The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/jasss3804 Number: 53, p. 265-274, Winter II 2016 Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayınlanma Tarihi / The Published Date 09.10.2016 31.12.2016 ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNİN OLUMLU VE OLUMSUZ MÜKEMMELİYETÇİLİK DÜZEYLERİ İLE BENLİK SAYGISININ İNCELENMESİ A STUDY ON POSITIVE AND NEGATIVE PERFECTIONISM AND SELF-ESTEEM LEVELS OF MIDDLE SCHOOL STUDENTS Doç. Dr. Ahmet Hakan Hançer Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Eğitimi ABD Öz Kuramsal bilgiler ve araştırmalar göstermektedir ki olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik duygusu ve benlik saygısı bireylerin kişilik özellikleri ve akademik başarıları üzerinde önemli etkiye sahiptir. Ülkemizde, olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı düzeylerinin belirlenmesi ve karşılaştırılmasına yönelik, ortaokul öğrencilerini kapsayan çalışmaların yeterince yapılmadığı düşünülmektedir. Bu nedenle araştırmada ortaokul öğrencilerinin olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı düzeylerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması amaçlanmıştır. Araştırmada, iliş kisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma 2015-2016 eğitim-öğretim yılında Sivas il merkezinde ortaokullarda öğrenim gören ve basit seçkisiz örneklem yöntemiyle belirlenen 868 öğrencinin katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak, Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçilik Ölçeği ve Coopersmith Benlik Saygısı Ölçeği kullanılmıştır. Elde edilen veriler, Pearson Momentler Korelasyon katsayısı, basit doğrusal regresyon analizi ve t-testi ile analiz edilmiştir. Bu analizler sonucunda, ortaokul öğrencilerinin %38,01 nin düşük benlik saygı düzeyine, %61,99 nun ise yüksek benlik saygı düzeyine sahip olduğu, olumlu mükemmeliyetçilik ve benlik saygısı arasında pozitif yönlü ve zayıf bir ilişkinin olduğu, olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı arasında ise negatif yönlü orta bir ilişkinin olduğu, olumlu mükemmeliyetçilik düzeylerinin benlik saygısı düzeyini anlamlı bir şekilde yordadığı ve cinsiyete göre anlamlı bir fark oluşmadığı sonuçlarına ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Mükemmeliyetçilik, Benlik Saygısı, Ortaokul, Cinsiyet, Korelasyon Abstract Theoretical data and studies suggest that sense of positive and negative perfectionism and self-esteem have significant effects on personality traits and academic achievements of individuals. It is considered that number of studies involving middle school students for
266 Ahmet Hakan Hançer determination and comparison of positive and negative perfectionism and self-esteem levels is insufficient in our country. Therefore, the purpose of the present study is to determine and compare the positive and negative perfectionism and self-esteem levels of middle school students. We sought answers to the following questions with this purpose in mind. Relational screening model was used in the study. 868 students who were selected through simple random sampling and studying at middle schools in Sivas Province during the 2015-2016 academic year participated in the study. Positive and Negative Perfectionism Scale and Coopersmith Self-Esteem Inventory were used for data collection. The collected data were analyzed using Pearson Product-Moment Correlation coefficient, simple linear regression analysis, and t-test. In such analysis, we have concluded that 38,01% of the students have low self-esteem level, 61,99% have high self-esteem level and that there is a positive and poor correlation between positive perfectionism and self-esteem, there is a negative and moderate correlation between negative perfectionism and self-esteem, the positive perfectionism levels significantly predict the self-esteem level and that there is not a significant different between genders. Keywords: Perfectionism, Self-Esteem, Secondary School, Gender, Correlation GİRİŞ Sanayi ve teknolojinin gelişimiyle birlikte toplumların yaşam standartları da buna paralel olarak hızla değişmeye başladı. Bu değişimle birlikte insanların hayata bakışları ve yaşamdan beklentileri de önemli ölçüde değişime uğradı. İnsanlar daha önce sadece normal yaşamlarını sürdürebilecekleri bir mekân, giyim ve karınlarını doyuracak kadar yiyecek düşünürken artık yaşadıkları toplumda kendilerini daha saygın bir hale getireceğini düşündüğü daha çok para kazanma, kariyer sahibi olma, daha iyi görünme gibi düşüncelere hâkim oldu. Bu nedenle insanlar arasındaki rekabet duygusu hızla arttı. Bazı aileler çocuklarına, kendi olmak istedikleri fakat yapamadıkları düşlerini gerçekleştirmek için farkında olarak veya olmayarak büyük bir baskı kurmaya başladı. Bu aileler çocuklarının mükemmel olması gerektiğini ve kendilerine sağlanamayan koşulların kendileri tarafından çocuklarına sağlayarak mükemmel bir çocuk yetiştirebilecekleri düşüncesiyle mükemmelliğin peşinden koşmaya başladı. Oysa bu durumdaki çocuklar asla memnuniyet duygusu hissetmemekte, davranışları ailelerinin onayı için asla yeterince iyi olmamaktadır. Ancak, bu yüksek standartlar kaçınılmaz olarak ulaşılmaz olduğu için mükemmeliyetçi bireyler, kendilerini küçümseyen bir içe bakışa yönlendirmektedir. Bu, mükemmeliyetçilerin olumlu özdeğer duygusu kazanmalarını olanaksız kılmakta, çünkü her bir performans mükemmeliyetçilerin başarı eksikliğinin olduğunu onaylamaktadır (Flett vd., 1995). Mükemmeliyetçilik genellikle en iyiyi yapma çabasıyla karıştırılır. Oysa sağlıklı bir şekilde elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışmakla mükemmeliyetçilik arasında fark vardır. En iyiyi başarmak için çaba gösterenler başarılı olmak ya da hedeflerine ulaşmak için gösterdikleri bu çabadan zevk alırlar. Mükemmeliyetçi kişiler ise hiçbir zaman ve koşulda hata yapılmaması gerektiğine inandıklarından kendilerinden ve yaptıklarından sürekli kuşku duyup, kaygı içinde yaşarlar. Burns (1980) mükemmeliyetçiliği, kişinin en iyiyi yapmak için aşırı çaba sarf etme ve aynı zamanda hata yapmaktan kaçınma eğilimi olarak tanımlamaktadır. Frost vd. (1990) ise mükemmeliyetçiliği çok boyutlu olarak ele almış, hata yapma endişesi, yüksek kişisel standartlar, davranışlardan şüphe, organizasyon, ebeveyn beklentisi ve ebeveyn eleştirisi olmak üzere altı boyutta incelemişlerdir. Hata yapma endişesi; hata yapmanın başarısızlıkla aynı anlama geldiği şeklinde bir inanca sahip olmaktır. Yüksek kişisel standartlar; kişinin kendisi için oldukça yüksek standartlar belirlemesidir. Davranışlardan şüphe duyma; kişinin bir işi yaparken doğru yapamama korkusu ile yavaş yapma ve tekrar tekrar yapma ihtiyacı duymasıdır. Organizas-
Ortaokul Öğrencilerinin Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçilik Düzeyleri İle Benlik Saygısının İncelenmesi 267 yon; temiz ve düzenli olmayla ilgili aşırı bir dürtü duyma durumudur. Ebeveyn beklentisi; anne ve babanın dışsal bir baskı olarak görülmesidir. Aşırı ebeveyn eleştirisi; kişinin hatalara karşı ebeveynlerinin aşırı derecede eleştirel olduğunu hissetmesi durumudur (Akt.: Antony ve Swinson, 2009). Mükemmeliyetçilik kavramı bazı araştırmacılar tarafından olumsuz bir bakış açısı ile ele alınmış ve patolojik bir kişilik özelliği olarak görülmüştür (Horney, 1975; Pacht, 1984; Adderholdt-Allliot, 1987; Greenspon, 2000; Frost, vd., 1990; Hewitt ve Flett, 1991; Stober, 1998; Jonge ve Waller, 2001). Örneğin Pacht (1984) mükemmeliyetçiliği zararlı bir eğilim olarak görmüştür. Pacht e göre mükemmeliyetçilik, aslında var olmayan bir şeyi elde etme arzusudur ve bu karmaşayı yaşayan insanlarda birçok psikolojik problem yaratmaktadır. Bu nedenle Pacht, mükemmeliyetçiliği psikopatolojinin bir türü olarak görmektedir. Burns a (1980) göre ise mükemmeliyetçilik kişinin, gerçekçi olmayan amaçlar için aşırı bir çaba harcamasıdır ve sadece bireyin verimliliğini düşürmekle kalmayıp aynı zamanda kişinin sağlığını bozan, öz kontrolünü zayıflatan, kişilerarası ilişkilerini etkileyen ve benlik saygısını düşüren bir özelliktir (Akt.: Oran-Pamir, 2008). Son yıllarda yaygın olan bir diğer yaklaşım da mükemmeliyetçiliğin olumlu ve olumsuz şeklinde iki yönü olduğudur (Roedell, 1984; Kottman ve Ashby, 2000; Stumpf ve Parker, 2000; LoCicero vd., 2000; Ashby ve Rice 2002; Slaney vd., 2002; Suddarth ve Slaney, 2001; Accordino vd., 2000; Rimm, 2007) (Akt.: Camadan, 2009). Olumlu mükemmeliyetçilik; yüksek standartlar ve düzenlilik ihtiyacı, performans arttırıcı dürtü olarak geliştirici bir özelliktir. Olumlu mükemmeliyetçiler yüksek standartlara ulaşmak için kaygı yaşamazlar. Eğer amaçlarına ulaşamazlarsa bundan dolayı umutsuzluğa düşmezler. Olumsuz mükemmeliyetçiler ise; beklentilerine ulaşmada aşırı kaygılıdırlar ve mükemmele ulaşamazlarsa kendilerini yıkılmış hissederler (Kottman ve Ashby, 2000). Missildine (1963) mükemmeliyetçiliği oluşturan temel öğelerin doyumsuzluk ve düşük benlik saygısı olduğunu belirtmektedir. Benlik saygısı, kendini olduğundan daha aşağı ya da olduğundan daha üstün görmeksizin kendinden memnun olma durumudur. Kendini değerli, olumlu, beğenilmeye ve sevilmeye değer bulmaktır. Kendini olduğu gibi kabullenmeyi, özüne güvenmeyi sağlayan olumlu bir ruh halidir (Yörükoğlu, 2000). Benlik saygısı çocuğun doğuştan getirdiği biyolojik özelliklerinin çevresiyle etkileşimine ve deneyimlerine bağlı olarak gelişir ve değişir. Önce anne, baba ve diğer aile bireyleri gibi çocuğun hemen yakınındaki kişilerin, daha sonra arkadaş ve öğretmenlerin davranışları ile şekillenir (Hechtman vd., 1980; Frisby ve Tucker, 1993). Nitekim bazı araştırmalar ailenin (Demo vd., 1987), öğretmenlerin (Nelson, 1984) ve okul çevresinin (Hoge vd., 1990; Estep vd., 1980; Beane, 1986) benlik saygısının gelişimi üzerinde etkili olduğunu göstermektedir (Akt.: Sarı ve Cenkseven, 2008). Olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ile ilgili alan yazın incelendiğinde; olumsuz mükemmeliyetçilik ile akademik başarı arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu, kaygı ve akademik motivasyonunu olumsuz yönde etkilediği yönünde literatürde bilgiler (Adler, 2004; Greenspon, 2000) ve araştırma sonuçları (Short vd., 1995; Stoeber ve Rambow, 2007) bulunmaktadır. Rice ve Mirzadeh (2000) üniversite öğrencileriyle yaptıkları çalışmada, olumlu mükemmeliyetçilerin olumsuz mükemmeliyetçilere göre ailelerine daha kaygısız bağlandıklarını belirlemişlerdir. LoCicero ve Ashby (2000), 6-8. sınıf öğrencileriyle üstün yetenekli olan ve olmayan çocuklarda olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik özelliklerini karşılaştırmak amacıyla yaptıkları çalışma sonucunda, üstün yetenekli öğrencilerin olumlu mü-
268 Ahmet Hakan Hançer kemmeliyetçi puanlarının daha yüksek olduğu, bu öğrencilerin çevreye uygun davranışları biçimlendirmeye istekli oldukları, yararlı olma isteği ve birlikte çalışma arzusunun olumsuz mükemmeliyetçilere göre yüksek olduğu, olumlu mükemmeliyetçi öğrencilerin genellikle kendilerine yüksek akademik, atletik ve sosyal standartlar koymakta olduğu ve bu beklentilerini gerçekleştirmek için yeteneklerini en iyi şekilde kullanmaya çalıştıkları, fakat olumsuz mükemmeliyetçilerin beklenti ve amaçlarının gerçek dışı olduğu ve çalışmalarının sonucu bekledikleri gibi olmadığında hayal kırıklığı yaşadıkları görülmüştür. Tüm bu kuramsal bilgiler ve araştırmalar da göstermektedir ki olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik duygusu ve benlik saygısı bireylerin kişilik özellikleri ve akademik başarıları üzerinde önemli etkiye sahiptir. Ülkemizde, olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı düzeylerinin belirlenmesi ve karşılaştırılmasına yönelik olarak ortaokul öğrencilerini kapsayan çalışmaların yeterince yapılmadığı düşünülmektedir. Bu nedenle araştırmada ortaokul öğrencilerinin olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı düzeylerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki soruların yanıtları aranmıştır. 1. Ortaokul öğrencilerinin olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı düzeyleri nedir? Bu ikisi arasında bir ilişki var mıdır? 2. Ortaokul öğrencilerinin olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik düzeyleri benlik saygılarını anlamlı biçimde yordamakta mıdır? 3. Ortaokul öğrencilerinin mükemmeliyetçilik ve benlik saygısı düzeyleri cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? YÖNTEM Araştırmanın modelini tarama modellerinden ilişkisel tarama modeli oluşturmaktadır. İlişkisel tarama modelleri iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelleridir. İlişkisel tarama modeli gerçek bir neden sonuç ilişkisi vermemekle birlikte bir değişkendeki durumun bilinmesi hâlinde ötekinin kestirilmesine olanak sağlamaktadır (Karasar, 2006). Evren ve Örneklem Araştırmanın evreni 2015-2016 eğitimöğretim yılında Sivas ta öğrenim gören tüm ortaokul öğrencileri olarak belirlenmiştir. Örneklemini ise Sivas il merkezinde ortaokullarda öğrenim gören ve basit seçkisiz örneklem yöntemiyle belirlenen 430 kız ve 438 erkek olmak üzere toplam 868 ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır. Veri Toplama Araçları Araştırmada veri toplama aracı olarak, Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçilik Ölçeği ve Coopersmith Benlik Saygısı Ölçeği kullanılmıştır. Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçilik Ölçegi (OOMÖ): İlköğretim öğrencilerine uygulanan ölçek Kırdök (2004) tarafından geliştirilmiştir. Ortaokula devam etmekte olan öğrencilerin mükemmeliyetçilik özelliklerini ölçmeye yönelik olarak hazırlanan bu ölçekte her madde için dörtlü likert tipi bir derecelendirme (1=Hiç uygun değil, 2=Uygun değil, 3=Uygun, 4=Tamamen uygun) kullanılmıştır. Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçilik Ölçeği nin olumlu mükemmeliyetçilik alt ölçeğinden (10 madde) alınabilecek puan 10 ile 40 arasında, olumsuz mükemmeliyetçilik alt ölçeğinden (7 madde) alınabilecek puan ise 7 ile 28 arasında değişmektedir. Ölçekte toplam puan yoktur. Her iki alt ölçekte de alınacak puan yükseldikçe mükemmeliyetçilik düzeyi artmaktadır. Ölçeğin test-tekrar test güvenirlik katsayıları olumlu mükemmeliyetçilik alt ölçeği için 0.75; olumsuz mükemmeliyetçilik alt ölçeği için 0.78 olarak bulunmuştur. Bu değerler ölçeğin belli zaman aralıkları içinde uygulanması durumunda kararlılık göstereceği anlamına gelmektedir. Coopersmith Benlik Saygısı Ölçeği (CBSÖ): Öğrencilerin benlik saygısı düzeyini belirlemek için Stanley Coopersmith tarafın-
Ortaokul Öğrencilerinin Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçilik Düzeyleri İle Benlik Saygısının İncelenmesi 269 dan geliştirilen Coopersmith Benlik Saygısı Ölçeğinin yetişkinler için 25 sorudan oluşan kısa formu kullanılmıştır. Kısa formu Turan ve Tufan (1987) tarafından Türkçeye uyarlanarak geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır. Ölçeğin alfa tutarlılık katsayısı 0,62 olarak bulunmuş ve birer yıl arayla yapmış oldukları çalışmalarda ölçeğin test-tekrar test güvenirliği 0,65 ve 0,76 olarak saptanmıştır. Ölçek, benim gibi ya da benim gibi değil biçiminde işaretlenebilen 25 maddeden oluşmaktadır. Bu maddelerde kişinin hayata bakış açısı, aile ilişkileri, sosyal ilişkileri ve dayanma gücü ile ilgili ifadeler bulunmaktadır. Alınan puanlar 0 ile 100 arasında değişmektedir. Benlik saygısının kesin bir sınırı yoktur. Bu yüzden benlik saygısının ortalamadan düşük ve yüksek olmasına göre değerlendirme yapılır. Alınan puanın ortalamanın altında olması benlik saygısının düşüklüğüne, ortalamanın üzerinde olması benlik saygısının yüksekliğine işaret eder. Veri Analizi Verilerin normal dağılıma uygun olup olmadığını ortaya koymak amacıyla Kolmogorov-Smirnov testi kullanılmıştır. Kolmogorov-smirnov testine göre; Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçilik ölçeğinden elde edilen veriler için p=0.64, Coopersmith Benlik Saygısı ölçeğinden elde edilen veriler için p= 0.56 olduğu tespit edilmiştir. Dolayısıyla her iki ölçek içinde anlamlılık düzeyleri p>0.05 olarak bulunmuştur. Ayrıca puan dağılım grafikleri incelenerek verilerin parametrik özellik gösterdiği belirlenmiştir. Bu nedenle araştırmada parametrik istatistiksel yöntemler kullanılmıştır Bu kapsamda, olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı arasındaki ilişki Pearson Momentler Korelasyon katsayısı ile analiz edilmiştir. Olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik düzeylerinin benlik saygısı düzeylerini ne derece yordadığını belirlemek amacıyla basit doğrusal regresyon analizi, olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı düzeylerinin cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek için ise t-testi kullanılmıştır. BULGULAR Ortaokul öğrencilerinin olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ve benlik saygısı düzeylerini belirlemek için, ölçme araçlarından elde edilen veriler istatistiksel tekniklerle analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucunda elde edilen bulgular, alt problemler dikkate alınarak tablolaştırılmış ve analiz sonuçlarına dayalı yorumlar yapılmıştır. 1. Alt Probleme Ait Bulgular Araştırmanın birinci alt problemine ilişkin istatistiksel çözümleme sonuçları Tablo 1 ve Tablo 2 de verilmiştir. Tablo1. Ortaokul Öğrencilerin Benlik Saygısı Düzeyleri Benlik Saygısı Düzeyi N X SS Düşük 330 61.719 17.045 Yüksek 538 64.935 Toplam 868 63.327 Tablo 1 incelendiğinde ortaokul öğrencilerinin benlik saygısı puanları ortalamasının X =63.327 olduğu görülmektedir. Ortalama puanın altında kalan 330 (%38,01) ortaokul öğrencisinin düşük benlik saygı düzeyine, ortalama puanın üzerinde olan 538 (%61,99) ortaokul öğrencisinin ise yüksek benlik saygı düzeyine sahip olduğu saptanmıştır. Ortaokul öğrencilerinin olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik düzeyleri ve benlik saygısı arasındaki ilişki Pearson Momentler Korelasyon katsayısı ile analiz edil-
270 Ahmet Hakan Hançer miş ve bulgular Tablo 2 de verilmiştir. Tablo2. Ortaokul Öğrencilerin Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçilik Düzeyleri ve Benlik Saygısı Arasındaki Korelasyon Değişkenler N X SS r Olumlu Mükemmeliyetçilik Benlik saygısı Olumsuz Mükemmeliyetçilik Benlik saygısı 868 31.417 63.327 868 17.053 63.327 6.223 17.045 4.913 17.045 0.219-0.402 Tablo 2 incelendiğinde ortaokul öğrencilerinin olumlu mükemmeliyetçilik düzeylerine yönelik aldıkları ortalama puan X =31.417 dir. Olumlu mükemmeliyetçilik alt ölçeğinden alınabilecek en düşük puan 10 en yüksek puan ise 40 dır. Yani öğrencilerin aldıkları ortalama puanın yüksek olduğu söylenebilir. Olumsuz mükemmeliyetçilik alt ölçeğinden alınabilecek en düşük puan 7 ve en yüksek puan ise 28 dir. Öğrencilerin yapılan bu araştırmada aldıkları ortalama puan X =17.053 dür. Yani öğrencilerin bu alt boyut için aldıkları puan orta düzeyde olduğu ifade edilebilir. Ortaokul öğrencilerin olumlu mükemmeliyetçilik ve benlik saygısı arasında pozitif yönlü ve zayıf (r= 0.219) bir ilişkinin olduğu, olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı arasında ise negatif yönlü orta (r= - 0.402) bir ilişkinin olduğu görülmektedir. Yani öğrencilerin olumlu mükemmeliyetçilik düzeyleri arttıkça benlik saygılarının da artacağı, ancak olumsuz mükemmeliyetçilik düzeylerinin artması durumunda ise benlik saygı düzeylerinin azalacağı görülmüştür. 2. Alt Probleme Ait Bulgular Ortaokul öğrencilerinin olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik düzeylerinin, benlik saygılarını anlamlı biçimde yordayıp yordamadığına ilişkin basit doğrusal regresyon analizi yapılmış ve bulgular Tablo 3 de verilmiştir. Tablo 3. Ortaokul Öğrencilerin Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçiliklerinin Benlik Saygılarını Yordayıcı Etkisine Yönelik Basit Doğrusal Regresyon Analizi Yordayıcı Değişken R R² B Standart β t p Hata Olumlu Mükemmeliyetçilik 0.219 0.048 0.599 16.651 0.219 10.806 0.001 Olumsuz Mükemmeliyetçilik 0.402 0.162 1.396 15.623 0.402 32.131 0.001 Tablo 3 incelendiğinde, ortaokul öğrencilerinin, olumlu mükemmeliyetçilik düzeylerinin benlik saygısı düzeyini anlamlı bir şekilde yordadığı (p<0.05) ve benlik saygısı düzeylerinin %4,8 ni açıkladığı söylenebilir. Olumsuz mükemmeliyetçilik düzeylerinin de benlik saygısı düzeyini anlamlı bir şekilde yordadığı (p<0.05) ve benlik saygısı düzeylerinin %16,2 ni açıkladığı görülmektedir. 3. Alt Probleme Ait Bulgular Ortaokul öğrencilerinin olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ve benlik saygısı düzeylerinin cinsiyete göre farklılık gösterip göstermediği t-testi ile analiz edilerek Tablo 4 de verilmiştir.
Ortaokul Öğrencilerinin Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçilik Düzeyleri İle Benlik Saygısının İncelenmesi 271 Tablo 4. Cinsiyet Açısından Öğrencilerin Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçilikleri ile Benlik Saygısı Düzeylerine İlişkin İlişkisiz Örneklemler t- Testi Sonuçları Faktör Cinsiyet N X SS Sd t p Olumlu Mükemmeliyetçilik Kız 430 32.083 5.841 432 2.221 0.270 Erkek 438 30.762 6.524 Olumsuz Mükemmeliyetçilik Kız 430 17.320 5.063 432 1.126 0.261 Erkek 438 16.790 4.785 Benlik saygısı Kız 430 63.674 17.418 432 0.420 0.675 Erkek 438 62.986 16.704 Tablo 4 incelendiğinde ortaokul öğrencilerinin olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ve benlik saygısı düzeylerinin cinsiyete göre anlamlı bir fark oluşturmadığı (p>0.05) görülmektedir. TARTIŞMA ve SONUÇ Ortaokul öğrencilerinin olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı düzeylerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması amacı ile yapılan bu çalışmada, öncelikle öğrencilerin olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı düzeyleri belirlenmiş ve bu ikisi arasında bir ilişkinin olup olmadığı araştırılmıştır. Bu araştırma sonucunda, ortaokul öğrencilerinin: - %38,01 nin düşük benlik saygı düzeyine, %61,99 nun ise yüksek benlik saygı düzeyine sahip olduğu, - olumlu mükemmeliyetçilik düzeyine yönelik alt ölçekten aldıkları ortalama ( X =31.417) puanın yüksek olduğu, olumsuz mükemmeliyetçilik düzeyine yönelik alt ölçekten aldıkları ortalama ( X =17.053) puanın ise orta düzeyde olduğu, - olumlu mükemmeliyetçilik ve benlik saygısı arasında pozitif yönlü ve zayıf (r= 0.219) bir ilişkinin olduğu, olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı arasında ise negatif yönlü orta (r= -0.402) düzeyde bir ilişkinin olduğu, - olumlu mükemmeliyetçilik düzeylerinin benlik saygısı düzeyini anlamlı bir şekilde yordadığı ve benlik saygısı düzeylerinin %4,8 ni açıkladığı, olumsuz mükemmeliyetçilik düzeylerinin de benlik saygısı düzeyini anlamlı bir şekilde yordadığı ve benlik saygısı düzeylerinin %16,2 ni açıkladığı, - olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ve benlik saygısı düzeylerinin cinsiyete göre anlamlı bir fark oluşturmadığı (p>0.05) sonuçlarına ulaşılmıştır. Çoğu gözlemci toplumdaki sorunların çoğunun temelinde düşük benlik saygısının yattığına inanır. Coleman ve Hendry (1990) yüksek benlik saygısına sahip olanların mutlu, sağlıklı, üretken ve başarılı olmak için eğilim gösterdiklerini, güçlükleri yenmek için daha uzun süre çaba harcadıklarını, gece daha iyi uyuduklarını, daha az ülsere yakalanma riskleri olduğunu, diğerlerini kabul ve yaşıtlarının baskılarına daha az eğilim gösterdiklerini, düşük benlik saygısına sahip olanların ise endişeli, karamsar, gelecek hakkında olumsuz düşünceleri olan ve başarısızlık eğilimleri olan bireyler olduklarını belirtmiştir. Warash ve Markstrom (2001) a göre benlik saygısı düşük olan öğrenciler, çekingen, kararsız ve saldırgandırlar. Benlik saygısı yüksek olan çocuklar çok aktiftirler, araştırmacıdırlar, inatçıdırlar. Etkileşim kurmaya, araştırmaya, sorular sormaya heveslidirler. Kassin (1998) ise düşük benlik saygısına sahip bireylerin başarısızlığı bekleme, sinirli olma, daha az gayret gösterme gibi özellikler sergilediklerini ve yaşamdaki önemli şeyleri göz ardı edebileceklerini ayrıca başarısız olduklarında kendilerine değersiz ve yeteneksiz gibi suçlamalarda bulunabileceklerini ifade etmiştir. Bu çalışmada, araştırmaya katılan 868 öğrenciden
272 Ahmet Hakan Hançer 330 ortaokul öğrencisinin (%38,01) düşük benlik saygısı puanına sahip olması programlarının tekrar gözden geçirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Bencik (2006), çocukların benlik kavramları ile mükemmeliyetçilikleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yaptığı 12-14 yaş grubu 120 çocuk ile yaptığı araştırmanın sonucunda mükemmeliyetçilik arttıkça benlik saygısının azaldığı sonucuna ulaşmıştır. Mısırlı-Taşdemir (2003), 14-19 yaşları arasındaki Fen liseleri 2.ve 3. sınıflarında öğrenim gören 162 kız ve 327 erkek olmak üzere toplam 489 öğrenci ile yaptığı çalışmada, mükemmeliyetçilik alt boyutları ile benlik saygısı arasında orta düzeyde negatif ve pozitif korelasyonların olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Accordino vd. (2000), mükemmeliyetçiliğin, benlik saygısı, üzerindeki etkilerini incelemek amacıyla 10-12. sınıflarda okuyan toplam 123 kişiden oluşan bir örneklem grubu üzerinde yaptıkları araştırma sonucunda olumlu mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı arasında olumlu yönde bir ilişki, olumsuz mükemmeliyetçilik ile benlik saygısı arasında olumsuz yönde bir ilişki olduğunu belirlemişlerdir. Bu çalışmadan elde edilen sonuçlarda literatürle uyum içerisindedir. Yani öğrencilerin olumlu mükemmeliyetçilik düzeyleri arttıkça Benlik saygılarının da artacağı, ancak olumsuz mükemmeliyetçilik düzeylerinin artması durumunda ise benlik saygı düzeylerinin azalacağı görülmüştür. Bu sonuç, öğrencilerin olumlu mükemmeliyetçi özellikleri desteklendiği takdirde benlik saygısı düzeylerinin gelişeceğini göstermektedir. Yapılan birçok araştırma cinsiyet faktörünün benlik saygısı üzerinde pek fazla etkili olmadığını ortaya çıkarmıştır. Sulsand ve Greenwald (1986) in aktardığına göre, Wylie (1979) genel benlik saygısında kızlarla erkekler arasında çok az bir fark bulmuştur. Knox vd. (2000) tarafından lise öğrencileri ile yapılan çalışmada kız ve erkek öğrencilerin benlik saygısı düzeyleri arasında anlamlı fark bulunamamıştır. Bu araştırmada da benlik saygısı ve cinsiyet arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmüştür. Okullardaki rehberlik uzmanlarının, olumsuz mükemmeliyetçilik özelliklerine sahip öğrencilerle bireysel ya da grupla yapacağı çalışmalarla; öğrencilerin, performanslarını artırabilmeleri ve kendilerini daha iyi tanıyabilmeleri için yeterli ve yetersiz oldukları yönlerini fark etmelerinde ve başarabilecekleri hedefler belirlemelerinde onlara yardımcı olunabilir. Böylece öğrencilerin benlik saygı düzeyleri yükseltilebilir. Bu araştırma Sivas ilinde öğrenim gören ortaokul öğrencileri ile sınırlandırılmıştır. Benzer çalışmaların farklı il ve farklı düzeylerde öğrenim gören öğrencilere de uygulanması yararlı olacaktır. Öğrencilerin olumlu ve olumsuz mükemmeliyetçilik ve benlik saygısı düzeyleri ile ilgili, ailelerin etkisinin yüksek derecede etkili olduğu kuramsal bilgilerde ve literatürde sıkça belirtilmektedir. Bu nedenle bu araştırma, aileler de dikkate alınarak deneysel bir çalışma yapılabilir. KAYNAKÇA Accordino, D. B. vd. (2000). An Investigation of Perfectionism, Mental Health, Achievement and Achievement Motivation in Adolescents, Psychology in the Schools, 37/6, 535-545. Adler, A. (2004). Yaşamın Anlam ve Amacı (Çeviren: K. Şipal), İstanbul: Say Yayınları. Antony, M. M. ve Swinson, R. P. (2009). When Perfect isn't Good Enough (Second Edition), New Harbinger: Publications, Inc. Adderholt-Elliott, M. (1987). Perfectionism: What's Bad about Being too Good?, Minneapolis: Free Spirit Publishing. Ashby, J. S. ve Rice, K. G. (2002). Perfectionism, Dysfunctional Attitudes and Self-Esteem: A Structural Equations Analysis, Journal of Counseling and Development, 80/2, 197 203. Beane, J. A. (1986). The Self-Enhancing Middle-Grade school, The School Counselor, 33/3, 189-195.
Ortaokul Öğrencilerinin Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçilik Düzeyleri İle Benlik Saygısının İncelenmesi 273 Bencik, S. (2006). Üstün Yetenekli Çocuklarda Mükemmeliyetçilik ve Benlik Algısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yayımlanmamıs Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Burns, D. D. (1980). The Perfectionist's Script for Self-Defeat, Psychology Today, November, 34-51. Camadan, F. (2009). Orta Öğretim Öğrencilerinin Mükemmeliyetçilik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Coleman, J. ve Hendry, L. (1990). The Nature of Adolescence (Second Edition), London: Routledge. Demo, D. H. vd. (1987). Family Relations and the Self-Esteem of Adolescents and Their Parents, Journal of Marriage and the Family, 49/4, 705-715. Estep, L. E. vd. (1980). Teacher Pupil Control Ideology and Behavior as Predictors of Classroom Robustness, High School Journal, 62/1, 155-159. Flett, G. L. vd. (1995). Perfectionism and Parent Authority Styles, Invidual Psychology, 51(1), 50-60. Frisby, C. L. ve Tucker, C. M. (1993). Black Children's Perceptions of Self: Implications for Educators, The Educational Form, 57/2, 146-156. Frost, R. O. vd. (1990). The Dimentions of Perfectionism, Cognitive Therapy and Research, 14/5, 449-468. Greenspon, T. S. (2000). Healthy Perfectionism is an Oxymoron, Journal of Secondary Gifted Education, 11/4, 197-209. Hechtman, L. vd. (1980). Hyperactives as Young Adults: Self-Esteem and Social Skills, Can J Psychiatry, 25/6, 478-483. Hewitt, P. L. ve Flett, G. L. (1991). Perfectionismin the Self and Social Contexts; Conceptualization, Assessment and Association with Psychopathology, Journal of Personality and Social Psychology, 60/3, 456 470. Hoge, D. R. vd. (1990). School Experiences Predicting Changes in Self-Esteem of Sixth and Seventh Grade Students, Journal of Educational Research, 82/1, 117-127. Horney, K. (1975). Nevrozlar ve İnsan Gelişimi, Öz Geliştirme Kavgası (Neurosis and Human Growth: Thest ruggle to ward Self-Realization) (Çeviren: S. Budak), İstanbul: Öteki Yayınevi Hoşgörür, V. (2002). Sınıf Yönetimi, Ankara: Pegem Yayıncılık. Karasar, N. (2006). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Kassin, S. (1998). Psychology (Second Edition), New Jersey: Prentice Hall. Kırdök, O. (2004). Olumlu ve Olumsuz Mükemmeliyetçilik Ölçeği Geliştirme Çalışması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Knox, M. vd. (2000). Gender Differences in Adolescents Possible selves, Youth & Society, 1/3, 287-310. Kottman, T. ve Ashby, J. (2000). Perfectionistic Children and Adolescents: Implications for School Counselors, Professional School Counseling, 3/3, 182-188. Jonge, L. ve Waller, G. (2003). Perfectionism Levels in African-American and Caucasian Adolescents, Personality and Individual Differences, 34/8, 1447-1451. Lo Cicero, K. A. ve Ashby, J. S. (2000). Multidimensional Perfectionism in Middle School Age Gifted Students: A Comparison to Peers Fromthe General Cohort, Roeper Review, 22/3, 182-185. Mısırlı-Taşdemir, Ö. (2004). Üstün Yetenekli Çocuklarda Mükemmeliyetçilik, Sınav Kaygısı, Benlik Saygısı, Kontrol Odağı, Öz-Yeterlilik ve Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Ya-
274 Ahmet Hakan Hançer yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Missildine, W. H. (1963). Your Inner Child of the Past, NewYork: Simon & Schuster. Nelson, G. (1984). There Lation ship Between Dimensions of Classroom and Family Environments and The Self-Concept, Satisfaction and Achievement of Grade 7 and 8 Students, Journal of Community Psychology, 12/3, 276-287. Oran-Pamir, Ç. (2008). Lise Öğrencilerinin Mükemmeliyetçilik Düzeyleri ile Anne Baba Tutumları Arasındaki İlişki, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Pacht, A. R. (1984). Reflections on Perfection, American Psychologist, 39/4, 386-390. Rice, K. G. ve Mirzadeh, S. A. (2000). Perfectionism, Attachment and Adjustment, Journal of Counseling Psychology, 47/2, 238-250. Roedell, W. C. (1984). Vulnerabilities of Highly Gifted Children, Roeper Review, 6, 127-130. Sarı, M. ve Cenkseven, F. (2008). İlköğretim Öğrencilerinde Okul Yaşam Kalitesi ve Benlik Kavramı, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 5/2, 117-127. Short, T. L. A. vd. (1995). Positive and Negative Perfectionism, Personality and Individual Differences, 18/5, 663-668. Slaney, R. B. vd. (2001). The Revised Almost Perfect Scale, Measurement and Evolation in Counseling and Development, 34/3, 130-145. Stober, J. (1998). The Frost Multidimensional Perfectionism Scale Revised: More Perfect With Four (Instead of Six) Dimensions, Personality and Individual Differences, 24/4, 481-491. Stoeber, J. ve Rambow, A. (2007). Perfectionismin Adolescent School Students: Relations with Motivation, Achievement and Well-Being, Personality and Individual Differences, 42/7, 1379-1389. Stumpf, H. ve Parker, W. D. (2000). A Hierarchical Structure Analysis of Perfectionism and Its Relations to other Personality Characteristics, Personality and Individual Differences, 28/5, 837 852. Suddarth, B. H. ve Slaney, R. B. (2001). An Investigation of the Dimensions of Perfectionism in College Students, Measurementand Evaluation in Counseling and Development, 34/3, 157-165. Suls, J. ve Greenwald, A. G. (1986). Psychological Perspectives on the Self, London: Lawrence Erlbaum Associates Publishers. Turan, N. ve Tufan, B. (1987). Coopersmith Benlik Saygısı Envanteri nin (SEI) Geçerlik-Güvenirlik Çalışması, 23. Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kongresi- Bildiriler Kitabı 14-18 Eylül 1987 (s.816-817), İstanbul. Warash, B. G. ve Markstrom, C. A. (2001). Parental Perceptions of Parent Ingstyles in Relation to Academic Self- Esteem of Preschoolers, Education, 121/3, 485-493. Wylie, R. (1979). The Self-Concept Theory and Research, Lincoln: University of Nebraska Press. Yörükoğlu, A. (2000). Gençlik Çağı, İstanbul: Özgür Yayınları.