T Ü R K Ç E C O M P U TER SYSTE M U S A B I L I TY QU E S T I O N N A IRE S H O RT VERSIO N (T- C S U Q - S V ) A N K E Tİ K U L L A N I M B İLGİLERİ DOÇ.DR. OGUZHAN ERDINC I S T A N B U L, 2 0 1 5
GENEL BİLGİLER IBM de geliştirilen Computer System Usability Questionnaire (CSUQ), kullanılabilirlik alanında yaygın anketlerdendir (Lewis,1995)*. İlk olarak 1995 te yayınlanan ve literatürdeki güncelliğini koruyan CSUQ, bir bilgisayar sisteminin kullanılabilirliğini; System usefulness (Sistem yararlılığı), Information quality (Bilgi kalitesi) ve Interface quality (Arayüz kalitesi) boyutlarında gruplanan 19 madde ile ölçer. Her madde, 1 (Kesinlikle katılıyorum) 7 (Kesinlikle katılmıyorum) şeklinde puanlanır. Bir anketin başka bir dilde kullanılması için metodolojik olarak uyarlanması (adaptation) ve geçerlikgüvenirliğinin (validity-reliability) analiz edilmesi gerekir. Uyarlama, anket maddelerinin her iki dilde aynılığını sağlayan, çeviriden daha kapsamlı bir yöntemdir. Geçerlik-güvenirlik analizleri ise, anketin hedeflenen kullanılabilirlik boyutlarını istatistiksel olarak güvenilir şekilde ölçtüğünü gösterir. CSUQ, Türk kullanılabilirlik literatüründeki anket eksiğini gidermek için Türkçe ye uyarlanmış ve geçerlik-güvenirliği analiz edilmiştir (Erdinç ve Lewis, 2013)*. Anketin kullanımı (akademik çalışmalarda kaynak verilmek suretiyle) tamamen serbesttir. Uyarlama sürecinde önce taslak çeviri hazırlanmış, Türkçe uzmanlarının ve çok iyi düzeyde Türkçe bilen Amerikalı dil profesyonellerinin katılımıyla anket maddeleri, orijinal CSUQ içindeki anlamı verecek şekilde ifade edilmiştir. Deneme uygulamalarının ardından son hali verilen Türkçe-CSUQ (T- CSUQ) için geçerlik-güvenirlik analizleri, anketi geliştiren ABD li araştırmacı Dr. James Lewis ile birlikte yapılmıştır (Erdinç ve Lewis, 2013). Geçerlik analizi için faktör analizi yöntemi uygulanmış, güvenirlik analizi için, anket boyutlarının iç tutarlılığı Cronbach alpha ile ölçülmüştür. Analizler sonucunda, 19 maddeden 13 tanesini içeren T-CSUQ-Short Version (T-CSUQ-SV) formu oluşturulmuştur (Erdinç ve Lewis, 2013). Uyarlama ve geçerlik-güvenirlik çalışmaları 2013 yılında International Journal of Human Computer Interaction dergisinde yayınlanarak uluslararası literatürde yerini almıştır (Erdinç ve Lewis, 2013). T-CSUQ-SV nin bir ders yönetim sistemi için kullanılabilirlik ile kullanıcı memnuniyeti arasındaki ilişkinin incelendiği örnek bir çalışma Erdinç vd. (2015)** te görülebilir. *Researchgate üzerinden talep edilebilir. **Researchgate de açık kaynaktır.
KULLANIM VE PUANLAMA T-CSUQ-SV nin kullanımı tamamen ücretsiz ve serbesttir. (Akademik çalışmalarda doğal olarak kaynak verilmesi gereklidir.) Farklı puanlama yöntemleri mümkündür: o Gruplardan alınan veriler için; tüm maddelerin toplam puanının ortalaması, alt boyut puanlarının ortalaması, her maddenin ayrı ayrı puan ortalamaları kullanılabilir. o Cevap yüzdeleri kullanılabilir. Sistem iyileştirmelerinin öncesinde-sonrasında T-CSUQ-SV uygulanarak kullanılabilirlik algısındaki değişim ölçülebilir. T-CSUQ-SV kullanacağınız akademik veya profesyonel çalışmalar hakkında kısa bilgileri, tecrübelerinizi, eleştiri ve önerilerinizi iletmeniz ilerideki çalışmalarımıza katkı sağlayacaktır. İLETİŞİM Doç.Dr.Oğuzhan Erdinç: oerdinc@hho.edu.tr (https://www.researchgate.net/profile/oguzhan_erdinc2) 3
Türkçe Computer System Usability Questionnaire- Short Version (T-CSUQ-SV) Kesinlikle Kesinlikle katılıyorum katılmıyorum 1.Genel olarak, sistemin kullanım kolaylığından memnunum. 2.Sistemi kullanmak basittir. 3.Sistemi kullanarak işlerimi etkin bir şekilde yapabiliyorum. 4.Sistemi rahatlıkla kullanabiliyorum. 5.Sistemi kullanmayı öğrenmem kolay oldu. 6.Sistemi kullanarak kısa zamanda üretken hale geldiğime inanıyorum 7.Sistemin verdiği hata mesajları, problemleri nasıl gidereceğimi açıkça anlatmaktadır. 8.Sistemin verdiği bilgiler (çevrim-içi yardım, ekran mesajları, diğer bilgiler, vb.) açık ve nettir. 9.Sistemin verdiği bilgiler kolayca anlaşılmaktadır. 10.Sistemin arayüzünü beğendim. 11.Sistemin arayüzünü kullanmak hoşuma gidiyor. 12.Sistem, beklediğim bütün işlevlere sahiptir ve yeterlidir. 13.Genel olarak sistem tatmin edicidir. * Sistem yerine, incelenen sistem yazılabilir. *Ölçek ters kurulmuştur, düşük puan = iyi kullanılabilirlik Alt boyutlar: Overall (Toplam puan): 1-13. Maddeler Sytem Usefulness (Sistem yararlılığı): 1-6. Maddeler Information Quality (Bilgi kalitesi): 7-9. Maddeler Interface Quality (Arayüz kalitesi): 10-12. Maddeler Genel memnuniyet: 13. Madde
KAYNAKLAR Lewis J. R., (1995) IBM Computer Usability Satisfaction Questionnaires: Psychometric Evaluation and Instructions for Use. International Journal of Human-Computer Interaction, 7, 57-78. Erdinç O., Lewis J. R., (2013) Psychometric Evaluation of the T-CSUQ: The Turkish Version of the Computer System Usability Questionnaire, International Journal of Human-Computer Interaction, 29, 319-326. Erdinc O., Karga H., Ürkmez A., (2015), User Satisfaction and Components of Perceived Usability for a Course Management Software, Proceedings of International Conference on Value Chain Sustainability (ICOVACS 2015), March 12-13 2015, Marmara University, İstanbul. 5