll bireylere yönelik tutumlar na k sa süreli e itimin etkisinin incelendi i çal flmam zda, ö rencilerin e itim sonras puan ortalamalar nda e itim öncesine göre istatistiksel olarak anlaml bir art fl saptanmas na ra men baz ö rencilerde de iflimin yönünün olumsuz olmas dikkat çekicidir. Elde edilen veriler do rultusunda olumsuz bir tutum ortaya koyan ö rencilerle ilgili sorunlar belirlemek ve tutumlar n olumlu yöne do ru de ifltirmek için yeni çal flmalar n gereklili i kaç n lmazd r. Teflekkür Kat l mlar ve destekleri için Sosyal Hizmetler l Müdürü Say n Fazl Do anç a, Huzurevi Müdürleri Say n Nurdan Kama ya ve Say n Hamza Dönmez e, 2010-2011 E itim-ö retim y l nda YBMYM de e itmen olarak görev alan tüm ö retim üyelerimize teflekkür ederiz. 214 TURKISH JOURNAL OF GERIATRICS 2013; 16(2)

ÜÇÜNCÜ SINIF TIP Ö RENC LER N N YAfiLILARA YÖNEL K TUTUMLARI: B R E T M PROGRAMININ ETK S N N DE ERLEND R LMES KAYNAKLAR 1. Etiler N. Yafll l k ve Sa l k Hizmetleri Gereksinimindeki De- iflim. In: Fiziksel T p ve Rehabilitasyonda Yeni Ufuklar Yafll Sa l. Kutsal YG. Ankara, Günefl T p Kitapevleri, 2010; 1-2. 2. World Health Organization.10 facts on ageing and the life course. Fact 7. http://www.who.int/features/factfiles/ageing/ageing_facts/en/index6.html. Accessed: 4.07.2011. 3. Kutsal Gökçe Y. Yafllanan dünya ve yafllanan insan. Available from: http://www.geriatri.org.tr/pdfler/saglikli_yaslanama2005/s_y_2005_01.pdf. Accessed: 4.07.2011. 4. Akgün S, Bakar C, Budako lu I. Dünya da ve Türkiye de yafll nüfus e ilimi, sorunlar ve iyilefltirme önerileri. Turkish Journal of Geriatrics 2004;7(2):105-110. 5. Kutsal YG. Önsöz. In: Fiziksel T p Ve Rehabilitasyonda Yeni Ufuklar Yafll Sa l. Kutsal YG. Ankara, Günefl T p Kitapevleri, 2010, iii. 6. Ayd n ZD. Yafllanan dünya ve geriatri e itimi. Turkish Journal of Geriatrics 2009;2 (4):179-87. 7. Cankurtaran M. Türkiyede Geriatri. Geriatri ve Gerontoloji. (ed): Servet Ar o lu MN, Ankara, Medikal ve Nobel T p Kitap Saray 2006;69-73. 8. Bozdemir N, Özeren A, Koç F, et al. Çukurova Üniversitesi T p Fakültesi yafll bireye multidisipliner yaklafl m modülü: haz rl k aflamas. Turkish Journal of Family Medicine 2011; 5(1):1-8. Eriflim adresi: http://www.tjfmpc.com/ [Internet] Available from: 4.07.2011. 9. Özcan S, Güzel R, Koç F, et al. Çukurova Üniversitesi T p Fakültesi 3.s n f ö rencilerine uygulanan yafll bireye multidisipliner yaklafl m modülünün de erlendirilmesi. Turkish Journal of Geriatrics 2008; 11 (1):1-6. 10. Batenburg V. Do professional attitudes change during medical education? Advances in Health Sciences Education 1996;1: 153-164. 11. Ayd n O. Tutumlar. Davran fl Bilimlerine Girifl. TC. Anadolu Üniversitesi Yay nlar No: 1027, Eskiflehir, 2000, pp 332-347. 12. Akdemir N, Ç nar F, Görgülü Ü. Yafll l n alg lanmas ve yafll ayr mc l. Turkish Journal of Geriatrics 2007; 10 (4):215-22. 13. Cankurtaran M, Halil M, Ulger Z, et al. Influence of medical education on students attitudes towards the elderly. Journal of National Medical Education 2006;98(9):1518-22. (PMID: 17019923). 14. Duyan V. Sosyal Hizmet: Temelleri, Yaklafl mlar, Müdahale Yöntemleri. Sosyal Hizmet Uzmanlar Derne i, Yay n No: 15, Ankara, 2010, pp 55-61. 15. Duyan, V. ve Gelbal. S. Yafll lara yönelik tutum ölçe inin bir grup üniversite ö rencisi üzerinde türkçeye uyarlama çal flmas. Turkish Journal of Geriatrics 2013;16(2):202-9. 16. U urlu N, Karakaya MG, et al. Turkish version of Kogan s old people scale: A validity and reliability study. Turkish Journal of Geriatrics 2011;14(2):145-53. 17. Küçükgüçlü O, Mert H, Akp nar B. Reliability and validity of Turkish version of attitudes toward old people scale. J Clin Nurs 2011 No;20(21-22):3196-203doi: 10.1111/j.1365-2702.2011.03764.x. (PMID:21518058). 18. Erdemir F, Kav S, Citak EA, Hanoglu Z, Karahan A. A Turkish version of Kogan s attitude toward older people (KAOP) scale: reliability and validity assesment. Arch Gerontol Geriatr 2011 May-Jun; 52 (3):e162-5. (PMID:21075461). 19. Lovell M. Caring for the elderly: Changing perceptions and attitudes. Journal of Vascular Nursing 2006;24(1):22-26 (PMID:16504848). 20. fiahino lu-pelin S, Arda B. Etik aç dan yafll l k ve hekim-hasta iliflkleri. Turkish Journal of Geriatrics 1998;1(1): 39-42. 21. Çilingiro lu N, Demirel S. Yafll l k ve yafll ayr mc l. Turkish Journal of Geriatrics 2004;7(4):225-230. 22. Soyer F, Ünalan D, Güleser N, Elmal F. Sa l k Meslek Yüksekokulu ö rencilerinin yafll ay r mc na iliflkin tutumlar ve bu tutumlar n baz demografik de iflkenlerle iliflkisi. Mersin Üniversitesi Sa l k Bilimleri Dergisi 2010;3(2):20-25. [Internet] Available from: http://sagbilderg.mersin.edu.tr/userfiles/file/3_2_44.pdf Accessed:18.07.2011. 23. Kite ME, Stockdale GD, Whitly BE, Johnson BT. Attitudes towards younger and older adults: an updated meta-analytc review. Journal of Social Issue 2005;61:241-266. 24. Allan JL, Johnson JA. Undergraduate attitudes toward the elderly:the role of knowledge, contact and aging anxiety. Educational Gerontology 2008;35(1):1-14 [Internet] Availabe from: http://www.tandfonline.com/doi/pdf/ 10.1080/03601270802299780 Accessed: 20.08.2011. TÜRK GER ATR DERG S 2013; 16(2) 215