PSİKOFARMAKOLOJİ 3 Antipsikotikler Doç. Dr. Şaziye Senem Başgül HKU, Psikoloji YL, 2017 Bahar www.gunescocuk.com
PSİKOZ VE ŞİZOFRENİ Şizofreni belirtilerinin altında yatan düzeneği açıklamaya çalışan başlıca varsayımlar dopamin ve NMDA reseptörlerinin işlevinin azalması ile ilgilidir.
Nörotransmitterler Dopamin İstemli hareketlerin aktivasyonu Devam eden davranışı koşullandırma Hareket, dikkat, öğrenme ve kötüye kullanma Ach Serebral kortex aktivasyonu Öğrenmeyi kolaylaştırma NE Dikkat Algılanan sinyale hızlı yanıt Seratonin Türe özgü bazı davranışlar Öğrenmeyi kolaylaştırma Kas hareketleri Duygudurum kontrolü
TİROZİN (diyet ile) L-DOPA DOPAMİN (dopaminerjik nöronda son adım) NE (noradrenerjik nöronda son adım)
Dopamin yolakları 1. Nigrostriatal yolak 2. Mezolimbik yolak 3. Mezokortikal yolak 4. Tubulo-infidubuler yolak 5. Talamusu uyaran yolak
SCH ile ilgili beyin devreleri
Beyinde başlıca dopamin ve glutamat yolakları tanımlanmıştır. Mezolimbik dopaminerjik sistemdeki aşırı aktivite psikozdaki pozitif belirtilere aracılık ediyor olabilir. Bunun sonucunda da prefrontal korteks ve hipokampusteki GABA ara nöronları üzerindeki NMDA reseptörlerinin hipofonksiyonu olur.
Mezokortikal dopaminerjik sistemin azalmış aktivasyonu şizofrenideki negatif, bilişsel ve afektif belirtilere aracılık edebilir Bu durum ayrıca, farklı GABA ara nöronlarındaki NMDA reseptörlerinin hipofonksiyonuyla da bağlantılı olabilir.
Dopamin reseptörleri, bilinen tüm antipsikotik ilaçların ana hedefidir. NMDA glutamat reseptörleri sadece glutamat nörotransmitteri ile değil aynı zamanda glisin ve D-serin kontransmitterleriyle de etkileşmeyi gerektirmektedir.
Genetik ve çevresel/epigenetik etkilerle ortaya çıkan, NMDA reseptör içeren sinaplardaki bağlantı kopukluğu şizofreninin nedenini açıklayan ana varsayımdır ve yukarı akış glutamat hiperaktivitesi ile NMDA reseptör hipofonksiyonun yanı sıra, aşağı akış mezolimbik dopamin artışı ile mezokortikal dopamin azalmasını da kapsamaktadır.
Nöronal bağlantıları ve sinaps oluşumunu düzenleyen yatkınlık genleri şizofreni riskini de arttırmaktadır. Bu genlerin hepsi, şizofrenideki ana biyolojik kusur olan NMDA reseptörü içeren glutamat sinapslarına yöneliktir.
Şizofreni hastalarında, bilişsel belirtilerle ilişkili olan dorsolateral prefrontal korteksi ve duygusal disregülasyon belirtileriyle ilişkili olan amigdalayı içeren nöral devrelerdeki işlev bozuklukları görüntülenebilmektedir.
Psikotik semptomlar Halüsinasyonlar Delüzyonlar Dezorganize konuşma Dezorganize davranış Katatonik semptomlar Ajitasyon / eksitasyon
Psikotik semptomların olduğu Tanımlayıcı Şizofreni Kısa psikotik bozukluk Şizofreniform bozukluk Şizoaffektif bozukluk Sanrılı bozukluk Paylaşılmış psikotik bozukluk Tanımlayıcı özellikte olmadığı Mani Depresyon Deliryum Demans Mental retardasyon psikiyatrik hastalıklar
Erişkin psikiyatrisinde diğer kullanım yerleri Her türlü ajitasyon ve eksitasyon durumları. Anksiyete bozuklukları Ağır kişilik bozuklukları Çocuk psikiyatrisinde Otizm Gilles de la Tourette sendromu Davranış Bozuklukları Psikiyatri dışında İnatçı bulantı, kusma, hıçkırık ve kaşıntı tedavisinde. Anestezide
Antipsikotikler Klasik D2 Antagonizması D2 blokajı Atipik D2 Antagonizması ve 5 HT2A antagonizması
Antipsikotikler Tipik Antipsikotikler (Klasik) Fenotiyazinler Butirofenonlar Tioksantenler Benzamid D2 Antagonizması D2 blokajı
Tipik antipsikotiklerin tedavi edici dozları D2 reseptörlerine olan affiniteleri ile orantılıdır SSS de dopaminerjik yolların hepsinde blokaj yaparlar. Bu blokajın faydası olduğu kadar zararları da vardır.
dopaminerjik reseptörleri bloke etmesinin yanında, antihistaminik, antimuskarinik ve antialfaadrenerjik etkileri de vardır.
Tipik Atnipsikotikler
Antikolinerjik yan etkiler Antihistaminerjik yan etkiler Antiadrenerjik yan etkiler Konstipasyon Sedasyon Uyuşukluk Ağız kuruluğu İştah ve kilo artışı Postural hipotansiyon Bulanık görme Başdönmesi Sinüzal taşikardi İdrar retansiyonu DİĞER YAN ETKİLER Hematolojik Epileptojenik Nöroleptik malign sendrom Allerjik yan etkiler Ekstrapiramidal yan etkiler Akut distoni Parkinsonizm Akatizi Tardiv diskinezi Hiperprolaktinemi Galaktore Menstruasyon bozuklukları Empotans Ejekülasyon bozukluğu
Tipik AP lerden bazıları Largaktil/ Klorpramzin Melleretes, Melleril /Tioridazin Sitilizan/ Trifluoperazin Prolixin/Flufenazin Nörodol/ Haloperidol Clopixol/Zuklopentiksol Fluanxol/Flupentiksol
Atipik Antipsikotikler (Atipik) Klozapin Risperidon Olanzapin Ketiyapin Sülpirid Amisülpirid Ziprasidon D2 Antagonizması ve 5 HT2A antagonizması
Klinik özellikler olarak negatif semptomlar için iyi ve düşük EPS Bu ilaçların yaptığı 5HT2A reseptör antagonizması beynin belli bölgelerinde dopamin salınımını arttırdığı için ve D2 reseptörlerinden hızlı ayrıldıkları için yan etkiler azalır.
Klozapin Risperidon Olanzapin Ketiyapin Sülpirid Amisülpirid Melperon Ziprosidon LEPONEX RİSPERDAL ZYPREXA SEROQUEL SÜLPİR DOGMATİL SOLİAN BURONON ZELDOX
Atipik kullanan hastalarda özellikle; - Kilo artışı - Tip 2 diyabet - Lipid değişiklikleri - Kardiak aritmiler izlenmelidir. Tedaviye uyum göstermeyen hastalarda depo İlaçlar yeğlenmelidir.